Một bên là những người tay không. Một bên là một lực lượng đàn áp hùng hậu, tàn bạo hơn thú dữ. Trước cái can đảm phi thường của dân Hong Kong, người ta đặt câu hỏi: họ có biết sợ không? 

Denise Ho, một trong những lãnh tụ Hong Kong trả lời : trước đây, chúng tôi đã sợ hậu quả của sự im lặng, ngày nay chúng tôi không biết sợ nữa. 

Sợ là một tình cảm tự nhiên. Người xưa tóm tắt tình cảm của con người bằng bốn chữ : hỉ, nộ, ái, ố. Có lẽ phải thêm chữ thứ năm : sợ. Sợ là một phản ứng tự vệ, để sống còn. Con nai không biết sợ sẽ làm mồi cho cọp, báo. 

J.P Sartre: ‘’những người không biết sợ không phải là những người bình thường. Không liên hệ gì tới sự can đảm’’. Francois Mitterrand : ‘’ can đảm là chế ngự cái sợ, không phải là không biết sợ’’, không nói khác gì hơn Nelson Mandela : ‘’ Tôi hiểu được can đảm không phải là không biết sợ, nhưng là khả năng chiến thắng sự sợ hãi .‘’ 

Denise Ho và những người xuống đường Hong Kong đã chế ngự được cái sợ công an, cảnh sát, súng đạn hay cả cái chết, vì có cái sợ lớn hơn : sống suốt đời dưới ách Trung Cộng. 

Khi đã lâm cuộc, cái sợ biến mất, hay giảm đi. Ngạn ngữ La mã : cái can đảm tăng lên, khi người ta dám hành động; cái sợ tăng, khi người ta do dự. 

Tôi hụt coi cuốn phim “Hai Phượng” (Furie) được Well Go USA Entertainment trình chiếu giới hạn tại hệ thống rạp Regal, thuộc thành phố Garden Grove, trong vài ngày đầu Tháng Ba, 2019.

Sau đó, khi tân Nghị Viên Tài Đỗ vừa đắc cử và nhậm chức tại Hội Đồng Thành Phố Westminster hồi đầu năm, đưa ra công luận vấn đề Thị Trưởng Tạ Đức Trí tặng bằng tưởng lục cho cô Ngô Thanh Vân (Veronica Ngô) nhà sản xuất và cũng là vai chính trong cuốn phim. Ông cáo buộc thị trưởng lạm quyền, vi phạm nghị quyết chống Cộng đã trở thành cam kết của cộng đồng người Việt không chấp nhận Cộng Sản, phát bằng khen cho một cán bộ văn công điện ảnh Cộng Sản từ trong nước ra. Cùng với Nghị Viên Garden Grove Phát Bùi, nhân danh chủ tịch Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Nam California qua một cuộc bầu cử đầy tai tiếng, hai ông đòi Thị Trưởng Tạ Đức Trí phải thu hồi giấy khen tặng cho cô Ngô Thanh Vân vì hành động này làm lợi cho Cộng Sản trong nước.

Chuyện không chỉ giằng co giữa các vị dân cử mà nổ ra ầm ĩ trong dư luận. Cuộc tranh cãi gay gắt quanh một chủ đề người dân không nắm vững sự tình khiến mọi người hoang mang, buồn bã, thậm chí tức giận và thất vọng.

Là một thành viên có tuổi, gắn bó với vui buồn của đồng hương, tôi muốn tự mình tìm hiểu sự thật trong biến động chính trị quan trọng gây ảnh hưởng tiêu cực đến lập trường quốc gia của khối người Việt đứng ngoài mọi tị hiềm/tranh chấp phe phái của một thiểu số đã vì quyền lợi riêng, coi nhẹ sức mạnh, uy tín và đoàn kết của cộng đồng.

Nhà Nước kiến tạo phát triển: mô hình tối ưu cho Việt Nam, là phát biểu của nguyên phó chủ nhiệm Văn Phòng Quốc Hội, tiến sĩ Nguyễn Sỹ Dũng, tại phiên thảo luận về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập diễn ra trong tháng Chín vừa qua. 

Bài nhận định của nguyên phó chủ nhiệm Văn Phòng Quốc Hội Nguyễn Sỹ Dũng, được báo chí trong nước đăng tải lại, cho thấy ý kiến nguyên văn của ông là “Các mô hình thể chế đưa lại thành công và thịnh vượng không thiếu trên thế giới, vấn đề là phải lựa chọn cho được mô hình phù hợp với Việt Nam. 

Vẫn theo lời ông, Việt Nam là nước có nền tảng văn hóa Đông Bắc Á nên mô hình Nhà Nước kiến tạo phát triển có thể là “tối ưu cho Việt Nam”. Ông nói thực tế trong thời gian gần đây Việt Nam đã lựa chọn mô hình Nhà Nước kiến tạo phát triển rồi, tuy nhiên điều đáng băn khoăn là nỗ lực đạt tới đó có vẻ đang đi chệch khỏi mô hình Nhà Nước kiến tạo phát triển sang mô hình Nhà Nước điều chỉnh. 

Tới Trung Quốc và Việt Nam và người ta sẽ nhận thấy một khác biệt lớn trong cách hai nước ứng xử với Internet nói chung và truyền thông xã hội nói riêng: Trong khi các nền tảng truyền thông xã hội phương Tây như YouTube và Facebook bị chặn ở Trung Quốc, chúng lại rất phổ biến ở Việt Nam. Ví dụ, theo Statista, số người dùng Facebook tại Việt Nam dự kiến ​​sẽ đạt 45,3 triệu người trong năm 2019, tăng từ mức 41,7 triệu người vào năm 2017. Việt Nam xếp thứ bảy trong số các quốc gia có số lượng người dùng Facebook lớn nhất thế giới tính đến tháng 7/2019, và có tỷ lệ người tích cực dùng mạng xã hội lên tới 64%. 

Bài viết này tìm hiểu các yếu tố kinh tế và chính trị hình thành nên cách tiếp cận tương đối cởi mở của Việt Nam với truyền thông xã hội. Bài viết lập luận rằng thị trường nhỏ hơn và khả năng công nghệ thấp hơn đã khiến Việt Nam không thể học theo chiến lược của Trung Quốc là chặn các mạng xã hội quốc tế để phát triển các nền tảng thay thế trong nước. Một số cơ quan chính phủ cũng nhận thấy truyền thông xã hội là một công cụ hữu ích để tiếp cận người dân trong nước để thực hiện việc phổ biến, tuyên truyền thông tin, trong khi các phe nhóm chính trị cũng muốn sử dụng truyền thông xã hội để theo đuổi các mục đích riêng của mình. Do đó, chính phủ Việt Nam dường như chấp nhận “chung sống” với các mạng xã hội phương Tây và thay vào đó buộc chúng tuân thủ các quy định của mình hơn là cấm đoán hoàn toàn. 

Trong một thời gian rất ngắn, có ít nhất hai vụ kết án và bắt giữ công dân Việt đã diễn ra. Cả hai vụ đều thiếu sự công minh và thiếu cả tư cách của một quốc gia có luật pháp về quyền con người. 

Hai người phụ nữ lớn tuổi, tiểu thương ở Đồng Nai, bị kết án 11 năm tù vì đã viết biểu ngữ và kêu gọi chống luật đặc khu vào năm 2018. Chị Vũ Thị Dung, một trong hai người, bị bắt cóc khi đi đám cưới của bạn. Và cả chị Dung lẫn chị Nguyễn Thị Ngọc Sương đều không được yêu cầu luật sư hay gặp mặt gia đình trong một thời gian dài, cho đến khi họ chuẩn bị ra tòa. Thậm chí, ra trước phiên tòa giả hình ấy, người nhà của hai phụ nữ ấy cũng không được vào dự. 

Gần hơn là vụ bắt giữ công dân Nguyễn Vượng ở Lâm Đồng. Cả trăm công an rầm rộ bao vây nhà của anh, bắt đi, lục soát căng thẳng – mà theo mô tả thì không khí còn nghiêm trọng hơn cả vụ vây bắt 4 người Trung Quốc làm và tàng trữ 13 tấn ma túy ở Gia Lai. Nguyễn Vượng chỉ dùng công cụ livestream của facebook để bày tỏ chính kiến của mình, bày tỏ sự dứt khoát với chủ nghĩa cộng sản. Dù quan điểm chính trị riêng của Nguyễn Vượng được bảo vệ bằng Hiến pháp Việt Nam, nhưng tiếc là ở đất nước mà chúng ta đang sinh tồn, Hiến pháp thuộc về nhân dân, đành thúc thủ trước bạo cường và man rợ thuộc về nhà cầm quyền. 

Hiến pháp Việt Nam vẫn ghi rằng bất đồng chính kiến với chủ nghĩa cộng sản là quyền, chứ không phải là tội. 

Rất nhiều những chuyện quái gở như vậy đã xảy ra tại Việt Nam, đến mức dần trở thành chuyện bình thường. Và bình thường đến mức bị nhạt nhòa trước mắt của đám đông. Đoàn Thị Hồng, bà mẹ có con nhỏ dưới 36 tháng tuổi vẫn bị công an bắt cóc và phớt lờ lời chất vấn từ phía luật sư. Những vụ điều tra dài ngày kèm thêm sự khủng bố tinh thần nhiều hình thức trong trại tạm giam để buộc nhận tội như trường hợp anh Lưu Văn Vịnh, Nguyễn Văn Đức Độ… đều là những vết nhơ của đời sống có luật pháp, nhưng lại không được nhiều sự chia sẻ, không được nhiều người dám cùng lên tiếng kêu đòi công lý cho họ. Sợ hãi và thủ phận vẫn còn là một màn sương dày đặc, không cho con người nhìn thấy nhau, không cho phẩm giá và lẽ phải của con người được trỗi dậy. 

Mồm miệng đỡ chân tay. 

Thành ngữ 

Vài năm trước – từ Miên – tôi sang Lào bằng cửa khẩu Stung Treng rồi lần lên phía Bắc qua Pakse, Savannakhet, Vientiane, Vang Vieng, Luang Prabang … Sau cuộc hành trình này, tôi đi đến một kết luận (hơi) nghiêm trọng: “Người Lào hoàn toàn không có khái niệm gì về thời gian cả.” Hay nói cách khác, bằng ngôn ngữ âm nhạc của Phạm Duy, là họ luôn cố giữ “đừng cho không gian đụng thời gian.” Bất cứ đâu – ở đất nước này – bạn cũng có thể thấy những cô gái Lào đang thản nhiên tắm suối, hay hồn nhiên ngồi quay sợi và dệt vải, cứ như thể là chúng ta vẫn còn đang sống ở Thời Trung Cổ vậy.

LTS: Nhà văn Phạm Thị Hoài viết bài viết này sau khi cố gắng tổ chức tại Berlin buổi giới thiệu sách của nhà báo Đoan Trang, nhân dịp Đoan Trang được trao Giải Tự do Báo chí 2019 và luật gia Trịnh Hữu Long thay mặt đến Berlin nhận giải thưởng. Nhưng buổi giới thiệu sách tại Berlin đã không thành.

*

Những ngày trước khi Phạm Đoan Trang được trao Giải Tự do Báo chí 2019, tôi đã liên lạc với nhiều người trong cộng đồng Việt ở Berlin, định tổ chức một buổi giới thiệu sách của Trang. Berlin, 30 năm sau ngày bức tường bao bọc tuyến đầu xã hội chủ nghĩa ở châu Âu sụp đổ. Một cái duyên như nụ cười của lịch sử.

Nhưng khi tôi nói về Trang, những người ở đây mà tôi tưởng có chút quan tâm đến thời cuộc ở nhà lắc đầu, họ không nghe nói. “Cô ấy viết sách hả? Tiểu thuyết hay truyện ngắn? Chị thông cảm, tôi bây giờ ngại đọc truyện lắm.” Tôi bảo, không, cô ấy làm thơ.

Khi tôi nói về Trang, những người ở đây mà tôi tưởng nhất định phải biết lắc đầu, họ chỉ nghe loáng thoáng. Họ thường bốt lên mạng những điều tiến bộ văn minh ở nơi đang sống để ngao ngán cho tình cảnh xứ Đông Lào. Họ tự hào, thấy mình cũng dũng cảm. Đám mũ ni che tai, phù phiếm sống ảo nhiều lắm, họ hơn.

Khi tôi nói về Trang, những người biết rõ lắc đầu, họ tôn trọng quan điểm của các nhà bất đồng chính kiến nhưng bản thân không chủ trương đối kháng. Họ theo đuổi con đường khai sáng. Nâng dân trí. Nghiên cứu. Dịch. Văn chương nghệ thuật. Sứ mệnh tri thức. Hợp tác để chuyển hóa. Lấy trí tuệ làm đòn xoay. Nếu đó cũng là chính trị thì chính trị cao cấp đặc tuyển. Họ không đọc Chính trị bình dân.

Trong hai ngày 14 và 15 tháng Mười 2019 tới đây, Center for Asian and Pacific Studies tại Đại học Oregon, Eugene sẽ tổ chức hội thảo quốc tế chủ đề: “Studying Republican Vietnam: Issues, Challenges, and Prospects”. Giáo sư Vũ Tường của khoa chính trị học là trưởng ban tổ chức hội thảo này. 

Học giả và nghiên cứu sinh từ các đại học Hoa Kỳ cũng như nhiều nơi trên thế giới sẽ trình bày 36 bài tham luận liên quan đến quan điểm, khuynh hướng cộng hoà tại Việt Nam trong hơn một thế kỷ qua, qua những nhân vật chính trị, những chính sách, trào lưu văn chương cũng như đời sống văn hoá, xã hội. 

Giáo sư Peter Zinoman từ Đại học U.C. Berkeley sẽ là diễn giả chính vào sáng khai mạc và Giáo sư Keith Taylor từ Đại học Cornell sẽ nói chuyện trong buổi chiều kết thúc hội thảo. 

Tham gia hội thảo với các bài nghiên cứu có Martena Nguyen, Y Thien Nguyen, Nu-Anh Tran, Haydon Cherry, Christoph Giebel, Pham Thi Hong Ha, Alvin Bui, Nguyen Duc Cuong, Hoang Duc Nha, Edward Miller, Tuan Hoang, Olga Dror, Sean Fear, Truong Thuy Dung, Jay Veith, Trinh Luu, Alex-Thai Vo, Yen Vu, David Prentice, Wynn Gadkar-Wilcox, Nguyen Thi Tu Huy, Cindy Nguyen, Jason Gibbs v.v… 

Các trang mạng xã hội Việt Nam đôi khi lại rộ lên tranh luận về nguồn gốc người Việt, nhấn mạnh đến sự khác biệt cả về văn hóa và thậm chí 'di truyền' với Hán. 

Nhưng trên thực tế, khái niệm 'Hán nhân', 'Hán tộc' và 'chủ nghĩa dân tộc Trung Hoa' cũng chỉ mới có gần đây. 

Đó là giai đoạn cuối thế kỷ 19, đầu 20, khi các trí thức như Lương Khải Siêu, Uông Tinh Vệ, Trần Thiên Hoa... cố xây dựng định nghĩa 'Hán tộc' cho nhu cầu chính trị. 

Các khái niệm họ nêu ra hoàn toàn không mang tính khoa học mà chủ yếu là phản ứng trước tình trạng lạc hậu, bế tắc của Trung Hoa. 

Họ đau lòng trước nỗi nhục mất chủ quyền, đổ lỗi cho nhà Thanh và muốn dùng cả thuyết Darwin xã hội (mạnh được yếu thua) để thổi lên lòng yêu nước của dân. 

Trong 'Constructing Nationhood in Modern East Asia' (Tạo dựng dân tộc tính ở Đông Á hiện đại), Kai‐wing Chow, Kevin M. Doak, và Poshek Fu đã mô tả kỹ lưỡng quá trình này. 

Phản ứng dư luận trên mạng xã hội trước sự kiện biểu tình Hong Kong là so sánh một cách máy móc giữa giới trẻ Hong Kong với giới trẻ trong nước. Thật ra gần như không có bất kỳ điểm nào khả dĩ đối chiếu, theo từng “hạng mục” – từ giáo dục, nếp sống đến môi trường chính trị… – để có thể so sánh. Ngay cả giới trẻ khu vực cũng khác biệt từ nền tảng căn bản khiến khó có thể so với giới trẻ Hong Kong, huống hồ thanh thiếu niên Việt Nam. 

“Quý vị có nghe cháu nói không?” – Greta Thunberg hỏi 150 nghị sĩ và cố vấn trong Hạ viện Anh. Cô gái nhỏ gõ vào micro. Cô lại hỏi. “Các cô chú có nghe những gì cháu vừa nói không? Tiếng Anh của cháu nghe ổn chứ ạ?”… Thunberg là một hiện tượng. Cô học trò 16 tuổi người Thụy Điển này đang là nhà hoạt động xã hội nổi tiếng toàn cầu. Tháng 12-2018, cô nói chuyện tại Hội nghị biến đổi khí hậu LHQ ở Ba Lan; tháng 1-2019, cô thuyết trình trước nhiều tỷ phú tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos (Thụy Sĩ). Tiếp đó, Thunberg bay sang London trong một tour diễn thuyết và gặp Đức Giáo hoàng. Chiến dịch đánh động nhận thức về tác hại của tình trạng biến đổi khí hậu, từ sự “xách động” của cô gái 16 tuổi, đã mang lại một hiệu ứng hưởng ứng dữ dội: ngày 15-3-2019, 1,6 triệu người tại 133 quốc gia – hầu hết sinh viên, học sinh – đã rủ nhau xuống đường để cùng lên tiếng. 

Có đảng viên nào chưa thề “không ngừng học tập, rèn luyện, nâng cao trình độ kiến thức, năng lực công tác, phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, có lối sống lành mạnh, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, cục bộ, quan liêu, tham nhũng, lãng phí và các biểu hiện tiêu cực khác”? 

Trân Văn

Truyện ngắn mới nhất của Vũ Thư Hiên (“Gặp Gỡ Ở Lưng Đèo”) viết về cuộc tao ngộ khá lạ kỳcủa ông, với nhạc sỹ Đoàn Chuẩn, có đoạn hơi là lạ: 

“Trong gian ngoài cái quán có cái chõng tre đã ngả màu cánh gián, trên đó có ấm nước vối sứt vòi, mấy cái bát sành, vài nải chuối, mấy tấm bánh lá, mấy gói kẹo vừng, kẹo lạc, vài phong thuốc lào - hàng hoá muôn thuở của bất cứ quán ven đường nào… Khi vắng chủ quán, khách vãng lai tự ăn tự uống, rồi tự bỏ tiền vào một cái hộp bánh quy đã rỉ sét, không có nắp. Hàng bày trên chõng đều có ghi giá, khi bằng bút chì, khi bằng mực tím, viết nguệch ngoạc trên một mẩu giấy. Nhiều quán trên mấy tỉnh lộ vùng núi cũng thế - người ta chẳng cần trông, khách không bao giờ ăn uống mà không trả tiền.” 

Tôi hỏi tác giả: 

- Chuyện xẩy ra năm nào, vậy anh? 

- Hồi 1950. 

Thế giới luôn tiến theo chiều của văn minh tiến bộ, không một tập đoàn chính trị nào có thể chặn đứng dòng thác phát triển tự nhiên này mãi được, cho nên có thể khẳng định rằng, ĐCSVN chỉ ghìm đất nước trong trật tự “độc tài – ngu dân” như thế này một thời gian nào đó thôi, cũng tới lúc dân phải phá vỡ nó để kết thúc thời kỳ man rợ.

Đỗ Ngà

Tôi hơi duy tâm nên không có khát vọng, hay tham vọng, gì nhiều về vật chất. Khi còn trẻ, lúc mới (chân ướt chân ráo) bước chân đến Mỹ, tôi chỉ ước mơ mua được một bộ tự điển bách khoa Encyclopedia Britannica. Tất nhiên, đây là thứ mơ ước quá tầm tay với.

Dù có chương trình mua trả góp, cũng chả ai chịu bán một món hàng giá trị bạc ngàn – U.S.A dollar – cho một thằng tị nạn khố rách áo ôm (không tài khoản ngân hàng, nói chi đến thẻ tín dụng) như tôi. Đã thế, một bộ tự điển 30 cuốn cần một cái kệ sách nghiêm trang (đặt trong phòng khách đàng hoàng) mà tôi thì chỉ đủ khả năng thuê thứ phòng trọ tồi tàn và nhỏ hẹp thôi. Bởi thế, thỉnh thoảng, tôi vẫn phải đạp xe cả chục lốc đường – đến cái thư viện gần nhà nhất – chỉ vì cần phải xem qua vài (ba) sự việc.

Vậy mà, có bữa bừng con mắt dậy bỗng thấy nguyên bộ bách khoa được thu gọn trong một cái đĩa nhựa bé tí teo (Microsoft Windows PC Encyclopedia Britannica CD 98 Disc) rao bán với giá rẻ hơn một bao thuốc lá nữa. Sau đó, thiên hạ lại còn có thể bỏ gọn trong túi áo cả một cái thư viện khổng lồ – đầy ắp kiến thức, cùng tin tức cập nhật từng phút – muốn vào xem lúc nào cũng được.

1. Tán phượng vĩ bên ao cá đã lập lòe đỏ lửa. Tháng Năm, tháng có ngày sinh lại đến. Năm sinh nhật có số không (0) ở cuối được coi là năm chẵn, số năm (5) là nửa chẵn. Tháng Năm năm nay, 1965, bước vào tuổi bảy nhăm, sinh nhật nửa chẵn. Cũng là một dấu mốc cuộc đời. Dấu mốc của năm sinh nhật nửa chẵn này sẽ được ghi nhận là năm viết Di chúc. 

Tháng Năm, Hà Nội đã vào hè nhưng giữa ngàn xanh Hồ Tây, Bách Thảo, Ba Đình, trong ngôi nhà sàn bốn hướng đều mở đón gió mang hương lúa hương ngô từ bờ bãi sông Hồng, mang hơi nước mát lạnh từ Hồ Tây mênh mang trong lành làm cho gian phòng làm việc trên nhà sàn lúc nào cũng có không khí dịu dàng, mát mẻ của mùa Xuân. Dù bề bộn những nghĩ suy nhưng cõi lòng thật yên tĩnh, sáng ngày 15 tháng Năm năm 1965, Hồ Chí Minh ngồi vào bàn làm việc đặt bút viết chữ đầu tiên bản Di chúc. 

Bản Di chúc được khởi viết từ ngày đó đến tận tháng Năm năm 1969, ròng rã bốn năm trời. Giập. Xóa. Chữa đi chữa lại đến nát cả trang viết. Chữ xanh chữ đỏ đè lên nhau. Điều đó xác nhận sự cân nhắc chi li, thận trọng của một người từng trải ở tuổi thừa chín chắn. Mỗi chữ được lựa chọn cuối cùng để được ở lại mãi mãi với bản Di chúc là điều gan ruột của người thầy cộng sản Việt Nam gửi gắm vào lứa học trò nối nghiệp. 

Bản thảo Di chúc cho thấy sự đắn đo, thận trọng, kĩ càng của người viết. Câu chữ điềm đạm, bộc bạch của Di chúc cho thấy Hồ Chí Minh chỉ đối mặt, trải lòng với trang Di chúc khi cõi lòng thật thanh thản, được sống thật với mình. 

Thanh thản và sống thật với mình, Hồ Chí Minh thú nhận rằng ông chỉ là “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”, thể xác ông là người Việt Nam nhưng hồn ông đã thuộc về quốc tế cộng sản khi ông viết: “Tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột”. Không còn hồn Việt Nam. Không biết đến Vua Hùng dựng nước. Không biết đến những bậc tiên liệt Bà Trưng, Bà Triệu, Ngô Quyền, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Quang Trung đã viết lên trang sử hào hùng Việt Nam, tạo lên khí phách Việt Nam. Hồ Chí Minh chỉ biết có ông tổ thiết kế ra lí thuyết cộng sản và ông tổ thi công bản vẽ xã hội cộng sản, ông K. Mac và ông Lê nin, hai người đã đẩy loài người vào một thế kỉ đại loạn đấu tranh giai cấp với hơn trăm triệu mạng người bị thí bỏ. 

Chị bạn bầy tỏ quan ngại qua điện thư khi nghe tin cô bé Greta Thunberg người Thụy Điển từ chối bay đi Nữu Ước từ Âu Châu vì không muốn làm ô nhiễm thêm môi trường mà, thay vì thế, nhận lời dùng chiếc thuyền đua mong manh trang bị bằng năng lượng mặt trời để vượt Đại Tây Dương với hai người đàn ông lần đầu quen biết. 

“Theo đầu óc rất thô thiển và trình độ lơ tơ mơ … của tôi thì cha mẹ cô bé này dám cho cô con gái 9 tuổi của mình lênh đênh trên đại dương trên một con tầu không đủ tiện nghi có thể bị chìm đắm trước một cơn biển động nào, rồi lại ở trên tầu với một người đàn ông không phải thân thích họ hàng (dù đó là con cháu của bà Hoàng) thì quả thật cha mẹ cô có thể muốn được nổi tiếng trước khi nghĩ đến bảo vệ môi trường hay bất cứ một điều tốt đẹp nào,” chị viết. “Có ai trong chúng mình dám cho con gái hay cháu gái của mình mới 9 tuổi lênh đênh đại dương như thế không?”

Chị bạn hiển nhiên đã không theo dõi chuyện cô Greta, 16 tuổi (không phải 9) đi Nữu Ước để dự Hội nghị về khí hậu biến đổi tại Liên Hiệp Quốc, có ông bố của cô đi theo (thay vì với một người đàn ông lạ) hiện đang gây sôi nổi, kẻ hỗ trợ cũng lắm, trong đó có tôi; song cũng không thiếu người chống đối. Phe chống đối vì những lý do nào đó, kể cả lập luận rằng hiện tượng khí hậu thay đổi chỉ là chuyện tự nhiên của đất trời, cố ý gán cho cuộc vận động chống lại hiện tượng khí hậu biến đổi một mầu sắc chính trị không xứng đáng với mục đích nhân bản cao quý của nó.

Tôi cảm thấy có nhu cầu chia sẻ chuyện cô Greta đi Nữu Ước - tại sao cô chọn đi bằng chiếc thuyền đua mong manh không dùng xăng dầu, có thể bị sóng nhận chìm bất cứ lúc nào. Và mục đích của chuyến đi là gì.

Trong cùng một thời điểm, tin tức về những đứa trẻ tội nghiệp ở Việt Nam ập vào lòng nhân ái đang đau yếu của người Việt, không khác gì một cú knock-out chí mạng. Chúng ta – những người trưởng thành – đều lảo đảo theo những cách khác nhau. 

Cuối tháng 8/2019, bé Đặng Thùy Trâm 10 tuổi, theo bà ngoại đi mò cua bắt ốc mưu sinh ở Vịnh Cam Ranh bị nước cuốn đi mà chết. Nhưng cùng với cháu, là 4 nhân mạng gia đình nghèo khó ấy cũng chết chìm theo trong buổi nhặt nhạnh cuối cùng đó. Báo Tuổi trẻ cho hay. 

Cũng trong tháng 8, chuyện 2 đứa bé gái sống trong gia đình bên nội, bị tất cả gã đàn ông cưỡng hiếp, ép làm nô lệ tình dục từ lúc 10 tuổi đến 17 tuổi. Thời gian súc vật đó kéo dài suốt nhiều năm ở Xã An Trường A, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh, xóm làng ai cũng biết nhưng không hiểu sao chính quyền địa phương cứ làm ngơ. Mới đây, một nhóm phụ nữ làm từ thiện đến tìm hiểu và tìm cách giải cứu cho em gái nhỏ, đã bị cả gia đình đó chặn đường, hành hung, dọa giết vì sợ bị cướp đi nguồn vui thú của họ. Chuyện đồi bại huyên náo đến mức quanh vùng đều biết, chỉ những người cần phải biết thì không. 

Và cuối tháng 8, những tin tức ngày càng lộ rõ ở trường Gateway, Hà Nội, cho thấy một bé trai 6 tuổi đã chết oan khuất tại nhà trường, không như những giả thuyết đánh lạc hướng đầy tính nghiệp dư của công an điều tra và ban giám đốc nhà trường, nơi được nói đến là có liên quan đến việc làm ăn của con gái đương kim thủ tướng. Nếu không có giới truyền thông tự do trên internet, không có những phụ huynh xót xa, những người vô danh giận dữ lên tiếng vì sự mờ ám, có lẽ, mọi sự đã được dàn xếp trở thành một cái chết ngớ ngẩn không liên quan đến trường Gateway đang ăn nên làm ra. Theo kịch bản, bé sẽ được chết nhạt nhòa trong nền đạo đức xã hội chủ nghĩa. Không những bé trai đó, người phụ nữ đưa đón học sinh có lẽ cũng có một số phận không lành, vì sự bộc trực của bà. 

Tượng đài “Bàn tay hy vọng” là di tích còn trong Camp Pendleton ở miền Nam California, nơi đã đón tiếp 5 vạn người tị nạn vào năm 1975 (Ảnh: Bùi Văn Phú) 

Từ khi Donald Trump lên làm tổng thống Mỹvào đầu năm 2017, rõ ràng là ông có chủ trương giới hạn di dân vào Hoa Kỳ, dù bất hợp pháp hay hợp pháp. 

Vừa nhận chức một tuần, ngày 27/1/2017 ông ký sắc lệnh cấm không cho vào Mỹ công dân từ 7 quốc gia với đa số dân theo Hồi giáo là Sudan, Iran, Iraq, Yemen, Syria, Libya và Somalia. 

Lệnh đó được thi hành ngay lập tức nên đã gây phản ứng mãnh liệt trong dư luận và đã bị nhiều tổ chức bảo vệ dân quyền cũng như cơ quan pháp lí tiểu bang khiếu kiện và sau đó đã không còn được thi hành vì không hợp hiến. 

Trưa Chủ nhật ngày 18 tháng 8 vừa qua, trong bầu không khí mùa hè với nhiệt độ vốn đã cao lại càng trở nên sôi bỏng xung quanh vấn đề Bãi Tư Chính ở phía nam Biển Đông, một số thân hữu tại Sacramento đã họp nhau để tưởng niệm 32 năm ngày cố Đề đốc Hoàng Cơ Minhvà các kháng chiến quân đã bỏ mình trong cuộc Đông tiến nhằm xây dựng chiến khu tranh đấu giải phóng Việt Nam khỏi chủ nghĩa Cộng sản. Hành trình Đông tiến khởi đầu từ năm 1981 với việc thành lập Mặt trận Quốc Gia Thống nhất Giải phòng Việt Nam và kết thúc sau khi ông Minh và các chiến hữu tử trận vào tháng 8 năm 1987.

Buổi lễ tưởng niệm do cơ sở Việt Tân tại Sacramento tổ chức đã diễn ra trong bầu không khí trang nghiêm và cảm động trước một cử tọa chọn lọc với phần lớn là những vị cao niên và một số nhân vật của Đảng Việt Tân, hậu thân của Mặt trận QGTNGPVN, tại địa phương cũng như tới từ các nơi. Xen lẫn là những chiếc áo dài truyền thống mềm mại mầu xanh da trời mát mắt của các chị em Việt Tân tới lui trong phòng hội nhỏ xem mọi sự có diễn ra êm xuôi, hoặc mang những chai nước ướp lạnh tới mời khách.

Sau nghi thức chào cờ và mặc niệm là nghi thức dâng hoa vì phòng hội của cơ quan Stockton Boulevard Partnership yêu cầu không thắp hương vì lý do an toàn. Mỗi người trong số vài vị đại diện nhận mỗi người một cành hoa hồng thay nén hương tới trước bàn thời nơi đặt bài vị của 13 anh hùng Đông Tiến lạy và cắm vào một bình thủy tinh trên bàn thờ.

Sau một phim ngắn về lịch sử chiến dịch Đông tiến, ông Lý Thái Hùng, tổng bí thư Đảng Việt Tân, đã lên tâm sự về cơ duyên gặp gỡ với Phó Đề đốc Hoàng Cơ Minh vào năm 1981 khi ông ghé qua Nhật, nơi ông Hùng du học từ đầu thập niên 1970, trên đường đi vận động thiết lập căn cứ chiến khu tại biên giới Thái Lào.

Khi trộm cướp đã trở thành phương cách sống cho một nhóm người trong xã hội, chả chóng thì chầy, họ sẽ tự tạo ra một hệ thống pháp lý và luân lý để hợp lý hoá và vinh danh đạo tặc. 

Frederic Bastiat

Tôi bước vào tuổi dậy thì cùng với những sáng tác đầu tay của của Trịnh Công Sơn: 

Gọi nắng 

Cho cơn mê chiều 

Nhiều hoa trắng bay… 

Trong căn nhà vắng – sau giấc ngủ trưa muộn màng – nằm lắng ghe Hạ Trắng bỗng thoáng thấy buồn, và không dưng tôi hiểu ra thế nào là nỗi buồn vô cớ. Giữa đêm (những đêm dài giới nghiêm) ngồi ôm đàn hát mỗi mình, trên sân thượng – nhìn hoả châu rơi, loé sáng ở chân trời – rồi chợt biết thèm muốn một cuộc sống bình an: 

Ta đã thấy gì trong đêm nay 

Cờ bay trăm ngọn cờ bay 

Rừng núi loan tin đến mọi miền 

Gió Hoà bình bay về muôn hướng … 

Mẹ già cười xanh như lá mới trong khu vườn

Ruộng đồng Việt Nam lên những búp non đầu tiên

Một đoàn tàu đi nhả khói ấm hai bên rừng… 

Năm Kỷ Hợi 2019, tháng 8, ngày 9 dương lịch, tại thành phố Garden Grove, tiểu bang California, Hoa Kỳ,

Trước anh linh quốc tổ và tiền nhân,

Chúng con, thầy cô giáo các trường dạy tiếng Việt tại hải ngoại

Đồng thành kính dâng lời nguyện cầu:

Cây có gốc mới ngọn cao, nhánh mạnh

Nước có nguồn mới bể rộng, sông sâu

Dân Việt Nam dù phân tán năm châu

Dòng Hồng Lạc vẫn trung kiên một Tổ.

Kính thưa:

Nước Việt bốn ngàn năm hoa gấm, công tiền nhân nối bước chưa quên, 

Dân Nam gần trăm triệu tinh anh, đài thế giới chen vai vẫn sáng.

Tiếng ta vốn du dương uyển chuyển, âm nhịp nhàng cao thấp sáu thanh,

Văn ta từng chải chuốt thanh tao, vẻ diễm lệ bừng tươi bao áng.