Trong khi chúng ta quay đi, thế giới thay đổi. Những liên kết nhảy vọt trong thơ Dương Tường tạo ra các ảo ảnh. Đó là chuyển động nhanh từ một hình ảnh này đến hình ảnh khác; hai hình ảnh, rời nhau, và khoảng cách giữa chúng, tập hợp ba ấy tạo ra nội dung mới và ý tưởng mới.

Vẽ nhăng trên tường ở Paris

Ngớ ngẩn thăng hoa

Thơ ca cứt đái

Âu yếm đầu đường xó chợ

Vẽ nhăng trên tường ở Paris

Tình sử khoác vỏ ngoài tục tĩu

(bản dịch của Phạm Toàn)

Trong một bài thơ của Dương Tường, có sự chuyển động phức tạp, từ quá khứ đến hiện tại, từ hiện tại đến tương lai và ngược lại, từ hiện thực đến ảnh trong gương và ngược lại, và cuối cùng tác giả lăm le vượt qua biên giới giữa lời và ngoài lời. Thơ Dương Tường là một cố gắng, đối với nghĩa thì đi ra ngoài nghĩa đến chữ, tức đến âm, và đối với chữ, thì đi ra ngoài chữ, hay ngoài lời, tới cái không lời.

Gần đây có một sự kiện gây bất bình cho một số người trên mạng: có một kẻ là Trần Nguyên Phát nào đó lấy bài viết của một tác giả khác, thêm thắt hình ảnh, sửa chữa một số địa danh, rồi ký tên mình và đưa lên mạng.

Lại thêm một vụ đạo văn, một hành vi chẳng hay ho gì mà cũng chẳng mới mẻ trên các trang mạng tiếng Việt. Nhưng mọi người vẫn thấy khó chịu, vì đó rõ ràng là một việc làm thiếu lương thiện, mà lại được thực hiện công khai một cách “vô tư” như thách thức mọi người có lương tâm.

Kể ra số người cầm bút bị đạo văn kiểu này cũng không ít, ngay cả loại văn “khó” như các bài khảo cứu vẫn có người cầm nhầm.

Có lẽ nhân dịp này, chúng ta cũng nên để tâm mổ xẻ nguồn cội của một hành vi rất đáng tiếc vẫn xảy ra trên báo giấy lẫn báo mạng tiếng Việt của chúng ta.

Ta viết bài thơ thương nhớ đây

Run run tay ấy nắm tay này

Bao lâu em lạc hồn ta nhỉ ?

Đô thị cười nghiêng mí mắt gầy.

Ta vẫn chờ em héo cả thơ

Đèn khuya đêm trắng nẻo tương tư

Tóc tơ có kẻ ngàn năm hẹn

Ai hẹn ngàn năm chuyện tóc tơ ?

Tờ thuở quen nhau rồi cách biệt

Lòng nghe còn nặng chuyện tang thương

Mà dâu bể dậy từ chinh chiến

Từ thuở trên đầu tóc điểm sương.

Mê lối vàng son, lạc những đâu ?

Em ơi ! má thắm có nguyên màu ?

Bên hiên Lãm Thúy câu tình tự

Niềm bể dâu này tiếp nối nhau.

(Trích từ thi tập Sầu Ở Lại)

Chị Thoa có lần nói với tôi:

- Em biết không? Cậu lấy tên của chị đặt cho một nhân vật trong tiểu thuyết của cậu đấy!

Tôi hỏi:

- Truyện gì?

- Hai Buổi Chiều Vàng. Em đọc truyện ấy chưa?

- Có lẽ em đọc rồi. Hồi bé. Bây giờ em chả nhớ truyện ấy thế nào.

- Em đọc lại đi. Buồn lắm...

Bao nhiêu năm trôi qua. Tôi quên lời chị nói và không hề đọc lại Hai Buổi Chiều Vàng.

Mãi gần đây nhớ đến chị tôi lại tủ sách lục tìm quyển truyện ấy của Nhất Linh ra đọc lại. Đọc xong tôi gấp sách ngồi thờ thẫn một hồi lâu. Rồi tôi buột miệng nói với chị như thể chị vẫn còn ở trước mặt:

- Vâng, em cũng thấy truyện ấy buồn man mác...

Hương Ngạn Đào Tử ĐÀM DUY TẠO

trước tác năm 1986

(Thứ nam) Đàm Trung Pháp hiệu đính năm 2018

CÂU 805 ĐẾN CÂU 992

“Suối lệ phân ly, lưỡi dao oan nghiệt”

805. Chẳng ngờ gã Mã Giám Sinh,
Vẫn là một đứa phong tình đã quen. [1]
807. Quá chơi lại gặp hồi đen, [2, 3]
Quen mui lại kiếm ăn miền nguyệt hoa.
809. Lầu xanh có mụ Tú Bà,
Làng chơi đã giã về già hết duyên. [4]
811. Tình cờ chẳng hẹn mà nên,
Mạt cưa mướp đắng đôi bên một phường. [5]
812. Chung lưng mở một ngôi hàng, [6]

Vâng! PHO chứ không phải PHỞ. Chẳng là khi theo đoàn người di tản đi khắp mọi phương trời, phở đã làm mưa làm gió trên trường quốc tế. Chiến thắng nào cũng có cái giá phải trả. Cái giá phải trả của phở là mất râu, cháy dấu. Còn trần xì có ba chữ dễ đọc cho những người không phải là người Việt. Tom Vu là người Việt, nhưng là người Việt sanh đẻ ở ngoại quốc, thế hệ thứ hai của người Việt di tản nên tên anh trên một bài viết bằng tiếng Anh, bài Pho In London, đăng trên tờ nguyệt san BN, số tháng 5 năm 2006 cũng chẳng dấu, chẳng mũ mãng gì cả. “The name of the restaurant by my residence is quite generic: Pho. Actually, one can say that it’s so generic it’s unique; how many Vietnamese restaurants are simply named Pho?”

Vào internet tìm trên Google hoặc Yahoo, cứ đánh ngay một chữ PHO chẳng dấu diếc gì là có cả đống tên tiệm phở trên toàn nước Mỹ, tha hồ mà... phở! Có bao nhiêu tiệm ăn Việt Nam mang tên PHO? Ai mà đếm nổi! Chỉ biết là đi tới bất cứ nơi nào có vết chân của người Việt Nam là ở đó có phở. Mà ở đâu có phở là món ăn này chinh phục được miệng lưỡi của người sở tại. Một người Việt Nam từ trong nước qua Boston đã ngạc nhiên kể lại trong một bài viết trên Ngoisao.net : “Đêm đầu tiên đến Boston, Mỹ, mệt lử sau một chuyến bay dài gần hai ngày, đầy ứ với các loại fastfood, tôi hỏi cô tiếp tân khách sạn xem có quán “Vietnamese noodle soup” nào gần đây không. Không một chút suy nghĩ và cũng chẳng thèm mở sổ, cô bấm điện thoại nhoay nhoáy, và ngẩng lên nhìn tôi với một nụ cười thông cảm ra vẻ ta đây biết cả rồi: ‘Pho Pasteur still open, sir!’ Hóa ra món phở quốc hồn quốc túy của dân ta đã phổ biến đến mức trở thành một địa chỉ ẩm thực trong bộ nhớ của một nhân viên khách sạn Jury’s 5 sao của Mỹ!”

Từ em rớt lệ trên tơ

Một dây đàn đứt, đôi bờ chia phôi

Gọi tình, tình đã lìa ngôi

Gọi đò, đò chuyển bến bồi, không qua

Từ em rắc lệ trên hoa

Vàng hiên cúc nhớ nhạt nhòa màu xưa

Tiếng mùa lạnh tiếng mưa đưa

Tiếng vườn bặt tiếng gà trưa thuở nào

Bướm nghiêng cánh mỏi bên rào

Tường vi héo hắt, trúc đào ngẩn ngơ

Từ em tắt khúc xuân mơ

Phím bâng khuân phím, trăng thờ thẫn trăng

Giọt buồn chạm giải sông băng

Còn sau dấu lặng vết hằn thanh âm.

Người đẹp thành Vienne 

Trước mặt tôi là một tờ giấy nhỏ. Tất cả còn lại ghi dấu kỷ niệm của tôi với nàng. Tờ giấy chỉ là một phiếu tính tiền, mặt trước in hình màu vàng óng của một cốc bia sủi bọt. Cắt ngang cốc một hàng chữ lớn EDELWEISS. Phía dưới là một hàng chữ nhỏ Das edle weisse aus den alpen. Dưới nữa là những cột và hàng kẻ của phiếu tính tiền với những hàng chữ nhỏ mà vị trí trên cột cho tôi phỏng đoán ý nghĩa của chúng. Rechnung Mr. (Liệt kê?), Rechnungsbetrag (Tổng cộng hay Giá thành?). Tôi lật mặt sau. Mấy nét vẽ và nét chữ của nàng. Hai đường kẻ sát nhau song song có vạch những nét xéo ngắn ngắn tượng trưng cho con đường tàu điện (Tram). Hai chữ thập bên cạnh đường tàu ghi dấu hotel nơi tôi ở và quán rượu nơi chỗ chúng tôi gặp nhau. Trạm số 52. Tuyến metro N3. Trạm Westbannhoff. Và địa chỉ e-mail của nàng. Anita_kurzydlak@.

“Hà Nội mùa thu, cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ, nằm kề bên nhau, phố xưa nhà cổ, mái ngói thâm nâu… Hà Nội mùa thu… Mùa thu Hà Nội…Nhớ dến một người… ”

(Hà Nội mùa thu- Trịnh Công Sơn).

“Nhớ đến một người” đó, với tôi, là nhớ Nguyễn Hiến Lê, một người Hà Nội, một học giả, một nhà trí thức chân chính ngày nay được cả nước biết đến. Nhưng nói Nguyễn Hiến Lê người Hà Nội chỉ đúng… một phần ba, vì tuy sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, lúc mới 22 tuổi, ra trường Công chánh, ông đã khăn gói vào Nam nhận nhiệm sở để rồi sống luôn ở đó suốt nửa thế kỷ cho đến ngày mất, năm 1984, khi vừa 72 tuổi. Nửa thế kỷ dằng dặc đó của một đời người, ông đã chẳng lúc nào nguôi quên Hà Nội của tuổi thơ ông.

Chúng tôi vừa trở lại Paris đầu tháng Ba năm nay. Chẳng phải vì có duyên với thành phố một thời được mệnh danh kinh đô ánh sáng, cũng chẳng phải vì lưu luyến con sông Seine với nhiều cầu bắt ngang hay tương tư tháp Eiffel ngạo nghễ mà duyên dáng. Chỉ vì ở Paris vợ tôi có người bà con sẵn sàng phối hợp du lịch, và sẵn sàng cho chúng tôi tá túc vô điều kiện. Paris đã trở thành bàn đạp du lịch của chúng tôi.

Hai lần trước ghé Paris chúng tôi đã có dịp ngồi xe hơi xuyên miền Nam Pháp sang tận Tây Ban Nha. Lần này chúng tôi đi xuyên miền Bắc Pháp sang Bỉ và Hòa Lan. Và lần này chúng tôi còn có hai dịp đặc biệt nữa: được đi thử tuyến đường Ba Lê - Luân Đôn bằng xe lửa xuyên biển Manche và được gặp gỡ vài văn hữu tại Paris. Với bấy nhiêu sự việc trong một tuần ở Pháp thật cũng hơi “nhiều”, nhưng rất vui.

- Thiềm thừ là con cóc.

Tôi hơi ngạc nhiên, không hiểu tại sao nó lại có thể “uyên bác” đến thế, hỏi lại:

- Thiềm thừ là con cóc?

Thằng Tiến gật gù:

- Đúng rồi, tao mới tra hôm qua. Nhà tao có quyển từ điển Hán Việt.

Phục thằng này thật, nó bé bằng tôi mà cái gì cũng biết. Nó lại thì thầm:

- Mày nhìn xem ông ấy có giống con cóc không?

Nó nói đây là nói về ông giáo sư Việt Văn đang trên bục giảng bài, ông Đặng Ngọc Thiềm. Cái tên nghe cũng hay nhưng những đứa bé 11 tuổi vừa vào đệ Thất chúng tôi thì chắc chẳng ai muốn biết cái tên ông ấy nghĩa là gì, trừ thằng Tiến. Độ này chúng tôi đã hơi quen quen với tính khí của ông Thiềm nên cũng đỡ sợ chứ mấy hôm đầu vừa thấy ông ta bước vào lớp là đã chết khiếp. Nhìn kỹ, với cái bụng to và đôi mắt gườm gườm, đứng chống hai tay lên bàn ông quả cũng giống một con cóc đang chờ mồi thật.

Hương Ngạn Đào Tử ĐÀM DUY TẠO

trước tác năm 1986

(Thứ nam) Đàm Trung Pháp

hiệu đính năm 2018

° ° ° ° °

CÂU 693 ĐẾN CÂU 804

“Nhờ em trả nghĩa, mắc bợm buôn hoa”

693. Việc nhà đã tạm thong dong,
Tinh kỳ giục giã đã mong độ về. [1]
695. Một mình nương ngọn đèn khuya,
Áo dầm giọt tủi, tóc se mối sầu.
697. Phận dầu, dầu vậy cũng dầu, [2]
Xót lòng đeo đẳng bấy lâu một lời!
699. Công trình kể biết mấy mươi,
Vì ta khăng khít, cho người dở dang. [3, 4]

Ba mươi hai đội banh từ khắp các châu lục đã tranh tài trong bốn tuần lễ qua, với nhiều bất ngờ. Đức, đương kim vô địch và đã bốn lần đoạt giải World Cup nhưng năm nay phải khăn gói rời nước Nga sau vài trận đầu là điều gây ngạc nhiên cho giới hâm mộ bóng đá. Rồi Spain, Brazil, Uruguay là những nước đã từng đoạt cúp, cũng lần lượt xách vali ra về để lại nước Croatia bé nhỏ, mới ra đời hơn hai thập niên, vào chung kết đối đầu với Pháp, từng đoạt cúp.

Thật là một mùa thi đấu nhiều kịch tính khiến giới cá độ bàn vui với nhau là mùa World Cup này đã có nhiều vụ “nhảy cầu, nhảy lầu” sau những trận tranh tài.