Phàm Nhất Bình, tên thật Phàn Nhất Bình, sinh năm 1964, tại Đô An, Quảng Tây, là nhà văn, nhà biên kịch Trung Quốc. Ông từng tốt nghiệp trường Cao đẳng sư phạm Hà Trì (Quảng Tây), và khoa Ngữ văn Đại học Phúc Đán. Năm 1982, Phàm Nhất Bình đăng bài thơ đầu tay “Cái chết của một giáo viên tiểu học” trên tuần san “Thi san”. Năm 1995, xuất bản tiểu thuyết “Quỳ xuống”, tiểu thuyết này đã giành giải thưởng văn học dân tộc Choang lần thứ 3, giải thưởng Trống Đồng lần thứ 3. Từ đó đến nay ông đã cho ra đời nhiều tác phẩm văn học từ tiểu thuyết, truyện ngắn, đến tản văn, đồng thời tham gia biên kịch cho nhiều bộ phim.

Năm 1999 ông cho ra mắt tiểu thuyết “Tầm thương ký”. Năm 2001, Phàm Nhất Bình giành giải thưởng văn học thanh niên Độc Tú lần thứ 5 của tỉnh Quảng Tây. Năm 2006, ông đảm nhiệm vai trò biên kịch cho bộ phim tình cảm “Thợ làm tóc”. Năm 2008, ra mắt truyện vừa “Poker”, và giành được giải thưởng Trống Đồng lần thứ 6. Năm 2014 ra mắt tiểu thuyết “Thẩm vấn bất thường” giành được nhiều giải thưởng. Năm 2017, ông được bầu làm phó chủ tịch Hội nhà văn tỉnh Quảng Tây. Ở Việt Nam hiện đã có tác phẩm “Thượng Lĩnh án” của Phàm Nhất Bình được xuất bản.

Châu Hải Đường giới thiệu.

Chủ nghĩa Hiện thực Huyền thoại (tiếp theo)

Cuốn “Discovering Fiction” (bản dịch tiếng Anh từ nguyên tác 發現小說)

3. Chủ nghĩa hiện thực huyền thoại và tính chất hiện đại

Diêm Liên Khoa nhận thấy văn chương Trung Quốc từ đầu những năm 80 có hai truyện ngắn  hiện   đáng chú ý là truyện Ít nhất mười năm của Shen Rong và truyện Người Hút Thuốc Lá Bằng Tẩu Ngọc quí. Ít nhất mười năm kể lại mười năm đã mất trong cuộc Cách Mạng Văn Hóa khi một công chức loan báo rằng đã sống qua mười năm cuộc cách mạng này theo lệnh Trung Ương Đảng có quyền được miễn đưa vào danh sách, vì tổ chưc phân vân trong việc thăng cấp nên người cao tuổi trở thành thuộc vào giới trẻ. Người Hút Thuốc Lá Bằng Tẩu Ngọc Quí nói về một nông dân già nua sở hữu một cái tẩu ngọc và toàn thể làng ông lấy làm kiêu hãnh về việc này. Thế rồi sau đó có một chuyên gia cổ vật đến tỉnh. Ông ta chỉ thoáng nhìn cái tẩu và cho rằng cái tẩu này là đồ giả. Thế nhưng ông ta lại không hài lòng việc dấu nhẹm sự thật với dân làng nên nói thêm rằng cái tẩu này là một vật vô giá, là một gia tài không nên để cho mọi người thấy.

1. Cái thực nội tại và cái thực ngoại tại

Diêm Liên Khoa giải thích sự phát sinh của Nhân quả tính nội tại và nhân quả tính ngoại tại: Nhân quả tính bán phần được đặt ra để một mặt kết nối nguyên lý thực sự của nhân quả tính (le principe réel de causalité) trăm phần trăm tuyệt đối, mặt khác dẫn tới ý tưởng về nhân quả tính số không. Chính nhờ nhân quả tính số không nên từ nay tự sự/kể truyện có được một thẩm mỹ học mới và một cái thực mới (un nouveau réel) làm cho tự sự trở lại “bắt chước cái thực”. “Từ thế kỷ XX, thời đại phát sinh và nẩy nở của hai hình thức mới của nhân quả tính mà người đọc, tác giả và lý thuyết gia thành ra cùng đồng ý về một nguyên lý của cái thực hư cấu (principe de réel fictionnel) – cái thực nội tại.”(1) 

Trong khi đó cái thực ngoại tại là cái thực của hành xử (comportement) và của những sự vật chắc chắn là có tương quan với linh hồn, tư tưởng và ý thức nhưng không chỉ phát sinh từ linh hồn, tư tưởng và ý thức. Khá nhiều nhà văn hiện đại đi theo chiều hướng này ngược hẳn với các nhà văn thế kỷ XIX chỉ chuyên chú vào việc tái phục hồi cái thực ngoại tại: Linh hồn, tư tưởng và ý thức của nhân vật “kiểu mẫu” (archetypes) thiết yếu được đúc khuôn liên hệ với ngoại giới, với lịch sử, xã hội, gia đình…Sinh mệnh của Anna Karénine cũng như của Maslova là thời đại. Nếu đặt họ ra ngoài thời đại của họ thì họ không còn hiện hữu nữa. Chính vì họ là nhân vật của lịch sử của họ, thực tại sâu xa của họ nằm giữa cái thực chủ yếu (le réel vital) và cái thực tinh thần (le réel spirituel). “Nhưng những yếu tố kéo họ theo hướng này đa phần là từ những yếu tố ngoại tại và từ một môi trường đang tiến triển. Chính do sự tham gia tích cực của họ mà tiểu thuyết xoay từ cái thực ngoại tại về hướng cái thực nội tại.”(2) Thí dụ Raskolnokoff của tiểu thuyết thế kỷ XIX (Tolstoï) có thực tại nội tâm (linh hồn, ý thức) phong phú nhưng những thất bại, kiêu hãnh, tranh chấp v.v…đã phát sinh từ sự nghèo nàn và bất công của xã hội, nghĩa là từ sự thực ngoại giới.

Sau khi diễn giải nhân quả tính số không nơi Kafka Diêm Liên Khoa trở ngược lại xem xét nhân quả tính trong nghĩa hiện thực truyền thống. Chủ nghĩa hiện thực truyền thống đã mất một hay hai thế kỷ để phát triển, đã nở rộ và trở thành một đỉnh cao của văn chương. Nó  giả thiết nhiều qui tắc trong đó mối tương quan từ nguyên nhân sang hậu quả dưới hình thức là một mạng lưới khít khao của nhân quả tính tuyệt đối.

Trong những tác phẩm theo chủ nghĩa hiện thực cổ điển, nhân quả tính luôn tuân theo qui luật nền tảng “những sự biến (événements) có lý do của chúng”. Nhà văn khi xây dựng một câu truyện phải tuân hành luật này và qui luật này đã được tác giả, người đọc, và nhà phê bình cùng chấp thuận và duy trì. Một bản văn hiện thực cổ điển tuân hành nhân quả tính tuyệt đối tức là giữ sự cân bằng tuyệt đối giữa nguyên nhân và hậu quả. Lá trên cây rụng xuống vì có gió. Bản chất của đời sống qui định bản chất của nguyên nhân và hậu quả. Thế nhưng, trong một số tình huống sự việc lại không như vậy: trong cùng một môi trường, cùng một khí hậu, cùng một nỗ lực tưới bón như trước đây nhưng cây lại không cho ra quả như mong đợi! Một kết quả bề ngoài không hợp lý nhưng nếu xét kỹ thì chắc chắn là có những lý do tiềm ẩn. Thế nhưng cũng theo nguyên lý nhân quả tính tuyệt đối thì cái nhà văn chỉ ra và mô tả không giới hạn trong cái người đọc có thể cảm thấy hay quan sát trong đời sống bình thường.Vậy mà người đọc vẫn khám phá ra sự khả hữu của những yếu tố nguyên nhân. “À, thì ra là cái đó!” Hiểu và đưa ra sự hiến nhiên những nguyên nhân và hậu quả chính là đáp ứng sự chờ đợi của người đọc, đó là tiếng vang tác giả gặp gỡ. Trong văn chương nhiệm vụ của chủ nghĩa hiện thực trên căn bản là đem lại cho người đọc chứng cớ của tính chất toàn bộ (intégralité) và sự hoàn hảo (perfection) của nhân quả tính tuyệt đối, chứng minh sự tương đương hoàn toàn giữa “bởi” và “cho nên”, giữa điểu kiện và kết quả.”(1)

Cao Hành Kiện cho xuất bản Nhất Cá Nhân Đích Thánh Kinh, truyện dài thứ nhì sau Linh Sơn (1989) ở Đài Bắc năm 1999, một năm trước khi được trao tặng giải thưởng Văn Chương Nobel. Bản dịch tiếng Pháp do Noel & Liliane Dutrait được Editions de l’Aube xuất bản năm 2000 và bản tiếng Anh do Mabel Lee dịch và được Harper Collins xuất bản năm 2002. Cả hai bản Pháp ngữ với cái tựa Le Livre d’un home tout seul và bản Anh ngữ tựa đề One Man’s Bible có lẽ vì nhu cầu thị trường cần một cái tựa sách bắt mắt quần chúng độc giả hơn nên đều không dịch sát nghĩa tựa đề nguyên bản Nhất Cá Nhân Đích (cái bản ngã đích thực của một người) bao hàm chủ ý của tác giả khi viết cuốn tiểu thuyết này.  Chuyển tựa sách này sang tiếng Việt nghe sao vừa thuận tai vừa văn vẻ thực là khó: chúng tôi đề nghị hãy tạm đặt tên cho cuốn sách này là Tôi Thực Là Tôi. Tuy nhiên với những độc giả Việt đã làm quen với danh từ Hán Việt thì tựa đề nguyên bản cũng không khó hiểu gì mấy.