Hiển thị các bài đăng có nhãn Trần Doãn Nho. Hiển thị tất cả bài đăng
Hiển thị các bài đăng có nhãn Trần Doãn Nho. Hiển thị tất cả bài đăng

Chủ Nhật, 21 tháng 5, 2023

Trần Hữu Thục: Thơ Tô Thùy Yên, chênh vênh siêu hình/hiện thực

Từ trái: Chân Phương, Tô Thùy Yên, Nguyễn Trọng Khôi, Trần Doãn Nho

(Hình: TDN, Boston tháng 4/2017)


Tô Thùy Yên (TTY)[1] làm thơ từ hồi còn rất nhỏ. Bài thơ đầu tiên đưa đăng báo được in ở tạp chí Ðời Mới do nhà văn Nguyễn Ðức Quỳnh chủ trương, vào lúc ông 16 tuổi. Theo ông, bài thơ đó, “chắc chắn không phải là một bài thơ hay và ngày nay tôi chẳng còn nhớ nó như thế nào nữa” [2]. Năm 1956, một bài thơ khác in ở trên Sáng Tạo – tạp chí mở ra một thời kỳ mới của văn học nghệ thuật Việt Nam: Cánh đồng, con ngựa, chuyến tàu. Ðó là một bài thơ mà những ai yêu mến văn học nghệ thuật không thể quên. Nó là dấu mốc của một chuyển biến sâu xa trong nền văn học miền Nam mà cũng là trong nền văn học VN. Gần 40 năm sau, tập thơ đầu tay mới ra đời: Thơ Tuyển Tô Thùy Yên, xuất bản ở Hải Ngoại năm 1995, lúc nhà thơ đã …56 tuổi đầu. Thêm chín năm nữa, tháng 8/2004, tập thơ thứ hai ra đời: Thắp Tạ. Bìa trước của tập thơ mới này ghi:


Chủ Nhật, 30 tháng 4, 2023

Trần Doãn Nho: Không chỉ tháng Tư mới tháng Tư

Nhà văn Trần Doãn Nho.

tháng tư

không ngày 

không tháng 

không năm

tháng nào cũng tháng tư

ngày nào cũng tháng tư

năm nào cũng tháng tư

không chỉ tháng tư mới tháng tư.


Chạy

Trong đời, tính ra, tôi trải qua …năm lần chạy. Mỗi lần chạy là một kinh nghiệm rất riêng.
Lần đầu tiên, thời điểm 1945-1946, tôi chạy giặc với tư cách là…một cậu bé con. Thay vì chạy và đi, thì tôi được gánh. Tôi một đầu, ngồi trong thúng. Đầu kia là một ít gạo và đồ đạc. Cứ thế, mẹ, chị và anh tôi thay nhau gánh, theo đoàn người, tản cư về một nơi vô định. Đêm tìm chỗ nghỉ chân, ngày lại đi, cuối cùng, dừng chân ở ngôi đình hoang thuộc một cái làng xơ xác, vắng hoe, nơi mà chính dân làng cũng…chạy giặc, chỉ còn lơ thơ mấy ông bà già ở lại giữ nhà.

Trần Doãn Nho: 1954-1975: một thời văn học phát triển rực rỡ

 Văn Học Miền Nam là một nền văn học mà sau lưng không có nghị quyết và trước mặt không có kẻ thù. 


Nhân kỷ niệm 48 năm ngày 30/4, trong khi ngậm ngùi tưởng niệm một đất nước đã bị mất, chúng ta đồng thời tưởng nhớ đến – và cũng để tự hào - một thời văn học Việt Nam Cộng Hòa, hay nói cho gọn, Văn Học Miền Nam (VHMN). 


Hàng chục năm qua, rất nhiều tác giả hải ngoại đã nghiên cứu về VHMN như Thụy Khuê, Võ Phiến, Nguyễn Vy Khanh…Đặc biệt, vào tháng 12/2014, một buổi hội thảo về VHMN đã được tổ chức tại Quận Cam với sự tham dự của nhiều nhà nghiên cứu, nhà văn và nhà thơ từ nhiều nơi trên thế giới quy tụ về trong đó có Nguyễn Hưng Quốc, Bùi Vĩnh Phúc, Du Tử Lê, Trương Vũ, Nguyễn Đức Tùng, Phùng Nguyễn, Trần Doãn Nho, Hoàng Ngọc-Tuấn, vân vân. Trong bài viết ngắn này, thay vì trích dẫn những tác giả hải ngoại, tôi đề cập đến ý kiến của một vài tác giả (mà tôi cho là) tiêu biểu trong nước bàn về Văn Học Miền Nam.


Thứ Sáu, 24 tháng 3, 2023

Truyện ngắn Trần Doãn Nho: Kịch

Phụ rời nhà ra đi đến một tiểu bang khác khi đứa con trai út cưới vợ. Rời nhà thì rất mục đích, vì nghe loáng thoáng cô con dâu nói xa nói gần là cha chồng không nên ở chung với dâu, nhưng ở đâu làm gì thì Phụ hoàn toàn đang vô mục đích. Đi cái đã, đau lòng trước được lòng sau, tránh cái cảnh bố chồng con dâu - mà lại dâu xứ người nữa - chẳng chóng thì chầy thế nào cũng sinh chuyện. Bỗng nhiên, trên trời rơi xuống cho Phụ một mục đích, lúc đầu trông có vẻ mơ mơ hồ hồ, nhưng rồi cụ thể một cách bất ngờ: Chi.

Khi đi làm thủ tục ghi danh ở văn phòng trở vào thì nàng đang ở giữa bản bây giờ tháng mấy tiếp theo là biển nhớ, rồi con đường xưa em đi vọng gác đêm sương, bản nào cũng sướt mướt chia tay và dang dở hẹn hò. Tay nàng nắm chặt chiếc micro thoăn thoắt bấm kho bài hát vô tận trên điện thoại, tiếp tục hát hết bài này sang bài khác, bất chấp một ông và một bà đang đứng đợi. Giọng không mấy ăn khớp với nốt nhạc, đôi khi lạc hẳn, nhưng có cái nhuần nhuyễn, tự tin của một người chuyên luyện karaôkê lâu năm, vừa hát vừa làm điệu bộ của một người trình diễn sân khấu, mắt liếc nhìn quanh khoảng vài chục khán giả lơ đãng trong phòng, thỉnh thoảng hất đầu ra sau, thỉnh thoảng luyến láy kiểu Thanh Tuyền, thổn thức và nũng nịu. Mãi đến khi Phụ đến gần kêu lên chi, chi, chi, thì nàng cắt ngang câu hát mùi mẫn phong kín tâm tư tôi gói đời trai…, đưa chiếc micro cho người đàn ông, kêu lên trời phụ, phụ, anh Phụ anh Phụ…

Thứ Ba, 21 tháng 2, 2023

Trần Doãn Nho: Nghe lại ca khúc “Hẹn Hò”của Phạm Duy

C:\Users\DadPCHome\Pictures\hen-ho-3.jpg

Phạm Duy ra đi về cõi vĩnh hằng đã hơn 10 năm (27/1/2013 27/1/2023).


Tạp chí “Saigon Nhỏ” (Little Saigon, quận Cam, California) đã dành một ấn bản đặc biệt tưởng niệm 10 năm ngày mất của nhạc sĩ Phạm Duy có tựa đề “Bụi phù sa chờ ghé những bờ vai” với bài viết của nhiều tác giả: Khang Thụy, Duyên Anh, Phạm Xuân Đài, Phạm Văn Kỳ Thanh, Ngu Yên, Tuấn Khanh, Nguyễn Hoàng Linh…Trong dịp này, tôi được biết một số bạn hâm mộ nhạc Pham Duy ở Sài Gòn cũng tổ chức kỷ niệm 10 năm ngày mất của ông, qua đó, đặc biệt tôi được nghe lại giọng ca truyền cảm của ca sĩ Lệ Hồng qua bản “Hẹn Hò”, là một trong những bản nhạc của Phạm Duy mà tôi rất thích. 

              

Tôi đã từng nhiều lần nghe Lệ Hồng hát ca khúc này trong một “video clip” với tiếng đàn của “guitarist Thiên An” mấy năm trước đây. “Hẹn Hò” cũng đã được nhiều ca sĩ nổi tiếng trong và ngoài nước trình bày như Thái Thanh, Ý Lan, Ngọc Hạ, Quang Dũng, Tuấn Ngọc, Họa Mi, Hương Lan, Thanh Thúy, Đức Tuấn, Thiên Tôn, Duy Quang, Khánh Ly, Lệ Thu, Thái Hiền, Thanh Hà…Trong số này, tôi thích nhất là giọng ca mượt mà của hai ca sĩ Ngọc Hạ và Họa Mi.


Thứ Sáu, 17 tháng 2, 2023

Trần Doãn Nho: Đi. Trong một buổi sáng

Thì cũng là một buổi sáng lặng lẽ và nhạt nhẽo như tất cả những buổi sáng khác. Thức dậy, nắng đã tràn trề trên cỏ cây, ghế đá, đổ xuống những khóm hoa trồng dọc theo lối

đi, len lỏi vào trong cả những ngóc ngách tối tăm và ẩm thấp ở góc viện, nơi những ông bà già không thân nhân nằm, ngồi, lặng lẽ và yên tĩnh như những pho tượng cổ sinh động. Nhìn qua cửa sổ, chàng mừng rỡ thấy mặt trời, vẫn là cái mặt trời thuở ấy như một huyễn hoặc, chói chang từ từ nhú lên khỏi hoàng thành, nấp sau cột kỳ đài cao ngóng lên trời xanh, không vướng víu gì hết, ngoài mấy cụm mây vớ vẩn trôi ngang. Mặt trời, thương nó thiệt! Trong lúc mọi thứ thay hình biến dạng thì nó có lẽ là cái cũ xưa nhất và nhiều kỷ niệm nhất mà chàng cất giữ được trên bầu trời xa kia. Nó thả xuống những buổi sáng vô cùng phơi phới, và đầy thúc giục.


Đi. Thèm đi, quá đỗi là thèm. Nhìn sang giường bên cạnh, ông già da đen vẫn còn mê man ngủ, đầu lệch sang một bên, một cánh tay còn dính vào ống truyền nước biển, còn cánh tay kia buông thõng xuống nền nhà, lửng lơ như thuộc về một ai khác. Chàng bước rất lẹ, thoắt cái là ra khỏi phòng. Nhìn lui, chàng thấy , cái chỗ nằm ấy, dây nhợ cột, quấn lòng thòng, đe dọa. Phải chi chúng biến đi! Nhìn trước nhìn sau dọc theo hành lang, không thấy bọn họ, chàng vội vàng bước về cổng chính. May mắn sao, cổng chỉ hờ hững khép. Thoát! Bên kia đường, tòa cao ốc AT&T nắng lấp lóa, phản chiếu ngược lên bầu trời xanh bát ngát.


Thứ Sáu, 10 tháng 2, 2023

Annie Ernaux: Chàng (Le jeune homme, Trần Doãn Nho dịch)

Trần Doãn Nho chuyển ngữ từ nguyên bản tiếng Pháp, Le jeune homme, tác phẩm mới nhất của Annie Ernaux, Nobel Văn Chương 2022, do Gallimard (Pháp) xuất bản tháng 5/2022. Phiên bản tiếng Anh, The Young Man, do Alison Strayer dịch, Seven Stories Press xuất bản. sẽ phát hành vào tháng 9/2023.

Annie Ernaux, Hình Wikimedia Commons

           



  • Nếu tôi không viết về chúng, mọi sự chỉ được trải qua, nhưng không đi xuyên suốt [1]

(Annie Ernaux)


Cách đây năm năm, tôi đã trải qua một đêm lúng túng với một sinh viên, người đã viết thư xin gặp tôi một năm trước.


Thứ Sáu, 20 tháng 1, 2023

Trang thơ Xuân

Tranh Đinh Trường Chinh

Năm Mới Đang Về

Trần Mộng Tú


Tôi do dự không muốn rời năm cũ

ngẩn ngơ nhìn không nỡ để trôi qua

giọt nước mưa còn đọng trên cuống lá

ai nỡ rung cho rớt những cánh hoa


Năm vừa qua đôi lần tay tôi đặt

bông hoa cuối cùng trên ngực của ai

vẫn nhớ hương xưa còn trên tóc ấy

vẫn nhớ khi tay được nắm bàn tay


Năm Mới đang rủ nhau về thành phố

gõ lên cánh cửa khép chặt đòi vào

cửa ơi đừng mở tôi còn rất ít 

cả bốn mùa chỉ một vốc trăng sao


Thứ Sáu, 30 tháng 12, 2022

Trần Doãn Nho: Từ Coronavirus Đến “Dịch Hạch” Của Albert Camus

Siêu vi: một nghịch lý


Siêu vi coronavirus (Hình: WIkipedia)


Một tấm hình đẹp của siêu vi coronavirus (COVID-19).

Cái đẹp chết người!

Siêu vi, dịch từ chữ “virus”, có gốc la-tinh là “poison” (chất độc), tuy là một thực thể lan truyền rất nhanh và gây bệnh cho sinh vật nhưng điều lý thú (và khôi hài) là nó lại không được xem là sinh vật (living creature). Vì sao? Nó có mặt hàng tỷ năm trên trái đất với một cách tồn tại nghịch lý: sinh sôi nẩy nở không ngừng, nhưng không hề “sống” (alive), một loại “xác chết cử động” (zombie). Chẳng thế mà nó đã trở thành một đề tài tranh cãi không ngừng kể từ lúc được khám phá vào cuối thế kỷ thứ 19: sinh vật (living) hay phi-sinh-vật (non-living)?


Thứ Ba, 6 tháng 12, 2022

Trần Hữu Thục–Trần Doãn Nho: Cõi chữ cõi người

Nhà xuất bản Nhân Ảnh (California) trân trọng giới thiệu tuyển tập tiểu luận của nhà biên khảo, nhà văn Trần Hữu Thục - Trần Doãn Nho:  

CÕI CHỮ CÕI NGƯỜI




CÕI CHỮ CÕI NGUỜI gồm hai tập:


Thứ Sáu, 10 tháng 6, 2022

Trần Doãn Nho: Văn hóa súng

Tháng 5 ở Hoa Kỳ, đáng lẽ là tháng gắn liền với mùa xuân qua những lễ hội như Ngày Của Mẹ, lễ ra trường của sinh viên học sinh, thì năm nay, lại được đánh dấu bằng một nghi lễ khác: tang lễ. Có đến trên 70 người đã chết qua nhiều vụ giết người hàng loạt bằng súng xảy ra liên tiếp, trong đó, người già nhất là một bà cụ 86 tuổi và trẻ nhất là một học sinh lớp 4, chín tuổi [1]. Đây không phải là các tai nạn, mà xuất phát từ một nguyên nhân thấy trước: quyền sử dụng súng. Quyền này dính líu đến một cung cách đặc trưng hầu như đã trở thành một nọa tính lịch sử trong xã hội Mỹ: văn hóa súng (gun culture). Theo Richard Hofstadter, qua bài “America As AGun Culture” [2] (Hoa Kỳ như một nền văn hóa súng), so với các nước văn minh trên thế giới, “Hoa Kỳ là quốc gia đô thị kỹ nghệ hiện đại duy nhất vẫn còn duy trì nền văn hóa súng. Đó là quốc gia mà sự sở hữu súng dài, súng ngắn được luật pháp bảo vệ là hiện tượng phổ thông trong một số lượng lớn người dân.”

Những người Anh và Tây Ban Nha định cư trên vùng đất mới (Hình: American Heritage)

Tại sao?

Văn hóa súng, trước hết, có tính cách thực tiễn, gắn liền với quá trình lập quốc của người Mỹ. Quá trình này đòi hỏi sự bành trướng liên tục vùng biên cương (frontier expansion) đi đôi với sự canh tác những khu đất hoang dã vốn tiềm ẩn vô số hiểm nguy rình rập: thú dữ và thổ dân. Trong hoàn cảnh như thế, tất cả mọi người đều cần có súng. Vào thời đó, đối với một đứa bé trai lên 12, 13 tuổi, học bắn súng và nhận được khẩu súng trường nhỏ và một túi đạn là dấu mốc quan trọng trong cuộc đời, được xem như là một “nghi lễ vượt tuổi” (Rite of Passage).

Thứ Sáu, 20 tháng 5, 2022

Trần Doãn Nho: “Đoản thi” của sinh viên Trung Quốc: - một hình thức phản kháng

 Một cuộc thi thơ dành cho sinh viên đã trở thành một cơ hội để bày tỏ nỗi thất vọng của công chúng về các vấn đề xã hội đang gây xôn xao ở Trung Quốc trong những tháng vừa qua. 

Thơ dự thi là những bài thơ ngắn - đoản thi - bằng Hoa ngữ dành cho sinh viên đại học, do trường Đại học Jiaotong [Giao thông = Media and Communication] Thượng Hải tổ chức, năm này là lần thứ năm. Danh sách người  thắng giải sẽ được công bố vào tháng 6/2022, tuy nhiên, một số bài thơ gửi đến đã được đưa lên mạng từ tháng 4/2022. Trong số những bài thơ này, ngoài những chủ đề chung chung liên hệ đến giới tính, môi trường, sự nghèo đói, vấn đề tự do ngôn luận, có nhiều tác phẩm đề cập đến cơn đại dịch và các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt của nhà cầm quyền Trung Quốc đang được áp dụng trên toàn quốc như khẩu trang, cách ly, phong tỏa; và cả chiến tranh ở Ukraine. Đặc biệt, vào thời điểm mà không gian tranh luận bị nhà cầm quyền Trung Quốc thu hẹp đến tối đa, một số bài thơ hiếm hoi mang ý thức xã hội rõ nét đã thu hút sự chú ý của người dùng Internet và được ca ngợi vì sự táo bạo của chúng.


Ảnh chụp màn hình bài thơ “Sử ký” của

Trần Vân Tĩnh (Hình: Nguyễn Ngọc Dung)


Nhật báo “The Washington Post” số ra ngày 24/4/2022 gọi đó là hiện tượng “bất đồng chính kiến” diễn ra ngay trong lòng chế độ chuyên chế, qua một bài viết của Lily Kou, thông tín viên trưởng thường trú tại Bắc Kinh, tựa đề “Student Poetry Contest in China Becomes Unexpected Outlet for Dissent”[1] (Cuộc thi thơ sinh viên ở Trung Quốc trở thành kẽ hở bất ngờ bày tỏ bất đồng chính kiến). Kou dẫn phát biểu của Chris Song, một trợ lý giáo sư chuyên về dịch tiếng Anh và tiếng Trung tại đại học Toronto Scarborough (Canada), cho biết: “Thực đáng ngạc nhiên! Tôi rất ngạc nhiên khi những bài thơ được ra đời trong một môi trường thắt chặt như vậy, nơi mà nhiều bài thơ miêu tả những mặt tối của xã hội, hoặc thách thức hệ tư tưởng chung của chính quyền thường bị kiểm duyệt.” Họ tìm thấy trong thơ một lối thoát mạnh mẽ để biểu tỏ “cảm xúc của mình trong những lúc khó khăn," cũng theo Song. Nhưng chỉ một thời gian ngắn sau khi đưa lên, vào đầu tuần lễ từ 18 - 24/4/2022, chúng biến mất khỏi Weibo (微博=Vi Bác), trang mạng xã hội phổ biến ở Trung Quốc: đại học Jiaotong đã rút xuống tất cả các bài thơ “có vấn đề”, trong đó có những bài như "Tha đích nha” (Răng của bà mẹ), "Phi tất yếu ly hiệu” (Rời trường không phải là điều thiết yếu) và "Sử ký”…và đóng hẳn phần bình luận của hầu hết người dùng. Tuy nhiên, những người sử dụng Internet đã lập tức chụp ảnh màn hình (screenshots) các bài thơ, kể cả hình ảnh của các phiên bản viết tay của chúng và tiếp tục phổ biến trên mạng. Khi được những người dùng Internet thắc mắc về sự biến mất của các bài thơ, nhà


Thứ Sáu, 13 tháng 5, 2022

Trần Doãn Nho: Hè 1972 - nỗi Huế, làm sao nguôi!

Gửi Cai, Lễ, Hải, Sinh, Đắc, Thôi, Đủ, Phương, Thất, Hòa, Huế, Vệ, Chớ…

Tuần lễ đầu tháng 5/2022 vừa qua, nhân kỷ niệm 50 năm “Đại Lộ Kinh Hoàng”, tạp chí mạng Da Màu, cho đăng lại một bài ký sự của nhà văn Trùng Dương, “Đi nhặt xác đồng bào Quảng Trị trên đại lộ kinh hoàng. Trong “Lời Giới Thiệu”, bà viết: “Trong thời gian này, vào đầu tháng Năm, 1972, khoảng gần 2,000 đồng bào đã bị thiệt mạng trên đường chạy khỏi Quảng Trị khi quân Cộng sản tấn công. Họ chết phần lớn vì pháo kích của Cộng quân rót xuống từ rặng Trường Sơn, xác nằm rải rác trên một quãng đường dài 5.274 mét trên Quốc lộ 1, từ cầu Bến Đá tới cầu Trường Phước thuộc Quận Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị. Vì giao tranh còn tiếp diễn, xác các nạn nhân này đành chịu cảnh phơi bầy cùng nắng mưa gió và cả những trận mưa pháo trong nhiều tháng trời. Đúng ra con số nạn nhân chiến cuộc chắc nhiều hơn, nhưng nêu ra con số trên là dựa vào tổng số xác đã nhặt được, đích xác là 1,841 thi hài thường dân, do anh Nguyễn Kinh Châu, người điều khiển chương trình “hốt xác”, và các thân hữu Huế đã bốc được trong suốt “bẩy tháng giữa những xác người” vào mùa hè năm 1972.” [1]


Ký sự này đẩy tôi trở lại với những tháng ngày Huế 1972, rất xa xăm mà vô cùng gần gũi. Như mới đâu đây!

*

Năm 1968, Huế tơi bời khói lửa Mậu Thân:

thành quách nín
đất đá nghẹn
cỏ cây câm
hố hầm co quắp ngột
âm bản cuộc liêu trai [2]

Huế chết đứng, chết ngồi trong hoang tàn, đổ nát!

Thứ Sáu, 29 tháng 4, 2022

Trần Doãn Nho: Tháng Tư, nói chuyện tị nạn

Không có tị nạn hòa bình; chỉ có tị nạn chiến tranh.

Không có “tị nạn tư bản” hay “tị nạn dân chủ”; chỉ có “tị nạn cộng sản”.

Một nước cộng sản là một nước xuất cảng người tị nạn. 

 

Lại tháng Tư!

Tị nạn này nhắc đến tị nạn kia! Ukraine 2022 chọc sâu vào vết thương 1975 Việt Nam.


Tháng 3, tháng 4/2022, cả nước Ukraine chạy! Từng đoàn rồi từng đoàn rồi từng đoàn đàn bà, người già, trẻ con nối đuôi nhau ngơ ngác, bơ vơ, bất kể ngày đêm, bất kể hiểm nguy, bỏ lại đàng sau tất cả để đi vào một nơi xa lạ. Đi cái đã. Miễn là thoát. Trước mặt thì mênh mông, vô danh, vô định, nhưng vẫn có chút ánh sáng còn hơn là ở lại quê nhà, một quê nhà thân yêu đột nhiên trở thành hiểm địa. Với tình hình không lối thoát hiện nay, những tháng, những năm trước mặt, có lẽ người Ukraine sẽ vẫn tiếp tục ra đi! Họ trốn chiến tranh, mà thực ra cũng là trốn một đất nước có thể bị Putin chiếm đoạt để biến một Ukraine dân chủ thành một chư hầu độc tài.


Tháng 3, tháng 4/1975, cả miền Nam ùn ùn “chạy”. Đi bộ, đi xe, đi thuyền, đi tàu, đi máy bay, đi, đi, đi, đi bất cứ đâu, miễn là thoát khỏi cộng sản. Chỗ nào bộ đội cộng sản tiến vào là chạy. Từ cao nguyên chạy về đồng bằng, từ bắc chạy vào nam, từ các tỉnh chạy về Sài Gòn. Mất Sài Gòn, lại tiếp tục chạy, từ đất liền  ra biển, từ Việt Nam chạy đến các nước khác. Đã gần nửa thế kỷ trôi qua kể từ ngày ấy, người Việt vẫn còn tìm cách chạy khỏi đất nước, dù kiểu chạy bây giờ có khác hơn xưa: du học, bảo lãnh, lấy vợ lấy chồng… 


Tị nạn này là bản sao của tị nạn kia. Chế độ ở quê nhà là “nạn”, nên đành phải “tị”: bỏ quê nhà, ra đi lánh nạn. 


Thứ Sáu, 25 tháng 3, 2022

Trần Doãn Nho: Nhà văn Nhất Linh tái xuất hiện ở Việt Nam - Xóm Cầu Mới

Bìa tiểu thuyết “Xóm Cầu Mới” của Nhất Linh

(2021) (Hình: TDN)


Nhà văn Nhất Linh vừa tái xuất hiện ở Việt Nam vào cuối năm 2021 vừa qua, bằng “Xóm Cầu Mới”, tác phẩm cuối cùng của ông, do nhà xuất bản “Phụ Nữ Việt Nam”, Hà Nội, xuất bản. Theo Nguyễn Tường Thiết, con trai út của Nhất Linh, thì “Hoài bão của Nhất Linh khi khởi viết Xóm Cầu Mới vào năm 1940 là mong muốn thực hiện một bộ trường giang tiểu thuyết đồ sộ dài gần mười ngàn trang mà theo ông mới đủ để diễn tả cuộc đời muôn vẻ, muôn mặt.” Nhưng, cũng theo Nguyễn Tường Thiết, “Thực tế ông chưa viết được một phần mười của “gần vạn trang” như ông mong muốn. Cuốn Xóm Cầu Mới do Phượng Giang xuất bản lần đầu năm 1973 ở Việt Nam và Văn Mới tái bản lần thứ nhất ở Hoa Kỳ năm 2002 cũng chỉ dầy khoảng hơn 600 trang. Tuy đây là truyện dài nhất trong số những truyện dài của Nhất Linh nhưng chưa đủ để có thể gọi nó là một trường thiên tiểu thuyết. Tuy thế tôi vẫn cho rằng Xóm Cầu Mới là tác phẩm vĩ đại nhất của Nhất Linh.”


Nguyễn Tường Thiết cho biết, với sự tái bản Xóm Cầu Mới, thì từ sau năm 1975 cho đến nay, tất cả các tác phẩm của Nhất Linh sáng tác trước năm 1945 đều đã được tái bản ở Việt Nam, kể cả cuốn Nho Phong (xuất bản ở Hà Nội năm 1926). Tác phẩm duy nhất của Nhất Linh vẫn chưa được tái bản là Giòng Sông Thanh Thủy.


Sau khi Xóm Cầu Mới được phát hành, tôi ghi nhận có hai bài điểm sách ngắn trên báo Việt Nam ở trong nước. Bài thứ nhất xuất hiện trên tờ “Văn Nghệ Quân Đội” ngày 17/1/2022. Một trích đoạn:


Thứ Sáu, 28 tháng 1, 2022

Trần Doãn Nho: Năm mới, nói chuyện “Happy New Year”

 Trước hết, xin mời nghe:

https://www.youtube.com/watch?v=aTlHVbmgEug


“Nếu bạn nghĩ rằng ca khúc “Happy New Year” là ca khúc đón chào năm mới trứ danh nhất thế giới, thì bạn lầm. Thực tế là, ca khúc này của ABBA chỉ đặc biệt phổ biến ở Việt Nam và một vài xứ khác, theo lời quả quyết của một bài viết trên trang mạng Scienceinfo.net [1]. Trang từ điển quốc tế, Wikipedia, cũng cho rằng   “Happy New Year” “được phổ biến một cách đặc biệt ở Việt Nam.” [2]


Có lẽ đúng như thế! Trong mấy thập niên qua, ca khúc này trông giống như một trong những ca khúc “nền” cho các chương trình ca nhạc đón chào năm mới Dương Lịch và Tết Âm Lịch ở trong nước, và đôi khi cả ở hải ngoại, sánh vai cùng một ca khúc mừng xuân khác, “Ly Rượu Mừng” của Phạm Đình Chương. Nghe mãi đến nỗi âm hưởng của như nó khắc sâu vào tâm hồn nhiều người Việt Nam, kể cả trẻ con. Nhất là mấy chữ “Happy New Year” lập đi lập lại như một tiếng reo vui không dứt.


Có điều, phiên bản lời Việt của bài hát hoàn toàn không dính dáng gì tới nguyên bản tiếng Anh. 

Xin chúc cho mọi nhà, cùng người thân hân hoan đón xuân. năm cũ đi năm mới sang. đón thêm bao tin vui nơi nơi. chào xuân mới trong gió xuân an lành. rộn ràng bao câu ca thắm tươi. ai cũng vui, bên gia đình. chúc năm nay an khang mọi nhà.(…)  Xin chúc cho ông bà và mẹ cha được luôn sống lâu. vui đón xuân. bên cháu con, bé thơ đang mong bao lì xì. ngày đầu năm ai cũng vui xum vầy. cầu tình duyên mình đi lễ chùa, trong nắng xuân, chim én bay, khắp nơi nơi hoa xinh tuyệt vời. gió xuân chan hòa... tiếng reo ca.


Rất rộn ràng, rất Tết! Nhưng lời ca này hoàn toàn được “sáng tác” lại, chỉ dùng để ghép vào với nhạc mà hát, không chuyên chở bất cứ một ý nghĩa nào của nội dung nguyên thủy bài hát. Bất cứ ai hiểu đôi chút tiếng Anh, nghe hát lời Việt này không khỏi thấy nó kỳ kỳ. Có lẽ vì thế, nên có người đã tải lên Youtube một “video clip” gốc bài hát, có kèm theo lời dịch nguyên văn ra tiếng Việt, để ta vừa nghe vừa theo dõi nội dung [3]. Một cách làm đáng tán thưởng.


Thứ Sáu, 31 tháng 12, 2021

Trần Doãn Nho: Một tác giả Hoa Kỳ viết về Văn Học Miền Nam

Bài báo của Anthony Morreale
trên tạp chí Los Angeles Review of Books
(Hình: TDN chụp qua Internet)
Vào ngày 11/11/2021, tạp chí “The Los Angeles Review of Books” (LARB) cho đi một tiểu luận của Anthony Morreale nhan đề là “Nhìn Lại Nền Văn Học Miền Nam Bị Bỏ Rơi” (Abandoned: Reconsidering the Literature of South Vietnam). Mặc dầu có nhiều điểm chúng ta chưa hoàn toàn đồng ý với tác giả, nhưng có thể nói đây là một bài viết thuộc loại khá hiếm hoi với cái nhìn đầy thiện cảm về nền văn học Việt Nam Cộng Hòa của một nhà nghiên cứu Hoa Kỳ. Xin tóm lược một số nhận định của bài viết để giới thiệu cùng bạn đọc.

Sự sụp đổ của Kabul (Afghanistan) mới đây nhắc nhở Morreale đến sự sụp đổ của Sài Gòn gần 5 thập niên trước. Đối với người Mỹ, khi nhắc đến Việt Nam, nó không chỉ ám chỉ một dân tộc ở Đông Nam Á, mà còn quy cho những tranh chấp trong xã hội Hoa Kỳ ở giữa thế kỷ 20. “Những cuộc tranh đấu giữa các chủng tộc, giai cấp, và thế hệ được cô đọng vào một điểm nóng duy nhất và được phóng chiếu vào một con bung xung: Việt Nam.”Ấy thế mà, không những đất nước của những người đã góp xương máu và công lao cho chính nghĩa của miền Nam Việt Nam bị quên lãng mà linh hồn của miền Nam Việt Nam cũng bị phủ nhận. “Đó là lý do tại sao Miền Nam Việt Nam đã bị quên lãng một cách kỳ lạ trong phim tài liệu mới đây như “The Vietnam War” và tuyển tập văn chương như “Other Moons: Vietnamese Short Stories of the American War and Its Aftermath.”

Morreale không chấp nhận thái độ đó. Theo ông, “Để xua đuổi tà ma khỏi thế hệ chết chóc của chúng ta, và cắt dứt khỏi cái vòng chối bỏ luẩn quẩn này,” người Mỹ cần phải thành tâm cầu nguyện cho những linh hồn đã bị bỏ rơi, bằng cách phiên dịch lại văn chương của Việt Nam Cộng Hòa. “Bởi vì văn chương của một dân tộc là cái vỏ thời gian của cảm hứng quốc gia.” Nếu chỉ qua lịch sử mà con người có thể đi xuyên qua hàng thế kỷ để chia xẻ tư tưởng của tiền nhân, thì “văn chương là một phương tiện để giao cảm với linh hồn, để cho linh hồn sở hữu chúng ta, nói chuyện xuyên qua chúng ta và thì thầm lời chứng của họ vào trái tim chúng ta.” Nếu tiếp tục làm ngơ, “chúng ta đã mang họ theo chúng ta với một lương tâm cắn rứt.” Bằng cách thừa nhận họ, bằng cách phiên dịch văn học của họ, “chúng ta sẽ lấy lại được một phần nào cái đã mất của chúng ta, và mở ra một con đường đã đóng đối với con cái họ ở giữa chúng ta trong cộng đồng lưu vong.”

Thứ Sáu, 24 tháng 12, 2021

Trần Doãn Nho: ‘Mẹ’ của Ngự Thuyết

Ngự Thuyết là một khuôn mặt rất quen thuộc của văn chương hải ngoại. Anh viết nhiều, viết đều và viết đủ thể loại. Truyện ngắn, truyện dài và nhiều tiểu luận của anh xuất hiện trên các tạp chí văn học giấy cũng như mạng suốt ba thập niên qua.

Bà mẹ quê. (Hình minh họa: Đức Nguyễn/Pixabay)

Về mặt sáng tác, anh có lối viết nhẩn nha, điềm đạm, từ tốn và đặc biệt nhất, là rất chi li. Trong thế giới gọi là “hư cấu” của anh, mọi sự, mọi vật đều “hiện thực” một cách đầy hiện thực! Chúng được anh mô tả tới nơi tới chốn và xuất hiện một cách bình đẳng. Từng chi tiết một, kể cả những chi tiết nhỏ nhặt nhất, đều được ngòi bút của anh chiếu rọi đến.

Đọc anh, tôi có cảm tưởng như không có gì trong cái thế giới thân thuộc chung quanh thoát khỏi con mắt quan sát tinh tường, độc đáo của anh. Không phải chỉ ở hiện tại, mà ngay trong quá khứ. Anh ghi lại chúng y như thể các tầng lớp ký ức xa xưa đều lũ lượt trở về, sắp hàng đi ngang trước mặt anh, để cho anh tuần tự chộp lấy và ghi lên giấy. Một ký ức tuyệt vời! Và một đầu óc quan sát nhanh, nhạy, mẫn cảm và… dân chủ. Anh không cưng sự vật này, bỏ bê sự vật khác. Tất cả đều có chỗ đứng đàng hoàng trong văn anh. Đọc anh, tôi mê mải theo dõi những điều anh mô tả đến nỗi quên – có khi quên bẵng – theo dõi… câu chuyện.

Thứ Sáu, 19 tháng 11, 2021

Trần Doãn Nho: Cung Tích Biền - Đành Lòng Sống Trong Phòng Đợi Của Lịch Sử

Bìa trước và bìa sau tập “Đành Lòng Sống Trong Phòng Đợi Của Lịch Sử”(Hình: TDN)

“Đành Lòng Sống Trong Phòng Đợi Của Lịch Sử” là một tập sách ghi lại sáu (6) cuộc phỏng vấn:

  • Trò chuyện với với nhóm chủ trương tạp chí Trước Mặt (Quảng Ngãi) do Cung Tích Biền, thay mặt cho tạp chí Khởi Hành, thực hiện (1969).
  • Phỏng vấn nhà văn Cung Tích Biền do Lý Đợi (tháng 2/2007), Đặng Thơ Thơ (3/2008) và Mặc Lâm (Đài Á Châu Tự Do) (5/2008), thực hiện khi tác giả còn ở trong nước.
  • Phỏng vấn Cung Tích Biền do Phạm Viêm Phương (3/2020) và tạp chí mạng Da Màu (10/2020) thực hiện khi tác giả đã đến định cư ở Hoa Kỳ (2016).
Bài phỏng vấn của Lý Đợi được công bố trên trang Talawas, ngày 1/2/2007, gây nên một ngạc nhiên, nếu không muốn nói là sửng sốt, đối với bạn bè hải ngoại, trong đó có tôi. Lần đầu tiên, một nhà văn miền Nam, từ trong nước, lên tiếng phát biểu, một phát biểu không thể nào thẳng thắng và rạch ròi hơn, về tình hình nhiều mặt của đất nước vào thời điểm mà chế độ Cộng Sản đang hồi cực thịnh. Sau 1975, trong một thời gian dài, Cung Tích Biền, nói như Du Tử Lê, “…phải sống với oan khiên, như vết chàm, như chiếc bóng định mệnh bất hạnh đời mình…” Anh đã chọn im lặng, không biện minh, chống chế. Thư cho Lý Đợi, anh viết, “Bao năm nay anh đã Ra Ngoài. Không tơ hào gì Cõi Bên Trong. Gần gũi với anh lâu nay chắc em hiểu. Anh sống mà như vắng bóng. Ít tâm sự cùng ai. Đời hiểu lầm anh không ít. Vài ngộ nhận chết người mà anh không bao giờ cải chính. Mặc áo Lặng Thinh.” Và anh chọn thời điểm phá vỡ im lặng. Tôi, hồi đó, may mắn được làm kẻ ở ngoài, đọc đi đọc lại bài phỏng vấn, nghĩ đến tiếng hót vang, tỏa ra của một con chim đang trong thân phận “cá chậu chim lồng”, lòng đầy cảm khái!

Thứ Bảy, 17 tháng 7, 2021

Trần Doãn Nho: Đến lúc đi, là đi

Buổi sáng, chị gửi ra một email ngắn cho bạn bè trong nhóm, giọng điệu vui vẻ, trêu chọc.

Buổi chiều, chị đột ngột rời thân xác mình.

Thân xác nằm im. Chị nằm im.

Và mấy ngày sau, thân xác vẫn nằm im, nhưng chị ra đi. Một ra đi dứt khoát, không chia tay, không chuẩn bị, không bịn rịn, không nuối tiếc. Một ra đi tuyệt đối. Không đau cái đau thân xác. Không đau nỗi đau tử biệt sinh ly. Một chuyến hành trình vào vô hạn.

Bạn bè bàng hoàng, sững sờ, ngơ ngác, nghẹn lời. Nhưng chị hạnh phúc. Đến lúc đi, là chị đi. Từ cõi trần gian nhốn nháo, chị nhảy một bước ra cõi ngoài, một bước nhảy đến hẳn bờ bên kia, đáo bĩ ngạn. Nhẹ tênh tênh!

Lâu lắm rồi, chị viết, “Trên con đường đi tới cuối đời, hình như mọi người đều có nhu cầu quay lại, để thấy con đường dài thêm và hành lý có nhiều, để tự an ủi thật ra kiếp phù sinh không phải chỉ có ba vạn sáu ngàn ngày.” (Huế yêu dấu)

Là vậy, nhưng vào lúc cuối đời, chị đi, không ngoái lại. Đi thẳng.

Tất cả ở đàng sau chị đều KHÔNG.

Và chị thành KHÔNG.

*

Hôm đó, một ngày tháng 7 năm 1994, sau khi định cư tại Boston một năm trước đó, tôi ghé thăm quận Cam, được Nguyễn Mộng Giác rủ tôi đến dự một bữa ăn tối tại nhà Bùi Bích Hà. Có mặt trong bữa ăn, ngoài Nguyễn Mộng Giác và nữ chủ nhân, còn có Nguyễn Xuân Hoàng, Nhật Tiến và Trần Mộng Tú. Đây là lần đầu tiên tôi đến quận Cam, lần đầu tiên được gặp những tên tuổi văn chương mà tôi yêu mến, lần đầu tiên tôi được sống trong không khí văn chương sau gần hai thập niên im lặng và câm lặng trong nước. Đến nhà một người lạ, lại nghe giọng Bắc ngọt, đậm và lịch lãm của chủ nhân, tôi cảm thấy hơi ngại ngần. Nhưng Bùi Bích Hà lịch lãm mà thân tình, chu đáo mà cởi mở khiến cho một người vừa mới qua Mỹ định cư như tôi cảm thấy ấm áp. Bữa ăn là một kỷ niệm dịu dàng khó quên.

Đó là lần đầu tiên tôi gặp Bùi Bích Hà.