Thứ Năm, 28 tháng 9, 2023
Trần Doãn Nho: Một vài kỷ niệm với nhà văn Võ Phiến
Đầu tháng 9/2023 vừa rồi, tôi đi quận Cam thăm bạn bè. Nhân 8 năm ngày nhà văn Võ Phiến ra đi (28/9/2015), chúng tôi gồm các anh Cung Tích Biền, Phạm Phú Minh, Thành Tôn và tôi, Trần Doãn Nho, ghé thăm bà Võ Phiến (tên thật là Viễn Phố) hiện cư ngụ tại Little Sài Gòn. Tuy đã 93 tổi, nhưng trông bà còn rất khỏe mạnh. Bà vẫn đọc sách hàng ngày. Gặp chúng tôi, bà nhớ tên và tác phẩm từng người.
Thứ Tư, 13 tháng 9, 2023
Trần Doãn Nho: Một cái gì rất Nguyễn Xuân Hoàng: Sổ tay
“Đừng để tờ Văn chết!” Mai Thảo nói với Nguyễn Xuân Hoàng như thế.
Và Văn sống lại. Một đời sống khác.
Nguyễn Xuân Hoàng (NXH) nhận Văn từ Mai Thảo vào giữa năm 1996. Một trong những yêu cầu của Mai Thảo là giữ nguyên mục Sổ Tay vốn do Mai Thảo viết từ ngày ông tái bản Văn ở hải ngoại. Lúc đầu, NXH không đồng ý, muốn đổi thành Ghi Chép, nhưng chiều ý của Mai Thảo, bốn số tiếp theo 160, 161, 162 và 163 cho các tháng Chín, Mười, Mười Một và Mười Hai, 1996 do NXH làm chủ biên vẫn có mục Sổ Tay. Nhưng rồi với sự giúp sức và đóng góp nhiệt tình từ bạn bè và văn hữu, đầu năm Đinh Sửu (1997), Văn đổi sang bộ mới, được đánh từ số 1, số Xuân Đinh Sửu: Văn của Mai Thảo trở thành Văn của Nguyễn Xuân Hoàng. Và khác với ý định ban đầu, NXH vẫn duy trì “Sổ Tay”. “Đó là lúc tôi đã tìm một cách viết sổ tay của tôi”, anh cho biết. (Văn tháng 8/2004). Và Sổ Tay NXH đã đi song hành với Văn từ lúc đó cho đến ngày tự ý đình bản.
Thứ Sáu, 4 tháng 8, 2023
Trần Doãn Nho: Đọc thơ ve: ve sầu, ve lạnh, ve vui
Năm 2021, con ve xuất hiện dài dài trên báo chí Hoa Kỳ, báo động một mùa ve rộn ràng, ầm ĩ vì sự xuất hiện của “Brood X” (Lứa Ve 10) - tên riêng do các nhà sinh vật học đặt cho loại ve năm 2021 này - trải dài qua 14, 15 tiểu bang, từ North Carolina, Georgia, Tennessee đến Indiana, Michigan, Pennsylvania, New York, New Jersey….Ve hiện diện trên khắp thế giới: 3.390 loại, có loại thường niên (annual cicadas), có loại chu kỳ (periodical cicadas). Riêng Hoa Kỳ, 190 loại, trong đó 15 loại là chu kỳ, hoặc 13 năm hoặc 17 năm. Brood X, lớn nhất trong các loại ve chu kỳ, tái xuất giang hồ sau 17 năm nằm im tu luyện trong lòng đất. Mô tả bằng những nhóm từ nghe rất “kêu” như “a big tsunami is coming” (cơn sóng thần lớn sẽ ập đến), “the big cicada invasion of 2021” (cuộc đại xâm lăng ve năm 2021), các nhà chuyên môn ước đoán phải có đến hàng tỷ (billions), thậm chí hàng ngàn tỷ (trillions) con sẽ tràn ngập các tiểu bang nói trên, từ rừng sâu cho đến công viên, từ đường phố cho đến các khu vườn nhà, bắt đầu từ giữa tháng 5 và đạt đến đỉnh điểm vào giữa tháng 6. Ngoài tiếng ồn, một số tai nạn ve đã được ghi nhận trên báo chí: ve đâm vào mắt một người đang lái xe khiến xe lạc tay lái, đâm vào cột điện ở Cincinnati, Ohio hôm 7/6; chuyến bay chở thông tín viên báo chí đi Âu Châu tháp tùng chuyến Âu du của tổng thống Joe Biden bị chậm 7 tiếng đồng hồ vì bị ve bám vào máy, không khởi động được, hôm 9/6…
Thứ Sáu, 28 tháng 7, 2023
Lương Thư Trung: Cảm tưởng sau khi đọc “Chữ Nghĩa - Văn Chương - Cuộc Đời” & “Cõi Chữ Cõi Người” của Trần Doãn Nho
![]() |
Nhà văn Trần Doãn Nho (Cà phê Sài Gòn Phố, Houston, ngày 02 tháng 3 năm 2023) |
Nhà văn Trần Doãn Nho thuộc vào hàng nhà văn thứ thiệt; không chỉ vì ông viết văn với các sáng tác truyện ngắn, truyện dài, tùy bút, thơ…, mà dường như trong hồn ông lúc nào cũng trăn trở về chữ nghĩa, về văn chương và về cuộc đời trong niềm đam mê say đắm!
Nhưng có điều trong hai tác phẩm mới ấy, trong đó tác giả viết về những gì và nói về những gì? Nếu bạn muốn biết chi tiết, xin vui lòng tìm sách của Trần Doãn Nho để đọc thử! Riêng tôi thì chữ nghĩa không đầy lá mít, tôi chỉ có thể ghi nhận chút chút cảm tưởng qua vài nét tiêu biểu này, như một chút mua vui cùng bạn chơi chứ không dám lạm bàn gì gì trong thế giới chữ nghĩa nghìn trùng của tác giả Dặm Trường mà có một thời sống ở Boston, tôi có biết ông chút chút…
Thứ Sáu, 14 tháng 7, 2023
Trần Doãn Nho: Nước Mỹ: chia rẽ và dân chủ
Trải qua ba thập niên được nhào nặn trong xã hội mới này, tôi cảm thấy - dẫu có thay đổi rất nhiều - tôi vẫn là tôi và đón Lễ Độc Lập lần thứ 247 của nước Mỹ với nhiều suy ngẫm lan man chen lẫn những cảm giác vui, buồn lẫn lộn.
Vào những ngày lễ lớn, xuất hiện dọc theo các con đường chạy quanh nơi tôi ở - một khu dân cư gần trăm ngôi nhà thuộc K, một thị trấn nhỏ nằm trong tiểu bang Texas - là những lá quốc kỳ Mỹ khá lớn cắm trước cửa mỗi nhà, do Sở Đường Phố (Streets Department) của thị trấn thực hiện. Ai muốn có cờ cắm thì phải ghi danh và đóng lệ phí tại tòa thị chính từ đầu năm. Treo (hay không treo) quốc kỳ Mỹ là chọn lựa cá nhân nằm trong quyền tự do phát biểu, không phải nghĩa vụ, nên chẳng ai phải lo công an sẽ ghé nhà làm việc nếu không treo. Ở một vài nhà, ngoài lá cờ lớn, chủ nhân còn cho treo hàng chục lá cờ nhỏ quanh quanh bãi cỏ trông rất vui mắt. Mọi năm, nhà tôi có cờ, nhưng năm nay, bận bịu, quên ghi danh nên cả dãy cờ trên đường bỗng khuyết đi một chỗ. Tôi chạnh lòng, sai đứa cháu (sinh ra ở Mỹ) lấy lá cờ nhỏ treo vào trụ của ngọn đèn đêm nằm ngay cửa ra vào. Nhìn lá cờ nhỏ bé khiêm nhường của nhà mình nằm bất động trong lúc những lá cờ láng giềng bay phần phật theo gió, tôi áy náy, cảm thấy mình đã làm một điều gì không phải đối với đất nước đã bảo bọc gia đình tôi sau ngày miền Nam thất trận! Dẫu, thực tình mà nói, là cờ chẳng gợi cho tôi một cảm giác gì sâu đậm: đó là lá cờ của…nước Mỹ, chẳng phải là của…nước tôi!
Thứ Sáu, 7 tháng 7, 2023
Trần Doãn Nho: Chùm bài viết về mùa hè
Nắng vườn & nắng phố
Bìa tập truyện “Nắng trong vườn” của Thạch Lam |
Bìa tập truyện “Phòng Triển Lãm Mùa Đông của Đặng Thơ Thơ (Hình: TDN) |
Hè về, nắng.
Cùng phát xuất từ mặt trời, nhưng nắng không những mỗi mùa một khác, mà mỗi nơi cũng một khác. Khác thế nào?
Qua những trang văn, chúng ta hãy cùng thưởng thức hai thứ nắng hè: “nắng (trong) vườn” của Thạch Lam; và “nắng (trong) phố” của Đặng Thơ Thơ. Hai cái nắng cách nhau đến…hơn 60 năm: nắng của Thạch Lam diễn ra vào cuối thập niên 1930 ở Hà Nội, Việt Nam và nắng của Đặng Thơ Thơ diễn ra vào đầu thiên niên kỷ thứ ba ở California, Hoa Kỳ [1] Hai tác giả này thuộc hai thế hệ khác nhau, nhưng xuất thân từ cùng một gia tộc văn chương: Thạch Lam (Nguyễn Tường Lân) là em ruột của Nhất Linh (Nguyễn Tường Tam) và Hoàng Đạo (Nguyễn Tường Long); Đặng Thơ Thơ là cháu ngoại của Hoàng Đạo, do đó, cũng (xem) như là cháu ngoại của Thạch Lam.
Thứ Ba, 4 tháng 7, 2023
Trần Doãn Nho: Tuổi già trong văn chương
![]() |
Hình minh hoạ, Pexels |
Trong tiểu luận bàn về văn chương và tuổi tác, Anne Strasser cho rằng, kể từ đầu thập niên 1970, văn chương người lớn (adult literature) chuyển biến, tạo ra một “mô hình mới của hy vọng” (a new paradigm of hope). Sự sáng chế ra các loại thuốc chữa bệnh mới đã kéo dài tuổi thọ, đồng thời cải thiện cuộc sống của con người lúc về già. Từ đó, ngành xuất bản cũng như tác giả thừa nhận việc viết và đọc của những người sau tuổi 60. Một số tác giả như nhà thơ Virginia Adair (Mỹ, 1913-2004), các nhà văn Penelope Fitzgerald (Anh, 1916-2000), Mary Wesley (Anh, 1912-2002), và Molly Keane (Ái Nhĩ Lan, 1904-1996) bắt đầu sự nghiệp văn chương vào những lứa tuổi 60, 70 và 80. Nhà thơ Stanley Kunitz (1905-2006) được bổ nhiệm là “Nhà Thơ Quốc Gia Hoa Kỳ” (U.S. Poet Laureate) lần thứ hai vào tháng 7/2000, lúc đã ngoài 90 tuổi. Ông ký hợp đồng xuất bản ba tác phẩm vào tuổi 92.
Chủ Nhật, 21 tháng 5, 2023
Trần Hữu Thục: Thơ Tô Thùy Yên, chênh vênh siêu hình/hiện thực
![]() |
Từ trái: Chân Phương, Tô Thùy Yên, Nguyễn Trọng Khôi, Trần Doãn Nho (Hình: TDN, Boston tháng 4/2017) |
Tô Thùy Yên (TTY)[1] làm thơ từ hồi còn rất nhỏ. Bài thơ đầu tiên đưa đăng báo được in ở tạp chí Ðời Mới do nhà văn Nguyễn Ðức Quỳnh chủ trương, vào lúc ông 16 tuổi. Theo ông, bài thơ đó, “chắc chắn không phải là một bài thơ hay và ngày nay tôi chẳng còn nhớ nó như thế nào nữa” [2]. Năm 1956, một bài thơ khác in ở trên Sáng Tạo – tạp chí mở ra một thời kỳ mới của văn học nghệ thuật Việt Nam: Cánh đồng, con ngựa, chuyến tàu. Ðó là một bài thơ mà những ai yêu mến văn học nghệ thuật không thể quên. Nó là dấu mốc của một chuyển biến sâu xa trong nền văn học miền Nam mà cũng là trong nền văn học VN. Gần 40 năm sau, tập thơ đầu tay mới ra đời: Thơ Tuyển Tô Thùy Yên, xuất bản ở Hải Ngoại năm 1995, lúc nhà thơ đã …56 tuổi đầu. Thêm chín năm nữa, tháng 8/2004, tập thơ thứ hai ra đời: Thắp Tạ. Bìa trước của tập thơ mới này ghi:
Chủ Nhật, 30 tháng 4, 2023
Trần Doãn Nho: Không chỉ tháng Tư mới tháng Tư
![]() |
Nhà văn Trần Doãn Nho. |
tháng tư
không ngày
không tháng
không năm
tháng nào cũng tháng tư
ngày nào cũng tháng tư
năm nào cũng tháng tư
không chỉ tháng tư mới tháng tư.
Trong đời, tính ra, tôi trải qua …năm lần chạy. Mỗi lần chạy là một kinh nghiệm rất riêng.
Lần đầu tiên, thời điểm 1945-1946, tôi chạy giặc với tư cách là…một cậu bé con. Thay vì chạy và đi, thì tôi được gánh. Tôi một đầu, ngồi trong thúng. Đầu kia là một ít gạo và đồ đạc. Cứ thế, mẹ, chị và anh tôi thay nhau gánh, theo đoàn người, tản cư về một nơi vô định. Đêm tìm chỗ nghỉ chân, ngày lại đi, cuối cùng, dừng chân ở ngôi đình hoang thuộc một cái làng xơ xác, vắng hoe, nơi mà chính dân làng cũng…chạy giặc, chỉ còn lơ thơ mấy ông bà già ở lại giữ nhà.
Trần Doãn Nho: 1954-1975: một thời văn học phát triển rực rỡ
Văn Học Miền Nam là một nền văn học mà sau lưng không có nghị quyết và trước mặt không có kẻ thù.
Nhân kỷ niệm 48 năm ngày 30/4, trong khi ngậm ngùi tưởng niệm một đất nước đã bị mất, chúng ta đồng thời tưởng nhớ đến – và cũng để tự hào - một thời văn học Việt Nam Cộng Hòa, hay nói cho gọn, Văn Học Miền Nam (VHMN).
Hàng chục năm qua, rất nhiều tác giả hải ngoại đã nghiên cứu về VHMN như Thụy Khuê, Võ Phiến, Nguyễn Vy Khanh…Đặc biệt, vào tháng 12/2014, một buổi hội thảo về VHMN đã được tổ chức tại Quận Cam với sự tham dự của nhiều nhà nghiên cứu, nhà văn và nhà thơ từ nhiều nơi trên thế giới quy tụ về trong đó có Nguyễn Hưng Quốc, Bùi Vĩnh Phúc, Du Tử Lê, Trương Vũ, Nguyễn Đức Tùng, Phùng Nguyễn, Trần Doãn Nho, Hoàng Ngọc-Tuấn, vân vân. Trong bài viết ngắn này, thay vì trích dẫn những tác giả hải ngoại, tôi đề cập đến ý kiến của một vài tác giả (mà tôi cho là) tiêu biểu trong nước bàn về Văn Học Miền Nam.
Thứ Sáu, 24 tháng 3, 2023
Truyện ngắn Trần Doãn Nho: Kịch
Khi đi làm thủ tục ghi danh ở văn phòng trở vào thì nàng đang ở giữa bản bây giờ tháng mấy tiếp theo là biển nhớ, rồi con đường xưa em đi và vọng gác đêm sương, bản nào cũng sướt mướt chia tay và dang dở hẹn hò. Tay nàng nắm chặt chiếc micro thoăn thoắt bấm kho bài hát vô tận trên điện thoại, tiếp tục hát hết bài này sang bài khác, bất chấp một ông và một bà đang đứng đợi. Giọng không mấy ăn khớp với nốt nhạc, đôi khi lạc hẳn, nhưng có cái nhuần nhuyễn, tự tin của một người chuyên luyện karaôkê lâu năm, vừa hát vừa làm điệu bộ của một người trình diễn sân khấu, mắt liếc nhìn quanh khoảng vài chục khán giả lơ đãng trong phòng, thỉnh thoảng hất đầu ra sau, thỉnh thoảng luyến láy kiểu Thanh Tuyền, thổn thức và nũng nịu. Mãi đến khi Phụ đến gần kêu lên chi, chi, chi, thì nàng cắt ngang câu hát mùi mẫn phong kín tâm tư tôi gói đời trai…, đưa chiếc micro cho người đàn ông, kêu lên trời phụ, phụ, anh Phụ anh Phụ…
Thứ Ba, 21 tháng 2, 2023
Trần Doãn Nho: Nghe lại ca khúc “Hẹn Hò”của Phạm Duy
Phạm Duy ra đi về cõi vĩnh hằng đã hơn 10 năm (27/1/2013 – 27/1/2023).
Tạp chí “Saigon Nhỏ” (Little Saigon, quận Cam, California) đã dành một ấn bản đặc biệt tưởng niệm 10 năm ngày mất của nhạc sĩ Phạm Duy có tựa đề “Bụi phù sa chờ ghé những bờ vai” với bài viết của nhiều tác giả: Khang Thụy, Duyên Anh, Phạm Xuân Đài, Phạm Văn Kỳ Thanh, Ngu Yên, Tuấn Khanh, Nguyễn Hoàng Linh…Trong dịp này, tôi được biết một số bạn hâm mộ nhạc Pham Duy ở Sài Gòn cũng tổ chức kỷ niệm 10 năm ngày mất của ông, qua đó, đặc biệt tôi được nghe lại giọng ca truyền cảm của ca sĩ Lệ Hồng qua bản “Hẹn Hò”, là một trong những bản nhạc của Phạm Duy mà tôi rất thích.
Tôi đã từng nhiều lần nghe Lệ Hồng hát ca khúc này trong một “video clip” với tiếng đàn của “guitarist Thiên An” mấy năm trước đây. “Hẹn Hò” cũng đã được nhiều ca sĩ nổi tiếng trong và ngoài nước trình bày như Thái Thanh, Ý Lan, Ngọc Hạ, Quang Dũng, Tuấn Ngọc, Họa Mi, Hương Lan, Thanh Thúy, Đức Tuấn, Thiên Tôn, Duy Quang, Khánh Ly, Lệ Thu, Thái Hiền, Thanh Hà…Trong số này, tôi thích nhất là giọng ca mượt mà của hai ca sĩ Ngọc Hạ và Họa Mi.
Thứ Sáu, 17 tháng 2, 2023
Trần Doãn Nho: Đi. Trong một buổi sáng
Thì cũng là một buổi sáng lặng lẽ và nhạt nhẽo như tất cả những buổi sáng khác. Thức dậy, nắng đã tràn trề trên cỏ cây, ghế đá, đổ xuống những khóm hoa trồng dọc theo lối
đi, len lỏi vào trong cả những ngóc ngách tối tăm và ẩm thấp ở góc viện, nơi những ông bà già không thân nhân nằm, ngồi, lặng lẽ và yên tĩnh như những pho tượng cổ sinh động. Nhìn qua cửa sổ, chàng mừng rỡ thấy mặt trời, vẫn là cái mặt trời thuở ấy như một huyễn hoặc, chói chang từ từ nhú lên khỏi hoàng thành, nấp sau cột kỳ đài cao ngóng lên trời xanh, không vướng víu gì hết, ngoài mấy cụm mây vớ vẩn trôi ngang. Mặt trời, thương nó thiệt! Trong lúc mọi thứ thay hình biến dạng thì nó có lẽ là cái cũ xưa nhất và nhiều kỷ niệm nhất mà chàng cất giữ được trên bầu trời xa kia. Nó thả xuống những buổi sáng vô cùng phơi phới, và đầy thúc giục.
Đi. Thèm đi, quá đỗi là thèm. Nhìn sang giường bên cạnh, ông già da đen vẫn còn mê man ngủ, đầu lệch sang một bên, một cánh tay còn dính vào ống truyền nước biển, còn cánh tay kia buông thõng xuống nền nhà, lửng lơ như thuộc về một ai khác. Chàng bước rất lẹ, thoắt cái là ra khỏi phòng. Nhìn lui, chàng thấy nó, cái chỗ nằm ấy, dây nhợ cột, quấn lòng thòng, đe dọa. Phải chi chúng biến đi! Nhìn trước nhìn sau dọc theo hành lang, không thấy bọn họ, chàng vội vàng bước về cổng chính. May mắn sao, cổng chỉ hờ hững khép. Thoát! Bên kia đường, tòa cao ốc AT&T nắng lấp lóa, phản chiếu ngược lên bầu trời xanh bát ngát.
Thứ Sáu, 10 tháng 2, 2023
Annie Ernaux: Chàng (Le jeune homme, Trần Doãn Nho dịch)
Trần Doãn Nho chuyển ngữ từ nguyên bản tiếng Pháp, Le jeune homme, tác phẩm mới nhất của Annie Ernaux, Nobel Văn Chương 2022, do Gallimard (Pháp) xuất bản tháng 5/2022. Phiên bản tiếng Anh, The Young Man, do Alison Strayer dịch, Seven Stories Press xuất bản. sẽ phát hành vào tháng 9/2023.
Annie Ernaux, Hình Wikimedia Commons |
Nếu tôi không viết về chúng, mọi sự chỉ được trải qua, nhưng không đi xuyên suốt [1]
(Annie Ernaux)
Cách đây năm năm, tôi đã trải qua một đêm lúng túng với một sinh viên, người đã viết thư xin gặp tôi một năm trước.
Thứ Sáu, 20 tháng 1, 2023
Trang thơ Xuân
![]() |
Tranh Đinh Trường Chinh |
Năm Mới Đang Về
Trần Mộng Tú
Tôi do dự không muốn rời năm cũ
ngẩn ngơ nhìn không nỡ để trôi qua
giọt nước mưa còn đọng trên cuống lá
ai nỡ rung cho rớt những cánh hoa
Năm vừa qua đôi lần tay tôi đặt
bông hoa cuối cùng trên ngực của ai
vẫn nhớ hương xưa còn trên tóc ấy
vẫn nhớ khi tay được nắm bàn tay
Năm Mới đang rủ nhau về thành phố
gõ lên cánh cửa khép chặt đòi vào
cửa ơi đừng mở tôi còn rất ít
cả bốn mùa chỉ một vốc trăng sao
Thứ Sáu, 30 tháng 12, 2022
Trần Doãn Nho: Từ Coronavirus Đến “Dịch Hạch” Của Albert Camus
Siêu vi: một nghịch lý
![]() |
Siêu vi coronavirus (Hình: WIkipedia) |
Một tấm hình đẹp của siêu vi coronavirus (COVID-19).
Cái đẹp chết người!
Siêu vi, dịch từ chữ “virus”, có gốc la-tinh là “poison” (chất độc), tuy là một thực thể lan truyền rất nhanh và gây bệnh cho sinh vật nhưng điều lý thú (và khôi hài) là nó lại không được xem là sinh vật (living creature). Vì sao? Nó có mặt hàng tỷ năm trên trái đất với một cách tồn tại nghịch lý: sinh sôi nẩy nở không ngừng, nhưng không hề “sống” (alive), một loại “xác chết cử động” (zombie). Chẳng thế mà nó đã trở thành một đề tài tranh cãi không ngừng kể từ lúc được khám phá vào cuối thế kỷ thứ 19: sinh vật (living) hay phi-sinh-vật (non-living)?
Thứ Ba, 6 tháng 12, 2022
Trần Hữu Thục–Trần Doãn Nho: Cõi chữ cõi người
Nhà xuất bản Nhân Ảnh (California) trân trọng giới thiệu tuyển tập tiểu luận của nhà biên khảo, nhà văn Trần Hữu Thục - Trần Doãn Nho:
CÕI CHỮ CÕI NGƯỜI
CÕI CHỮ CÕI NGUỜI gồm hai tập:
Thứ Sáu, 10 tháng 6, 2022
Trần Doãn Nho: Văn hóa súng
Những người Anh và Tây Ban Nha định cư trên vùng đất mới (Hình: American Heritage) |
Thứ Sáu, 20 tháng 5, 2022
Trần Doãn Nho: “Đoản thi” của sinh viên Trung Quốc: - một hình thức phản kháng
Một cuộc thi thơ dành cho sinh viên đã trở thành một cơ hội để bày tỏ nỗi thất vọng của công chúng về các vấn đề xã hội đang gây xôn xao ở Trung Quốc trong những tháng vừa qua.
Thơ dự thi là những bài thơ ngắn - đoản thi - bằng Hoa ngữ dành cho sinh viên đại học, do trường Đại học Jiaotong [Giao thông = Media and Communication] Thượng Hải tổ chức, năm này là lần thứ năm. Danh sách người thắng giải sẽ được công bố vào tháng 6/2022, tuy nhiên, một số bài thơ gửi đến đã được đưa lên mạng từ tháng 4/2022. Trong số những bài thơ này, ngoài những chủ đề chung chung liên hệ đến giới tính, môi trường, sự nghèo đói, vấn đề tự do ngôn luận, có nhiều tác phẩm đề cập đến cơn đại dịch và các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt của nhà cầm quyền Trung Quốc đang được áp dụng trên toàn quốc như khẩu trang, cách ly, phong tỏa; và cả chiến tranh ở Ukraine. Đặc biệt, vào thời điểm mà không gian tranh luận bị nhà cầm quyền Trung Quốc thu hẹp đến tối đa, một số bài thơ hiếm hoi mang ý thức xã hội rõ nét đã thu hút sự chú ý của người dùng Internet và được ca ngợi vì sự táo bạo của chúng.
Ảnh chụp màn hình bài thơ “Sử ký” của Trần Vân Tĩnh (Hình: Nguyễn Ngọc Dung) |
Nhật báo “The Washington Post” số ra ngày 24/4/2022 gọi đó là hiện tượng “bất đồng chính kiến” diễn ra ngay trong lòng chế độ chuyên chế, qua một bài viết của Lily Kou, thông tín viên trưởng thường trú tại Bắc Kinh, tựa đề “Student Poetry Contest in China Becomes Unexpected Outlet for Dissent”[1] (Cuộc thi thơ sinh viên ở Trung Quốc trở thành kẽ hở bất ngờ bày tỏ bất đồng chính kiến). Kou dẫn phát biểu của Chris Song, một trợ lý giáo sư chuyên về dịch tiếng Anh và tiếng Trung tại đại học Toronto Scarborough (Canada), cho biết: “Thực đáng ngạc nhiên! Tôi rất ngạc nhiên khi những bài thơ được ra đời trong một môi trường thắt chặt như vậy, nơi mà nhiều bài thơ miêu tả những mặt tối của xã hội, hoặc thách thức hệ tư tưởng chung của chính quyền thường bị kiểm duyệt.” Họ tìm thấy trong thơ một lối thoát mạnh mẽ để biểu tỏ “cảm xúc của mình trong những lúc khó khăn," cũng theo Song. Nhưng chỉ một thời gian ngắn sau khi đưa lên, vào đầu tuần lễ từ 18 - 24/4/2022, chúng biến mất khỏi Weibo (微博=Vi Bác), trang mạng xã hội phổ biến ở Trung Quốc: đại học Jiaotong đã rút xuống tất cả các bài thơ “có vấn đề”, trong đó có những bài như "Tha đích nha” (Răng của bà mẹ), "Phi tất yếu ly hiệu” (Rời trường không phải là điều thiết yếu) và "Sử ký”…và đóng hẳn phần bình luận của hầu hết người dùng. Tuy nhiên, những người sử dụng Internet đã lập tức chụp ảnh màn hình (screenshots) các bài thơ, kể cả hình ảnh của các phiên bản viết tay của chúng và tiếp tục phổ biến trên mạng. Khi được những người dùng Internet thắc mắc về sự biến mất của các bài thơ, nhà