Học giả Trung Quốc (TQ) có “niềm tin” là “ngàn năm trước TQ là một quốc gia đi biển lớn. TQ là quốc gia đầu tiên phát hiện, khai khác và quản lý các quần đảo HS và TS ở Biển Đông”. Hồ sơ của TQ ghi chắc điều này như đinh đóng cột. 

Nhưng vụ “TQ là quốc gia đi biển lớn” có đúng hay không, việc này không nói lên được điều gì. Bởi vì các nước chung quanh, hàng ngàn năm trước, họ cũng là những giống dân đi biển, sống bằng nghề biển. Họ có thể là những quốc gia nhỏ hơn, nhưng chắc chắn người dân các quốc gia này rành Biển Đông hơn dân TQ. Họ sống kế cận Biển Đông. Họ đi thuyền ra các đảo, họ lặn ngụp bắt cá, bắt ốc, bắt rùa… ở các đảo, các bãi đá đó. Sau này, thế kỷ 17, thế kỷ 18, dân VN mỗi năm ra các đảo, ngoài việc đánh bắt hải sản, còn có việc thu lượm các xác tàu chìm đã bị sóng đánh trôi dạt vào các đảo đó. 

Họ không hề lớn tiếng tuyên bố “khám phá” như TQ. Đơn giản vì họ từ khai thiên lập địa đã sinh sống ở đó rồi. Vùng biển có các bãi đá đó là không gian sinh tồn của họ. Nếu nói theo “ngôn từ luật pháp” thì họ đã “khám phá, khai thác và quản lý” vùng biển và đảo đó từ thời kỳ mà TQ còn viết “huyền sử”. 

Các học giả TQ nói rằng họ là nước “phát hiện” ra quần đảo Trường Sa qua việc vịn vào một số tài liệu kể lại một số chuyến du hành trên Biển Đông. 

Ở các xứ tự do người ta thường quan tâm đến việc đình bản của một tờ báo vì một số lý do. Quan trọng hơn hết là vấn đề « tự do ngôn luận ». 

Hiến pháp sẽ sử dụng vào việc gì, nếu con vua thì lại làm vua, con sãi ở chùa thì quét lá đa, như tình trạng đã và đang xảy ra ở Việt Nam ?


Ở Việt Nam, các « con ông cháu cha », tài cán thế nào chưa thấy chứng minh, mà tất cả đều được « gài » vào các vị trí then chốt trong « đảng », trở thành hạt nhân của « giai cấp tiên phong », sẵn sàng thay thế ông, cha ra « lãnh đạo » đất nước.

Các vấn đề (thuộc về Hiến pháp) như « nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa », « Việt Nam là một nước có chủ quyền », « nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa », « quyền lực nhà nước là thống nhất », « đảng là lực lượng lãnh đạo nhà nước », « dân chủ tập trung » v.v... tất cả chỉ là ngôn từ của « hỏa mù ». Con vua thì lại làm vua, đó là một chế độ phong kiến trá hình. Nói chuyện về Hiến pháp nhiều khi chỉ là chuyện trào phúng, mất thì giờ.

Nhưng cũng phải nói. May ra tìm thấy lối thoát cho giống nòi.

Người ta thấy rằng, trong bất kỳ một nhóm người sống chung, lập thành xã hội, một cách tự nhiên sẽ xuất hiện hai khuynh hướng tâm lý : lớp lãnh đạo và lớp người chịu sự lãnh đạo. Thí dụ, trong một lớp học, ta thấy sự « nổi bật » tự nhiên vài đứa học trò, đến từ sự nể trọng của những đứa họ trò khác trong lớp. Đứa (hay vài đứa) học trò này mặc nhiên « lãnh đạo » số đông còn lại. Sự nổi bật có thể do các trò này học giỏi, can đảm, có lòng tốt… Đứa học trò « nổi bật » đó có thể được cả lớp bầu làm « trưởng lớp ».

Xã hội loài thú cũng vậy. Trong một đàn chim, luôn có một con chim đầu đàn. Con chim này là con mạnh nhứt và khôn ngoan nhứt, có kinh nghiệm dẫn dắt cả đàn bay đến vùng nắng ấm, có nhiều mồi ngon, mà không đi lạc. Trong một đàn sư tử, con đầu đàn luôn là con sử tử mạnh nhứt, có khả năng bảo vệ an ninh cho cả bầy trước sự tấn công của các con thú khác.

Quan hệ giữa người « lãnh đạo » và nhóm « chịu lãnh đạo » nảy nở khái niệm « quyền lực ». Người lãnh đạo, cũng như con chim đầu đàn, con thú đầu bầy, có thể sai khiến hay trừng phạt một phần tử trong bầy. Nhưng ngược lại, con chim đầu đàn, con thú đầu bầy, có bổn phận giữ an ninh cho mọi phần tử trong đàn cũng như bảo đảm việc no ấm cho cả đàn. Nhiệm vụ tự nhiên của con thú đầu đàn là, dựa trên sức mạnh, sự khôn ngoan, kinh nghiệm… phục vụ cho bầy đàn, với mục đích đem lại trường tồn cho đồng loại. Nếu không hoàn thành, con thú khác, khôn ngoan hơn, mạnh hơn, sẽ thay thế.

Con người có trí khôn hơn con thú, biết tổ chức, các chế độ « phong kiến » thành hình. Nhưng « quyền lực tuyệt đối đưa đến sự hư hỏng tuyệt đối ». Người « lãnh đạo » lần hồi có khuynh hướng tách rời « bản năng tự nhiên », chỉ lo phục vụ cho mình, hay cho giòng họ, phe nhóm của mình hơn là ý thức trách nhiệm phục vụ cho mọi cá nhân trong xã hội. Xã hội nảy sinh ra các việc phe đảng, áp bức, bóc lột của cải, tài vật của lớp người bị lãnh đạo. Xã hội suy đồi, yếu kém. Người lãnh đạo đánh mất tính chính đáng khi không đem lại « hạnh phúc, cơm no áo ấm » cho mọi thành tố chịu sự lãnh đạo của mình. « Quyền lực » trở thành bạo lực.
Xã hội văn minh hơn, quan hệ về « quyền lực » giữa người « lãnh đạo » và tầng lớp chịu lãnh đạo trở thành phức tạp. Quan hệ « quyền lực » giữa người « lãnh đạo » và nhân dân (trong lãnh thổ) trở thành « quan hệ chính trị », từ đó sinh ra khái niệm « nhà nước ».

Khái niệm « quốc gia » tiên tiến được thành hình cùng lúc với các khái niệm về « nhà nước », về « lãnh thổ » và về « quốc dân » (hay nhân dân)

Trong chế độ phong kiến, « quyền lực » và « chủ quyền lãnh thổ » thuộc về một vị chủ tể. Quốc gia đó có chính thể « quân chủ ».

Ở các quốc gia tiên tiến, các chế độ phong kiến thoái vị, hoặc trở thành chế độ « quân chủ đại nghị », hoặc trở thành chế độ « cộng hòa ».

Trong chế độ « cộng hòa » (như Mỹ), « quyền lực » thuộc về toàn dân. Cộng hòa Pháp, « chủ quyền quốc gia » thuộc về toàn dân.

Trong một xã hội tiên tiến, phương cách tổ chức « nhà nước », các thể thức chuyển giao « quyền lực », việc phân cách quyền lực, thể thức tuyển chọn người đại diện (lãnh đạo), quyền và nghĩa vụ của công dân... được hướng dẫn trong một văn bản, gọi là « Hiến pháp ».

Hiến pháp, từ nguyên « Constitution », do hai từ latin « cum » (đồng thuận) và « statuere » (sự kiện xác lập) ghép thành. (Vì thế sẽ sai nếu ta phân tích từ nguyên « Hiến pháp » dưới ánh sáng ngôn ngữ hán-việt). « Hiến pháp », theo nghĩa Tây phương, là sự đồng thuận của tập thể công dân về các quyền cơ bản của công dân trong xã hội cùng các việc phân định quyền lực điều hành quốc gia.

Vì được thành hình do sự đồng thuận tập thể, Hiến pháp có thể gọi là một « khế ước ».

Hiến pháp là một văn bản « luật », vì mang tính « áp đặt » chung cho tất cả. « Luật » này qui định các quyền cơ bản của người dân trong nước. Do đó Hiến pháp là « luật nền » cho các bộ luật khác của quốc gia.

Hiến pháp cũng xác định những nguyên tắc phân cách quyền lực, cách thức bổ nhiệm (hay tuyển chọn) lãnh đạo, cách thức tổ chức quốc gia ở cấp cao nhất, do đó Hiến pháp là văn bản « luật » có giá trị cao nhất.

Nếu việc phân bổ quyền lực trong quốc gia được thể hiện qua các cuộc phổ thông đầu phiếu, người « lãnh đạo » được quyền « ứng cử » để được toàn dân « bình chọn » một cách công bằng và tự do, việc phân bổ quyền lực được thể hiện qua hình thức « dân chủ ».

Phương thức bầu người « lãnh đạo » (dân chủ) này phù hợp nguyên tắc tự nhiên. Những người tài giỏi trong xã hội thường nổi bật so với những người khác, qua các khả năng thiên phú hay chuyên môn. Những người tài giỏi nổi bật này sẽ được người dân tuyển chọn qua một cuộc tuyển cử định kỳ. Những cá nhân được tuyển chọn làm « lãnh đạo », nắm một phần « quyền lực » (chuyển từ người dân) trong bộ máy nhà nước, có trách nhiệm phải đáp ứng nguyện vọng của người dân bầu cho mình, trên cương vị của mình. (Người dân mong muốn gì nếu không phải được sống ấm no, hạnh phúc, tức là có công ăn việc làm, được xã hội bảo vệ ?). Nếu người lãnh đạo không thực hiện được trách nhiệm giao phó, dĩ nhiên sẽ bị loại ra ngoài vị trí lãnh đạo, qua cuộc bầu cử tới.

Vì phù hợp với các nguyên tắc tự nhiên, (không trái với luật tiến hóa), các xã hội có tổ chức nhà nước trên nền tảng « cộng hòa », áp dụng phương pháp « dân chủ » để tuyển lựa lãnh đạo, luôn là các xã hội tiên tiến.
Sự việc « con vua thì lại làm vua » của tầng lớp con cháu của các đảng viên cao cấp hiện nay tại VN, chỉ có thể xảy ra ở các xã hội bán khai, phong kiến. Không hề có qui định nào trong Hiến pháp thành phần « thái tử đỏ » này sẽ là thành phần lãnh đạo tương lai. Tất cả các qui định trong Hiến pháp về quyền lực nhà nước đều vô ích. Việc này không chỉ trái với sự « tiến hóa », mà còn làm cho những thành viên ưu tú của xã hội, những người có tư chất tự nhiên « lãnh đạo », không có môi trường phát triển. Nếu không, họ trở thành nạn nhân của chế độ, những người bị bắt vì « khác chính kiến ». Đây là một hình thức phung phí nhân tài của đất nước.

Trong mỗi thời kỳ, trong từng hoàn cảnh của đất nước, người lãnh đạo phải làm tròn nhiệm vụ của mình. Có thể đảng CSVN đã hoàn tất nhiệm vụ lịch sử là « đánh đuổi thực dân » hay « thống nhứt đất nước ». Nhưng từ hơn 3 thập niên nay, nhiệm vụ lịch sử của họ là làm cho « dân giàu nước mạnh ». Nhưng họ đã đi từ thất bại này đến thất bại khác. Nền kinh tế kiệt quệ. Tài nguyên khai thác cạn kiệt. Môi trường bị tàn phá. Mối giềng đạo lý xã hội suy đồi. Con người hư hỏng. Bên ngoài thì bị đe dọa ngoại xâm. Lãnh thổ sứt mẻ...
Trong xã hội loài vật, nếu con chim đầu đàn không có kinh nghiệm, không mạnh khỏe, không có trí khôn..., thì sẽ dẫn dắt cả bầy vào nơi đất khổ, cả bầy sẽ gặp đói kém. Con chim này sẽ bị thay thế bởi con chim khác khôn hơn, kinh nghiệm hơn, vì sự tồn vong của nòi giống.

Các xã hội cộng sản đã lần lượt sụp đổ. Không đảng nào đã đem lại « an ninh, cơm no áo ấm » cho mọi người dân trong xã hội, như bản năng phải có của con « thú » đầu đàn.

Nhưng Hiến pháp Việt Nam vẫn khẳng định con đường đã thất bại từ hơn ba thập niên qua. Ngay trong những dòng mở đầu của Hiến pháp, những quan điểm chủ quan về « lịch sử », với thành quả hoang tưởng, với các mục tiêu « ảo tưởng ». Trong khi bản Hiến pháp trước hết là một văn bản « luật ». Lời mở đầu Hiến pháp của các nước Mỹ, Pháp... từ thập niên 70 trở đi đã trở thành « luật ». Lời mở đầu Hiến pháp VN là một diễn văn chính trị nhạt nhẽo, rỗng tuyếch.

Việc góp ý « sửa chữa » hiến pháp thêm lần này nữa là sự phỉ nhổ của đảng CSVN vào mặt tầng lớp trí thức Việt. Hiến pháp này không thể sửa, mà phải thay thế. Hiến pháp chỉ mới khi có một nền cộng hòa mới.

1/ Phi kiện Trung Quốc về các điều gì ?

Ngày 23 tháng giêng năm 2013, trên trang web của của Bộ Ngoại giao Phi (DFA), có đăng văn bản giải thích, qua hình thức câu hỏi và trả lời, các thủ tục và nguyên nhân vì sao Phi kiện Trung Quốc trong vấn đề tranh chấp tại biển Tây Phi. Theo văn bản này, bộ Ngoại giao Phi đã chuyển công hàm đến tòa Đại sứ Trung quốc tại Manille vào chiều ngày 22-1-2013, cho biết Phi đã nộp hồ sơ đưa Trung Quốc ra Tòa trọng tài theo Phụ lục VII của Công ước Quốc Tế về Biển 1982. Ngoại trưởng Albert del Rosario sau đó họp báo và giải thích, sở dĩ Phi đã phải dùng tới giải pháp này vì đã cạn kiệt mọi giải pháp chính trị và ngoại giao nhằm giải quyết tranh chấp hòa bình với Trung quốc tại Biển Tây Phi (WPS).


Theo công hàm gởi Tòa và Đại sứ TQ tại Manille, hồ sơ kiện của Phi được thành lập gồm 7 phần và 43 điều. Phần I, giới thiệu bối cảnh, từ điều 1 đến điều 8. Phần II “Bối cảnh”, từ điều 9 đến điều 30, được phân ra làm 4 tiểu đoạn A, B, C, D. Phần III “Nội dung kiện”, điều 31. Phần IV “Thẩm quyền của Tòa trọng tài”, từ điều 32 đến điều 40. Phần V “Yêu cầu chế tài”, điều 41. Phần VI “Chỉ định trọng tài”, điều 42. Phần VII “quyền bảo lưu”, điều 43.

Ngay từ dòng đầu tiên, điều 1 Phần mở đầu, ta có thể thấy tức khắc Phi muốn kiện Trung Quốc ở các điều gì.  

Phần mở đầu, “Lời giới thiệu”:

Điều 1, Phi cho biết việc kiện của Phi là nhằm : “phản đối yêu sách của Trung Quốc đối với các khu vực trên biển Đông và vùng đáy biển cách bờ biển gần nhứt của Trung Quốc là 870 hải lý”, bởi vì các khu vực biển này “Trung Quốc không có quyền theo Công ước về Luật biển 1982 (UNCLOS), mà các vùng biển này tạo nên vùng Kinh tế độc quyền (EEZ) và thềm lục dịa của Phi”.

Điều 2, tố cáo Trung Quốc không thực thi UNCLOS một cách có thiện chí, như việc vạch tự tiện đường 9 đoạn chữ U, ngược với tinh thần điều 300 của UNCLOS.

Điều 5, Phi phản đối việc TQ thành lập đơn vị hành chính trực thuộc đảo Hải Nam và chính quyền tỉnh áp dụng luật một cách tự tiện.

Điều 6, Phi mong muốn có một phán quyết, bao gồm 3 ý nghĩa chính: 1) yêu sách của TQ dựa trên đường 9 đoạn là không phù hợp với UNCLOS và vô giá trị; 2) xác định tình trạng pháp lý một số cấu tạo địa chất mà Phi và Trung Quốc cùng có yêu sách chủ quyền, theo điều 121, chúng có phải là “đảo”, bãi cạn, bãi chìm hay không? Các cấu tạo này có quyền được hưởng vùng biển rộng hơn 12 hải lý hay không? và 3) tạo điều kiện cho Phi được hưởng các quyền của mình.

Điều 7, Phi xác định không yêu cầu Tòa trọng tài phán quyết việc bên nào có chủ quyền ở các đảo, cũng không yêu cầu Tòa phân định ranh giới trên biển nhằm để tránh những ràng buộc của tuyên bố bảo lưu của TQ ngày 25-8-2006 về điều 298 UNCLOS (không nhìn nhận thẩm quyền của Tòa trọng tài).

Từ mong muốn được Tòa phán quyết trên 3 thỉnh nguyện ở điều 6, phần III “Nội dung kiện” 3 thỉnh nguyện này được chi tiết hóa, trở thành 10 điểm yêu cầu Tòa, tóm lược như sau:
1.    Các quyền của TQ và Phi ở biển Đông phải tuân thủ theo UNCLOS. (Các quyền được xác định theo phần II đối với lãnh hải và vùng tiếp giáp, theo phần V đối với vùng ZEE và theo phần VI đối với thềm lục địa).
2.    Yêu sách đường 9 đoạn của TQ là vô giá trị.
3.    Các cấu tạo lúc chìm lúc nổi, không nằm trong lãnh hải các quốc gia ven biển, thuộc đáy biển, thì không thể chiếm hữu, ngoại trừ cấu tạo đó nằm trên thềm lục địa của quốc gia theo phần VI UNCLOS.
4.    Các bãi Vành Khăn, Mc Kennan, Xi Bi và Gaven là các cấu tạo chìm khi thủy triều lên, không phải là đảo theo qui định của điều 121 UCLOS, cũng không nằm trên thềm lục địa TQ, việc TQ chiếm đóng có trái phép hay không và việc xây dựng trên các bãi cạn này có trái phép hay không ?
5.    Bãi Vành Khăn và McKennan thuộc thềm lục địa của Phi theo phần VI của UNCLOS.
6.    Bãi Hoàng Nham và các đá Châu Viên, Gạc Ma, Chữ Thập là các bãi chìm, ngoài trừ vài mỏm đá nhô trên nước khi thủy triều lên. Chúng chỉ là « đá » theo điều 121 khoản 3 của UNCLOS, vì thế chỉ có thể có lãnh hải không quá 12 hải lý. TQ đã đòi hỏi một cách phi lý quyền mở rộng các vùng biển quá 12 hải lý tại các cấu tạo này.
7.    TQ đã vi phạm luật pháp khi ngăn cấm các tàu của Phi khai thác các vùng biển cận Hoàng Nham và đá Gạc Ma.
8.    Phi có quyền về lãnh hải 12 hải lý, ZEE 200 hải lý và thềm lục địa, theo các phần II, V và VI của UNCLOS, tính theo đường cơ bản quần đảo của Phi.
9.    TQ đã yêu sách một cách bất hợp pháp các quyền đối với tài nguyên sinh vật và phi sinh vật và đã khai thác phi pháp các tài nguyên này và cũng đã vi phạm pháp luật khi không cho Phi khai thác các tài nguyên sinh vật và phi sinh vật trong vùng EEZ và thềm lục địa của mình.
10. TQ đã can thiệp một cách bất hợp pháp quyền tự do hàng hải của Phi được xác định theo UNCLOS.

2/ Thử giải thích ý nghĩ pháp lý các yêu cầu:

Từ 10 điểm trong nội dung kiện, Phi yêu cầu Tòa phán quyết ở 13 điểm, theo như điều 41 phần V “Yêu cầu chế tài”. Các điểm quan trọng ghi lại như sau:

Điểm 1, Phi yêu cầu Tòa phán rằng các quyền của các bên ở biển Đông phải tuân thủ theo UNCLOS. Ở đây nên phân biệt quyền chủ quyền về kinh tế tại vùng độc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa 200 hải lý và các quyền chủ quyền khác (như trên đất liền) tại vùng lãnh hải (12 hải lý) và tiếp cận lãnh hải (12 hải lý), phù hợp với nội dung các phần V, VI và II của UNCLOS. Điểm này Tòa có thể tuyên bố chấp thuận dễ dàng, vì nó thuộc thẩm quyền của tòa và vì nó phản ảnh nội dung của UNCLOS. Lợi ích ở điều này là đặt các yêu sách về quyền của Trung Quốc vào trong khuôn khổ của Luật quốc tế. Trường hợp các tàu vũ trang của TQ đột lốt “hải giám” (mà hành sử như “hải tặc”) ở vùng biển của VN trong vài năm nay, từ nay phải hành sử trong khuôn khổ của Luật quốc tế cho phép.

Điểm hai, Phi yêu cầu tòa tuyên bố yêu sách của TQ qua bản đồ đường 9 đoạn là vô giá trị. Điểm này Tòa có thể tuyên bố thuận, vì vẫn nằm trong thẩm quyền của tòa, do hai lý do : 1/ bản đồ 9 đoạn không có giá trị ràng buộc vì không phải là bản đồ phân định ranh giới, chưa hề được nhìn nhận bởi các bên liên quan như kết quả của một (hay nhiều) kết ước phân định ranh giới biển. 2/ TQ không chứng minh được “quyền lịch sử” hay “vùng nước lịch sử”  của họ tại vùng biển giới hạn trong đường 9 đoạn. (TQ chưa bao giờ thể hiện thẩm quyền chủ tể của họ tại vùng biển này. Giả sử có, thì thẩm quyền này đã không thể hiện một cách liên tục. Trong khi các nước trong khu vực chưa bao giờ, ám thị hay minh thị, chấp nhận thẩm quyền của TQ trong vùng biển).

Nếu Tòa tuyên bố thuận, việc này sẽ buộc phía TQ làm sáng tỏ các luận cứ của mình, nếu muốn duy trì đòi hỏi các quyền chủ quyền ở biển Đông. Phía TQ, có lẽ đã ý thức sự phi lý của bản đồ chữ U, do đó trong thời gian gần đây có khuynh hướng tuyên bố « TQ có chủ quyền không thể chối cãi các đảo HS và HS và vùng biển chung quanh » chứ không nhắc tới “quyền lịch sử” hay vùng “nước lịch sử” tại vùng biển này nữa. Phía TQ phải đưa các chứng cớ cụ thể để chứng minh « chủ quyền không thể chối cãi tại các đảo » và giải thích « vùng biển chung quanh » là vùng biển được xác định theo tiêu chuẩn nào ?

Điểm 3, yêu cầu Trung Quốc sửa luật quốc gia cho phù hợp với UNCLOS. Điều này có thể dễ dàng được Tòa chấp thuận, nếu hai điểm yêu cầu 1 và 2 ở trên được chấp thuận. Tuy nhiên, điều khó khăn là Trung Quốc đòi chủ quyền toàn bộ các đảo thuộc Hoàng Sa và Trường Sa, Luật Biển của nước này áp dụng trên các đảo này từ năm 1958.

Ta thấy, điều 6 (điểm 2), phần I “Lời giói thiệu”, ta thấy Phi yêu cầu: xác định tình trạng pháp lý một số cấu tạo địa chất mà Phi và Trung Quốc cùng có yêu sách chủ quyền, theo điều 121, chúng có phải là “đảo”, bãi cạn, bãi chìm hay không? Các cấu tạo này có quyền được hưởng vùng biển rộng hơn 12 hải lý hay không?

Dầu vậy, toàn bộ 10 điểm trong nội dung kiện (điều 31), cũng như ở 13 điểm khiếu nại (điều 41), Phi hoàn toàn không nhắc lại yêu cầu đã nói ở điều 6 (điểm 2). Đây là do cố ý hay do sơ sót ? Nếu Phi không nhanh chóng sửa đổi hồ sơ, như đã bảo lưu ở điều 43, các điểm mờ về pháp lý của các đảo thuộc Trường Sa vẫn còn nguyên. Việc này dẫn đến các nước có các tuyên bố tự tiện, đối chọi nhau về cách diễn giải điều 121, về hiệu lực của các đảo.

Mặt khác, các cấu tạo địa chất mà Phi và Trung Quốc cùng dành chủ quyền ở Trường Sa có rất nhiều, là toàn bộ các đảo của Phi hiện đang chiếm, như đảo Thị Tứ. Một điểm khác mà Phi đã quên Việt Nam, một bên đòi hỏi chủ quyền các đảo. Phía Trung Quốc chỉ “đòi miệng” chứ chưa bao giờ, trên phương diện pháp lý và trên thực tế, đã từng đặt chân trên các đảo mà họ đòi chủ quyền. Trong khi các đảo mà Phi hiện chiếm tại TS là do chiếm hữu một cách trái phép của VN, trong các thập niên 60, 70, trong lúc tình trạng chiến tranh hai miền Nam Bắc đã khiến chính quyền Sài Gòn không có đủ phương tiện để bảo vệ các đảo này. Phía VN có đầy đủ tư cách từ pháp lý, đến việc chiếm hữu trên thực tế trong một thời gian dài và liên tục, để chứng minh chủ quyền của VN trên các đảo đó.    

Các điểm 4 và 5, Phi yêu cầu Tòa tuyên bố bãi Vành Khăn và McKennan, vốn là các cấu tạo địa lý chìm thường trực dưới mặt biển,  thuộc thềm lục địa của Phi theo phần VI của UNCLOS và yêu cầu Trung Quốc ngưng chiếm đóng và ngưng các sinh hoạt tại hai bãi này.

Các điểm 6 và 7, Phi yêu cầu Tòa tuyên bố các cấu tạo Xu Bi và Gaven, là các cấu tạo  dưới mặt nước, không thuộc qui chế đảo theo qui định của điều 121 UCLOS, cũng không nằm trên thềm lục địa TQ vì vậy việc Trung Quốc chiếm đó và xây dựng trên các bãi này là trái phép.

Các yêu cầu 4, 5, 6 và 7 là chính đáng, có thể được Tòa chấp thuận, vì thuộc thẩm quyền của tòa. Lý do, các cấu tạo địa lý chìm dưới mặt nước dĩ nhiên không phải là « một lãnh thổ ». Nếu không phải là lãnh thổ thì làm sao có thể chiếm hữu, sau đó xây dựng thành các đảo nhân tạo, từ đó đòi hỏi các quyền chủ quyền ?

Điểm 8, bãi Hoàng Nham và các đá Châu Viên, Gạc Ma, Chữ Thập là các bãi chìm, ngoài trừ vài mỏm đá nhô trên nước khi thủy triều lên. Chúng chỉ là « đá » theo điều 121 khoản 3 của UNCLOS, vì thế chỉ có thể có lãnh hải không quá 12 hải lý. Phi yêu cầu Tòa phán rằng TQ đã đòi hỏi một cách phi lý quyền mở rộng các vùng biển quá 12 hải lý tại các cấu tạo này.

Tuy vậy, phần “Nội dung kiện”, điều 31 điểm 6, yêu cầu của Phi, về các cấu tạo lúc chìm lúc nổi, không nằm trong lãnh hải các quốc gia ven biển, thì không thể chiếm hữu, ngoại trừ cấu tạo đó nằm trên thềm lục địa của quốc gia theo phần VI của UNCLOS. Điểm này không nói lại rõ rệt trong điểm 8 của phần V “Yêu cầu chế tài”.

Yêu cầu của Phi ở điểm này rất chính đáng và hữu ích, vì nó có thể làm sáng tỏ một điểm mờ từ nhiều năm nay trong Luật quốc tế về Biển. Nó sẽ loại bỏ được các đòi hỏi phi lý của các nước về các quyền chủ quyền tại các cấu trúc địa lý lúc nổi lúc chìm, như trường hợp các bãi cạn mà TQ đã cưỡng chiếm bằng vũ lực trong vùng Biển của VN năm 1988.

Phi vịn vào phần VI của UNCLOS để yêu cầu nhưng không có điều nào trong bộ Luật Quốc tế về Biển xác định về tình trạng pháp lý của các cấu tạo lúc chìm lúc nổi.

Trong vụ kiện giữa Qatar và Bahreïn (Qatar đơn phương kiện Bahreïn lên CIJ), Tòa có nói về việc này như sau:

“luật pháp quốc tế im lặng về tình trạng pháp lý của các bãi lúc chìm lúc nổi, các bãi này có thể xem như là một “lãnh thổ” hay không ? luật pháp hiện hành cũng không thể xác định là các bãi đó có thể xem như là một lãnh thổ tương đương với “đảo” hay không”.

Tức UNCLOS không nói gì về tình trạng pháp lý của các bãi lúc chìm lúc nổi.

Vấn đề đặt ra, do kẽ hở pháp lý này, phía TQ có thể chiếm hữu các cấu tạo địa lý này đồng thời tuyên bố các quyền thuộc chủ quyền của họ (về lãnh hải, EEZ, thềm lục địa...), như trường hợp đá Hoàng Nham.

Tuy nhiên, trong vụ tranh chấp giữa Tân Gia Ba và Mã Lai về chủ quyền của các đảo Pedra Branca/Pulau Batu Puteh, Middle Rocks và South Ledge qua phán quyết của Tòa án Quốc tế (CIJ) ngày 23-5-2008, ta thấy trường hợp tương tự. South Ledge là một đảo đá lúc chìm lúc nổi, chỉ thấy khi thủy triều thấp. Trường hợp này, tòa có nhắc lại tình trạng mơ hồ về pháp lý của các cấu trúc địa lý này trong vụ án dẫn trên, nhưng Tòa phán rằng South Ledge nằm ở vùng lãnh hải nước nào thì sẽ thuộc chủ quyền của nước đó.

Nếu phán quyết này trở thành một “án lệ”, (và các bãi lúc nổi lúc chìm không được chiếm hữu), yêu cầu của Phi có thể được Tòa chấp thuận.

Một ghi nhận khác, cũng ở điểm 8, dường như Phi, một cách ám thị, đã nhìn nhận chủ quyền của TQ tại các cấu tạo địa lý này. Mà điều này không đúng. Bởi vì các đá Châu Viên, Gạc Ma, Chữ Thập… là các cấu trúc địa lý của VN, vì chúng là một thành phần không thể tách rời của  các đảo cận bên mà các đảo này thuộc về VN.

Có lẽ mục tiêu của Phi là nhằm “khoanh vùng tranh chấp” với Trung Quốc. Vì Tòa không có thẩm quyền phân xử tranh chấp chủ quyền, do đó ý kiến (ám thị) của Phi có thể “vô hại”. Vùng tranh chấp giữa Phi và TQ như vậy được xác định không quá 12 hải lý chung quanh các bãi đá Hoàng Nham, Châu Viên, Gạc Ma và Chữ Thập.

Ngoài việc bảo lưu các đá trên thuộc VN, yêu cầu của Phi là chính đáng. Vì, các đá này nếu thuộc về VN hay của nước nào khác, thì cũng chỉ là “đá” đúng như định nghĩa ở điều 121, khoản 3 của UNCLOS, không thể đòi vùng biển quá 12 hải lý. Ở yêu cầu này Tòa có thể thỏa mãn cho  Phi vì nó thuộc thẩm quyền của Tòa và phù hợp với Luật quốc tế.

Điểm 9, Phi yêu cầu Tòa phán rằng TQ đã vi phạm luật pháp khi ngăn cấm các tàu của Phi khai thác các vùng biển cận Hoàng Nham và đá Gạc Ma. Nhưng ở điểm này Tòa sẽ khó tuyên bố chấp thuận cho Phi, vì các đá này có phần nổi thường trực trên mặt nước, do đó TQ có quyền chiếm hữu. Nếu đá đó thuộc chủ quyền của TQ, các tàu bè của các nước khác, kể cả Phi, không được đi vào trong vòng 12 hải lý tính từ các đá đó để khai thác về kinh tế. Thâm ý của Phi ở đây, vì không được đụng đến vấn đề “chủ quyền” (ngoài thẩm quyền của Tòa do bảo lưu của TQ), do đó nếu yêu cầu này được chấp thuận, các bãi đá này sẽ thuộc về chủ quyền của Phi.

Điểm 10, Phi có quyền về lãnh hải 12 hải lý, ZEE 200 hải lý và thềm lục địa, theo các phần II, V và VI của UNCLOS, tính theo đường cơ bản quần đảo của Phi. Tòa có thể tuyên bố chấp thuận cho Phi sau khi xem xét ít nhứt hai điều: a) đường cơ bản quần đảo của Phi phù hợp với UNCLOS đồng thời không bị các nước khác phản đối. b) không bị chồng lấn bởi hiệu lực của các đảo thuộc về một nước khác.

Trên thực tế, các đảo thuộc Trường Sa của VN, là các đảo có thể có người sinh sống và có thể có nền kinh tế tự túc, do đó có thể có một hiệu lực nhứt định về lãnh hải, vùng kinh tế độc quyền và thềm lục địa, chiếu theo điều 121 của UNCLOS. Việc này có thể tạo vùng chồng lấn với vùng EEZ của Phi.
Yêu cầu của Phi ở điều này cũng có hậu ý. Có thể nhằm mục đích “cắt cỏ dưới chân” các nước có yêu sách đòi quyền chủ quyền ở các đảo Trường Sa, nếu yêu cầu của Phi được Tòa chấp thuận.

Việc Tòa chấp thuận, hàm ý các đảo thuộc Trường Sa quá nhỏ để có thể có xếp vào khoản 3 của điều 121 UNCLOS. Điều này đã đề cập ở phần “Nội dung kiện”  nhưng không đưa vào phần “Yêu cầu chế tài”.

Điểm 11, Phi yêu cầu Tòa phán rằng TQ đã yêu sách một cách bất hợp pháp các quyền đối với tài nguyên sinh vật và phi sinh vật và đã khai thác phi pháp các tài nguyên này, cũng như đã vi phạm pháp luật khi không cho Phi khai thác các tài nguyên sinh vật và phi sinh vật trong vùng EEZ và thềm lục địa của mình.

Nếu Tòa đáp ứng yêu cầu của Phi ở điểm 10, tức các cấu trúc địa lý thuộc Trường Sa chỉ là đá, theo khoản 3 điều 121 UNCLOS, thì đương nhiên Tòa sẽ chấp thuận yêu cầu của Phi, ngoại trừ các vùng biển bán kính không quá 12 hải lý (điểm 6), tính từ các cấu trúc địa lý nằm trong vùng EEZ của Phi, nếu các cấu trúc này thuộc chủ quyền của nước khác.

Điểm 12, Phi yêu cầu Tòa lên án TQ đã can thiệp một cách bất hợp pháp quyền tự do hàng hải của Phi được xác định theo UNCLOS. Điểm này Phi cần đưa chứng cớ là TQ đã cản trở quyền tự do hàng hải của nước này khi nào ? ở đâu ? trường hợp nào ? Tùy thuộc địa điểm, tùy thuộc vùng biển (lãnh hải hay vùng EEZ) mà Tòa có thể tuyên bố thuận hay không.

Điểm này Phi cũng có mục tiêu nhắm tới các tàu hải giám của TQ, đã hoạt động một cách ngang ngược trong vùng biển giới hạn bởi tấm bản đồ 9 đoạn.

Điểm 13, Phi yêu cầu tòa tuyên bố Trung Quốc phải chấm dứt các hành vi bất hợp pháp.

3/ VN có lợi ích gì từ vụ kiện này?

Vụ kiện TQ của Phi, dầu VN không can dự, nhưng cũng là một bên liên quan, như Phi, đối với Trung Quốc. Có điều quan hệ giữa VN và TQ phức tạp vì tròng tréo nhiều điều như văn hóa, lịch sử, chính trị, ơn nghĩa, ý thức hệ… trong khi quan hệ Trung-Phi đơn giản hơn nhiều. Tuy vậy, VN có thể hưởng lợi ở một số điều (theo nội dung vụ kiện) như sau:

Điểm 1, lợi ích là đặt tất cả các bên Trung Quốc, Phi và VN vào trong khuôn khổ của Luật quốc tế. Vùng kinh tế độc quyền của TQ (Phi và VN) do đó phải được xác định rõ rệt theo UNCLOS. Việc này sẽ giúp VN tránh được các tàu vũ trang TQ, đột lốt “hải giám” (mà hành sử như “hải tặc”), cắt cáp các tàu nghiên cứu của VN, cho đấu thầu khai thác trên thềm lục địa của VN…. trong vùng biển EEZ của VN, vào các năm qua, ở vùng biển của VN.

Điểm hai, Phi yêu cầu tòa tuyên bố yêu sách của TQ qua bản đồ đường 9 đoạn là vô giá trị. Điểm này có nhiều sác xuất Tòa sẽ tuyên bố theo yêu cầu của Phi. Và đây cũng là điều mà VN mong muốn TQ dẹp bỏ từ bấy lâu nay mà không được.

Các điểm 3, 4, và 6 về tình trạng pháp lý các cấu tạo lúc chìm lúc nổi, hay các cấu tạo thường xuyên bị chìm, cũng rất có thể Tòa sẽ chấp thuận các yêu cầu của Phi, vì nó phù hợp với UNCLOS và tập quán quốc tế. Nếu vậy, điều này sẽ giúp ích cho VN lý lẽ để đối phó với  những ngang ngược của TQ, khi họ dành quyền chủ quyền (về kinh tế) của VN tại các bãi Tư Chính, Vũng Mây... (mà TQ gọi là Vạn An Bắc) vốn là các bãi chìm dưới nước. Việc này cũng sẽ khiến TQ từ bỏ chủ quyền tại cái gọi là « quần đảo » Trung Sa, vốn là một bãi ngầm dưới 50m mặt nước.

Điểm 7, Phi yêu cầu Tòa phán rằng TQ đã vi phạm luật pháp khi ngăn cấm các tàu của Phi khai thác các vùng biển cận Hoàng Nham và đá Gạc Ma. Điều này cũng có lợi cho VN, vì yêu sách của TQ đối với Phi không khác đối với VN ở một số bãi cạn.

Điểm 8, VN nên cân nhắc, có nên lên tiếng hay không về việc hồng lấn vùng biển thuộc các đảo TS của VN với vùng EEZ của Phi ? Cũng như ở điểm 4, có nên bảo lưu chủ quyền của VN ở các đá Châu Viên, Gạc Ma, Chữ Thập…?

Điểm 9, yêu cầu của Phi có mục tiêu nhắm đến các “luật cấm biển” của TQ và các tàu hải giám của TQ. Các tàu này đã lộng hành trong vùng biển TS, bất chấp luật lệ quốc tế đồng thời trắng trợn xâm phạm chủ quyền và quyền chủ quyền của Phi (cũng như VN) tại vùng biển này. Yêu cầu này của Phi rất có thể sẽ được Tòa chấp thuận. Việc này cũng đem lại lợi ích cho VN.

4/ Thái độ của Trung Quốc:

Phản ứng việc này, phát ngôn nhân Hồng Lỗi thuộc bộ Ngoại giao Trung Quốc đáp rằng : “Phi hiện đang chiếm giữ một số đảo của Trung quốc” và “Trung quốc kiên quyết phản đối việc chiếm giữ trái phép của Phi”. Trung Quốc cũng cảnh cáo rằng Phi “chớ làm phức tạp” thêm vấn đề.

Thái độ của Trung Quốc, xét qua tuyên bố trên, có thể nước này sẽ không màng đến việc kiện cáo này. Theo ý kiến của các chuyên gia quốc tế, vụ kiện dầu vậy cũng có thể tiếp diễn, cho dầu TQ không có mặt. Quyết định của Phi đưa TQ ra Tòa quốc tế, theo nội dung các điểm khiếu kiện, cũng được các chuyên gia này đánh giá là đúng đắn. Thái độ của Trung Quốc đối với vụ kiện sẽ là thuốc thử để thế giới đánh giá về tư cách cường quốc của Trung Quốc : một nước lớn có trách nhiệm với cộng đồng thế giới hay là một nước hành sử ỷ mạnh hiếp yếu, tự cho phép đứng trên mọi luật lệ, mọi giá trị cơ bản của cộng đồng các nước văn minh trên thế giới.

Việc TQ tuyên bố “Phi hiện đang chiếm giữ một số đảo của Trung quốc” và “Trung quốc kiên quyết phản đối việc chiếm giữ trái phép của Phi”, có thể hiểu rằng có thể TQ sẽ sử dụng các phương pháp khác (không hòa bình) để lấy lại các đảo này.