* Thưa ông, ở Việt Nam có 5 tôn giáo lớn là Phật giáo, Công giáo, Tin Lành, Cao Đài và Phật giáo Hòa Hảo. Trừ Công giáo, các tôn giáo khác như Phật giáo, Tin Lành, Cao Đài đều có một hệ thống tổ chức đi theo đường lối của Mặt trận Tổ quốc và đảng Cộng sản Việt Nam, thường được gọi là là “tôn giáo quốc doanh” và một hoặc nhiều tổ chức độc lập, không chấp nhận sự kiểm soát của nhà nước cộng sản Việt Nam. Ví dụ như Phật giáo có Giáo hội Phật giáo Việt Nam chịu sự kiểm soát của nhà nước, còn Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất là tổ chức độc lập và không được nhà nước công nhận; Tin Lành có Tin Lành Miền Bắc Việt Nam, Tin Lành miền Nam Việt Nam…chịu sự kiểm soát của nhà nước trong khi Tin Lành Lutheran Việt Nam-Hoa Kỳ, Tin Lành Đấng Christ…thì không; Cao Đài có Cao Đài 1997 là quốc doanh, Cao Đài 1926 là tổ chức độc lập…Còn Phật giáo Hòa Hảo thì như thế nào?

Cuộc phỏng vấn được thực hiện với ông Hứa Phi, Chánh trị sự, Trưởng Ban đại diện khối Nhơn Sanh đạo Cao Đài, đồng Chủ tịch Hội đồng Liên Tôn Việt Nam, hiện đang ngụ tại Lâm Đồng; và ông Bùi Văn Quan, Quyền Chánh Trị sự nơi Thánh thất và Điện thờ Phật Mẫu Mountain View ở Dallas, Texas, thành viên Ban Liên Hiệp môn đệ Cao Đài. 

Chánh trị sự Bùi Văn Quan

* Thưa các ông, hiện tại ở Việt Nam có bao nhiêu tổ chức/hệ phái Cao đài khác nhau, tổ chức Cao Đài nào được nhà nước cộng sản Việt Nam công nhận và cấp phép cho sinh hoạt, còn những tổ chức nào không được cấp phép?

Các tổ chức/ hệ phái này khác nhau như thế nào, hệ phái nào có số lượng tín đồ đông nhất?

Hòa thượng Thích Không Tánh.

Cuộc phỏng vấn được thực hiện với Hòa thượng Thích Không Tánh, Phó Viện Trưởng Hội Đồng Điều Hành của Tăng Đoàn Giáo Hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất, Đồng Chủ Tịch Hội Đồng Liên Tôn Việt Nam, Đồng Chủ Tịch Hội Đồng Liên Kết Quốc Nội Hải Ngoại Việt Nam, Trụ Trì Chùa Liên Trì ở Quận 2 Sài Gòn (ngày 8/9/2016 Chùa Liên Trì đã bị nhà nước cưỡng chế, san bằng, phá bỏ mà không bồi hoàn thỏa đáng). Bản thân Hòa thượng Thích Không Tánh từ năm 1977 đến nay đã bị nhà nước cộng sản giam cầm 3 lần, tổng cộng 15 năm tù) 

* Thưa Hòa thượng, chúng ta biết nhiều năm nay chỉ số tự do tôn giáo (tức Religious Freedom Index) của Việt Nam luôn luôn nằm ở mức rất thấp trên thế giới, Việt Nam từng 2 lần bị liệt vào danh sách các Quốc Gia Cần Quan Tâm Đặc Biệt (Country of Particular Concern) về Tự do tôn giáo, và ngày 2/12/2022 vừa qua Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ lại đưa Việt Nam vào “Danh sách Theo dõi Đặc biệt” (Special Watch List) vì vi phạm nghiêm trọng tự do tôn giáo… Trong khi nhà nước Việt Nam thì luôn luôn nói rằng đó là cái nhìn thiên lệch, rằng ở Việt Nam có tự do tôn giáo vì nhìn bên ngoài từ Nam ra Bắc chùa được xây mới rất nhiều, trong số đó có những ngôi chùa rất to, số lượng nhà sư tăng, số lượng người đến chùa đông đảo v.v…Thưa Hòa thượng nghĩ sao về điều này? 

• Thưa bà, Phật giáo ở Việt Nam có sự dung hợp với tín ngưỡng bản địa, hay nói cách khác, các loại tín ngưỡng dân gian, ví dụ người Việt đưa các vị Thần, Thánh, Mẫu, thành hoàng thổ địa, anh hùng dân tộc...vào thờ trong chùa, đặc biệt là thờ Mẫu (Mẹ) ở các đền, phủ, người Việt cũng có tục thờ cúng tổ tiên; bên cạnh đó, Phật giáo ở Việt Nam có sự hòa hợp giữa Phật giáo với Khổng, Lão, trong nhiều thế kỷ (tam giáo đồng nguyên). Thực tế đó nói lên điều gì về Phật giáo ở Việt Nam cũng như đời sống tín ngưỡng của phần lớn người dân Việt? (tích cực: dễ hòa hợp? tiêu cực: pha tạp? dễ đi vào mê tín dị đoan?...)

Nhà văn Võ Thị Hảo:

-Ngày càng có nhiều minh chứng là hiện trạng Phật giáo Việt Nam, dù vẫn có một số chân tu nhưng rất hiếm hoi, khả năng là dần “tuyệt chủng“. 

Tín đồ ngày càng nhiều người u mê và dễ bị lợi dụng.