Trong thế kỷ 19, Việt Nam đã nếm trải bao nỗi cay đắng trước sự xâm lăng bằng vũ lực mà một triều đình nhà Nguyễn mặc dù đã rất vững chãi với một lãnh thổ lần đầu tiên rộng lớn nhất trong lịch sử kéo dài từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mau, đã cuối cùng cũng phải mất nước trước kẻ cướp đến từ phương Tây. Nếu phải chọn một nhân vật Việt Nam điển hình đã trực tiếp đương đầu với cái kịch bản đấu trí đấu lực suốt cái quá trình đau khổ ấy, thì thiết nghĩ không ai khác hơn là Phan Thanh Giản. Ông đã phục vụ suốt ba triều Minh Mạng (1820 – 1841), Thiệu Trị (1841-1847), Tự Đức (1847-1883), đặc biệt trong triều Tự Đức ông đã nổi lên như một rường cột chính phục vụ quốc gia cho đến hơi thở cuối cùng, để thấy đời ông cũng chính là hình ảnh cái bi kịch của nước ta khi chống chọi với sự xâm lăng của người Pháp.

Sau khi quân Pháp đã chiếm ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ, ông Phan Thanh Giản là người được vua Tự Đức cử làm chánh sứ, Lâm Duy Hiệp làm phó sứ đi vào Gia Định thương thuyết với Pháp để nghị hòa. Kết quả là hòa ước Nhâm Tuất 1862 đã được ký kết, Việt Nam nhượng cho Pháp ba tỉnh Biên Hòa, Gia Định và Định Tường. Theo Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim, vua Tự Đức bất đắc dĩ phải chấp nhận hòa ước Nhâm Tuất nhưng trong bụng vẫn muốn cố hết sức để chuộc lại vì đất Gia Định là đất khai nghiệp của nhà Nguyễn và lại là đất quê ngoại của nhà vua. Chính vì lý do này mà năm 1863 vua Tự Đức mới cử một phái đoàn Việt Nam gồm Phan Thanh Giản chánh sứ, Phạm Phú Thứ phó sứ và Ngụy Khắc Đản bồi sứ, qua tận Pháp để thương thuyết chuộc lại ba tỉnh ấy. Nhưng đã gọi là thực dân, đã chiếm được đất của người ta rồi, làm sao có chuyện trả lại! Không trả lại, mà còn lấy thêm ba tỉnh miền Tây Nam Kỳ và đưa đến cái chết bi tráng của Phan Thanh Giản.

Chúng ta đều biết bản án mà triều đình Huế dành cho Phan Thanh Giản sau khi Pháp chiếm nốt ba tỉnh miền Tây và ông đã tuẫn tiết : tước bỏ hết quan tước và đục xóa tên trong bia tiến sĩ. Một đời làm quan suốt ba triều nhà Nguyễn, nhiều lần xin rút lui vì tuổi già sức yếu mà vua khăng khăng không chấp thuận, bắt phục vụ cho đến giây phút cuối cùng, để rồi sau cái chết đã bị xóa trắng bao công sức mà suốt đời ông đã bỏ ra cho vua, cho dân, cho nước. Bi kịch ấy của cuộc đời Phan Thanh Giản rất thấm thía trong lịch sử nước ta, mà các thế hệ về sau đã ra công điều chỉnh để giữ gìn công đạo của một dân tộc có lương tâm.

Nhưng ít ai biết ngay trong thời gian xảy ra vụ án này, ngay giữa triều đình Tự Đức, đã có một tiếng nói cất lên để bênh vực Phan Thanh Giản. Đó là bài điếu văn của Phạm Phú Thứ viếng Phan Thanh Giản. Đúng hơn đây là một tài liệu mượn hình thức là điếu văn để khẳng định bao công lao, mưu lược, tài kinh bang tế thế của vị lão thần Phan Thanh Giản, dù tuổi già sức yếu đã mấy lần xin về hưu, đã bị nhà vua khư khư đưa ra tuyến đầu đại diện cho triều đình để đương đầu với một thế lực cướp nước quá hùng cường. Gọi là điếu văn mà không có một tiếng khóc Ô Hô!, không một từ ngữ đã thành sáo ngữ để tưởng niệm người quá cố. Trái lại, như một bài chính luận đanh thép nhằm đặt để lại giá trị của vị lão thần đã đem hết sức tàn lực kiệt để lo cho nước, và đã được “trả ơn” bằng một bản án có thể gọi là bất nhân, bất cận nhân tình. Với bản án đó, sau khi chết, cụ Phan Thanh Giản ra đi tay trắng, chẳng còn một sự nghiệp “hợp pháp” nào để lại cho người đời và con cháu.

với hai giải, nhất : 15.000 US dollars ; nhì : 5000 US dollars .

Giải văn học này ( gồm các bộ môn : truyện ngắn, truyện dài, hồi ký, bút ký ) chưa phổ biến dưới mọi hình thức, do các tác giả trong và ngoài nước gởi, hay được thân hữu giới thiệu.

Ban tuyển chọn gồm nhà văn, nhà báo, không phải là thành viên của Hội Phan Thanh Giản, hoàn toàn độc lập, đã hoạt động văn hóa trước và sau 75, từ trong nước tới hải ngoại : Trương Anh Thụy, Lê thị Huệ, Trần Doãn Nho, Nguyễn văn Sâm và Từ Thức.

Một dân tộc không thể có tương lai, nếu không có quá khứ. Trao giải thưởng cho những tác phẩm nhân chứng của miền Nam VN trước và sau 75, chúng tôi hy vọng đóng góp vào việc xây dựng lại đất nước trong những ngày tới. 

Dưới đây là những chi tiết kỹ thuật về tác phẩm dự thi, hộp thư gởi bài, địa chỉ liên lạc, thời hạn gởi bài, ngày giờ công bố kết quả và trao giải.

Để thông báo tin tức về Giải Văn Học và Học Bổng của Hội Văn Hoá & Giáo Dục Phan Thanh Giản Foundation cùng tài liệu, bài vở liên quan đến Cụ Phan hữu hiệu hơn, Hội có một website mới: ptgculturefoundation.com.

Hội Văn Hóa & Giáo Dục Phan Thanh Giản tổ chức một cuộc tuyển chọn Giải Văn Học Phan Thanh Giản với chủ đề Miền Nam Việt Nam Trước Và  Sau Năm 1975.

Ngày lịch sử 30 tháng Tư năm 1975 là một ngày có nhiều tên gọi. Đối với Cọng Sản Việt Nam là Ngày  Giải Phóng Miền Nam, ngày Thống Nhất Đất Nước. Nhưng đối với người miền Nam đây là Ngày Quốc hận và tháng Tư thành Tháng Tư Đen. Ba mươi tháng Tư năm 75 ghi dấu thời khắc dân miền bị trị trở thành công dân hạng hai.

Sau đó, hàng triệu gia đình lâm vào cảnh nghiệt ngã vì các chính sách của bên thắng cuộc: tập trung “cải tạo” quân, cán, chính  phục vụ cho chế độ VNCH và nhà văn, nhà báo, nghệ sĩ; đồng thời đổi tiền, đốt sách, đánh tư sản, đưa đi vùng kinh tế mới …. Con đường sống lúc bấy giờ là vượt biên, vượt biển.

Nhằm có được tác phẩm của thế hệ đã trải nghiệm qua các biến động lịch sử cận đại -  vài mươi năm nữa họ không còn; cùng với chủ định xoá mờ hình ảnh thời VNCH của Cọng Sản Việt Nam - Hội Văn Hóa & Giáo Dục Phan Thanh Giản tổ chức cuộc tuyển chọn cho Giải Văn Học Phan Thanh Giản các sáng tác bằng văn xuôi của mọi người Việt đương thời ở trong và ngoài nước.

Giải thưởng: Giải nhất: $15,000 US -  Giải nhì : $5,000 US.

Thể loại: Hồi ký, bút ký, truyện dài, tuyển tập truyện ngắn, chưa phổ biến dưới mọi hình thức, viết bằng tiếng Việt có dấu, dài từ 200 trang tới 300 trang, gởi cho ban tuyển chọn qua địa chỉ điện thơ: khanhp1988@yahoo.com. Xin quý vị gởi qua dạng PDF nếu có thể được và theo dạng đính kèm. Không nên “copy” rồi “paste” trực tiếp trên mặt trang điện thơ (email).

Trước khi đính kèm “file”, xin quí vị ghi vài dòng về tiểu sử và số phone, nếu có thể, để tiện liên lạc. Thông tin về giải xin vào trang http://phanthanhgianfoundation.com/. Thời gian nhận bài từ ngày ra thông cáo đến cuối tháng 5  năm 2020. Kết quả sẽ công bố vào đầu tháng 5 năm 2021.

Ban tuyển chọn gồm năm vị, không phải là thành viên của Hội Phan Thanh Giản, từng hoạt động văn hóa từ trong nước cho đến hải ngoại: nhà văn, nhà giáo Lê Thị Huệ, nhà văn, nhà giáo Trương Anh Thụy, nhà văn Trần Doãn Nho, nhà văn, nhà biên khảo Nguyễn Văn Sâm, nhà báo, nhà văn Từ Thức.

Sáng tác của nhiều tác giả sẽ được xem là của một người đứng tên. Sáng tác của một tác giả qua sự giới thiệu của độc giả phải có sự đồng ý của tác giả đó.

Hội Văn Hóa & Giáo Dục Phan Thanh Giản thành lập năm 2014 tại Arizona. Trụ sở hội tại thành phố Boston, tiểu bang Massachusetts, Hoa Kỳ. Chủ tịch Hội Đồng Đại Diện: ký giả Phan Thanh Tâm; Chủ Tịch Hội Đồng Điều Hành: Bác Sĩ Thái Ngọc Ẩn.

Ngày 25 tháng 6 năm 2018.

TM Hội Văn Hóa & Giáo Dục Phan Thanh Giản

Phan Thanh Tâm