Hiển thị các bài đăng có nhãn Nguyễn Ngọc Tư. Hiển thị tất cả bài đăng
Hiển thị các bài đăng có nhãn Nguyễn Ngọc Tư. Hiển thị tất cả bài đăng
Thứ Bảy, 24 tháng 4, 2021
Nguyễn Ngọc Tư: Thư gửi ông Sơn Nam (Tạp văn)
Nhà Quê nhiều lần làm con giận lắm, ông à. Con mua táo về, táo Mỹ nghen, mắc tiền lắm, Nhà Quê cắn xong một miếng, nhấm nhẳn, ăn thua... mộng dừa, con ức không chịu nổi vì đã bị phụ lòng còn bị giũa một trận te tua, tội phí tiền mua mấy thứ không ngon lành gì. Con bị sốc đâu cũng năm ba lần như vậy, tặng măng cụt Nhà Quê nói ăn cũng không hơn... mãng cầu gai, còn sầu riêng thì bị quăng ngay ra cửa, vì cái mùi... thúi chịu hổng nổi.
Con thấy tổn thương ghê gớm. Nhà Quê mà ông và con yêu mến cũng có điều đáng phàn nàn, không chịu tiếp nhận cái mới gì cả, đôi lúc còn cực đoan nữa. Nhà Quê ít chịu mở ti vi coi thời sự, đã qua thời dùng bình ắc quy nhưng Nhà Quê đợi tới cải lương (hay phim) mới chịu bật ti vi. Nên hiểu biết của Nhà Quê không vượt ra khỏi cái xóm đó, con kinh đó, bờ chuối, bờ dừa đó. Sách báo thì chỉ được mấy lão nông đảng viên về hưu để mắt tới, tầm 30- 40 rảnh thì nhậu thôi, cầm tờ báo lên than buồn ngủ quá trời. Những kiến thức, những thông tin của thế giới bao la này nhiều khi bị cắt xén ra từng mẩu bằng... bàn tay, lúc ngồi soi bóng nước trong cầu cá tra, buồn tình mới săm soi vài chữ.
Vậy nên những chuyện đồng cốt thầy bà thì miễn bàn, Nhà Quê mê vô kể. Ai đó cắt lưỡi lấy máu để gỡ bùa, ai đó chữa bệnh ung thư bằng nước lạnh, ai đó lấy ếm trên nóc nhà tóe lửa, ai đó được bà cậu (tại sao bà mà là cậu được ta?!) nhập vào, bứt cọng tóc của thân chủ mà biết được quá khứ vị lai, sáng mai đi hướng nào mới tốt; ai đó một bữa đi nhậu về té sông, lội lên không biết bị người cõi nào nhập mà ho một cái, kẻ thù lăn ra chết. Sợ thiệt! Nhà Quê chịu khó chèo lắm, mỗi khi nghe đồn đãi có đồng cốt nào đó mới lập bàn thờ, tưng bừng như đi hội. Lúc đi tìm giống lúa mới, hay tham quan các mô hình canh tác cũng không hào hứng, đông đủ vậy.
Nguyễn Ngọc Tư: Tắm sông
Vậy là má không cho tôi tắm sông nữa. Má nói, má coi truyền hình, người ta biểu, nước sông bây giờ ô nhiễm lắm, trẻ nít tắm hư mắt. Tôi hỏi ô nhiễm là gì, má tôi nói dơ. "Một chút thôi mà - tôi cố nài nỉ - có chút xíu thôi". Má tôi dứt khoát, không là không.
Tôi chê lý do của má đưa ra lãng xẹt, chỉ vậy mà bắt hỏng cho tắm sông nữa. Buồn muốn chết. Những chiều ra đồng chạy rong chạy ruổi thả diều về, nực thôi là nực, mồ hôi mồ kê nhễ nhại, xách cái gàu ra ngoài cầu ao xối sàn sạt mà không thấy mát tí nào, thèm nhảy ùm cái xuống sông, sải tay sải chân vẫy vùng cho sướng người.
Tôi biết lội hồi sáu tuổi. Hôm đầu tiên xuống nước, tôi ở truồng ngủng ngẳng cái cu bằng trái ớt. Ba ôm tôi xuống bến, ông đặt bàn tay to bè lên cái bụng tròn ủm của tôi sướng quá, tay chân luýnh quýnh đạp lia lịa làm nước văng sáng tran mặt ba tôi (nước mát thì thôi dị chớ). Má tôi ngồi trên bờ hái đọt choại vừa ngó xuống, kêu:
- Anh khéo, ngộp con nó...
Ba cười to:
- Em đừng lo. Mai mốt thằng nầy lặn ngụp phải biết.
Chỉ năm hôm sau, khi ba tôi lặng lẽ bỏ bàn tay ra, tôi đã lủm bủm lội được một tí đường. Cái đầu tôi ngoi lên còn cái mông chìm lỉm, ba cười, chê: "Cái thằng bơi y hệt con chó phèn". Nhưng đám bạn cùng lứa của tôi đang ngồi so bì, "Sao tao ôm dừa khô tập hoài mà hông biết lội". Tôi tài khôn, "Mầy bắt chuồn chuồn cho nó cắn rún á, biết lội liền hà". Nó tưởng thiệt, đi bắt chuồn chuồn về cho cắn muốn tiêu cái rúng luôn. Vậy mà tôi cố đổ thừa, "Tại mầy hỏng bắt chuồn chuồn đỏ, chuồn chuồn đỏ cắn rún mới biết lội được". Sau nầy nhớ lại, tôi nghĩ nhất định mình bơi giỏi là nhờ bàn tay ấm nóng của ba đã truyền cho tôi lòng dũng cảm và sức mạnh. Ba nói, con nít ở vùng sông nước mà không biết bơi thì tội nghiệp, xuống bến trợt chân, qua cầu gãy ván... Bất trắc không biết chừng.
Chủ Nhật, 14 tháng 10, 2018
Nguyễn Ngọc Tư: Cánh đồng bất tận (Kỳ cuối)
6.
Trời đất ủ dột nhìn mưa vào mùa. Thằng Điền kiếm được mấy cây ô môi nhỏ, nó rủ tôi trồng. Chúng tôi dầm mưa, lấy mũi dao đào thành mấy lổ con con, rồi đắp đất ém gốc lại. Cái cảm giác mà cha tôi đã từ bỏ là yêu thương, che chở cho một sinh linh (yếu ớt, nhỏ bé) nào đó thật ngọt ngào. Điền biểu tôi chặt sậy cắm quanh, sợ mấy con vịt ăn trụi lá, với lại, bờ đất này rất nhiều người qua lại, không khéo là bị dẫm bẹp. Hai đứa ngồi nhìn công trình của mình, bỗng buồn, không biết mai này còn có dịp quay lại coi tụi cây này lớn lên, để trèo lên hái trái, để giăng cái võng, ngủ một giấc đã đời.
Chị em chúng tôi nảy ra nỗi thèm muốn, khao khát được trồng cây từ khi rời Bàu Sen, vì biết chẳng bao giờ quay lại sống - bình - thường. Dường như chúng tôi nhớ, nhớ cồn cào. Nỗi nhớ bao gồm được chạy chơi trên cái vuông sân mọc đầy vú sữa đất, được tự mình trồng cây gì đó, có trái, và trái ăn được, ăn rất ngon. Nhưng cái mơ ước nhỏ nhoi là nhìn nó lớn lên cũng mong manh, khi mà đến chưa nóng chỗ đã phải dời đi nơi khác. May là lần này chúng tôi ở Cỏ Úa khá lâu, chăm chút bầy vịt (mới gầy lại) “trơn lông bụng”. Thằng Điền một bữa ra coi cây bén rễ, nó bỗng chép miệng, “Ước gì đây là đất-của-mình…”.
Tôi cười, điều đó thật xa xôi. Có lần, đi qua xóm, trong một buổi chiều, chúng tôi gặp những ông già ngồi chơi với cháu, thằng Điền đứng tần ngần bên hàng rào dâm bụt, bảo, “Phải chi ông này là ông nội mình, thương đỡ chơi, hen Hai?”. Nghe câu đó tôi bỗng thấy mình nghèo rơi nghèo rớt, nghèo đến nỗi không có… ông nội để thương, thèm muốn bên đường. Tôi lắc đầu, bảo thôi, thí dụ như mình lỡ mến người ta, mai mốt dời đi, buồn dữ lắm. Mà, đã ngấm, đã xé lòng toang hoang với nỗi đau chia cắt rồi, chưa sợ sao ?
Sống đời mục đồng, chúng tôi buộc mình đừng yêu thương, quyến luyến bất cứ ai, để khỏi ngậm ngùi, để lòng dửng dưng khi cuốn lều, nhổ sào đi sang cánh đồng khác, dòng kinh khác. Chúng tôi vô định hơn bất cứ người nuôi vịt chạy đồng nào. Vì những cuộc tình của cha tôi, ngày càng ngắn ngủi.
Thứ Bảy, 13 tháng 10, 2018
Nguyễn Ngọc Tư: Cánh đồng bất tận (Kỳ 1)
Tôi biết về Phật Giáo không nhiều, vơ được quyển sách nào thì đọc cái ấy. Cũng có điều hiểu được, học được, làm được, nhưng nhiều điều buộc phải “bó tay”. Ví dụ như mấy lời này: “Khi nào bạn bực tức, giận dữ, hãy bất động! Ngay tại đó! Đừng cử động! Đừng làm gì cả! Đừng nói gì – dù chỉ một lời. Hãy yên lặng và bất động hoàn toàn. Tuyệt đối không biết gì đến kẻ hoặc sự việc làm cho mình giận dữ” (Hạn chế sân hận, trải rộng tình thương - Tỳ kheo VISUDDHÀCÀRAZ). Trời ơi, mình giận muốn chết, muốn gào thét, muốn cào cấu, muốn đập phá mà không cho mình nhúc nhích, sao có thể hả hê? Đạt được đạo mới khó làm sao...
1.
Con kinh nhỏ nằm vắt qua một cánh đồng rộng. Và khi chúng tôi quyết định dừng lại, mùa hạn hung hãn dường như cũng gom hết nắng đổ xuống nơi này. Những cây lúa chết non trên đồng, thân đã khô cong như tàn nhang chưa rụng, nắm vào bàn tay là nát vụn. Cha tôi tháo cái khung tre chắn dưới sàn ghe, bầy vịt lúc nhúc chen ra, cuống quýt, nháo nhào quẫy ngụp xuống mặt nước váng phèn. Một lớp phèn mới, vàng sẫm quánh lại trên bộ lông của những con vịt đói, nhớp nháp bám trên vai Điền khi nó trầm mình bơi đi cặm cọc, giăng lưới rào bầy vịt lại. Tôi bưng cái cà ràng lên bờ, nhóm củi.
Chủ Nhật, 7 tháng 10, 2018
Nguyễn Ngọc Tư Tản văn: Dỗ dành cũng khác
 |
| Hình minh hoạ, FreePik |
Thằng em họ bán đất bỏ xứ đi sau bốn mùa tôm thất bát, không phải tự dưng bạn nghĩ cái kết cuộc cả nhà nó đùm gói lên xe đò đi miền đông làm mướn cũng có phần lỗi của mình. Mùa đầu nó trắng tay, bạn bảo không sao đâu. “Rồi xui rủi sẽ qua, ngày mai là ngày mới”, bạn nói vậy ở mùa hai. Mùa ba em trắng tóc với những món nợ như thòng lọng treo trước mặt, bạn vẫn khăng khăng trời đâu phụ người ta hoài.
Bây giờ nhớ lại, cái gọi là động viên, lại giống như ru thằng em ngủ quên trong ảo tưởng. Bởi lúc nói những lời hời hợt đó, cả hai ngồi ngay dưới bến, ngó dòng sông vẫn cợn phù sa, nhưng sắc nước bầm lại, xanh xám như con bịnh lâu ngày. Đồng tôm của thằng em chỉ cách những ống xả thải của mấy nhà máy chế biến thủy sản chừng chục cây số, và khoảng cách chừng đó về phía Bắc, là chợ, nơi còn hàng ngàn căn nhà dầm chân trên quãng sông nhuộm nước đen trong bao nhiêu tắm giặt, rác rến.
Thứ Bảy, 11 tháng 8, 2018
Nguyễn Ngọc Tư Tản văn: Hành lý hư vô
 |
| Hình: Getty Images |
Cả khi xe chuyển bánh rồi bạn vẫn còn kinh ngạc, thì ra chỉ cần chừng này thứ mang theo. Chục ngoài bộ quần áo, mùng mền, đôi gối, vài cái khăn choàng cổ. Mà cũng không chắc chúng cần thiết với mình.
Có quá nhiều thứ để nhìn nhận lại trước và trong những cuộc chia tay, như cái chị khóc mếu kia chưa chắc sẽ nhớ về bạn nhiều hơn người vẻ như tỉnh bơ cà rỡn (nuốt trộng nỗi buồn vào lòng vốn là chuyện chẳng dễ gì), hay đằng sau câu “sẽ gọi điện thường xuyên” là một rừng lừa phỉnh bởi mai đây hít thở thứ không khí khác, sẽ chẳng còn gì chung để chia sẻ cho nhau. Và xứ sở bạn tưởng như đậm đặc trong từng tế bào máu, không sống nổi nếu thiếu vắng, ngay khi rời đi đã có nơi chốn mới thay vào.
Hiểu cách những mối quan hệ biến dạng sau mỗi cuộc chuyển dời, nhất là giữa người với người, nhưng sau vài lần chuyển nhà, đồ đạc mới là thứ khiến bạn ngạc nhiên. Những thứ bạn phục thuộc vào, như thể chúng là tai, là mắt, là oxy, hóa ra buông bỏ được. Và có thể buông nhẹ không.
Vẫn nhớ lần chuyển nhà đầu tiên, trước buổi rời đi căng đầu nghĩ coi bao nhiêu thứ cồng kềnh này xe tải hạng nào, bao xe thì chở hết. Gì cũng muốn mang theo. Sao thiếu được cái tủ lạnh dành trữ đồ ăn, hay bộ bàn trà, vốn là kỷ vật của bà nội. Kệ sách, với tín đồ gặm chữ không thể không có. Mớ đồ sứ tinh tế nhặt nhạnh được từ những phiên chợ cuối năm. Phải nhấc bổng căn nhà lên được bạn cũng không bỏ rơi nó. Trên tường vách vẫn còn những cây đinh xiêu vẹo được đóng bởi tay của ông chồng quá cố, chục ngoài cái vạch đánh dấu cuộc nhổ giò của thằng con.
“Phải mua giấy dán tường che hết chỗ tèm lem này mới được”, bà khách đầu tiên tới coi nhà ngay sau bữa bạn treo bảng reo bán, đã phán luôn khi nhìn thấy những vạch sơn vàng. Tự tin với mớ vòng vàng xủng xẻng trên người, khách xông vào tận buồng trong, nói phá luôn cái cửa này cho thoáng gió, bếp kê cao thêm hai cục gạch là vừa, cây bàng ngoài sân đốn luôn khỏi mất công quét dọn mùa lá rụng. Như thể ngôi nhà đã thuộc về bà, ngay khi cuộc mua bán còn chưa bắt đầu, mặc cả chưa đến đâu. Trong giây lát bạn cảm giác mình là khách, đi đứng sẽ sàng, đến bà kia phải mời ngược lại kìa chị uống nước đi, ngại khỉ khô gì. Khách về rồi mới dám tin nhà này là nhà mình, trường kỷ bạn đang ngồi nín thở sợ nó đau đây chính mình đánh đổi từ những buổi dạy thêm khản giọng.
Chủ Nhật, 27 tháng 3, 2016
Tản văn Nguyễn Ngọc Tư - Chuyện nước trong nhà
Mở mắt ra, chân quơ tìm dép thấy giặc đã ngang nhiên ở đó. Nước, không biết vào hồi nào, ngập nửa chân giường. Lần đầu tiên cái thành phố nhỏ này nổi trôi theo những ngày mưa trút xả, hồi nào giờ cứ tưởng đâu nó nghiêng chừng hai ba độ bảy, có nhiêu nước dốc chảy ra biển hết, nhưng giờ biết không phải vậy.
Một cuộc xâm
lăng trắng trợn. Mở rộng lãnh thổ của mình vào tận các hộc bàn, nước tràn qua mặt
ghế sô pha, thậm chí nó còn reo khi qua cửa hẹp. Bầy cá lòng tong lăng xăng lội
te vào dọ thám mọi ngóc ngách, bã mía và lá khô thì điềm đạm hơn, dường như có
chút tự ti cái phận rác của mình.
Những nếp
nhăn trong vỏ não bà già cũng như bị úng nước. Mấy món đồ điện tử đắt tiền sắp
ướt đít, nhưng bà mãi cứu hủ rượu mơ, tìm chỗ kê cao bình bông giả, cuốn võng lại.
Bận rộn với đám đồ linh tinh vô giá trị, đến điện, thứ có thể rò rỉ bất cứ lúc
nào, bà già cũng quên ngắt. Lúc ngơi tay đứng thở, bà ngó quanh, nghĩ những thứ
đúng kiểu người già lo xa, biết dọn dẹp nổi không, một mai nước rút.
Chủ Nhật, 24 tháng 1, 2016
Nguyễn Ngọc Tư - Ngàn năm thắp lửa bên lề
Ngay từ đầu tiệm đã không có bảng
hiệu gì, sáu mươi bốn năm sau cũng không một chữ, nhưng người ta vẫn tìm được
bánh mì cô Vẹn ở góc ngã ba Cây Bàng, vì khách xúm đông. Lại có một cách định vị
khác, “thấy tiệm nào có bà già tóc trắng như đội bông bắc cái ghế ngồi đằng trước,
cứ ghé là ngay chóc”. Nghe có vẻ đó là một tượng đá dính cứng vào vỉa hè.
Nhưng bà già đâu ngồi nín thinh
như đá. Tay lúc nào cũng nhúc nhắc cây quạt, ở cái tuổi tám mươi ba, ánh mắt vẫn
nhảy múa khi cười. Lá bàng chưa rơi tới đất bà đã chực sẵn để lượm rồi, khách vừa
trờ tới, bà kêu luôn, “hai ổ xíu mại không bì nhiều ớt”, rồi day qua hỏi anh
chàng vừa tắt máy xe, “má bây còn đắp thuốc đầu gối không ?”. Hai bên cũng
không phải họ hàng gì, chỉ là mua bánh mì tiệm bà miết rồi quen, thuộc cả nết
ăn, gia cảnh.
Chủ Nhật, 10 tháng 1, 2016
Nguyễn Ngọc Tư - Cách nào hiểu được cơn mưa
Tản văn
“Giữa tháng Chạp rồi mà còn mưa, hiểu không nổi ông
trời”, bạn chép miệng giả bộ nói bâng quơ, thật ra là muốn gạ chuyện cho đỡ
chán. Mưa kiểu này còn lâu mới tạnh. Đụt mưa dưới mái che của một tiệm thời
trang, ngoài bạn còn có một cặp bồ mặc đồng phục học trò, người đàn ông ngoài
ba mươi ngoài ôm đứa nhỏ đang ngủ thiếp trong tay. Và chính anh đã đỡ lấy lời
bạn không để nó tan vào bụi mưa trắng xoá :
- Nhưng đâu chỉ mình ông trời, thời này gì cũng hiểu hổng
nổi.
Câu này mình nghe ở đâu rồi, bạn nhớ, ờ là thằng em hay
sắm sách của những tác giả được tặng nobel, nhưng đọc cuốn được cuốn không. Nó
than khó hiểu, tiếc tiền. Lúc đó bạn kêu thằng nhỏ tập chấp nhận cho quen,
chuyện ta không thể hiểu hết mọi thứ trên đời. Thứ gì không hiểu được, thì cảm,
nhưng đến cảm mà cũng không xong, tự an ủi ấy không dành để cho mình. Người ta
hay khen cái tranh đẹp ghê dù chẳng hiểu gì, đâu hẳn là khen xạo.
Chủ Nhật, 1 tháng 11, 2015
Nguyễn Ngọc Tư - Tiều tụy vòng quanh
Nhiều năm trước, ở ngay chỗ tôi nhìn người đàn ông cất vó sông, chính ông cất vó khi ấy vẫn trẻ ranh hôi nắng, cũng đang ngó cha mình cất lên một lưới đầm đìa nước.
Đó là một thằng
nhỏ háo hức. Không ngóc ngách nào của làng cổ mà nó không thò mắt mó tay vào.
Nghe gà gáy, nó biết trúng phóc gà nhà ai, nhìn sợi mưa nó đoán nước sông Châu
ngập đến mức nào ở chân cầu, và có bao nhiêu tường vách thâm sì của những ngôi
nhà trong làng cổ được rêu lợp kín. “Phải cuối tháng chín rêu mới trổ bông”,
đôi khi du khách gặp một thằng nhỏ treo ngược trên nhánh cây bảo vậy. Rêu thơm
dậy động chỉ ít ngày là hết, cậu khoe thêm, thơm tới nỗi ông Út Gù mất ngủ, cả
đêm cứ lội bộ lang thang, tru từng chập hệt chó rừng.
Chủ Nhật, 24 tháng 11, 2013
Thụy Khuê - Không gian sông nước trong truyện ngắn của Nguyễn Ngọc Tư
Thụy Khuê
Nguyễn Ngọc Tư nổi tiếng về những truyện
ngắn khá hay viết theo lối truyền thống. Chị thường kể lại những nỗi u hoài
trầm lặng, sự nhẫn nại chịu đựng cam phận trong tâm hồn người dân quê miền Nam,
mà đời sống gắn bó với con kinh, con rạch. Giọng văn và tinh thần sông nước của
chị như một truyền thống nối dài từ Bình Nguyên Lộc, người đã gắn liền hai yếu
tố đất và nước, thành ý nghiã thiêng liêng của hai chữ đất nước. Tư tưởng này,
truyền qua Sơn Nam, đến Nguyễn Ngọc Tư, là thế hệ thứ ba, tuy đã bớt đậm đặc đi,
nhưng vẫn đem lại cho người đọc, nhất là người đọc khác miền, những cảm xúc
mới. Lối viết hiện thực thô lậu của Bình Nguyên Lộc đã ảnh hưởng sâu sắc
đến những cây bút cùng thời với ông như Võ Phiến, Thanh Tâm Tuyền, Nhật Tiến,
Sơn Nam...
Nghệ thuật thô lậu là gì? Là ghi lại đời
sống bằng giọng thô lậu, bằng ý nghĩ thô lậu của nhân vật, của động vật, đồ vật
và quang cảnh xung quanh, chứ không bằng văn chương và ý nghĩ chủ quan của tác
giả. Trong cách viết hiện thực thông thường, nhà văn đứng ngoài, dùng một giọng
neutre, giọng vô thanh, vô hình, vô ngã để thuật truyện; chỉ khi chuyển
sang đối thoại, người viết mới tìm cách làm lộ địa vị xã hội, gốc gác, bản
tính, cách suy nghĩ của các nhân vật qua lời ăn tiếng nói của họ. Trong hiện
thực thô lậu, tất cả những yếu tố kể trên, không cần đợi tới đối thoại mới bật
ra mà chúng nằm ngay trong giọng kể, tàng trữ trong giọng kể. Giọng kể ở
đây không vô thanh, vô hình, vô ngã, mà có âm, có hình, đa ngã. Thí dụ Bình
Nguyên Lộc viết:
- "Gió bấc lướt trên ngọn cây, té
vào giếng ấy như nước chảy vào chỗ trũng, và vì không có lối ra gió quay cuồng,
càng vặn thêm lòng người vốn đã lạnh"
- "Ba cái thây sống nầy lại
càng giống nhau ở chỗ nó cụt ngủn và xẵng như dùi dục chấm mắm
nêm, hay là không nói gì hết, tối ngày.
- "Thằng nhỏ trên chõng chậm chạp
tuột xuống, rê cái bụng binh rỉnh chằng chịt những gân xanh lại
gần chị Chín". (trích truyện Thèm người của Bình
Nguyên Lộc trong tập Nhốt gió).
Hai chữ: té, vặn, trong trích đoạn
đầu, làm cho giọng kể mặn mòi hơn, có âm lên, có chuyển động lên, và xác định
không gian miền Nam, cá tính miền Nam. Một nhà văn Bắc sẽ viết: "Gió bấc
lướt trên ngọn cây, xoáy vào giếng ấy...", và ta thấy ngay tác dụng
khác nhau giữa chữ té và chữ xoáy: xoáy văn chương hơn, té
bình dân hơn; xoáy vô thanh, vô ngã, trong khi té có âm thanh,
hình ảnh và chủ thể.
Trích đoạn thứ nhì lộ thêm một khiá cạnh
khác trong nghệ thuật thô lậu: Tả vợ, chồng, con, nhà người ta mà Bình Nguyên
Lộc bảo là ba cái thây sống, cụt ngủn, xẵng như dùi đục chấm mắm nêm,
thêm hai chữ tối ngày đi đoạn hậu như cái nhẩy cẫng: tối ngày
khác hẵn suốt ngày mà những người viết văn hay dùng. Bình Nguyện Lộc
chuyên xử dụng hình ảnh và âm thanh, mà âm thanh của ông là thứ âm gồ, thanh
lạ, ảnh của ông là những ảnh sốc: thây sống, rê cái bụng binh rỉnh...
Những nhà văn Bắc như Thanh Tâm Tuyền, Nhật Tiến, Viên Linh... sống trong Nam,
cũng bắt chước Hồ Biểu Chánh, Bình Nguyên Lộc viết tiếng Nam, nhưng họ chỉ viết
được đối thoại, còn về giọng kể, vẫn không thể kể hay như Bình
Nguyên Lộc.
Sự khác biệt sâu xa giữa văn lối Bắc và
văn lối Nam là người Bắc viết văn, còn người Nam kể truyện. Nhưng phải kể một
cách nào đó mới thành tác phẩm.
Hiện thực thô lậu dựa trên sườn chính là giọng
kể, kể phải làm sao cho bắt giọng, nghiã là phải có cái giọng tự nhiên
thành thật, ăn khớp với tâm tình và bối cảnh mình kể; nếu thành công, sẽ tạo ra
một bối cảnh sâu sắc hơn lối viết hiện thực thông thường. Bình Nguyên Lộc có
thể hoà đồng giọng đất, giọng nước, giọng cái xa quay, giọng ma, với giọng
người.
Văn Nguyễn Ngọc Tư, có nhiều chỗ cũng tạo
được cái mạch xuyên suốt, nghiã là giọng người kể, tâm lý nhân vật và đối thoại
chập lại thành một: "Con Thủy nói nó không lấy chồng, nó ở vậy đi bán
với ba, nó nói mà giọng hơi buồn. Ông Chín nghe rồi như gió ùa về, lòng tự dưng
nghe đau xót. Rồi khi hai đứa con gái ông sinh ra những đứa con, chúng lại phải
sống cuộc đời lênh đênh như má chúng, ông nghĩ, vậy đâu có được".
(Trích Nhớ sông, trong tập Giao thừa).
Trong trích đoạn trên đây, có vẻ như chỉ
có một giọng kể, nhưng thực ra là nhiều giọng chập lại: khi giọng chị, khi
giọng người kể, khi giọng cô em, khi giọng ông bố. Lối kể như vậy, tự nó đã tạo
mối liên hệ nội tại giữa người kể và các nhân vật, giữa các nhân vật với nhau,
khiến cho câu chuyện (mới chỉ qua giọng kể không thôi) đã trở thành một luồng
giao tiếp nối nội tại giữa không gian và thời gian, giữa nhân vật và bối cảnh
bên ngoài.
Là hậu duệ của một truyền thống văn nói
xướng lên từ miệt sông nước, Nguyễn Ngọc Tư đã kể và kể rất hay về những mẩu
đời của người dân miệt vườn, về cuộc sống bám với chiếc ghe, con nước của những
con người hiền lành cam phận, những tình cảm chân thật, nối liền đất nước với
con người.
Nhớ sông có giọng kể giao hoà
tâm lý nhân vật với bối cảnh xung quanh:
"Mỗi lần qua sông Cái Lớn, Giang lại
nghĩ, chắc tời già, tới chết, mình sẽ chẳng bao giờ rời chiếc ghe nhỏ này đâu.
Cũng khúc sông nầy, năm Giang mười tuổi, má Giang chết. Hôm đó trời mưa nhỏ
nhưng gió nhiều, gió tạt tay chèo liêu xiêu, nước từ vàm sông cuồn cuộn đổ ra.
Chiếc ghe bạt nước tấp vô xà lan chở cát. Ông Chín, ba Giang chống đằng mũi, má
Giang chống đằng lái. Giang ngồi trong mui ghe, ôm con Thủy vào lòng. Giang
thấy rõ ràng, lúc cây sào trong tay má đang chỏi vào thành xà lan trượt hướt
lên, má ngã xuống, đầu má đập vào cái gờ sắt, đôi chân còn bíu vào ghe. Rồi má
cong lại như chiếc võng, hụp vào sông. Giang khóc điếng, bồng con Thủy lồm cồm
bò về đằng sau lái, Giang còn kịp nhìn thấy mái tóc má trôi xùm xoà phiêu phiêu
trong làn nước, rồi mất hút". (Nhớ sông)
Cả một dĩ vãng đau thương gợi lại trong
giọng kể quê mùa chất phác như tiếng than ơ hờ chẳng ra than, kể mà như khóc
không thành tiếng. Sau khi ngưòi mẹ chết đuối, một thứ hạnh phúc bất diệt gắn
bó ba cha con, vợ với chồng, người với đất, người với nước, người sống với
người chết: "Sau nầy, khi vợ chết, không hoàn toàn vì miếng ăn mà cả
nhà ông Chín trôi dạt hết dòng sông này đến con kinh kia. Ở đáy con sông nào
đó, còn là nơi gởi gắm xương thịt của người đàn bà xấu số - má Giang"
Ông Chín ở vậy nuôi con. Đơn thương loay hoay một mình, khi có "vấn
đề", ông vẫn tiếp tục "vấn kế" vợ, hỏi vợ, bàn với vợ, tâm sự
với vợ, xin lỗi vợ: "Tui biết tính sao bây giờ, bà ơi. Tui tính lầm một
lần này rồi". "Bà đã thành nước, thành đất, thành cỏ thành cây, cha
con tui ở đâu, xin bà theo đó."
Đời trong Nhớ sông là đời
"thuở trước", con người còn nhân nghiã. Một giọng thủy chung. Người
cha chung thủy với vợ, người con gái cả chung thủy với sông, nước; người con
gái út chung thủy với đất, bờ. Nhớ sông toát ra một bầu không khí thủy
chung như nhất trong tình đất tình người.
Thủy chung lại xuất hiện trong truyện "Cái
nhìn khắc khoải", chung thủy trong tình bạn tri kỷ giữa con vịt Xiêm,
tên Cộc, với ông lão chăn vịt:
" ... ông nói như chỉ nói với mình:
- Mai mốt mình đi nữa hen Cộc?
Con vịt cạp mắt cá chân ông, đi thì đi chớ
gì.
- Mày đi hoài, mầy mệt không?
Nó há mỏm đốm đen cạp ngón cái chân ông,
thì mệt chớ.
Tao đốn tràm, làm nhà lại, ở luôn
nghen". (trích Cái nhìn khắc khoải trong tập Giao
thừa).
Hai cô đơn đúc thành một khối: đối thoại
câm giữa ông già và con Vịt Xịt Xiêm.
Ông già rước người phụ nữ bị phụ bạc ngồi
khóc bên sông cho nàng quá giang, ông "thương" người đàn bà lỡ vận.
Người miền Nam không dùng chữ Yêu mà dùng chữ Thương. Thương rộng hơn và
sang hơn yêu: Thương gói ghém cả yêu lẫn thương. Yêu tỏ được nói được,
diễn tả được. Thương không nói được, nhưng cảm được. Nếu nói ra, thương sẽ biến
đi. Thương con, thương chồng, không nói. Nói ra là vô nghĩa. Ngọc Tư đã diễn tả
được những âm thầm, nín lặng ấy, bằng cử chỉ, bằng hơi thở, bằng ánh mắt, bằng
những điều không nói trong những truyện ngắn hay của chị. Ngọc Tư đã viết về
những mảnh đời lam lũ chân thật với giọng đặc biệt miệt vườn của mình, đã đưa
ra được những sâu lắng, những chân thật, những chung thủy, đơn chiếc, trong
lòng người dân quê miền Nam, đôn hậu, và gắn bó với sông nước.
*
Trong Cánh đồng bất tận Nguyễn Ngọc
Tư đã tìm một lối viết khác, như để đoạn tuyệt với lối cũ:
Chủ đề đã chuyển từ chung thuỷ sang
ngoại tình, từ yêu thương sang tàn nhẫn, từ một xã hội nhân
bản sang một xã hội dã man, hung bạo. Sự thay đổi chủ đề
chứng tỏ Ngọc Tư can đảm, dám đi vào xã hội hiện tại, dám viết về bộ mặt tiêu
cực của nó, và đó là lý do chính khiến cho truyện của chị bị kiểm thảo, bị lên
án gắt gao, bởi Ngọc Tư là một ngòi bút Nam, gốc "ngụy".
Về mặt bút pháp, trong những trang đầu,
chị đã bỏ giọng kể đặc biệt theo lối Nam, đây cũng là một cố gắng khác của chị,
nhưng cố gắng này có đôi điều cần bàn lại, vì nó gây thương hại đến nghệ thuật
của tác phẩm.
Tuy giọng kể là giọng người chị, nhưng đã
chuyển sang một "ton neutre", vô sắc, vô cảm, không phải là giọng quê
mùa của người con gái thất học từ bé đến lớn sống trên sông nước nữa:
"Con kinh nhỏ nằm vắt qua một cánh
đồng rộng. Và khi chúng tôi quyết định dừng lại, mùa hạn hung hãn dường như
cũng gom hết nắng đổ xuống nơi này. Những cây lúa chết non trên đồng, thân đã
khô cong như tàn nhang chưa rụng, nắm vào bàn tay là nát vụn. Cha tôi tháo cái
khung tre chắn dưới sàn ghe, bầy vịt lúc nhúc chen ra, cuống quýt, nháo nhào
quẫy ngụp xuống mặt nước váng phèn. Một lớp phèn mới, vàng sẫm quánh lại trên
bộ lông của những con vịt đói, nhớp nháp bám lên vai Điền khi nó trầm mình bơi
đi cặm cọc, giăng lưới rào bầy vịt lại. Tôi bưng cái cà ràng lên bờ, nhóm
củi"
Một giọng "chuẩn", rất văn
chương, mà lại là giọng tả cảnh "lối Bắc" của một người khá sành sỏi,
có chất thành thị (nhiều chỗ dùng những từ thời thượng như trầm nghịch, ảo
giác, miên viễn, hoang dã...). Nếu không có hai chữ cà ràng, thì
không thể biết cảnh này ở đâu: giọng văn mới này đã xoá cái "không
khí" sông lạch, miệt vườn. Nhưng cái "không khí" đó chính là cái
mà Bakhtine gọi là Thời không gian (Chronotope) trong tiểu
thuyết. Thời không gian trong tiểu thuyết của Flaubert là tỉnh lỵ; thời
không gian trong tiểu thuyết Hồ Quý Ly của Nguyễn Xuân Khánh là Hà Nội, Yên Tử,
thời Trần mạt. Thời không gian trong Cánh đồng bất tận là vùng lục tỉnh
ngày nay. Khi Ngọc Tư biến giọng kể của một cô gái miệt vườn thành một giọng lơ
lớ thành thị, lơ lớ Bắc, thì chị đã làm nhạt không khí truyện, khiến người đọc
bị lạc. Một mất mát đáng tiếc, có thể tránh được.
Tại sao giọng kể của Ngọc Tư lại biến đổi?
Vì chị muốn "Bắc hoá" giọng văn của mình chăng? Vì chị muốn dùng chữ
cho "chuẩn" chăng? Nếu quả như vậy, thì sự "thống nhất ngôn ngữ"
đang đi trong chiều đáng ngại: nó đẩy nhà văn đến chỗ chối bỏ bản ngã của mình.
Trái ngược với thời điểm sau 1954, các nhà văn Bắc di cư vào Nam, ngoài giọng
văn Bắc, họ còn tập viết đối thoại tiếng Nam và họ đã làm giầu thêm ngôn ngữ
của họ: văn chương luôn luôn cộng vào, khi trừ là mất đi.
Nhưng oái oăm là với cái giọng mới này,
Ngọc Tư chinh phục được nhiều độc giả Bắc, phần đông thích đọc giọng chuẩn hơn
giọng miền, và đó là lý do khiến cho Cánh đồng bất tận trở thành tác
phẩm được đọc, được mến mộ nhất trong năm qua.
Ngoài sự đổi giọng đáng trách ở những
trang đầu, dần dần, Ngọc Tư tìm lại được không gian trăng nước cũ và Cánh
đồng bất tận trở nên lôi cuốn hơn, xứng đáng được yêu chuộng, bởi đây là
một tác phẩm hay. Trái ngưọc với Giao thừa, nhẹ nhàng viết về thời
trước, Cánh đồng bất tận phũ phàng đi vào thực tại xã hội hôm nay, trình
bày những nhân vật thui, chột, đui, mù cả thể xác lẫn tâm hồn, những con người
đã bị những bi kịch trong quá khứ làm cho tê liệt, không còn khả năng yêu
thương, xúc cảm.
Một người đàn bà làm điếm bị hành hung một
cách dã man. Người đàn bà vượt thoát, chạy xuống chiếc ghe của ba cha con sống
trên thuyền, làm nghề chăn vịt, đang đỗ trên bến. Sự tàn ác trong màn đầu thực
ra chỉ để mở màn cho những bi kịch khác, sâu hơn, tiềm ẩn trong gia đình ba cha
con: bi kịch của người đàn ông bị vợ phụ bạc, tìm cách trả thù tàn nhẫn trên
những người đàn bà khác.
Đi vào bối cảnh đời sống xã hội hiện tại,
Ngọc Tư dường như còn đang bỡ ngỡ: thảm kịch của người phụ nữ làm điếm bị
"làng" xử: đổ keo dán sắt vào cửa mình hơi gượng ép, tựa như một thảm
kịch thời phong kiến, khó tượng tượng ở thời nay (mặc dù có thể đã xẩy ra).
Chính cái vụng về của tác giả đã làm cho người ta có cớ trù ép tác phẩm; nhưng
một mặt nó lại gây háo hức trong lòng một quần chúng đọc đang cần một cái gì
mạnh mẽ, một tác phẩm kịch liệt lên án xã hội, bởi những tác phẩm như thế đang
quá hiếm trong văn học (được chính thức in ấn) ở Việt Nam.
Cái hay của tác phẩm chìm lắng và thâm
trầm hơn: Mầm chính của bi kịch là hận thù. Người cha trong truyện là một phóng
ảnh của hận thù mù quáng, hận thù khôn nguôi, hận thù tàn phá hạnh phúc và lẽ
sống của con người. Từ việc vợ bỏ nhà theo trai, ông xây dựng cuộc đời còn lại
trên sự trả thù: ông tàn phá tất cả những người đàn bà khác đến sau người vợ.
Đóng kín trong lãnh cảm, ông quay mặt với các con, không thèm biết tuổi thơ của
chúng, biến chúng thành những chồi măng thui chột, bệnh hoạn.
Hai chị em bị bỏ bê, như thuyền không lái,
rịt lấy nhau trong một thứ trực giác hoang dại: tự mày mò chống lại những yếu
kém tinh thần, tự dạy dỗ nhau, tự bảo vệ nhau, tự trấn những dồn nén, đòi hỏi
của cơ thể. Hai chị em như những đứa trẻ bị bỏ hoang trên bãi chiến trường
nguyên thủy, chúng chơi với những hố bom già, em hỏi chị: "người ta
thương mẹ ra làm sao?", chúng phải tưởng tượng ra tình yêu, chúng phải
sáng tác ra da thịt, chúng thiếp đi trong những cơn mộng mị "nằm co
quắp, hai tay kẹp giữa đùi".
Người đàn bà điếm, với sức sống mãnh liệt,
với tấm lòng trắc ẩn sâu xa, là nhân tố duy nhất có thể đem lại cân bình cho
cuộc sống ba cha con, nhưng chị đã thất bại: hận thù vẫn ngự trị trong trái tim
khô héo của người cha, không cách gì tẩy được.
Qua phông nền ấy, con đò Ngọc Tư xuôi vào
đời sống hiện tại mà những giá trị đạo đức đã bị đảo ngược, để khuấy lên bộ mặt
chìm của một xã hội mà hận thù, sau hơn ba mươi năm chiến tranh chấm dứt, vẫn
còn làm chủ; mà sự tàn nhẫn, không nhân nhượng trở thành nội dung cuộc sống
hàng ngày, mà môi trường sa ngã trong dịch cúm, dịch tham nhũng; với những tâm
hồn không thông cảm nhau, cha con đứt đoạn như những kẻ xa lạ, với những con
người bán trôn nuôi miệng bị xã hội hành hung, với những hạnh phúc chưa kịp nẩy
sinh đã bị tiêu diệt.
Thụy Khuê
Paris, tháng 11/2006
© Copyright Thụy Khuê 2006
Nguyễn Ngọc Tư - Cái nhìn khắc khoải
Nguyễn Ngọc Tư -
Khoa điện thoại cho tôi từ phòng lab:
- Hình xong rồi, đã lắm. Mày kiếm đâu ra ông già ngon vậy?
Tôi cười, gác máy rồi xách xe chạy lại chỗ Khoa. Những tấm ảnh đen trắng treo trên dây còn đọng nước, giọt rất tròn và trĩu. Khoa nghiêng đầu ngắm:
- Mày coi, hình như, trong mắt ông già này có nước.
- Mày cận bao nhiêu độ rồi?
Khoa mắc cở tháo cặp kính ra, đôi mắt đờ đẫn.
- Hôm trước ba rưỡi, bây giờ chắc ba tám rồi.
- Mắt mày cũng còn ngon lắm.
Khoa lại hỏi tôi cái câu ban nãy, "mày kiếm ông này ở đâu mà thần thái vậy?". Tôi không trả lời, ngước mắt nhìn về những bức ảnh của tôi. Trong mảng tối sáng trong vắt, khuôn mặt một người đàn ông hiện lên, trầm lặng mà sâu sắc.
Và tôi lại thấy mình ở trong một căn chòi chăn vịt cất dựa mé kinh Chiếc. Căn chòi đầy khói. Cái mẻ un ám khói chất đầy giỏ dừa khô. Khói ngùn ngụt khói. Ngồi trên cái sạp ghe đóng thưa bằng tre chẻ thẻ, một người đàn ông ngồi nhìn ra cửa. Cô độc. Gió vụt vụt vô chòi. Ông làm nghề nuôi vịt đẻ chạy đồng. Hôm nay ở đồng Rạch Mũi, ngày mai ở Nhà Phấn Ngọn, xa nữa lại dạt đến Cái Bát không chừng. Ông đậu ghe, dựng lều, lùa vịt lên những cánh đồng vừa mới gặt xong, ngó chừng chừng sang những cánh đồng lúa vừa mới chín tới và suy nghĩ về một vạt đồng khác lúa vừa no đòng đòng. Đời của ông là một cuộc đời lang bạt. Một cuộc sống trên đồng khơi. Chòi cặm ở đâu cũng được, miễn có chỗ khô ráo cho ông nằm. Buổi sáng, ông lùa bầy vịt ra đồng, tay cầm cây trúc không róc đọt, bù xù. Bầy vịt ngàn hai trăm con, ngoi quẫy, vẫy vùng, rúc vào những nùi rạ mới, nhặt từng hột lúa. Con vịt xiêm tên Cộc cũng ào ra cùng bọn chúng, những lúc đó, không phải vì bụng đói, mà vì mùi rạ thơm quá, ngọt quá, ngụp mỏ vào thấy sướng người. Ông ngồi bệt trên bờ mẫu, khăn sọc cũ quấn đầu, nón vải nâu lốm đốm mủ chuối. Ông ngó lũ vịt và vấn điếu thuốc châm lửa, phà khói lên trời. Và trời rất xa xanh, trong. Ông kêu :
- Cộc, biểu!
Con Cộc chạy lại, vẫy nước và cọ đầu vào bắp đùi đen bóng của ông.
Buổi tối buồn lắm. Đêm nào cũng như đêm nấy, lùa vịt vô chuồng, tắm táp qua loa, ông khom lưng thổi phù phù vô cái bếp un cho căn chòi đầy khói rồi nằm đưa võng. Gió vụt vụt vô chòi. Con Cộc lò mò ra đống rơm dập dềnh dưới mé kinh, vùi mình vào đó ngủ một giấc. Nó tưởng lâu vậy, dài vậy mà lúc ngó lên vẫn thấy chao chát ngọn đèn đỏ lòm. Ông kêu:
- Cộc, giận gì mà xuống đó vậy mậy?
Cộc lạch bạch đi lên. Nó ghé ngang cái lưới bao rào vịt, thò mỏ vào mổ một con vịt ta khác. Gây chuyện chơi cho vui. Nó là con vịt chúa gây chuyện. Ngoài những lúc này, nó khá cộc cằn, tư lự. Mấy người bạn lang bạt của ông chụm lại nhậu lần nào cũng nhằn: "Cha nội sống như vầy rầu thấy mẹ, mai mốt con vịt xiêm đó chết rồi, cha sống với ai". Ông cười, "còn thằng con tao". Nó ở chợ. Lâu lắm mới về thăm ông một lần, về tới, ngoài việc kêu ông bán bầy vịt ra ngoải sống với nó, còn chuyện ông cưới vợ, nó nói, nó con trai, biết cô đơn là cái gì rồi, khổ lắm, buồn lắm. Nó giục ông từ năm nó mười hai tuổi. Ông ngạc nhiên lắm. Nhưng rồi ông biết rằng, nó đã học được ông cái tánh rộng lòng đồng khơi, như trời cao. Ông vò đầu nói với nó, cũng khó khăn thiệt, nhưng ông quen rồi. Nghề nuôi vịt mà, nghèo, lang thang, đeo mang người nữa, không đành.
Tháng Tám. Ông trở về kinh Mười Hai, quê ruột của ông. Chèo gần tới nhà ông thấy một người phụ nữ ngồi dưới bực cỏ đợi tàu. Chiều rồi, tàu cuối chạy lúc ba giờ rưỡi đi qua đã lâu lắm. Dưới ghe ngó lên, mặt người phụ nữ buồn so, buồn như sắp đâm đầu xuống sông mà chết. Ông chèo lựng khựng cho ghe đi tới. Qua khỏi đám lá, ông quạt chèo trở lại. Ông hỏi chị nọ đi đâu, chị khóc như mưa bấc, "Tôi cũng không biết mình đi đâu". Lãng xẹt vậy đó. Ông ngại ngần ngó những tia nắng đỏ cuối cùng đậu phía dưới đám dừa nước:
- Cô có sao không?
Người phụ nữ lắc đầu. Ông biểu chị xuống ghe cho quá giang. Chị vẫn khóc.
- Tôi biết đi đâu mà quá giang bây giờ. Hay ... làm ơn cho tôi theo anh đêm nay nghen.
Ông suy nghĩ rất lâu và trả lời một câu nhỏ xíu trong khi tụi vịt đạp đầu chen nhau dưới sạp ghe bằng tre đóng thưa thớt rộ lên lạc cạc inh ỏi. Đôi chân đàn bà dè dặt bỏ xuống đầu ghe, con Cộc cuối đầu không nói không rằng lùi lụi lại tính mổ một cái vô chân chị mừng chơi nhưng ông la: "Cộc! Bị đòn nghe mậy". Nó dừng lại, đủng đỉnh qua đi. Chị khịt mũi cái sột, lau nước mắt kêu: "Trời, vịt gì mà khôn quá vậy?". Con vịt ngoắc ngoắc cái đầu lại, ý nói, Vịt Xiêm chứ vịt gì, thiệt tình.
Qua thêm ba đám lá dày nữa là về tới nhà ông. Nhà vắng, vườn hoang, lúc chạng vạng buồn hiu hắt. Ông đi năm ba tháng về một lần, về đúng vạt đồng sau vừa chín. Hồi đi, con tắc kè ễnh bụng kêu è è, hồi về đã thấy đeo trên cột nhà mấy con tắc kè con, da chưa bông chưa hoa, mốc cời, đầu chờ vờ như cá lóc gặp nước mặn. Ông đẩy cửa bước vô trước, tay quơ mớ váng nhện lùng nhùng, đốt cái đèn, thổi lù lù mớ củi ướt. Chị ôm cặp đồ ngồi gá nhẹ mép ván, ngó quanh. Ông lượng xượng, "Nhà bỏ lâu, bê bối quá chừng". Rồi khói bay lên, ấm áp.
Ở căn nhà lá cũ mèm này, ông có nhiều kỷ niệm. Mỗi khi trở về nó lại chảy thành dòng dịu ngọt trong ông, nó chảy khẽ giữa những mạch máu. Những ngày thơ ông có ba má, những ngày trẻ ông có người chăn gối cùng. Có cây lụa bên hè làm chứng, mỗi lần nhà đổ bánh xèo, vợ ông ra hái đọt lụa, đứng tần ngần, "phải ảnh có nhà để ăn". Chiến tranh, ông đi biền biệt. Ngày về, chỉ còn đứa con trai. Nó khóc, kể, "Bữa đó cúng đình, có cải lương, má rũ con đi. Tuồng Thoại Khanh Châu Tuấn đó ba. Hát chưa xong khúc Thoại Khanh ngồi đờn cho công chúa Châu Tuấn nghe, thì pháo đằng đồn Chẹt bắn lại, má con chết luôn". Mùa đó lụa ra lá từng chùm trắng xanh, non nhuốt. Ông bắt thèm ứa nước mắt. Cũng thằng con ông, sau này nó nhằn: "Chuyện buồn mà ba nhớ làm chi cho tới già vậy không biết. Ông bảo ông có nhớ gì đâu. Thiệt đó, thằng nhóc, có nhớ gì đâu. Thằng con chép miệng, "Khổ quá!"
Người phụ nữ ông lượm chiều đó còn khổ hơn. Chị quê Cây Khô, lỡ thời, thương thằng (xin lỗi!) thợ gặt miệt Bình An đổ xuống. Không biết gốc gác, cội nguồn người ta mà thương gì ác nhơn vậy không biết. Làm vợ thợ gặt, sống đời thợ gặt. Chị ngồi vấn vạt áo: "Ai cũng nói em ngu, cực cỡ nào em cũng chịu, miễn là mình thương người ta". Vậy mà thằng đó (xin lỗi!) tệ thiệt, làm ít, nhậu nhiều. Tới đây, nhậu nhẹt, nợ nần, chị ra gánh trả. Nợ nhiều quá, mấy cái quán tạp hóa đòi lấy xuồng, nửa đêm chồng chị trốn đi, bỏ chị lại. Không biết quê chồng, không về được quê mình, chị ra bờ sông ngồi khóc.
- Cô Út không ngại, cứ ở lại đây, chừng nào có hướng đi đâu, mần ăn gì thì đi, nghen.
Nghe xong câu chuyện của chị, ông bập một hơi thuốc lá, nói một câu, bập hơi nữa thì hết điếu.
Chị chịu ở lại. Buổi sáng, chị thức dậy bắc ấm nước lên bếp cho ông uống trà, xong lùa vịt ra đồng. Thả vịt ruộng gần, chị đem cơm ra tới chỗ, dọn trên bờ mẫu, ngồi nhìn trời, nhìn đất, nhìn vịt, chờ ông ăn xong mới đi vô. Ruộng xa, chị thức dậy từ ba giờ sáng nấu cơm dỡ cho ông xách theo. Thuốc gò, giấy quyến mới vơi một ít, chị bỏ lại cho đầy để ông bỏ túi, "Nửa chừng mà hết thuốc chịu không thấu anh Hai à, giữa đồng mông quạnh, buồn chết, hồi đó ảnh ...", chị bỏ câu nói nửa chừng. Mờ mờ trời, chị lụi hụi vô chuồng lấy hột vịt, rồ chở ra chợ xã bán, chị tính:
- Chịu khó ra ngoài đó một chút, bán giá cao hơn anh Hai à. Sẵn hái ít đọt lụa bán luôn, thứ này người ta khoái lắm.
- Nhưng phiền cô quá....
- Có gì đâu.
Chị làm cỏ ngoài sân, trồng lên dấp cá với húng lủi. Chị súc lu đợi trời mưa hứng nước. Chị giặt mùng mền phơi cho thơm nắng. Ông cằn nhằn:
- Cô làm gì như người ở đợ cho tôi vậy?
- Có gì đâu, anh Hai, được ở lại đây là em mừng rồi.
Ông ngoái lại, nói:
- Thiệt tình, cô ở lại để chờ người ta phải hôn cô?
Chị không trả lời, chị cuối đầu đi thẳng. Chị không đẹp lắm, nhưng lúc thổi lửa có duyên. Chị không có duyên lắm nhưng lúc bậm môi bửa củi thấy đẹp. Ông chắc không để ý chuyện này, ông bận đốn so đũa cặm cột, dừng lá dừa nước làm cái nhà tắm cho chị. Ông vừa mài cây búa vừa nói nhỏ nhỏ với con Cộc:
- Mình đàn ông gì cũng được, giờ có thêm người... Ông ngừng lại, vuốt cánh con vịt -vậy hen Cộc?
Cộc không trả lời, kêu cóc cóc, há mỏ đớp vô mắt cá chân ông. Thì vậy chứ còn sao nữa, ý nó muốn nói vậy. Rồi nó đủng đỉnh đi chơi, dạo dạo bậy bạ kiếm trùn đất ăn. Ông nghĩ trong bụng hoài, "Làm vịt như mầy coi bộ sướng. Cộc à, làm người, hỏng làm thì thôi, làm phải cho ngon, thiệt khó".
Thằng con ông đi công tác qua nhà thấy có người lạ nó ngỡ ngàng. Ngỡ ngàng xong thì mừng. Nó nói: "Ba lúc này ngon rồi nghen". Ông gạt phăng phăng, "Mày chỉ giỏi bậy bạ". Ông không nói với nó vẫn thường thấy chị ôm cái áo người cũ ngồi khóc, chị thường hay kho cá bỏ me, ông vốn không thích. Hễ hổng đi chợ thì thôi, đi về y như rằng mua chai rượu, ông có uống gì nhiều đâu. Thằng con không biết. Thằng con đi dài dài xóm, ai cũng xầm xì chuyện của ba nó với người đàn bà gặt mướn. Cô Ba nó nói: "Tao thấy con mẻ không xứng với ba mày đâu, bỏ nhà theo trai, bị trai bỏ, giờ mới bám víu vô đàn vịt của ổng, đàn bà đàng hoàng, ai ở lại dễ dãi vậy". Thằng con cười, "Sao cũng được, cô Ba à, trước là trước, bây giờ là bây giờ, tốt xấu gì ba con biết, miễn sao ba vui là được rồi". Cô Ba chẩng hẩng.
Nhưng thằng con hơi thất vọng. Hễ chạng vạng, nhốt vịt, tắm rửa xong, ông kêu con Cộc đi dài xóm chơi. Con vịt thì chạy xà quần rượt cắn đám con nít, ông chơi lai rai với bè bạn, họ hàng. Chờ khi khuya mới về. Về ngủ nhà xuồng cặp mé kinh. Nhà mục rồi, đêm nằm nghe mối ăn trẹo trẹo, sợ chị ngại, ông nói: "tánh tôi ở đồng quen rồi, ngủ có gió mới ngon". Không lẽ nói trắng ra, nằm trong nhà, bên này nằm nghe bên kia thở nghe sao được. Những lúc nửa đêm, con Cộc cắm đầu cắm cổ chạy, ông cũng cuốn mùng chạy. Chị mở cửa năn nỉ ông vô nhà, để lạnh chết. Cực chẳng đã ông mới vô, ngồi chí mí ván, chong chong nhìn ra cửa chờ tạnh hột. Chị cảm động ứa nước mắt.
Chị vẫn thuờng đón ghe hàng bông hỏi thăm tin tức cánh thợ gặt An Bình. Tin tức ngày càng xa. Ở đây, trăm ngả sông nuớc, làm sao mà kiếm. Tin tức ngày càng vắng. Lúc rày, mưa nắng thất thuờng. Nắng một hơi năm bảy ngày, mưa một hơi năm bảy ngày, bà con nông dân gặt ngày mưa, phơi lúa không được rầu muốn chết. Chị đi chuyên nước vô lu, đôi dép Lào cu mỏng dính, trợt một cái trật gân. Tội nghiệp quá chừng. Ông về nạt nộ một hơi, đã nói mà, cô có chịu nghe tôi đâu. Nói vậy thôi, ông đi chợ huyện mua thuốc cho chị, sẵn mua đôi dép mới làm chị ngại trong lòng lắm. Ông bảo:
- Đôi dép cô mỏng thiếu điều cạo râu được rồi, tiếc làm chi, để té nữa thì khổ.
Những chiều, lùa bầy vịt no căng lườn từ ngoài ruộng về, ông xúc tô cơm, ngồi ngoài gốc cây vú sữa đã bị cưa thành cái đôn, vừa ăn vừa nhìn cây chanh núm bắt đầu ra trái. Dưới cầu ao, chị đang lật đít xoong chùi lọ nghẹ, cảnh chiều êm đềm. Cô Ba đi qua, tròn con mắt.
Một bữa, mưa nhiều, lúc ông đội áo đi, chị dặn:
- Mưa lúc này gầm dữ quá, sét nhiều, anh Hai nhớ vô sớm nghen.
Ông gật đầu, day qua dặn lại:
- Cô Út thôi đừng hứng nước mưa nữa, hỏng chừng mai mốt tôi đi, ai mà uống.
Chị chưng hửng hỏi ông đi đâu, ông trả lời giọng rất buồn:
- Thì cho vịt ăn hết đồng này phải lùa đi chỗ khác chớ cô. Vịt đang đẻ rất quạo, nhốt một hai ngày là mất sức. Tôi ở nhà cả tháng rồi, cũng buồn.
Nói vậy rồi ông quay lưng đi. Chị vịn tay vào cửa, nhìn theo.
Buổi chiều, ông về sớm, chị giũ áo mưa của ông phơi lên vách, miệng quở ông trời mưa dai thấy sợ. Chị xúc chén lúa đổ cho con Cộc, miệng hỏi lãng như không: "Cộc, mưa lạnh hôn con?". Cộc không trả lời, nó nghinh lên, ý nói vịt mà lạnh gì, ổng lạnh sao không hỏi, thiệt tình. Ăn cơm xong, chị dọn ra xị rượu nướng mấy con khô cá chạch:
- Anh Hai lai rai cho ấm bụng, mưa quá, nhâm nhi đỡ buồn.
Chị ngồi lắc võng, may hai cái bìa khăn mới mua cho ông, vừa may vừa nói:
- Bây giờ người ta làm khăn mỏng dính, hỏng may xổ chỉ ra nùi nùi hết trơn.
Ông không nói gì, đi xúc chén lúa lại đổ cho đầy mẻ, biểu "Cộc, lại ăn nè". Con vịt không chạy lại cái mẻ mà lạch bạch đi tới chỗ bộ ván ngựa sần sùi nó chui xuống gầm. Cái thau nhôm hôm nắng ông lấy nấu chai trét chiếc ghe giờ được làm mẻ un đang phì phì khói. Ông ngồi trước chai đế trầm ngâm. Chị dè dặt lên tiếng:
- Anh Hai tính chừng nào đi?
- Hai ba bữa nữa. Đi chuyến này qua tới miệt Khánh Hà, chắc đi lâu mới về.
Người đàn bà cuối xuống cắn chỉ, che cái thở dài.
- Cô Út à, tôi... có chuyện muốn nói với cô.
Chị làm rối chỉ:
- Gì vậy anh Hai?
- Sáng nay tôi gặp thằng bạn, nó mới chạy bầy vịt từ nông trường qua. Tôi hỏi, nghe nói có thợ gặt An Bình ở đó.
- Anh Hai!
Ông bước xuống đẩy mớ vỏ dừa vô mẻ un. Xơ dừa mịn, cháy rực, rồi tắt ngắm.
- Ảnh tên Sinh phải hôn cô Út? Ờ, Sinh, ảnh... cũng đang gặt bên đó, cô Út à.
- Anh Hai!
Chị buông cái khăn xuống kêu bàng hoàng.
- Tàu từ chạy nông trường lúc năm giờ, ngang đây, chắc cỡ sáu giờ rưỡi. Cô ráng đón chuyến đó. Để lỡ tới bữa sau, sợ mấy ảnh lại chuyển đồng, kiếm cực lắm. Tính vậy nghen cô Út.
Con Cộc lại hì hụi đi ra, ngỏng cổ lên nhìn ông. Khuôn mặt ông mờ mờ sau làn khói. Khói mắt dịch, làm cay con mắt muốn chết. Cái võng chị ngồi sau lưng ông, chị khom xuống cắn mớ chỉ rối mà buồn. Ông rót ly rượu uống mà buồn.
- Anh Hai à, sao anh tính vậy?
- Tôi biết cô còn nặng lòng cùng ảnh. Qua bển hỏi đầu đuôi gốc ngọn ra làm sao. Nói có tình, mình ở lại, biết đâu người ta có nỗi khổ gì...
Chị bật khóc. Con Cộc điềm đạm lại cái mẻ lúa, nó ăn chậm rãi. Ý nói làm sao mà tôi tội nghiệp hai người quá đi, làm người mà khổ vậy, làm vịt còn sướng hơn. Đêm đó, ngoài nhà xuồng, nó nghe ông thở nhẹ mà rất dài. Ai biểu...
Sáng sau ông lùa vịt ra đồng khi trời còn tối mịt tối mò. Ông đuổi vịt đi xa thiệt xa nhưng vẫn nghe tàu bè ghé bến nào rất gần. Ông ngồi bệt bên bờ mẫu, khăn cũ, nón cũ, kêu: "Cộc, biểu!" mà không thèm để ý nó có lại hay không. Kêu chơi vậy thôi. Nhưng Cộc là con vịt có nguyên tắc. Nó vẫn chạy lại, gác đầu lên đùi ông, cọ cọ an ủi. Rồi bất ngờ, ông lùa vịt cắt vạt đồng hối hả trở vô. Ông bỏ quên bịch thuốc trong nhà, thèm quá. Tới liếp tràm bông vàng trong vườn, ông ngồi lại, lũ vịt tràn xuống ao rau muống tắm táp. Ở đây, bỏ ba liếp chuối nữa là tới nhà. Ở nhà, không biết có còn ai...? Ngồi đây thôi, bước vô đó lỡ không còn ai... Hồi lâu, ông nói như chỉ nói với mình:
- Mai mốt mình đi nữa hen Cộc?
Con vịt cạp mắt cá ông, đi thì đi chớ gì.
- Mày đi hoài, mầy mệt không?
Nó há mỏm đóm đen cạp ngón cái chân ông, thì mệt chớ.
- Tao đốn tràm, làm nhà lại, ở luôn nghen.
Con Cộc mổ vô ống quyển ông, rồi nhóng cần cổ dòm ông lom lom, có phải ông chờ bà đó quay lại không? Ông nhìn lên ngọn tràm và thấy mấy cái bông vàng như mấy con sâu rọm đang dịu dàng rơi xuống. Có phải chỉ cần nhìn lại một chút, ông sẽ thấy ngọn khói bay lên không? Gió lùa lá chuối khô giống hệt bước chân ai vậy. Ông mắc ngoái nhìn. Và tôi đã chụp được chân dung ông trong ngoái nhìn khắc khoải đó.
Tôi bảo Khoa:
- Những người như ông già này có rất nhiều ở xứ mình, Khoa à, tao đâu có kiếm gì đâu.
Khoa nhìn tôi và nhìn lại những tấm ảnh, nó ngờ ngợ, "Mầy đang kể về ba mầy, phải không?"
Trong quyển Giao Thừa
Thứ Bảy, 11 tháng 5, 2013
Nguyễn Ngọc Tư - Ông Cà Bi ở Trảng Cò
Nguyễn Ngọc Tư
Hôm trước thấy tôi viết về ông Cà Bi ở Xẻo Quao ham chơi, sống nghèo túng tạm bợ mà dám thương xót cho đám nhà giàu chỉ biết hối hả làm mà không tận hưởng cuộc đời, cậu tôi bảo hồi xưa đi Sài Gòn gặp một ông già cũng tên Cà Bi, nhưng là ở Trảng Cò.
Ông Cà Bi đó không nghèo, điệu bộ đủng đỉnh, mà ăn mặc coi bộ cũng tươm tất, bảnh bao. Cậu ngồi cạnh ông từ lúc trèo lên chiếc xe đò đậu ngoài cổng bến, không ngờ trúng phải xe dù, đi chưa tới đâu khách đã bị bán qua xe khác. Những chiếc xe cứ teo lại, tồi tàn, rệu rã dần. Khách tức sôi lên, gầm gừ ta thán, chỉ ông Cà Bi là cười hì hì, nhẹ nhõm như không. Thậm chí ông còn lấy thuốc lá, kẹo dừa ra mời mấy thằng chủ xe cà chớn, dù biết tụi nó sẽ san sớt mình qua xe khác bất cứ lúc nào.
Lúc đó cậu chẳng hiểu làm sao mà ông cứ vui vẻ hân hoan vậy, trong điều kiện đi đứng quá chừng bất tiện. Cứ qua thị tứ là xe lại chạy lòng vòng kiếm thêm khách, dù xe đã chật cứng người rước ở dọc đường. Ông Cà Bi tỉnh queo, kêu một thằng nhỏ cứ ngồi lên chân ông cho đỡ mỏi. Bất chấp không khí hầm hập hơi người, ông già cứ đưa chuyện xóm làng, chuyện lúa Thần Nông năm nay bị sâu rầy, chuyện đứa con gái tới tuổi gả chồng mà ông chưa vừa ý đám nào, chuyện tát đìa cá trúng tôm càng… Những câu chuyện đồng bãi chẳng ăn nhập gì đến không khí khó thở trên xe, nên không ai còn lòng dạ nào góp chuyện. Họ đang lo lắng phải đến tối mịt mới tới Sài Gòn. Họ thấy tê chân, mỏi cổ, ê ẩm cái lưng. Họ thấy nhớp nháp bởi bụi và nóng nực. Ghé một quán ăn dọc đường thì chỉ rước thêm bực, khi đòi chanh ớt thì ăn xong mới đem ra. Ông Cà Bi kêu hủ tiếu thì quán nấu mì, cậu nghĩ thầm coi ông còn cười được nữa không. Lạ thay ông già không lấy làm phiền hà, cứ hớn hở ăn, ông bảo, cả đời có khi mình chỉ gặp họ một chốc lát này thôi, ngó cái rồi tuyệt tích, nên đối đãi vui vẻ với nhau.
Vậy nên ông hỏi han những người bán hàng rong đeo theo khi xe qua phà. Nên ông kể chuyện bác Ba Phi với thằng nhỏ ngồi trên đùi ông, mà ba mươi phút sau đó khi xuống xe nó đã lấy đi của ông mấy trăm ngàn bạc. Cũng may tiền ông già chia nhỏ ra cất thêm ở túi khác. Thoáng ngỡ ngàng nhưng rồi ông lại chép miệng bảo, tội nghiệp, thằng nhỏ chắc đói khổ lắm, nghe cái xương đít nó nhọn hoắc.
Gặp chốc lát rồi thôi, người thiên hạ mênh mông nhưng sao ta lại chỉ gặp những người này người này? Ông già Cà Bi lý giải bằng chữ duyên nên hết sức tử tế với người thiên hạ, kệ họ có tử tế với ông hay không. Cậu lúc ấy ba mươi mốt tuổi, thấy cuộc đời này sao có nhiều người lạ lùng. Cậu làm nghề tiếp thị cho một hãng dược phẩm, đi đây đi đó nhiều, cứ bước chân ra đường là thấy đời hỗn loạn và nhếch nhác. Bực dọc tung tóe nảy ra từ những va đập. Bỗng dưng một bữa ngồi cạnh ông già lạ hoắc, ông làm ảo thuật cho coi. Chẳng cần điệu bộ vung vẩy tay chân gì, ông già móm mém cứ cười, là biến mất thằng chủ xe coi khách như gà muốn liệng đâu thì liệng, chỉ còn lại thằng người khao khát cất được cái nhà tử tế cho ông bà già. Ông Cà Bi lại cười, vụt biến mất mụ chủ quán quen hách dịch chặt chém, chỉ còn người đàn bà ế chồng, riết róng thu vén vì già tới nơi rồi, bệnh tật rượt tới nơi rồi. “Sống đơn chiếc rầu vô phương…”, nghe cái bộ điệu sầu muộn mà bà nói với ông Cà Bi, cậu tôi bỗng nghĩ có khi thằng nhỏ móc túi láu cá trên xe cũng bị trò ảo thuật cười làm biến mất rồi, giờ ở đâu đó có đứa trẻ gầy nhom ngồi nhớ một hơi ấm người, nhớ miệt U Minh có bác Ba Phi đi tàu rùa cùng thằng cháu nội tên là Đậu, nhớ râu ông già đâm vào ót nó nhột ran…
Cậu cũng biến mất rồi, giờ là một thằng đàn ông khác. Nhẫn nại và bớt nghiệt ngã hơn. Lạ là cậu còn biết ảo thuật, làm biến mất những cái mùi khó chịu, chỉ giữ lại mùi của cốt trầu của người đàn bà ngồi ở cuối xe. Và tiếng chửi thề xoe xóe của thằng lơ, cậu cũng có thể làm nó biến mất trong đầu mình. Giờ trên xe chỉ còn tiếng ông Cà Bi đưa chuyện. Lại một ngạc nhiên khác: Sài Gòn không phải là bến cuối của ông già Cà Bi, ông đi Hà Nội. Ông già bảy mươi hai tuổi sẽ đi xuyên Việt bằng những chiếc xe tồi tàn như vầy. Cậu tôi khuyên đi xe lửa cho đỡ cực, ông cười đi kiểu đó một lèo là tới, không hay bằng đi túc tắc, ngắm cảnh. Ông nói ông dành dụm tiền từ cả chục năm nay, cứ mỗi mùa lúa ông lại dành ra mươi giạ để đi du hí.
- Mình chỉ xẹt qua đời này có một lần thôi, nên thích gì thì làm, miễn là không trái đạo làm người.
Ông già Cà Bi nói câu đó lúc vỗ vai chào cậu tôi, khi chuyến xe bão táp thả khách xuống bến cuối. Người ông gân guốc chắc nụi, da đen bóng ngời, xăng xái bước đi chìm dần vào xa xôi. Nhìn theo, cậu nghĩ một chuyến đi thú vị đang chờ ông già, dù có xảy ra sự cố gì dọc đường đi nữa. Cậu nói cậu thích ông già đó đến nỗi không cam tâm chỉ gặp ông một lần trong đời.
Sau này cậu đi Trảng Cò tìm ông. Cuộc tìm kiếm hóa ra quá dễ dàng, ở đó ai cũng biết ông Cà Bi, Ông Già Đi Thủ Đô, hay Ông Già Chịu Chơi. Nhưng cậu không hay ông già còn có tên là Già Lựu Đạn, cũng bởi cái tánh khó động trời. Sau này khi trở thành con rể của ông rồi, đố cậu dám bỏ sót chữ nào trong cái câu chào, “dạ thưa tía con mới tới!”, mắt phải nhìn thẳng vào ông, đầu phải hơi cúi. Thiếu một trong những món đó ông già Cà Bi cũng chửi tắt bếp.
- Tao với bây còn ở đời với nhau lâu dài, thấy nghịch mắt là phải sửa.
Cứ hình dung ông Cà Bi mà gặp lại mấy thằng chạy xe dù, hay bà bán cơm… hồi nẳm, chắc ông cũng cạo họ tới gáo. Người nào cứ tên Cà Bi là hay, không hay kiểu này thì hay kiểu khác, cậu tôi nói vậy.
Chủ Nhật, 5 tháng 5, 2013
Nguyễn Ngọc Tư - Ba đồng một mớ mộng mơ
Nguyễn Ngọc Tư
Khi bước qua cái cửa xiêu của căn nhà xiêu, khi mắt chị còn chưa quen với cái không gian tối tăm bên trong nhà, cái mà chị nhìn rõ nhất là ánh mắt sáng quắc của thằng bé. Nó nằm cong queo trên giường, héo như một đứa trẻ lên năm. Xương nó nhô ra mẩu nào cũng bén ngót. Miệng liên tục đớp không khí, nước dãi ri rỉ chảy ra bên khóe môi sần sùi, thằng bé nối một sợi nhìn bền dai vào chị, hút chị đến ngồi với nó. Và từ đó, nó không buông tay chị ra nữa. Cứ níu lấy, cứ ghì chặt, mắt ầng ậc nước, cổ họng phát ra những âm thanh gru gru vô nghĩa… thằng bé tỏ ra quyến luyến không rời.
Bà mẹ xoắn quần ống cao ống thấp, chân rơi ra những mảng bùn khô, nói thằng nhỏ đã hai mươi mấy tuổi rồi, bà không nhớ rõ vì có nghĩa gì đâu, nó bao nhiêu tuổi thì mãi mãi như đứa trẻ như vầy thôi. Chị bỗng có cảm giác cách nắm tay này, cách nhìn da diết này là của một chàng trai. Máu mơ mộng trỗi dậy.
Nên chị nán thêm chút nữa trong khi những tình nguyện viên khác trong nhóm công tác xã hội đã lên xe ngồi chờ. Chị muốn biết thằng bé sẽ nói gì với chị. Cái sự chị sắp đi khiến nó kích động dữ dội, cơ thể co giật, mặt méo xệch, miệng há to và nước dãi chảy ra ròng ròng. Nó đang cố nói. Chị cố đợi một âm thanh khác với những tiếng gru gru tuyệt vọng. Chị ghé tai vào gần, rồi gần hơn nữa, đến nỗi tai chị gần như chạm môi nó.
Và nó nói bật thành tiếng. Bằng tất cả tinh lực.
Chị ra xe, quệt nước mắt chị gượng đùa, trời đất, tưởng đâu nó mê mình. Đùa, vì chị không mơ mộng đến vậy, chị mong nó nói “Ở chơi!”, nhưng suốt buổi ngồi với thằng bé, thấy nó nhìn mình khi dịu dàng khi rát bỏng, làm những cử chỉ khi trìu mến khi riết róng, chị không bao giờ tưởng tượng là nó nói “TIỀN!”.
Có người nghe chuyện nói đáng đời, ai biểu lãng mạn chi.
Nhớ hồi mới lấy chồng, chị mua tặng mẹ chồng ở quê cái nồi cơm điện. Mẹ đem cất vì “nấu cái này không có cơm cháy với nước cơm cho tụi nhỏ chan…”. Tặng mẹ mấy bộ đồ bà cũng khổ sở phân trần, “màu sáng quá má ra vườn sợ dính mủ chuối…”. Chị mua truyện tranh đem về cho bầy em, tụi nó háo hức cầm lên rồi hỏi bằng giọng háo hức hơn nữa, “chị hai có mua bánh mì không?”. Cứ trớt quớt vậy. Mỗi lần nhìn bình hoa vải chị mang về mẹ lấy túi ni lông bọc lại cho khỏi bụi, cho nó đỡ chói lên đơn độc giữa căn nhà vách lá, chị có chút mắc cỡ. Giờ thì chị chỉ mua đường, nước mắm… và chắc chắn chúng được hồ hởi đón nhận. Đôi lần chị thấy hơi cay đắng, đời người sao chỉ quẩn quanh với những thứ tầm thường bột ngọt, xà bông…
Trước hôm mẹ chồng qua đời, bà viết cái thư. Chị vừa đọc vừa khóc. Thư chỉ dặn chuyện tiền nong, đất đai. Lời cuối cùng, như chị vẫn thường quen đọc ở đâu đó, rằng “mẹ để lại muôn vàn tình yêu thương cho các con”, thì mẹ chồng chị viết “bỏ lỗi cho má, vì má mót được có nhiêu đó, chia cho tụi con hơi khó…”. Chị biết là mẹ thương con theo kiểu của mẹ, biết đâu còn nhiều hơn những bà mẹ kia, nhưng vẫn hơi bẽ bàng.
Biết là đời giờ ô trọc, nhưng chị thích mua vé đi tàu mơ mộng, không hay giờ tàu đó cũng chở vịt, gà… mất rồi. Lảo đảo xuống tàu mới biết tại mình hay tưởng mà ra nông nỗi. Có lần chồng chị dúi tiền vào túi kêu vợ đi mua kem dưỡng da tay. Chị sướng suốt buổi chiều, miệng tủm tỉm cười bâng quơ không đừng được. Sau đó anh còn khiến chị ràn rụa nước mắt khi bảo “nhìn cái tay nhăn nheo đi nhào trộn thức ăn là thấy hết ham, thấy mất ngon rồi…”
Chị ngồi ngắm mãi bàn tay, nghĩ, người ta nói yêu nó một câu thì có mất gì đâu. “Tôi xin người cứ gian dối, cho tôi tưởng người cũng yêu tôi…”, câu hát đã có thời chị ghét, sao giờ thấy đúng ý mình.
Chủ Nhật, 27 tháng 11, 2011
Xóm cũ
Nguyễn Ngọc Tư
Những gương mặt người. Những nóc nhà thưa. Những cây cầu khỉ. Mỗi khi nhớ về xóm cũ, hiện lên ngay trong đầu cái phác họa giản dị đó, cùng những cánh đồng, mảnh vườn xanh xanh đậm nhạt bọc quanh. Một con đường khấp khểnh băng qua xóm, bên lối đi lau sậy chập chờn.
Thứ Bảy, 6 tháng 8, 2011
Chợ nổi Cà Mau – chút tình sông nước
Nguyễn Ngọc Tư
Chợ nổi Cà Mau (Ảnh: Internet)
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)