“Còn đảng, còn công an”, rất có thể cái khẩu hiệu cực kỳ quái gở đối với những xã hội dân chủ và văn minh này đã lỗi thời, ngay lập tức, với vụ bắt giữ ông Lưu Bình Nhưỡng.

Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Thái Bình đọc lệnh khởi tố, bắt tạm giam ông Lưu Bình Nhưỡng. (Ảnh do cơ quan công an cung cấp)

Biến cố chính trị này đã tạo ra một không khí lạnh tanh, đến rợn người, trái ngược với những tranh cãi nhốn nháo quanh cuốn phim Đất rừng phương Nam thế nhưng, nếu chịu khó để ý, chúng ta có thể nhận ra những mẫu số chung nào đó giữa hai sự việc, dẫu có phần mờ nhạt, mơ hồ.

Ghê thì ghê nhưng chớ vội khinh thường, đừng máy móc nghe theo những gì Nguyễn Du nói mà hãy nhìn kỹ những gì Tú bà làm: bà hoàn toàn xứng đáng để dạy bảo khối người, thậm chí cả một guồng máy nhân sự dày cộm bằng cấp và cao ngất năng lực “lý luận chính trị”.

Ngòi bút của Nguyễn Du khiến chúng ta tởm. Cây cọ của Tô Ngọc Vân, dù là diễn tả lúc “người” nhất, thư thái nhất -- “Vừa tuần nguyệt sáng, gương trong / Tú bà ghé lại thong dong dặn dò” – lại khiến chúng ta kinh. Tởm và kinh nên chẳng ai muốn dây nhưng thật sự là phải học bà.

Dân tộc chúng ta, có lẽ, không phải là một dân tộc mê sắc đẹp. Truyền thuyết, tín ngưỡng dân gian của chúng ta không có nữ thần sắc đẹp. Một nhân vật văn học gắn liền với tín ngưỡng dân gian lẽ ra phải đẹp như Quan Âm - Thị Kính thì, theo logic, cũng khó có thể gọi là đẹp bởi, đã giả được trai để đi tu thì, dù rất đẹp trai, làm sao có thể gọi là một cô gái đẹp? Lịch sử cũng vắng bóng người đẹp. Những người đẹp trong lịch sử như An Tư, Huyền Trân, Đặng Thị Huệ, Ngọc Hân v.v.. thì lại đẹp một cách sơ sài, chúng ta hoàn toàn không thể hình dung vì lẽ các sử gia xưa quá ư kiệm lời.

Bị những kẻ mơ làm ca sĩ dai dẳng tra tấn trong cảnh sống chung chạ ở trại tỵ nạn nên tôi đã, như một hình thức phản vệ, tập cho mình thói quen thưởng thức bằng lỗ tai phân tích, chủ yếu trên khía cạnh ngôn từ. 

Nếu những người Mỹ như Enrique Tarrio hay Vivek Ramaswamy gồng sức lên để, nói theo Đỗ Hữu Vị, khẳng định mình như một thứ công dân đang gánh vác gấp hai thì, ngược lại, cũng có những Việt mà nhẹ tênh, lợt lạt như thể là thứ Việt một nửa, Việt một phần năm, Việt một phần mười và, thậm chí, là “vô Việt”, “bất Việt”.

LTG: Cộng sản Việt Nam đã trở thành đồng minh của Mỹ và dấu mốc này gợi nhắc đến tuyên bố của nguyên Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger: “Làm kẻ thù của Mỹ thì nguy hiểm nhưng làm bạn với Mỹ thì coi chừng tiêu đời”. 

Rừng keo. Ảnh: NNVN.

“Đếm cuộc đời bằng những mùa keo”, đó là một trong những điều tôi học được trong chuyến về quê vừa rồi, như là hệ lụy của cuộc phản-cách-mạng-xanh sẽ khiến chúng ta tiếp tục tụt hậu, y như Trung Quốc từng bị thế vào cuối thế kỷ 18, vì củ khoai lang.

Sự thật phơi bày ngày mỗi rõ ràng thế nhưng, đến bây giờ, vẫn còn khá nhiều người Mỹ thèm thuồng cái bánh bao Lỗ Tấn mà ông Thủy Tinh của họ vẽ ra, thứ bánh bao MAGA, Make America Great Again.

Đâu cuối thập niên 1990 ở Melbourne, đến dự buổi thuyết trình của hai diễn giả Vũ Thư Hiên và Nguyễn Gia Kiểng, tôi chứng kiến mấy khuôn mặt đang đỏ gay, đằng đằng sát khí bỗng nghệch ra, xanh mét!

Lời lẽ gây hấn trên, tôi xin nói ngay, là của Nguyễn Huy Thiệp, người từng làm sôi động đời sống văn học tẻ nhạt của Việt Nam một thời. Trong truyện ngắn “Vàng Lửa”, tung ra vào giữa thập niên 1980, nhà văn này viết:

Giữa những tranh cãi ồn ào về mức độ “dấn thân” của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường những ngày Huế “nổi dậy” thì ở một vùng quê tại Bến Tre, miền đất đã chết tên “đồng khởi”, người dân lại… vùng lên bởi không chịu đựng những rác thải từ thành phố dồn về. [1] Hai thông tin lạc nốt này, xem ra, cũng có thể chia sẻ cùng một nhạc điệu nếu chúng ta thực sự chú ý đến tầm vóc lịch sử và triết học của… rác.

Hoàng Phủ Ngọc Tường, trong những năm tháng cuối đời phải nằm một chỗ, đã từng thổ lộ cái ước mơ được “tự mình đi ỉa”. [2] “Tự mình đi”, nghĩa là chính mình đào thải những cặn bã sinh học của mình mà lịch sử của việc này cũng chính là lịch sử của văn minh nhân loại. Đó là điều mà Dominique Laporte, một nhà phân tâm học Pháp, rút ra trong công trình khảo cứu History of shit, một cái tên chẳng mấy mỹ miều mà, để dịch một cách… vệ sinh, khỏi phải nhợn miệng khi ngồi vào mâm cơm, là Phẩn sử hay, nôm na hơn, Lịch sử của phân bắc tươi. [3]

Khảo sát cách con người “ứng xử” với phân thải của mình qua từng thời đại, Laporte nhận ra rằng đó cũng chính là tiến trình phát triển của ý thức về cái tôi. Nếu Michel Foucault nhìn ý thức đó qua sự kết trái của những quan hệ quyền lực, nếu Jacques Derrida nhìn qua những mô hình ký hiệu học thì Laporte lại nhìn qua lăng kính bài tiết.

Lực lượng công an, cảnh sát được huy động rầm rộ ở Tây Nguyên sau vụ nổ súng tại Cư Kuin, Dak Lak. Photo: Báo An Giang.

Tây Nguyên, nhìn ở bề ngoài theo bài bản tuyên truyền, đã trở lại “bình thường” nhưng còn cái guồng máy cai trị đang cố bình thường hóa vùng đất ấy, nó có đáng mặt là một “chính quyền” trong ý nghĩa thông thường theo quy ước của nhân loại văn minh?

“Chính quyền”, hiểu ngắn gọn theo Đào Duy Anh trong Hán Việt Từ Điển, là “quyền xử lý việc chính trị” và “chính trị” lại là “những việc sắp đặt và thi hành để sửa trị một nước”. Như thế, theo quy ước văn minh, quyền “sửa trị một nước” chính là hình thức hợp đồng hai chiều của chính quyền với nhân dân qua những cuộc bầu cử với những ràng buộc rành mạch về quyền lợi, nghĩa vụ cùng trách nhiệm mà guồng máy cai trị nói trên chưa bao giờ sòng phẳng.

 Chưa bao giờ người Việt máu me với đất như bây giờ, thuận nghịch hai chiều, nghĩa đen và nghĩa bóng: con người máu me với đất và đất khiến con người máu me với nhau. Đất đã làm cha ông chúng ta đổ máu biết bao đời nhưng đó là những giọt máu nóng, cho nước cho nòi, còn ngày hôm nay lại là một thứ máu lạnh tanh để thêm phần mục ruỗng nước non và bại hoại giống nòi. Máu me, hầu như cả xã hội quay cuồng trong cơn sốt với những hình nhân hung tợn hay bắng nhắng, xớn xác khiến tôi, có lúc, lại lẩn thẩn ước ao rằng giá mà đất cũng như là…. điện ảnh.

Vậy là, sau mấy năm trời quan sát, trầm tư, tôi đành lui về thế thủ, xốc lại kiến thức, rà soát lại phương pháp nghiên cứu bởi đã bó tay, không thể phác thảo bức chân dung chung cho những “người Việt bình thường”. 

Nói Việt Nam là “cường quốc thơ” thì chắc chắn sẽ có nhiều người nghi hoặc nhưng chỉ cần chêm thêm vào chữ “tặng” thì con số phản đối sẽ chẳng là bao bởi bằng sở cứ đã ăm ắp, tràn trề. Như thế, như là công dân của “cường quốc tặng thơ”, chúng ta cũng nên xét lại hành trạng của Kiều Nguyệt Nga để phần nào gột rửa những tiếng oan đã trút lên đầu Lục Vân Tiên.