Rừng keo. Ảnh: NNVN.

“Đếm cuộc đời bằng những mùa keo”, đó là một trong những điều tôi học được trong chuyến về quê vừa rồi, như là hệ lụy của cuộc phản-cách-mạng-xanh sẽ khiến chúng ta tiếp tục tụt hậu, y như Trung Quốc từng bị thế vào cuối thế kỷ 18, vì củ khoai lang.

Sự thật phơi bày ngày mỗi rõ ràng thế nhưng, đến bây giờ, vẫn còn khá nhiều người Mỹ thèm thuồng cái bánh bao Lỗ Tấn mà ông Thủy Tinh của họ vẽ ra, thứ bánh bao MAGA, Make America Great Again.

Đâu cuối thập niên 1990 ở Melbourne, đến dự buổi thuyết trình của hai diễn giả Vũ Thư Hiên và Nguyễn Gia Kiểng, tôi chứng kiến mấy khuôn mặt đang đỏ gay, đằng đằng sát khí bỗng nghệch ra, xanh mét!

Lời lẽ gây hấn trên, tôi xin nói ngay, là của Nguyễn Huy Thiệp, người từng làm sôi động đời sống văn học tẻ nhạt của Việt Nam một thời. Trong truyện ngắn “Vàng Lửa”, tung ra vào giữa thập niên 1980, nhà văn này viết:

Giữa những tranh cãi ồn ào về mức độ “dấn thân” của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường những ngày Huế “nổi dậy” thì ở một vùng quê tại Bến Tre, miền đất đã chết tên “đồng khởi”, người dân lại… vùng lên bởi không chịu đựng những rác thải từ thành phố dồn về. [1] Hai thông tin lạc nốt này, xem ra, cũng có thể chia sẻ cùng một nhạc điệu nếu chúng ta thực sự chú ý đến tầm vóc lịch sử và triết học của… rác.

Hoàng Phủ Ngọc Tường, trong những năm tháng cuối đời phải nằm một chỗ, đã từng thổ lộ cái ước mơ được “tự mình đi ỉa”. [2] “Tự mình đi”, nghĩa là chính mình đào thải những cặn bã sinh học của mình mà lịch sử của việc này cũng chính là lịch sử của văn minh nhân loại. Đó là điều mà Dominique Laporte, một nhà phân tâm học Pháp, rút ra trong công trình khảo cứu History of shit, một cái tên chẳng mấy mỹ miều mà, để dịch một cách… vệ sinh, khỏi phải nhợn miệng khi ngồi vào mâm cơm, là Phẩn sử hay, nôm na hơn, Lịch sử của phân bắc tươi. [3]

Khảo sát cách con người “ứng xử” với phân thải của mình qua từng thời đại, Laporte nhận ra rằng đó cũng chính là tiến trình phát triển của ý thức về cái tôi. Nếu Michel Foucault nhìn ý thức đó qua sự kết trái của những quan hệ quyền lực, nếu Jacques Derrida nhìn qua những mô hình ký hiệu học thì Laporte lại nhìn qua lăng kính bài tiết.

Lực lượng công an, cảnh sát được huy động rầm rộ ở Tây Nguyên sau vụ nổ súng tại Cư Kuin, Dak Lak. Photo: Báo An Giang.

Tây Nguyên, nhìn ở bề ngoài theo bài bản tuyên truyền, đã trở lại “bình thường” nhưng còn cái guồng máy cai trị đang cố bình thường hóa vùng đất ấy, nó có đáng mặt là một “chính quyền” trong ý nghĩa thông thường theo quy ước của nhân loại văn minh?

“Chính quyền”, hiểu ngắn gọn theo Đào Duy Anh trong Hán Việt Từ Điển, là “quyền xử lý việc chính trị” và “chính trị” lại là “những việc sắp đặt và thi hành để sửa trị một nước”. Như thế, theo quy ước văn minh, quyền “sửa trị một nước” chính là hình thức hợp đồng hai chiều của chính quyền với nhân dân qua những cuộc bầu cử với những ràng buộc rành mạch về quyền lợi, nghĩa vụ cùng trách nhiệm mà guồng máy cai trị nói trên chưa bao giờ sòng phẳng.

 Chưa bao giờ người Việt máu me với đất như bây giờ, thuận nghịch hai chiều, nghĩa đen và nghĩa bóng: con người máu me với đất và đất khiến con người máu me với nhau. Đất đã làm cha ông chúng ta đổ máu biết bao đời nhưng đó là những giọt máu nóng, cho nước cho nòi, còn ngày hôm nay lại là một thứ máu lạnh tanh để thêm phần mục ruỗng nước non và bại hoại giống nòi. Máu me, hầu như cả xã hội quay cuồng trong cơn sốt với những hình nhân hung tợn hay bắng nhắng, xớn xác khiến tôi, có lúc, lại lẩn thẩn ước ao rằng giá mà đất cũng như là…. điện ảnh.

Vậy là, sau mấy năm trời quan sát, trầm tư, tôi đành lui về thế thủ, xốc lại kiến thức, rà soát lại phương pháp nghiên cứu bởi đã bó tay, không thể phác thảo bức chân dung chung cho những “người Việt bình thường”. 

Nói Việt Nam là “cường quốc thơ” thì chắc chắn sẽ có nhiều người nghi hoặc nhưng chỉ cần chêm thêm vào chữ “tặng” thì con số phản đối sẽ chẳng là bao bởi bằng sở cứ đã ăm ắp, tràn trề. Như thế, như là công dân của “cường quốc tặng thơ”, chúng ta cũng nên xét lại hành trạng của Kiều Nguyệt Nga để phần nào gột rửa những tiếng oan đã trút lên đầu Lục Vân Tiên.