Tóm tắt: Phần này trong báo cáo đặc biệt của chúng tôi về tương lai của chiến tranh sẽ xem xét các câu hỏi pháp lý lớn xuất hiện khi hoạt động dân sự và quân sự đã hòa lẫn vào nhau.

Thời điểm đầu cuộc chiến, 20 xe chở nhiên liệu của Nga đã tiến vào Sedniv, một thị trấn nhỏ ở tỉnh Chernihiv, phía bắc Kyiv. Thiếu tướng Viktor Nikolyuk, chỉ huy quân Ukraine ở phía bắc kể lại: “Người dân địa phương gọi cho chúng tôi và nói: chúng tôi nên làm gì?” Câu trả lời của ông rất đơn giản: “Rút hết xăng dầu của chúng đi.” Người dân địa phương liền cưỡi ngựa và máy kéo, mang theo chai lọ, thùng phuy và bình uống trà, đến lấy sạch nhiên liệu trên các xe này. Họ cũng hô khẩu hiệu Slava Ukraini—vinh quang cho Ukraine. Tướng Nikolyuk không thể tin nổi khi một đợt xe bồn chở xăng dầu khác xuất hiện ngay sau đó. Những chiếc xe chở nhiên liệu này cũng đã bị người dân hút lấy sạch. 

Xe tăng T-72AV của quân đội Ukraine trong cuộc phản công của Ukraine tại Kharkiv năm 2022. Hình: Wikipedia. 

Nhưng số lượng vẫn quan trọng, theo Shashank Joshi trong bài đầu tiên của loạt 7 bài của một báo cáo đặc biệt về tương lai chiến tranh

Tháng 2/2022, Nga xâm lược Ukraine với ý định chiếm lãnh thổ và xóa bỏ nền độc lập mà người Ukraine đã giành được sau khi Liên Xô sụp đổ ba thập niên trước. Xét đến sự chênh lệch lớn về quy mô quân đội và sức mạnh giữa hai bên tham chiến, gần như chẳng ai nghĩ Ukraine sẽ có nhiều cơ hội. Những người bi quan cho rằng Kyiv sẽ thất thủ trong vài ngày hoặc vài tuần. Những người lạc quan hơn thì tin rằng quá trình đó mất vài tháng. Rất ít người nghĩ rằng Ukraine có thể đáp trả kẻ tấn công mình.

Một tháng sau khi cuộc xâm lược bắt đầu, hai chuyên gia về Nga, Thomas Graham và Rajan Menon, đã viết trên tạp chí Foreign Affairs, “Một chiến thắng mỹ mãn có lẽ nằm ngoài tầm với. Ukraine và những người ủng hộ phương Tây của họ không có khả năng đánh bại Nga với bất kỳ thời hạn nào.” Cùng lúc đó, nhà khoa học chính trị Samuel Charap đồng ý, “Tinh thần phản kháng dũng cảm của Ukraine – ngay cả khi được kết hợp với áp lực ngày càng lớn của phương Tây lên Moscow – vẫn khó có thể vượt qua các lợi thế quân sự của Nga, chứ chưa nói đến việc lật đổ Putin. Nếu không đạt được thỏa thuận với Điện Kremlin, kết quả tốt nhất có lẽ là một cuộc chiến lâu dài, gian khổ, mà đằng nào Nga cũng sẽ giành chiến thắng.” Ba tháng sau khi chiến tranh nổ ra, hai nhà sử học Liana Fix và Michael Kimmage lập luận rằng “một thất bại quân sự toàn diện của Nga trước quân đội Ukraine, bao gồm cả việc tái chiếm Crimea, gần như là điều viển vông.” Bốn tháng sau, nhà khoa học chính trị Emma Ashford đã nâng cấp chiến thắng của Ukraine thành một “tưởng tượng nguy hiểm”.

Ngay cả trong một cuộc chiến đã san bằng toàn bộ các thành phố, việc phá hủy đập thủy điện Kakhovka ở miền nam Ukraine vẫn là sự kiện nổi bật.

Hàng ngàn người đã phải di dời do lũ lụt từ một trong những hồ chứa lớn nhất thế giới, vốn rất quan trọng để tưới tiêu cho vùng đất nông nghiệp được coi là vựa lúa mì của châu Âu. Thảm họa này khiến nguồn cung cấp lương thực toàn cầu cho hàng triệu người gặp rủi ro và có thể đe dọa các hệ sinh thái vốn đã mong manh trong nhiều thập kỷ.

Vào buổi sáng ngày 24 tháng Hai, 2022, khi chiến xa Nga vượt biên giới Ukraine hướng về Kyiv, ngôi sao nhạc pop Jerry Heil, lúc đó 26 tuổi, đang nổi tiếng với những bài ca vui nhộn, và tự nhận thức về bản thân, thí dụ như bài “Okhrana Otmera, tạm dịch “Anh bỏ Em”, chuyện kể về một thanh niên gọi nhầm tên người nữ trong lúc làm tình. Những bài khác nói đến việc mua sắm, ăn chay trường.

“Bây giờ, dù thiên hạ yêu cầu tôi trình diễn trên sân khấu những bài hát tiền chiến, tôi cũng không lòng dạ nào mà hát lên được.”Heil đã cho Newsweek biết vậy vào cuối tháng Ba, trước buổi trình diễn tại thị trấn Iano-Frankivsk, ở phía tây của Ukraine.

Ngưng chiến không nhất thiết dẫn đến một giải pháp hoà bình trường cửu cho Ukraine. Một giải pháp kết thúc chiến tranh Nga-Ukraine, bảo đảm hoà bình lâu dài cho Ukraine chỉ có thể trở thành sự thật nếu cả ba nước Mỹ, Nga và Ukraine đều muốn giải quyết mâu thuẫn bằng thương thuyết và tương nhượng. Quan trọng nhất là Mỹ và Nga nhưng Mỹ, ở thế mạnh hơn, phải đi bước đầu tiên trên con đường có tên là “chung sống hoà bình” ở lục địa Âu Châu.

“Chung Sống Hoà Bình ở Âu Châu” phải xem là một Sách Lược của nước Mỹ để đối phó với “Trung Quốc Mộng” của Tập Cận Bình

Để đi bước đầu tiên này, trước hết Mỹ phải tự thuyết phục một số điểm căn bản:

Như đã nói ở PHẦN THỨ NHẤT, để hiểu đầy đủ chiến tranh Nga-Ukraine, cần phải đặt nó trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược của 3 đại cường quốc là Mỹ, Tàu, Nga. Vậy, cái bối cảnh ấy gồm những điểm đáng lưu ý nào?

“Siêu” nhưng không “siêu”

Mỹ, Tàu, Nga là 3 cường quốc quân sự hàng đầu thế giới, vượt xa các nước khác.  Mỹ là siêu cường. Tàu là siêu cường. Hai nước mạnh gần như toàn diện. Nga không phải là siêu cường nhưng Nga “siêu” về kho vũ khí nguyên tử lợi hại ; “siêu” về sản xuất và xuất cảng các loại vũ khí chiến tranh; “siêu” về kỹ thuật thám hiểm không gian; “siêu” về lãnh thổ rộng gần gấp đôi toàn thể Âu Châu; “siêu” về năng lượng dầu hoả và khí đốt; “siêu” về tài nguyên thiên nhiên – vàng, bạc, sắt, đồng, chì, kẽm, uranium, than đá, đất, nước; “siêu” vì là đang là quốc gia Âu Châu “hung hăng” nhất trên lục địa này; “siêu” về hào quang là hậu thân của Liên Xô – có đạo lục quân mạnh nhất trong thế chiến 2, đã đánh bại đế quốc Nhật và nhất là đánh bại  Đức Quốc Xã;  “siêu” về vị thế là một trong 5 thành viên thường trực có quyền phủ quyết của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc.

***

Tetiana, một nhà hoạt động trẻ mà tôi được gặp hồi tháng Chạp năm qua tại Lviv, chỉ làm nghề xâm mình bán thời gian. Cô ta nói với tôi khách hàng thường đòi xâm mình với cây cờ của Ukraine hoặc là đinh ba chĩa biểu tượng của quốc gia. Nhưng từ khi có cuộc xâm lăng toàn diện của Nga một năm trước đây, thì món phổ thông nhất mà quần chúng yêu cầu xâm lên lại là chữ volya, có nghĩa là “ý chí” và “tự do”. Nó nắm bắt được điều cốt yếu những gì tôi đã thấy tại Ukraine – và những gì dân Ukraine muốn nhắc nhở cho thế giới được rõ.