Giữa tháng, với năm ứng viên đã rút lui và năm không đủ ủng hộ chính trị và tài chính của dân chúng để tham dự sau hai kỳ tranh luận trước, mười ứng viên Dân Chủ tranh cử sơ bộ đủ điều kiện lên danh sách lần thứ ba để tranh luận ở Texas. Với nhân số thu hẹp, hai khuynh hướng chính trị Dân Chủ khác nhau đã cho thấy rõ ràng: Cựu Phó Tổng Thống Joe Biden đứng đầu danh sách thuộc khuynh hướng “ôn hòa/moderate;” Nghị Sĩ Elizabeth Warren và Bernie Sanders, thay nhau đứng hàng thứ nhì và ba, theo đường lối “cấp tiến/progressive;” Lạ lùng thay, dù phía Dân Chủ thường “hướng về tương lai” và “đổi mới,” ba ứng viên dẫn đầu tuổi lại từ 70 đến 77 tuổi, và hoàn toàn da trắng. Hàng bốn và năm: Nghị Sĩ Kamala Harris, da đen, và Thị Trưởng đồng tính Pete Buttigieg, mới 37 tuổi, ngả lần về ôn hòa.

Giới quan sát cho thấy từ mở đầu tranh cử sơ bộ tới giữa năm, ứng viên phía Dân Chủ bị áp lực người trong đảng hăng say “đối đầu” với ông Trump phải với tuyên bố chú mục vào hướng “tiến bộ”: Bãi nhiệm tổng thống bằng mọi giá, y tế cho mọi người, nới lỏng di trú cho người da nâu, đền bù cho người nô lệ da đen, thay đổi môi trường Xanh. Ứng viên ở vị trí thấp hai tranh luận đầu hứa “cho” cử tri miễn nợ đi học, bải bỏ cử tri đoàn, hạn chế khai dầu, hợp pháp hóa cần sa, y tế cho cả di dân bất hợp pháp—rồi bị ông Trump dán ngay cho nhãn hiệu “xã hội chủ nghĩa” mà người Mỹ khá “dị ứng.” Giới chính trị thực tế lo tìm cách thắng cử lo sợ vô cùng vì đây chẳng khác gì nhường Bạch Ốc cho ông Trump, nhất là theo ông chỉ “người da mầu” hưởng lợi từ các chương trình “xã hội chủ nghĩa” vô cùng đắt giá. Trước luồng sóng cấp tiến lên cao ông Biden ôn hòa, dù giữ vị trí hàng đầu, vẫn thận trọng vào cuộc mới nửa năm nay. 

Kỳ tranh luận này đặc biệt là lần đầu tiên hai ứng viên hàng đầu, ông Biden và bà Warren với hai khuynh hướng đối chọi đứng cùng nhau trên sân khấu với cơ hội tranh luận được xem là gắt gao, nhất là về đề tài bảo hiểm sức khỏe cho dân chúng mà phía Dân Chủ xem là ưu điểm của mình. Hai người chưa trực tiếp tấn công nhau, có lẽ hiểu rằng làm như vậy chỉ có lợi cho đối thủ Trump; ông Biden xem đây là một “xa xỉ” đảng Dân Chủ không có trong khi chú tâm vào đánh bại ông Trump. 

Tuần này mang nhiều tin bất lợi cho Bạch Ốc với những xáo trộn trong và ngoài nước khiến ông Donald Trump bị cuốn vào những giông bão “tuýt” và hỗn loạn phần nhiều là tự tạo. Đầu tuần tổng thống phải bỏ hội họp ở Camp David (dành riêng cho thượng khách của chính quyền) với khủng bố Taliban (từ Afghanistan và liên hệ tới khủng bố “September 11”). Cùng ngày lại tin nổ bùng: Môt gián điệp cao cấp Nga làm việc cho CIA lâu năm được “bốc” khỏi Nga qua Washington Hè 2017 vì giới tình báo đã sợ tổng thống thể nào cũng “mách” Nga về ông này, người biết nhiều về những đi lại giữa Moscow và ứng viên Trump trong tranh cử 2016. 

Sáng Thứ Ba tổng thống “tuýt” cách chức Cố Vấn An Ninh Quốc Gia thứ ba của mình trong chưa đầy ba năm; Cố Vấn John Bolton, một người “tân bảo thủ/neo-conservative” cứng rắn, “tuýt” ngược lại mình tự ý từ chức. Giới báo chí đón chờ hồi ký làm việc ở Bạch Ốc về an ninh và ngoại giao đầy tình tiết từ ông. 

Là tổng thống tại chức sửa soạn tái cử, ông Trump, như những người đi trước, sẽ phải qua tiến trình “trưng cầu dân ý/referendum” trong kỳ bầu cử tới. Người đi bầu sẽ chăm chú nhìn vào những thành quả nhiệm kỳ đầu để quyết định chọn ông hay người khác (38% người chọn và 60% bỏ ông, theo truyền hình CNN). Kỳ trước cột báo này trình bầy những khó khăn trong nước; ngoài nước, những chính sách và hành động ngoại giao của tổng thống tại chức được ngó tới nhiều nhất. Các tổng thống thường làm những hoạt động hay quyết định ngoại giao “ngoạn mục” nhằm quân bằng thất bại hay đánh lạc hướng những tin không tốt trong nước. Dựa trên những khó khăn trong nước đã trình bầy, ông Trump cần thành tích ngoại giao ngoạn mục để dân chúng lạc quan hơn, nhưng đây không phải là chuyện dễ. 

Tháng Tám cho thấy hai phía Cộng Hòa và Dân Chủ gập nhiều khó khăn trên đường tranh cử 

tới 2020. Phía Cộng Hòa tránh được xung đột nội bộ vì Tổng Thống Donald Trump chưa có đối thủ chính thức cùng đảng, nhưng lo sợ đe dọa về kinh tế cùng những vấn đề khó giải quyết trong và ngoài nước. Phía Dân Chủ có quá nhiều ứng viên và phải đương đầu với hai khuynh hướng khác hẳn nhau giữa người cùng đảng đe dọa những chia rẽ trong những tháng tới và sau cả tranh cử sơ bộ/primary. 

Sau nhiều ngày thị trường tài chính Mỹ bị rối loạn và đi xuống vì đe dọa “suy thoái kinh tế/recession” trong trận chiến Washington-Bắc Kinh, giữa Tháng Tám Tổng Thống Donald Trump công bố tạm rút bỏ ý định leo thang chiến trận “thuế nhập cảng/tariff” với Trung Quốc. Ông đã đe dọa gia tăng thêm 10% tariff trên trị giá $300 tỉ hàng hóa Tầu trước đây, đã định đầu Tháng Chín này. Đây nhắm vào những món hàng thông dụng mùa lễ lạc cuối năm, gồm điện thoại và computer di động, đồ chơi, quần áo và giầy dép. Tổng thống đưa ra lý do, “Tôi làm quyết định này vì mùa Giáng Sinh, lỡ ra một số tariff có thể ảnh hưởng tiêu cực vào người tiêu thụ Mỹ.” Đây đúng vì đại đa số người tiêu thụ Mỹ sẽ phải trả tariff mới và sẽ bất mãn vì thuế cao, trong khi người Hoa bị mất khách “xộp” Mỹ và phải bí bách tìm thị trường mới và chịu bán giá bán hạ hẳn với 7 đồng yuan ăn $1. 

Đe dọa recession lên cao hơn với mức “thâm thủng ngân sách liên bang/deficit” cho năm nay ở mức $960 tỉ, và năm tới lên $1,000 tỉ—phần lớn từ $1.5 nghìn tỉ cắt thuế “cho nhà giầu” và giới đại kỹ, thương, tài chính giữa năm 2017 đồng thời liên tục gia tăng tiêu pha quốc phòng. Để bù vào mức thuế thiếu hụt và tiêu pha chính quyền phải vay nợ từ bên ngoài (Trung Quốc, Châu Âu), lên tới từ $2.7 nghìn tỉ và $4 nghìn tỉ theo ước lượng của tờ USA Today—mà thế hệ đang lớn lên sẽ phải gánh trả, vì khi ông Trump mới nhậm chức hứa sẽ trả sạch nợ cũ (từ chính quyền Obama, phải đi vay nặng để đối đầu với recession lớn từ chính quyền Bush để lại) nhưng nay lại gom thêm nợ mới. 

Đi vào tranh cử 2020 phía Cộng Hòa không có mấy thay đổi; ông Donald Trump là tổng thống tại chức với lợi thế lớn về quyền lực, tiền ủng hộ và không có cạnh tranh thật sự từ người cùng đảng. Cựu Thống Đốc Massachusetts, ông Bill Weld, muốn thách đố ông Trump nhưng ít người biết đến. Cựu Thống Đốc South Carolina, ông Mark Sanford (đã mất chức dân biểu vì dám nêu chuyện ông Trump cắt thuế cho nhà giầu gây thâm thủng ngân sách hàng tỉ tỉ) cũng muốn tranh cử nhưng không mấy triển vọng. 

Chỉ Dân Biểu Justin Amash có thể là đe dọa cho ông như một ứng viên đi theo lương tâm. Sau khi đọc kỹ “Báo Cáo” về điều tra của Công Tố Viên Robert Mueller, ông Amash đòi bãi nhiệm ông Trump, rồi bỏ đảng mình đổi sang “độc lập.” Không còn là Cộng Hòa tháng trước, ông có thể tranh cử tổng thống như một người ngoài đảng, và sẽ lấy bớt phiếu của ông Trump từ những người Cộng Hòa truyền thống vẫn không chấp nhận ông Trump. 

ÔNG TRUMP: BẢN CŨ SOẠN LẠI 

Cho tới nay chưa một ai chính thức ra mắt; đây có nghĩa là ông Trump sẽ không phải qua chặng tranh cử sơ bộ (primary) với người cùng đảng; ông một mình đi thẳng vào tranh cử 2020 với lợi thế hơn đối thủ Dân Chủ. Nhưng ông Trump đã cho thấy dù được lợi điểm kinh tế đi lên, ông nhất quyết chỉ làm tổng thống cho đám cử tri “trung kiên/base” (và, kín đáo hơn, giới tỉ phú thủ lợi tối đa với ông). Ông vẫn dùng “công thức” hay lá bài tranh cử cũ: Khai thác sợ hãi, nghi kỵ, ghét bỏ và chia rẽ dựa vào mầu da, chủng tộc và tôn giáo của đám “base” da trắng nhỏ bé (gồm người ít học, lớn tuổi, lợi tức thấp và đầy kỳ thị)—và thêm giúp đỡ từ ngoại bang như ông công khai kêu gọi—để làm bàn đạp đi đến thắng cử sát nút. 

Đi vào tranh cử 2020, phía Cộng Hòa không có mấy thay đổi; ông Donald Trump là tổng thống tại chức với lợi thế lớn về quyền lực và tiền ủng hộ vì không có cạnh tranh, và chắc chắn sẽ thành nhân vật chính. Cựu Thống Đốc Massachusetts, ông Bill Weld, muốn thách đố ông Trump nhưng ít người biết đến; tuy nhiên, Dân Biểu Justin Amash (Cộng Hòa vừa thành độc lập) có thể là đe dọa cho ông. Sau khi đọc kỹ “Báo Cáo Mueller” ông Amash đòi bãi nhiệm ông Trump về những tội ông Trump có thể đã phạm, rồi bỏ đảng mình. Không còn là Cộng Hòa đúng ngày lễ Độc Lập, ông có thể tranh cử tổng thống như một người ngoài đảng, và sẽ lấy bớt phiếu của ông Trump từ những người Cộng Hòa truyền thống vẫn không chấp nhận ông Trump. 

Ông Trump cũng đã cho thấy dù được lợi điểm kinh tế đi lên, ông nhất quyết đi theo “công thức” tranh cử cũ: Dùng sợ hãi, nghi kỵ, ghét bỏ và chia rẽ dựa vào mầu da, chủng tộc và tôn giáo của đám da trắng trung kiên (“base” ít học, lớn tuổi, lợi tức thấp và đầy kỳ thị) để làm bàn đạp đi đến thắng cử sát nút. Từ đầu tuần ông đã “tuýt” đòi đuổi bốn nữ dân biểu Dân Chủ tiến bộ da mầu, “Cút khỏi nước Mỹ!”—một xúc phạm mang nặng ý nghĩa kỳ thị mà người Mỹ da mầu hoặc di dân thường là nạn nhân, dù không đụng chạm đến đám “base” trên. Bà Chủ Tịch Hạ Viện Nancy Pelosi thông qua nghị quyết lên án những lời của ông “chính danh hóa sợ hãi và ghét bỏ người Mỹ mới và da mầu,” với 240 dân biểu Dân Chủ và bốn phiếu Cộng Hòa. Bà cũng chế diễu khẩu hiệu tranh cử của ông là “Làm Cho Nước Mỹ Trắng Trở Lại.” 

TRANH CỬ PHÍA DÂN CHỦ 

Nhiều thay đổi và sôi động trong nội bộ đảng đã diễn ra ở hai buổi tranh luật sơ bộ (primary) giữa 20 ứng viên tổng thống Dân Chủ cuối Tháng Sáu. Sau tranh luận, bốn người đã nổi bật và hy vọng sẽ được chọn làm đại diện đảng trong tổng tuyển cử (general) cuối 2020. Đây gồm ba người da trắng lớn tuổi: Nguyên Phó Tổng Thống Joe Biden, 76; Nghị Sĩ Bernie Sanders, 77; bà Nghị Sĩ Elizabeth Warren, gần 70. Bà Nghị Sĩ Kamala Harris khác hẳn ở giữa tuổi 50, gốc da đen và Ấn Độ. Cá nguyệt thứ nhì ông Biden thu được $21.5 triệu ủng hộ; theo sau là bà Warren với $19 triệu, ông Sanders $18 triệu và bà Harris $12 triệu. Tuy nhiên, tiền ủng hộ chỉ là một yếu tố quan trọng: Năm thăm dò dư luận cho thấy mức ủng hộ chính trị cho ông Biden (dù vẫn dẫn đầu) và Sanders đi xuống trong khi hai bà Warren và Harris đi lên; hai trong năm thăm dò đặt bà Harris cao hơn bà Warren. 

Hai ngày liên tiếp giữa tuần trước, 20 ứng viên tổng thống thuộc đảng Dân Chủ gặp gỡ trong tranh luận đầu tiên tổ chức bởi hệ thống ti-vi NBC ở Florida. Cùng thời gian này Tổng Thống Donald Trump cùng con gái và rể tham dự Hội Nghị G 20 ở Nhật, với không mấy kết quả nhưng vô số cơ hội “hân hạnh” chụp hình, quay phim “lịch sử” và thân mật với nhà độc tài khét tiếng Bắc Hàn Kim Jong Un. Mùa tranh cử đã mở đầu trong những gay gắt giữa hai đảng 

Thứ Hai đầu tuần, Chủ Tịch Ủy Ban Tư Pháp Hạ Viện Jerrold Nadler (Dân Chủ) cho biết chi tiết về điều trần của Công Tố Viên Đặc Nhiệm Robert Mueller trước Hạ Viện ngày 17 tới; ông Trump vội tổ chức “mít tinh” lớn cùng ngày ở North Carolina để đánh lạc hướng dư luận. Ông Mueller nhận lời điều trần công khai hai tiếng rưỡi trước Ủy Ban Tư Pháp và rồi Ủy Ban Tình Báo. Sau đó một số công tố viên dưới quyền ông sẽ điều trần kín với hai ủy ban. Ông Mueller đã ngần ngại không muốn ra điều trần, với tin tưởng mình hoàn tất bổn phận và người đọc 448 trang Báo Cáo của ông sẽ hiểu rõ. Sự thật rất xa điều ông nghĩ, và nay ông có thể là tiếng nói vô tư, trung thực và ảnh hưởng vô cùng về cuộc điều tra. 

Ngày 17 Tháng Sáu, 1972, năm người Mỹ đột nhập hành dinh Trung Ương Đảng Dân Chủ tại khách sạn Watergate gồm các văn phòng lớn ở thủ đô Washington. Mục đích của họ là đặt máy ghi âm, thu hình nhằm lấy tin tức đối thủ Dân Chủ; họ thất bại hoàn toàn vì bị bắt tại trận và khám phá ra là người làm việc cho Ủy Ban Tái Cử Tổng Thống Cộng Hòa Richard Nixon. Ông Nixon tìm cách “ngăn trở công lý” che giấu “xì-căng-đan Watergate” này, đưa tới kết quả là bị bãi nhiệm hai năm sau. 

Ngày 27 Tháng Bẩy, 2016, ứng viên Cộng Hòa Donald Trump lên ti-vi toàn quốc kêu gọi tin tặc GRU, quân báo Nga (đối thủ Hoa Kỳ), đột nhập lấy tin từ Trung Ương Đảng Dân Chủ, đối thủ Hillary Clinton và Ban Tranh Cử Dân Chủ giúp mình. Tình báo Nga sau đó cũng giúp ông Trump với những gian dối chia rẽ người Mỹ ở những thời điểm và đơn vị bầu cử ông cần để đắc cử. Ủy Ban Tranh Cử và người nhà Trump đã “liên hệ với Nga hơn 140 lần” và Tổng Thống Trump đã hơn “mười lần ngăn trở công lý” nhằm che giấu những gì xảy ra, theo điều tra của báo giới và Công Tố Viên Đặc Nhiệm Robert Mueller. Cho tới nay ông vẫn “ngăn trở công lý” bằng cách không cho phép nhân viên Bạch Ốc và các bộ, sở cung cấp nhân chứng và tài liệu cho Quốc Hội điều tra. 

Với bằng chứng mạnh mẽ, phía Dân Chủ với đa số ở Hạ Viện vẫn gặp khó khăn trong nỗ lực “bãi nhiệm” ông Trump, phần chính vì dư luận dân chúng chưa chín mùi. Nhằm thay đổi dư luận, Hạ Viện mở đầu những điều trần để hướng cái nhìn của dân chúng vào những điều căn bản trong Báo Cáo của ông Mueller về việc Nga xen vào tranh cử 2016 nhằm triệt hạ ứng viên Clinton và giúp ông Trump thắng cử, rồi những che giấu sau đó của tổng thống—không khác mấy ông Nixon trước đây. Thứ Hai trước, nguyên luật sư Bạch Ốc John Dean, người từng âm mưu với ông Nixon và sau tố cáo ông rồi đi tù, điều trần rằng Báo Cáo Mueller là “hướng dẫn” cho Quốc Hội tiến hành điều tra về ngăn trở công lý. 

Sau hai năm và 12 ngày hoàn toàn im lặng từ lúc bắt đầu cho tới khi kết thúc điều tra về Nga xen vào bầu cử 2016 giúp ứng viên Donald Trump đắc cử tổng thống, Công Tố Viên Đặc Nhiệm Robert Mueller chính thức từ chức sau khi hoàn tất nhiệm vụ của mình. 

Một người rất kín đáo và nghiêm chỉnh “làm đúng theo sách vở,” đây cũng là lần đầu tiên ông xuất hiện trước công chúng. Sáng ngày 29 Tháng Năm, trong lúc đang điều đình về điều trần trước Hạ Viện, với những trông đợi có thể nói từ nhiều nơi trên thế giới, ông Mueller “họp báo” ở thủ đô không đầy mười phút, và nhấn mạnh một số sự kiện quan trọng trong Báo Cáo dầy 448 trang. Tuy ông không nhắc cả đến tên người bị điều tra, đây mang những chấn động chính trị trong bối cảnh tổng tuyển cử 2020. 

Sáng Thứ Tư tại Bộ Tư Pháp và trong “đồng phục FBI” mầu đen và áo sơ-mi trắng, ông Mueller mở cuộc “họp báo” nhưng thật sự là đọc diễn văn ngắn, cám ơn những người làm việc với mình, rồi rời buổi họp với từ chối trả lời câu hỏi của một nhà báo. Ông cũng công bố từ chức vì đã xong nhiệm vụ, và ngỏ ý không muốn ra điều trần công khai nữa vì Báo Cáo cùng diễn văn là “những lời khai của tôi rồi,” sau hơn hai năm hoàn toàn im lặng, thức dậy từ sáng tinh sương điều tra việc Nga xen vào tranh cử 2016. Đối với những người đã đọc Báo Cáo của ông hoặc theo dõi báo chí, diễn văn không có gì mới lạ, và ông cũng phần lớn đọc từ tập hồ sơ cầm tay.Tuy nhiên từ một người rất nghiêm túc, trọng nguyên tắc và trách vụ, những lời ông nói mang sức nặng của sự thật và thẩm quyền. 

Phần đầu của Báo Cáo kết luận chính quyền Nga xen vào bầu cử 2016 “mạnh mẽ và có hệ thống” đưa tới việc kết tội 30 người và ba công ty Nga, từ tin tặc tới âm mưu. Ban Tranh Cử Trump bị xem là “hoan nghênh và mong đợi hưởng lợi” từ những trợ giúp này; hàng chục nhân vật chính làm việc cho ông Trump trước và sau tranh cử bị buộc tội khai gian về tài chính và liên hệ với Nga (ít nhất 140 lần). Phần lớn chịu hợp tác với Văn Phòng công tố viên (SCO), nửa tá người đã vào tù. Mới hôm Thứ Ba George Nader vào tù vì tội ấu dâm; ông là người Mỹ gốc Lebanon bị xem là chuyển tiền A-Rập tới Tranh Cử Trump, làm việc với “Cố Vấn An Ninh 24 ngày của ông Trump” Michael Flynn và cựu biệt kích Eric Prince đi mãi tới quần đảo Seychelles xa tít tìm cách lập đường dây kín giữa Nga và ông Trump. Ông Mueller nói, “Vô số những nỗ lực có hệ thống nhằm xen vào bầu cử 2016. Mọi người Mỹ cần để tâm chuyện này.” Tuy SCO “không đủ bằng chứng để kết tội thông đồng với Nga,” và không nhắc tới chữ “bãi nhiệm,” ông nhắc đây là nhiệm vụ của Quốc Hội buộc những phạm tội; bộ phận phản gián của FBI vẫn tiếp tục điều tra chuyện này.

Ngày 22 Tháng Ba, Tổng Trưởng Tư Pháp William Barr đã nhận được Báo Cáo từ văn phòng Công Tố Viên Đặc Nhiệm Robert Mueller (SCO). “Báo Cáo Mueller” gồm 448 trang và những hồ sơ, chứng cớ đính kèm về: (1) “âm mưu, điều hợp/conspiracy, co-ordination,” nôm na là “thông đồng/collusion,” giữa Ủy Ban Tranh Cử Trump và Nga nhằm triệt hạ ứng viên Hillary Clinton và giúp ứng viên Donald Trump đắc cử; (2) những nỗ lực “ngăn trở thi hành công lý/obstruction of justice” từ Tổng Thống Trump nhằm ngăn cản và phá hoại những điều tra về (1). 

Thay vì chuyển toàn bộ Báo Cáo, ông Barr chỉ gửi gần bốn trang “Tóm Tắt” tới Quốc Hội xóa hết tội cho tổng thống, rồi nại lý do này nọ nhằm giấu nhẹm Báo Cáo. Ông Trump đã chọn ông Barr làm tổng trưởng giữa Tháng Hai, sau khi ông Barr “tình nguyện” viết 19 trang xem “việc hình thành SCO là sai lầm hoàn toàn” và “ không thể chấp nhận được về mặt luật pháp”—báo giới nói đây là một “đơn xin việc với tổng thống.” Ngay khi nhận được “Tóm Tắt” từ ông Barr, ông Trump đã huyênh hoang “HOÀN TOÀN thoát tội,” và thu được tiền triệu ủng hộ tranh cử 2020. Ông cũng buộc những người điều tra mình và báo giới (trừ Fox News được xem là “cái loa của chính quyền”) tội “phản quốc.” 

Từ giữa năm 2017, Bạch Ốc và những đồng minh bên ngoài mỏi mòn đợi điều tra của Văn Phòng Công Tố Viên Đặc Nhiệm Robert Mueller (SCO) chấm dứt; Tổng Thống Donald Trump “không tháng nào mà không đe dọa chấm dứt điều tra,” theo những người giữ sổ theo dõi. Trước những chỉ trích và phỉ báng từ ông Trump và đồng minh xem điều tra là “săn bắt mẹ mìn/witch hunt,” SCO vẫn tuyệt đối giữ im lặng và ráo riết làm việc 22 tháng qua. 

Thứ Năm trước, Bạch Ốc và thủ đô Washington thình lình “gồng mình” chờ đợi báo cáo của SCO ra mắt. Sau trưa Thứ Sáu, tin nổ bùng: Một nhân viên an ninh SCO âm thầm trình báo cáo mật ký bởi ông Robert Mueller tới Bộ Tư Pháp. Luật Sư Stephen Boyd, đặc trách về liên hệ với lập pháp, tới Quốc Hội để chuyển tin Bộ Tư Pháp đã nhận được báo cáo. Chánh văn phòng Bộ, ông Brian Rabbitt, gọi Luật Sư Emmett Flood của tổng thống cho biết tin. Tổng Trưởng Tư Pháp William Barr cho biết cuối tuần sẽ công bố “những kết luận tổng quát” của báo cáo. Chủ Nhật qua ông Barr vẫn giữ kín báo cáo và chỉ chuyển 4 trang tóm tắt “kết luận”—do chính ông viết, không có tham dự của ông Mueller như loan báo trước—tới Quốc Hội và Bạch Ốc. 

Ông Barr được tổng thống chọn thay Tổng Trưởng Jeff Sessions, và được Thượng Viện với đa số Cộng Hòa chấp thuận giữa Tháng Hai với tỉ số 54% thuận và 45 % chống. Trước đó ông đã viết 19 trang phản đối điều tra của SCO và ủng hộ quyền hành tối đa của tổng thống, rồi tự ý chuyển đến Bộ Tư Pháp và Bạch Ốc; đây đã bị xem là “đơn xin việc” với ông Trump. 

Trong 4 trang tóm tắt ông Barr xác nhận chuyện Nga (với Tổng Thống Vladimir Putin) đã rõ rệt xen vào tranh cử tổng thống 2016 nhằm triệt hạ ứng viên Hillary Clinton và giúp ông Trump đắc cử. Moscow tấn công bằng hai gọng kìm: Trước 2016, hai nhân viên cao cấp Cơ Quan Nghiên Cứu Internet (IRA, thuộc quân báo Nga GRU), tài trợ bởi tỉ phú Yevgeniy Prigozhin đồng minh với Putin, tới Hoa Kỳ thu thập tin tức về những nhóm cử tri Mỹ có thể bị tuyên truyền qua truyền thông đại chúng như Facebook, Twitter và Instagram. 

Cuối Tháng Hai Tổng Thống Donald Trump rời Washington sớm để kịp ngày tới Hà Nội gập lãnh tụ cộng sản Bắc Hàn Kim Jong Un lần thứ nhì, sau gập gỡ “thượng đỉnh” tám tháng trước ở Singapore không mấy kết quả. Cuộc đi nửa vòng trái đất thứ nhì, với mục đích chính lấy “bỏ cấm vận” Mỹ đổi “giải giới vũ khí nguyên tử/de-nuclearization” Bắc Hàn, đã không thành. 

Ông Trump cũng theo gót nhiều tổng thống Mỹ trước: Khi gập nhiều vấn đề đầy thử thách trong nước, đi tìm hào quang “người quyền hành nhất thế giới” ngoài nước để vớt vát phần nào. Hàng nghìn nhà báo vào Việt Nam và cả thế giới chú mục cho hai nhà lãnh đạo cơ hội phô trương trong nghi lễ “hoành tráng”—và tạm quên đi những khó khăn lớn lao bỏ lại trong nước mình. Với những khó khăn chính trị và pháp lý dồn dập trong nước, ông Trump cũng có nhu cầu đánh lạc hướng dư luận qua việc “xây tường Mexico” và “hòa bình ở bán đảo Hàn”—cộng thêm hy vọng “đoạt giải Nobel.” 

Sau “thượng đỉnh” Singapore, ông Trump tuyên bố “Người Mỹ không phải lo sợ vũ khí nguyên tử Bắc Hàn nữa.” Như thường lệ, ông không nói thật; họ Kim chỉ trao trả một số hài cốt binh sĩ Mỹ từ chiến tranh 1950-1953 và ông tạm ngưng tập trận chung với Nam Hàn hàng năm, rồi hứa hẹn rút quân khỏi Nam Hàn. Thủ đô Piongyang chỉ ngưng dùng một khu thử nghiệm/sản xuất vũ khí nguyên tử đã hết công dụng; ngay “de-nuclearization” cũng không cả một định nghĩa. Chuyên gia viện đại học lừng danh Stanford ở California cho biết sau thượng đỉnh Singapore, Pyongyang đã sản xuất đủ nhiên liệu làm 7 bom nguyên tử thêm vào số 60 có sẵn; Pyongyang cũng xây một lò nguyên tử thêm vào số 20 cơ sở hiện hữu. 

Ngày Giao Thừa, các công tố viên liên bang Nam New York (SNYD) đưa trát đòi tài liệu về những liên hệ giữa Ủy Ban Nhậm Chức Tổng Thống Trump và số tiền $900 nghìn ông Imaad Zuberi đóng góp. Ông cũng đã ủng hộ tiền cho Tổng Thống Barack Obama và ứng viên Hillary Clinton và nhiều người khác—tổng cộng khoảng $2 triệu, trong đó số tiền $900 nghìn cho ông Trump là lớn nhất. Ông Zuberi, gốc Ấn và Hồi, nhà đầu tư tài chính lớn, bị xem là dùng tiền từ Nam Á, một số nước Ả-Rập để “lóp-bi” cao cấp ở Washington bất hợp pháp. Ông giải thích rất hợp pháp, “Phải bỏ tiền để liên hệ và mua ảnh hưởng” với chính quyền thủ đô. Đây là “hối lộ” ở khắp nơi trên thế giới, nhưng chỉ bất hợp pháp ở Mỹ vì hai điều: Tiền có thể đã được “rửa” từ giới lãnh đạo lưu vong hay còn tại chức, và Zuberi không đăng ký trong vòng 10 ngày bắt đầu “lóp-bi.” Thêm bất hợp pháp nữa: Ủy Ban nhận tiền “rửa” rồi lem nhem trong việc tiêu pha tổng số $107 triệu ủng hộ lễ nhậm chức, như dùng $20 triệu cho người quen của phụ tá cho phu nhân Melania Trump không rõ để làm gì, và $100 nghìn trả lệ phí luật pháp cho rể tổng thống Jared Kushner. 

Mùng Một Tết, trong diễn văn “Tình hình đất nước” tổng thống nói phía Dân Chủ có chọn lựa giữa “hòa bình và làm luật” hoặc “chiến tranh và điều tra” với hành pháp. Ông cũng kêu gọi hai phía dân cử Cộng Hòa và Dân Chủ “nắm lấy cơ hội rộng mở để hợp tác với nhau, thỏa nhượng lẫn nhau và làm việc cho lợi ích chung.” Ba điều nghe rất cao đẹp, nhưng hoàn toàn trái ngược những gì ông nói, “tuýt” và làm như một ứng viên, rồi tổng thống suốt hai năm qua. Đây cũng đi cùng điều kiện là phía Dân Chủ đa số ở Hạ Viện phải ngừng những điều tra vào chính quyển. 

Mùng Hai Tết, dân biểu Dân Chủ cầm đầu các ủy ban giám sát tiếp tục và mở thêm một loạt điều tra mới về liên hệ chính trị lẫn tiền bạc giữa ứng viên rồi Tổng Thống Trump với Nga—ngoài những điều tra của Công Tố Viên Đặc Nhiệm Robert Mueller (SCO) và SNYD về liên hệ Trump-Putin. Theo tờ Los Angeles Times tiêu biểu cho miền Tây, Dân Biểu Nam California Adam Schiff, nguyên công tố viên và nay là Chủ Tịch Ủy Ban Tình Báo, cùng các chủ tịch Dân Chủ khác giải thích: Điều kiện của tổng thống không hợp lý. Những câu hỏi về ảnh hưởng của Nga không những ở trong giai đoạn tranh cử mà còn suốt hai năm đầu của chính quyền Trump chưa được trả lời. 

Thứ Sáu, ngày 11 Tháng Giêng, nhật báo hàng đầu Hoa Kỳ với uy tín quốc tế, New York Times (NYT), đưa ra tin FBI đã điều tra Tổng Thống Donald Trump rõ rệt về chuyện ông làm theo lệnh của Tổng Thống Nga Vladimir Putin sau khi chính thức nhậm chức Tháng Giêng 2017. Điều tra này khác với những điều tra từ giữa 2017 của Văn Phòng Công Tố Viên Đặc Nhiệm Robert Mueller (SCO) về liên hệ Trump-Putin trong tranh cử 2016. 

Hôm sau, tờ Washington Post cũng với tầm vóc quốc tế đi thêm tin: Trong năm lần gập gỡ riêng với Putin ông Trump đã có lần ngồi một mình với Putin không có thông dịch viên, và một lần với Putin cùng thông dịch viên Nga. Một lần nữa ông có thông dịch viên Mỹ, nhưng sau gập riêng với Putin ông đã tịch thu những ghi chép của thông dịch viên này và giấu nhẹm đi—ngay cả các viên chức chính quyền cao cấp nhất của ông cũng không được biết hai bên trao đổi những gì. Trên nguyên tắc, ông cần và phải chia sẻ tin tức với các cố vấn liên hệ để cùng bàn thảo rồi tùy nghi đối phó; ông cũng đã phải giữ những tài liệu đáng lẽ tổng thống phải nộp vào văn khố quốc gia—sẽ được “giải mật” có thể cả chục năm sau—nhưng đã không làm. Ủy Ban Tình Báo Hạ Viện, nay với Chủ Tịch Dân Chủ, gửi trát mời thông dịch viên Mỹ ra điều trần về nội dung những ghi chép bị tổng thống tịch thu. 

Thứ Ba trước, “Cố Vấn An Ninh Quốc Gia 24 Ngày” Michael Flynn của Tổng Thống Donald Trump ra trước tòa án liên bang để nhận tuyên án từ việc khai gian với FBI về liên hệ với Nga trong giai đoạn tranh cử, chuyển tiếp tổng thống và làm việc trong Bạch Ốc. Ông cũng bị tội che giấu việc làm “lóp-bi” cho Nga và Turkey. Quan tòa liên bang Emmett Sullivan rất phẫn nộ về việc ông Flynn lại nói láo, mạnh mẽ cảnh cáo ông và rời tuyên án sang Tháng Ba năm tới. Đây cũng sẽ là thời điểm cựu Chủ Tịch Tranh Cử Trump, ông Paul Manafort bị tuyên án vì tám tội tiên khởi và những gian dối sau khi hợp tác với Văn Phòng Công Tố Viên Đặc Nhiệm Robert Mueller (SCO) để được giảm tội. Ngoài ba người đã vào tù, khoảng 16 nhân vật quan trọng và mật thiết với ông Trump nay ở trong tầm chú mục gắt gao của SCO. 

SCO vẫn ráo riết điều tra liên hệ giữa Mặt Trận Tranh Cử Trump và Nga, nhất là việc Nga xen vào tranh cử nhằm triệt hạ ứng viên Hillary Clinton và giúp ông Trump đắc cử, thêm tiền bạc qua lại giữa các tỷ phú Nga và gia đình Trump. Những liên hệ tròng tréo này cho thấy một mẫu số chung: Tất cả những nhân vật liên hệ đều khai gian với người điều tra hay nói láo qua phương tiện truyền thông—gồm những người đã đi tù, sắp bị tuyên án tù hay còn chờ ra điều tra thêm, kể cả ông Trump và con trai lớn. 

Rồi tin sét đánh: Tổng Trưởng Quốc Phòng James Mattis khả kính nhất trong nội các từ chức. Và tổng thống “đóng cửa/shut down” 1/4 chính quyền liên bang (với 800 nghìn nhân viên không lương trong mùa lễ) vì Thượng Viện không chấp thuận $5 tỉ “dựng tường biên giới” mà từ đầu đến nay ông cam đoan “Mexico phải bỏ tiền xây.” Thăm dò dư luận cho thấy chỉ 30% dân chúng chú ý đến vấn đề di dân; ở Quốc Hội chỉ khoảng 40 dân biểu Cộng Hòa thuộc nhóm Freedom Caucus hung hăng đòi hỏi tiền xây tường. Hiện 2/3 dân chúng chống đối “shutdown;” nếu có “shutdown” 51% nói sẽ kết án ông Trump và giới dân cử Cộng Hòa, chỉ 37% ủng hộ. Phía Cộng Hòa nắm Bạch Ốc và đa số ở Quốc Hội, nhưng không đủ ủng hộ để xây tường. Ông Trump đã hơn 25 lần lên tiếng “sẽ kiêu hãnh shut down” chính quyền nếu không được tiền; nay ông đổ lỗi cho phe thiểu số. Phía Dân Chủ tố tổng thống gây ra “khủng hoảng giả tạo” thay vì thỏa nhượng với Quốc Hội để thông qua giải pháp đôi bên có thể chấp nhận được. 

Càng đi gần tới giai đoạn tường trình về điều tra của Công Tố Viên Robert Mueller (với đặc nhiệm điều tra liên hệ Trump-Putin trong tranh cử tổng thống 2016) càng thêm những tấn công tới tấp và trực tiếp vào các công tố viên trong Văn Phòng Công Tố Viên (SCO) từ Bạch Ốc và đồng minh bên ngoài—kể cả đe dọa đóng cửa SCO, và nỗ lực dùng tiền mua một số phụ nữ “tố cáo” ông Mueller đang được FBI điều tra. Có thể nói đã tới thời điểm hoàn tất tường trình, hoặc nhánh Tư Pháp (các tòa án liên bang) thấy cần phải xác định quyền giám sát trên nhánh Hành Pháp (chính quyền) nên SCO đưa ra một loạt những văn thư và tài liệu chứng minh đến các tòa án đang xét xử những nhân vật thân cận nhất với ứng viên và Tổng Thống Trump. Đây là thủ tục thông thường với công tố viên liệt kê bằng chứng buộc tội, cùng các khuyến cáo về tuyên án dựa trên mức độ và thiện chí hợp tác của các bị cáo. 

Thứ Ba tuần trước, nửa tháng trước khi tòa liên bang tuyên án tù ông Michael Flynn, Cố Vấn An Ninh của Tổng Thống Donald Trump, SCO chuyển hồ sơ đến quan tòa Emmett Sullivan ở thủ đô Washington xin miễn án tù cho ông Flynn. Đây khá bất thường vì ông Flynn là người quan trọng đầu tiên mất việc trong vòng 24 ngày đầu chính quyền Donald Trump từ liên hệ với Nga nhằm bỏ những trừng phạt kinh tế (bởi Tổng Thống Barack Obama), và bị điều tra rồi buộc tội bởi chính SCO. Lý do trổi bật: Dù nói láo và khai gian trước đây ông đã cung cấp “substantial assistance/trợ giúp lớn lao” cho SCO trong điều tra về liên hệ Trump-Putin và “đáng được tại ngoại.” “Substantial assistance” được lập đi lập lại trong văn thư và hồ sơ đính kèm chuyển đến qua tòa liên bang Emmett Sullivan ở thủ đô Washington, và được giới luật gia xem là tiêu chuẩn để đề nghị giảm hoặc miễn tội. 

Chủ Nhật trước, sau kiểm phiếu kéo dài ứng viên Dân Chủ (Xanh) Gil Cisneros đã chính thức đánh bại ứng viên Cộng Hòa (Đỏ) Young Kim tại đơn vị chót ở Orange County, California. Đây là một cái mốc đáng chú ý: Đảng Cộng Hòa, sau khi mất hết bẩy ghế dân biểu và sau 80 năm độc quyền ở “thành trì bảo thủ Orange County,” sẽ không còn một đại diện nào trong Hạ Viện hai năm 2019 và 2020. Đoàn đại diện California ở Hạ Viện sẽ gồm 53 người, 46 là Dân Chủ. Phía Dân Chủ cũng nắm đa số tuyệt đối (60%) hai viện thuộc Quốc Hội tiểu bang California). 

Tổng Thống Donald Trump tuyên bố “thắng lớn” khi phía Cộng Hòa thu được hai ghế ở Thượng Viện để duy trì đa số. Nhưng chiến thắng của phía Dân Chủ cho thấy đa số dân chúng không chấp nhận tư cách và khả năng ông Trump, người xem bầu cử vừa qua là một “trưng cầu dân ý” về chính mình. Chiến thuật đe dọa từ “kẻ khác/others” (gồm người da mầu trong nước và di dân) ông dùng để gây chia rẽ, thù ghét từ đám “cử tri trung kiên/base” đã không hiệu nghiệm. 

Đám này gồm 25% người da trắng ít học, lớn tuổi, ở thôn quê hay thành phố nhỏ. Vì ít học và thiếu kỹ năng, xa đô thị nhiều công việc và cả biếng nhác nữa, họ không có công ăn việc làm tốt, hoặc thất nghiệp trong môi trường kỹ thuật cao và chuyên nghiệp—rồi từ đây thành thành phần lợi tức thấp, cay cú oán trách “others.” Ông Trump là “triệu phú bọc điều,” lại “ma lanh” và thiếu đạo đức, và từng lâu đời khai thác “những người bị bỏ quên” này. Từ tranh cử tới nay ông đóng vai “Hiệp sĩ Trả thù/Avenger” cho đám “base” vì những “bất công” họ phải chịu từ tay “others” mà ông chọn làm “scapegoat/vật tế thần.” 

Ngay sau bầu cử 2018, một hệ quả rõ ràng là năm 2019 Hạ Viện (nhánh Lập Pháp, gồm Hạ và Thượng Viện) nằm trong tay phía Dân Chủ sẽ thành đe dọa lớn cho Bạch Ốc (nhánh Hành Pháp). Trước 2019, Quốc Hội và Tư Pháp (gồm các tòa án liên bang) hoàn toàn thuộc phía đa số Cộng Hòa, nhưng chịu nằm gọn trong tay Tổng Thống Donald Trump—và do đó đã không giữ đúng tư cách ngang hàng (co-equal) và độc lập với Hành Pháp để làm đúng vai trò giám sát và quân bằng (checks and balances) quyền lực Hành Pháp như hiến pháp qui định. 

Một tuần sau bầu cử phía Dân Chủ đã nắm đa số, hơn phía Cộng Hòa khoảng 30 dân biểu; con số này có thể lên tới 40, chờ nhiều nơi chưa kiểm phiếu xong—một thành công đúng như dự đoán về “Ngọn Sóng Xanh” Dân Chủ dâng lên. Đầu 2019, Hạ Viện mới đủ đa số để giám sát chính quyền—kể cả khởi đầu thủ tục bãi nhiệm tổng thống—dựa vào “thành tích” gần 100 phạm pháp nặng của tổng thống, và điều tra của Công Tố Viên Robert Mueller (về đồng lõa giữa Mặt Trận Tranh Cử Trump 2016 và Nga, cùng liên hệ tiền bạc bất chính lâu năm giữa gia đình ông với Nga). 

Nhìn thấy những nguy hiểm khó tránh, ông Trump hốt hoảng phản ứng: (a) cưỡng ép Tổng Trưởng Tư Pháp Jeff Sessions từ chức; (b) bỏ qua Thứ Trưởng Rod Rosenstein đầy tư cách và cương trực; và (c) chọn một tổng trưởng Tư Pháp lâm thời chịu làm theo đúng ý mình, nhất là cản trở điều tra với vô số bằng chứng của ông Mueller, hoặc ngay cả dẹp bỏ Công Tố Viên. 

Bài kỳ trước cho thấy khí thế đi lên phía đối lập Dân Chủ với hy vọng lấy lại Quốc Hội để kiềm chế tổng thống, kể cả bãi nhiệm, dựa trên lợi thế với (a) tỉ số 71% dân chúng hăng hái tham gia bầu cử, nhất là phụ nữ và người ủng hộ “Obamacare;” và (b) tiền bạc ủng hộ hơn gấp bội phía Cộng Hòa. Thêm việc người không thuộc hai đảng chính ngả hơn về Dân Chủ và đảng này có thể đạt được 23 ghế Hạ Viện để lấy lại đa số, tuy Thượng Viện khó khăn hơn. 

Hơn một tuần trước “Mid-terms,” thăm dò dư luận toàn quốc và California của Viện Đại Học USC và báo Los Angeles Times ở Nam California cho thấy 57% cử tri ủng hộ Dân Chủ so với 40% ngả phía Cộng Hòa. Tuy nhiên, ông Trump và đồng minh Cộng Hòa quyết định dùng lại lá bài đã sử dụng năm 2016 với hy vọng giữ đa số mong manh ở Quốc Hội. 

Nửa tháng nữa là “Mid-terms/Bầu cử giữa nhiệm kỳ” đầu của Tổng Thống Donald Trump, có thể xem là một trong những bầu cử quan trọng nhất dù không gồm việc chọn một tổng thống. Hơn bao giờ hết “Mid-terms” sắp tới là dịp “trưng cầu dân ý” quan trọng về tổng thống sau hai năm tại chức, và cá nhân ông Trump vẫn là yếu tố thu hẹp mức ủng hộ và gia tăng chống đối của dân chúng trong và ngoài nước. Việc này đe dọa nghiêm trọng nửa nhiệm kỳ sau của “tổng thống bát nháo/chaos president,” chưa kể tranh cử tổng thống 2020 . 

Giữa bối cảnh “chaos” này lại thêm những bất ổn cho ông Trump và Hoa Kỳ. Đại Sứ Mỹ ở Liên Hiệp Quốc và “ngôi sao sáng” trong nội các Trump, bà Nikki Haley sẽ ra đi cuối năm. Tuy bề ngoài có vẻ “độc lập” bà Haley đã làm đúng theo ý tổng thống nhằm cô lập Washington với Liên Hiệp Quốc—với tin tưởng sai lầm rằng nước Mỹ sẽ có lợi khi từ chối làm việc chung với những nước khác. Từ giữa thế kỷ 20, qua Hội Quốc Liên rồi Liên Hiệp Quốc từ Washington đề ra, Hoa Kỳ đã hưởng lợi vô cùng trong trật tự thế giới mới với vị thế bá chủ; nay cả thế giới (trừ Do Thái) phản đối việc dọn tòa đại sứ Mỹ tới Jerusalem của ba tôn giáo lớn, bãi bỏ Thỏa Hiệp Nguyên Tử với Iran, rút ra khỏi Ủy Hội Nhân Quyền và Thỏa Hiệp Môi Sinh. 

Tin âm ỉ: Phe tả lẫn hữu Mỹ đều bất mãn việc tổng thống sẽ cách chức Tổng Trưởng Tư Pháp Jeff Sessions (khó khăn, vì ông này được hỗ trợ lớn của giới cực bảo thủ và chống người da mầu); đưa Chánh Văn Phòng Matthew Whitaker (chỉ được biết vì “hết mình với ông Trump”) lên thay; rồi dùng ông này cách chức Thứ Trưởng Rod Rosenstein (được kính trọng vì cương trực), và đe dọa điều tra của Công Tố Viên Robert Mueller về “đồng lõa Trump-Putin.” Lý do chính: Điều tra đã đi vào lãnh vực nguy hiểm cho ông Trump—tội ác về tiền bạc của gia đình ông, dễ buộc tội với những con số rành rành. Cựu luật sư thân tín chuyên “dàn xếp” những bê bối của tổng thống, Michael Cohen đã được phép hợp tác với ông Mueller để nhẹ tội, và bỏ hơn 50 tiếng khai tội tiền bạc về ông Trump, nhất là dùng tiền ủng hộ tranh cử mua im lặng của cô đào “phim X” Stormy Daniels ngay trước bầu cử. 

“Mid-term elections/Bầu cử giữa nhiệm kỳ” đầu của Tổng Thống Donald Trump ngày 6 tháng tới có thể xem là một trong những bầu cử quan trọng nhất, dù không gồm việc chọn một tổng thống. Nhìn cách khác,“Mid-terms” tháng này là dịp “trưng cầu dân ý” quan trọng về tổng thống sau hai năm tại chức. Ông Trump biết đa số người đi bầu không ưa ông (trung bình thăm dò dư luận: khoảng gần 60% chống đối, giữa 30% ủng hộ); ông lo sợ họ sẽ “đuổi” bớt dân cử Cộng Hòa ở Quốc Hội mà ông nắm trong tay. Nếu phe Dân Chủ chiếm lại đa số Quốc Hội họ sẽ bất đầu thủ tục bãi nhiệm tổng thống ngay. Bạch Ốc và đồng minh bên ngoài biết nguy cơ sắp tới bèn hùng hổ tấn công độc địa giới tình báo cùng tư pháp, và xem “báo chí là kẻ thù” nhằm “quậy nước đục/muddling” che mắt người ủng hộ tổng thống bình dân và ít hiểu biết.