Thứ Ba, 28 tháng 3, 2023
Dương Quốc Chính: Lịch sử mối quan hệ Nga/Liên Xô -Trung Quốc
Khi Stalin chết, Khrushchev lên thay sau cuộc đấu tranh giành quyền lực kế vị. Ông này chủ trương chung sống hòa bình với bọn đế quốc, trái với quan điểm của Mao. Vì thế, Trung Quốc và Liên Xô xung đột, chửi lẫn nhau và còn tranh chấp lãnh thổ. Nhưng Trung Quốc vẫn là phận nhược tiểu so với Liên Xô.
Kể từ năm 64, Việt Nam trở thành vị trí đặc biệt, là nơi hội tụ của 2 thế lực Cộng sản đang xung đột, cùng muốn lấy số má với thế giới tự do, bằng cách cùng viện trợ cho Bắc Việt chống Mỹ. Lúc đó, trong thâm tâm, cả 2 ông anh đều không muốn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thống nhất cả nước, họ muốn duy trì 1 nước Việt chia 2 để có thể dùng Việt Nam làm con bài để gây sức ép với Mỹ và phương Tây.
Trần Thanh Cảnh: Hủy diệt ký ức Việt!
Ký ức văn hóa làm nên "căn cước văn hóa" của quốc gia đó. Ký ức văn hóa được truyền từ đời nọ sang đời kia bằng hai hình thức: các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể.
Di sản phi vật thể như ca dao, truyền thuyết, chuyện kể thần thoại... được truyền miệng từ đời nọ sang đời kia, ta hãy khoan đề cập ở đây. Ta hãy đề cập đến di sản văn hóa vật thể của một quốc gia, mà một phần cực kỳ lớn nó được lưu giữ dưới dạng văn bản chữ viết...
Nước Việt ta từ khi hình thành một quốc gia tự chủ sử dụng chữ viết gì? Chính là chữ Hán Nôm- chữ quốc ngữ mới chỉ được sử dụng chưa đầy hai trăm năm nay. Bởi thế hầu như di sản ký ức của ông cha ta truyền lại cho đời sau được lưu giữ trong những cuốn sách cổ Hán Nôm! Có lẽ vì hiểu tầm quan trọng của di sản Hán Nôm như vậy nên nhà nước ta mới cho thành lập cả một VIỆN NGHIÊN CỨU HÁN NÔM: nơi sưu tầm, nghiên cứu, dịch thuật và bảo quản những cuốn sách Hán Nôm của cha ông ta, ký ức của cả một quốc gia Việt tự chủ từ ngàn năm gửi lại cho chúng ta ngày nay! Mà không phải chỉ nhà nước ta thấy tầm quan trọng của lưu giữ các di sản Hán Nôm đâu. Ngay thời thuộc Pháp, người ta cũng đã lập ra VIỆN VIỄN ĐÔNG BÁC CỔ để làm việc này...
Thứ Sáu, 24 tháng 3, 2023
Nguyễn Lương Hải Khôi: Viện Nghiên cứu Hán Nôm – Hơn 1000 cuốn sách cổ bị mất, bị mục nát ?!
2) Việt Nam trong lịch sử có 3 lần quy tập sách cổ.
Lần 1 là thời vua Lê Thánh Tông (quy tập sau khi bị giặc Minh đốt hết), lần 2 là vua Minh Mạng (quy tập để xây dựng nhận thức chung về một nước Việt Nam thống nhất, mở rộng cả sang Lào và Campuchia, sau khoảng 200 năm chia cắt), lần 3 là Viện Viễn Đông Bác Cổ của thực dân Pháp.
3) Việt Nam cũng có 3 lần mất sách cổ ở quy mô lớn.
Lần 1 là nhà Minh cướp phá, thế kỉ 15. Chủ nhiệm đề tài này là Trương Phụ. Không rõ chi phí cho khâu “chạy đề tài”.
Lần hai là năm 1946, dịp "Toàn quốc Kháng chiến", tháng 12. Lúc đó ông Ngô Đình Nhu, Giám đốc Nha lưu trữ Quốc gia của VNDCCH, đã kịp chuyển tư liệu cổ về kho Đà Lạt trước khi chiến sự nổ ra ở Hà Nội 19/12. Ngày nay, kho sách này nằm trong Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV ở Đà Lạt (Trước 1975 tòa nhà được dân gian gọi là biệt điện Trần Lệ Xuân).
Thứ Ba, 21 tháng 3, 2023
Lê Phú Khải: Chiến tranh ở Đông Âu nhìn từ góc độ văn hóa
Chiến tranh xâm lược Ukraine của Nga hiện nay có cội nguồn từ chiều sâu văn hóa. Đó là sự đụng độ giữa văn hóa pháp quyền phương Tây và văn hóa cường quyền phương Đông.
Nhân loại còn ghi nhớ những câu nói bất hủ của Voltaire: Dù tôi không tán thành điều anh nói; nhưng tôi sẵn sàng chết để bảo vệ quyền được nói của anh (Je ne suis pas d’accord avec ce que vous dites, mais je me battrai jusqu’à la mort pour que vous ayez le droit de le dire).
Nguyễn Hải Hoành: Tại sao Việt Nam không bị đồng hóa sau 1000 năm Bắc thuộc?
TIẾNG TA CÒN THÌ NƯỚC TA CÒN!
Đồng hóa dân tộc (national assimilation) gồm:
1- Đồng hóa tự nhiên, tức quá trình dân tộc A trong giao tiếp với dân tộc B, do chịu ảnh hưởng lâu dài của B mà A tự nhiên dần dần mất bản sắc của mình, cuối cùng bị B đồng hóa; đây là một xu hướng tự nhiên trong tiến trình lịch sử loài người.
2- Đồng hóa cưỡng chế: sự cưỡng bức một dân tộc nhỏ yếu hơn chấp nhận ngôn ngữ, chữ viết, phong tục, tập quán của một dân tộc lớn mạnh hơn; đây là một tội ác.
Thứ Ba, 14 tháng 3, 2023
Nguyễn Xuân Thọ: “Năm ấy” – Một bộ phim đáng xem
Nhiều người nghĩ rằng Nga chính nghĩa, Nga hùng mạnh, Nga văn hiến sẽ nhanh chóng tiêu diệt Chủ nghĩa Phát xít Ukraine, nay đã thất vọng.
Nước Nga Putin không thể thắng được dân tộc Ukraine, đó là điều chắc chắn. Nga có thể hủy diệt toàn bộ nền kinh tế, hạ tầng cơ sở, toàn bộ các thành phố của đất nước này, nhưng sẽ chẳng bao giờ lấy được lòng dân ở đây nữa, kể cả của những công dân Ukraine gốc Nga. Quá nhiều tội ác quân Nga gây ra đã đẩy hai dân tộc này ra khỏi nhau. Nó khiến cả người gốc Nga ở đây cảm thấy càng phải như vậy. Họ cần bản sắc khác.
Nhưng ngược lại, những ai cho rằng nước Nga với 1.400 tỷ USD GDP sẽ không đủ sức cầm hơi vài tháng với tổng GDP 45.000 tỷ USD của liên minh phương Tây gồm EU, Mỹ, Nhật, Úc, Nam Hàn…cũng nhầm to. Nước Nga thừa hưởng toàn bộ sức mạnh hủy diệt của Liên Xô để lại nên kho vũ khí của nó không ai lường hết.
Mạc Việt Hồng: Ba Lan: Biểu tình chống lạm thu và đòi đại sứ từ chức
 |
| Hình: Mạc Việt Hồng |
Một cuộc biểu tình khá hy hữu vừa diễn ra ngày 12/03/2023 trước Đại sứ quán Việt Nam tại thủ đô Warsaw. Sở dĩ nó hy hữu vì biểu tình vẫn là khái niệm xa vời ngay cả với những người Việt sinh sống trong các quốc gia dân chủ. Hơn 300 người đã vượt qua sự hy hữu đó để kéo tới cơ quan ngoại giao này để phản đối lạm thu và đòi đại sứ Nguyễn Hùng từ chức.
Giọt nước tràn ly
Việc lạm thu lãnh sự đã có từ lâu, ai ai cũng biết nhưng nhắm mắt làm ngơ, đâu đó thỉnh thoảng có người lên tiếng, nhưng rồi mọi sự lại nhanh chóng chìm vào quên lãng như đá ném xuống ao bèo.
Thứ Sáu, 10 tháng 3, 2023
Lê Nguyễn: Tấm gương sáng của Đức Từ Dụ Hoàng Thái Hậu
 |
| Chân dung Hoàng Thái Hậu Từ Dụ. Nguồn Wikipedia |
Năm 1558, nhiều gia đình sĩ phu đất Bắc đã đi theo Đoan Quận công Nguyễn Hoàng vào lập nghiệp ở vùng đất mới. Trong số những người này có Phạm Đăng Khoa, rất giỏi chữ nghĩa, nhưng không muốn cộng tác cùng họ Trịnh. Ông đưa gia đình đến ở huyện Võ Xương (Quảng Trị), sau dời về huyện Hương Trà (Thừa Thiên). Từ đó, dòng họ Phạm Đăng thực hiện dần cuộc “Nam tiến”. Con Đăng Khoa là Phạm Đăng Tiên làm huấn đạo huyện Tư Nghĩa, rồi dời nhà vào huyện Bình Sơn (Quảng Ngãi). Đến đời thứ ba là Phạm Đăng Xương lại dời về huyện Tân Hoà (Gò Công, Gia Định).
Thứ Ba, 7 tháng 3, 2023
Tạ Duy Anh: Nhân ngày Trung Quốc tháo chạy
Huy động hơn nửa triệu quân, với vài triệu dân binh, sau hơn hai tuần, Trung Quốc tiến sâu vào lãnh thổ Việt Nam có chỗ tới hơn 50 km theo cách dùng xác lính để lót đường. Do bị mắc quá sâu cạm bẫy chết người mang tên "Ý thức hệ", phía Việt Nam bị động hoàn toàn vì thế mà cũng thiệt hại lớn không kém.
Tuy thế, nói một cách công bằng thì thất bại thuộc về phía kẻ xâm lược.
 |
| Bị chặn đánh quyết liệt bằng hỏa lực mạnh, những xe tăng Trung Quốc bị bắn tung tháp pháo, cháy rụi và lao vào nhau, dồn thành đống ở xã Bế Triều (H.Hòa An, Cao Bằng) ngày 18.2.1979. Ảnh: Trần Mạnh Thường. Nguồn: Báo Thanh Niên |
Nguyễn Xuân Thọ: Ngày mất của Stalin 70 năm trước và người đầu bếp
 |
| Joseph Stalin. Nguồn Wikimedia |
Vậy mà đêm 28.02.1953 ông ta bỗng ngã vật trong nhà riêng ở ngoại ô Moskva vì xuất huyết não. Sáng 01.03 các nhân viên bảo vệ thấy ông dậy muộn nhưng không ai dám vào phòng. Ai cũng sợ nhà độc tài khó tính. Mãi đến 10 giờ sáng, một anh lính mới lén mở cửa phòng ngủ và phát hiện ra ông đang nằm trên sàn nhà. Toàn bộ thủ hạ của ông ta, từ Khrushev đến trùm mật vụ Beria đều luống cuống và không ai dám đưa ra quyết định nào về phương cách cứu chữa. Trước một Stalin đã hôn mê, mọi người vẫn sợ trách nhiệm và không ai dám khẳng định vai trò của mình. Không khí nghi kị từ 26 năm qua vẫn bao trùm chế độ. Stalin cứ nằm đó hàng chục tiếng đồng hồ nữa không được cấp cứu.
Ngay cả việc mời bác sỹ nào cũng là vấn đề tranh cãi. Chỉ cách đó vài tuần, Stalin đã ra lệnh cho Beria bắt giam bác sỹ riêng, giáo sư Vinogradov cùng nhiều bác sỹ giỏi khác trong vụ án “Âm mưu bác sỹ“ [1]
Nguyễn Hoàng Linh: Hồi tưởng của Yevgeny Yevtushenko về Stalin
 |
| Nhà thơ, tiểu thuyết gia, biên kịch, đạo diễn Liên Xô và Nga Yevgeny Yevtushenko (1932-2017) Hình chụp năm 2001 và 2010 |
Tròn 70 năm đã trôi qua kể từ khi Stalin, lãnh tụ tối cao của Đảng Cộng sản Liên Xô, qua đời (5/3/1954 - 5/3/2023), nhưng đến giờ, sự đánh giá về ông vẫn chưa nhất quán. Không ít người đặt ông vào hàng những tên độc tài khét tiếng và tội lỗi nhất của thế kỷ 20; những kẻ khác, trong đó có không ít dân Nga, coi ông là anh hùng của “kỷ nguyên Xô-viết”.
Sự ra đi của Stalin đã khiến Tố Hữu để lại những vần thơ đáng nhớ:
Thứ Sáu, 3 tháng 3, 2023
Nguyễn Gia Việt: Bài luận về cái gióng gánh trên đôi vai người Miền Nam xưa và nay
Vô tình đọc được bài thơ như là ca dao, hay quá!
"Chiều chiều vịt lội cò bay
Ông voi bẻ mía chạy ngay xuống rừng
Xuống rừng bứt một sợi mây
Đem về thắt gióng, mẹ mày bán buôn
Bán buôn không lỗ thì lời
Đi ra cho thấy mặt trời mặt trăng"
Nó có nhắc tới cái gióng mà nhiều người Miền Nam chúng ra kêu là "cặp dóng". Dóng làm bằng mây rừng, thắt hình tròn ở đáy kéo bốn cọng dài lên trên và thắt thành đầu dóng, chọt cây đòn gánh qua hai bên là gánh đi ngon lành.
Miền Nam và Sài Gòn hồi xưa đất rộng người thưa, phương tiện chưa phát triển. Ta thấy người Nam Kỳ mình có thói quen đi bán và đi chợ quảy bằng gánh.
Cái gánh quằn vai là hình ảnh đảm đương của người phụ nữ Việt.Sáng sớm, khi tờ mờ sương họ gồng gánh hàng đi ra chợ bán, tiếng bước chưn nhịp nhàng và tiếng kẽo kẹt của cây đòn gánh tre trong đêm đã ghi vào tâm khảm biết bao nhiêu người.
Hầu như hàng hóa đều qua đôi vai đàn bà, từ bánh trái tới gà vịt, tôm cá, rau củ …
Quảy gánh mà mỏi bên phải thì họ đổi vai, đặt cái đòn gánh lên vai trái.
Có nhiều gia đình con quá đông, mọi nguồn sống đều đổ lên đôi vai của người đàn bà, họ gánh gồng tới còng lưng khi về chiều.
 |
| Hình minh hoạ. Nguồn: Phụ Nữ Online |
Thứ Ba, 28 tháng 2, 2023
Nguyễn Xuân Diện: Thăm đền Quan Thánh núi An Hoạch (núi Nhồi)
THANH HÓA VẪN CHƯA KHẮC PHỤC VIỆC TÔ VẼ TÙY TIỆN PHÙ ĐIÊU ĐÁ VÀ THƠ VĂN HÁN NÔM TRÊN ĐÁ DI TÍCH CẤP QUỐC GIA ĐỀN QUAN THÁNH NÚI AN HOẠCH (NÚI NHỒI)
 |
Tác giả bài viết,Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện (bên phải)
Thanh Hóa là một địa phương có nhiều danh thắng, nhiều hang động rất đẹp. Nào động Diệu Sơn, động Long Quang, động Bạch Á, động Hồ Công, nào động Từ Thức, nào động Kim Sơn, nào động Lục Vân, động Tiên Sơn,.. rồi còn các núi tuy không có hang động nhưng cũng là những danh thắng tự nhiên rất đẹp như núi Chích Trợ, núi Vân Lỗi, núi Chiếu Bạch, núi Thần Phù, núi Bàn A, núi Tặng Sơn... Mỗi nơi một vẻ đẹp.
Thứ Sáu, 24 tháng 2, 2023
Nguyễn Xuân Thọ: Cảm nhận quê nhà (6) "Những kẻ lội ngược dòng”
Nhiều biểu tình viên nay nhìn lại cũng thấy đúng là công dã tràng. Họ nói: “Không hơi đâu làm như vậy nữa“. Không phải họ sợ, mà vì cảm thấy cô đơn trong đám đông thờ ơ quanh mình. Vài ngàn người biểu tình ở Hà Nội hay Sài Gòn tưởng là đông. Nhưng họ luôn chìm nghỉm giữa hàng trăm ngàn người cưỡi ô-tô, xe máy bình thản, vô cảm lướt qua. Nhiều người lắc đầu khó chịu vì giao thông gián đoạn, coi “bọn biểu tình“ là đám rỗi hơi. Còn người biểu tình thì gặp rắc rối với công an, với địa phương, hàng xóm.
Hôm 17.2.2023 vừa qua anh Hoàng Hưng vẫn bị ngăn không cho ra khỏi nhà.[1]
Nguyễn Văn Tuấn: Lầm lẫn giữa Tổ Quốc và thể chế
Người Việt chúng ta có khái niệm ‘Tổ quốc’ rất đáng học. Nó không hẳn có nghĩa đơn giản như ‘motherland’ hay ‘fatherland’ trong tiếng Anh. Tổ quốc, theo cách chúng ta hiểu, là đất nước do tổ tiên để lại. Nhưng không đơn giản là ‘đất nước’ mà còn là sự gắn bó tình cảm, một loại tình cảm thiêng liêng khó mô tả bằng lời (giống như cảm giác bước chân tới Phú Thọ, Đền Vua Hùng vậy). Tôi có thể nói quê hương thứ hai là Úc, nhưng tổ quốc là Việt Nam. Tôi có sự gắn bó tình cảm thiêng liêng với Việt Nam, nhưng loại tình cảm đó không có đối với Úc. Do đó, tổ quốc không chỉ là địa lí (physical) mà còn bao hàm ý nghĩa tinh thần (spiritual).
Chế độ chánh trị (political regime) là tập hợp những triết lí, qui tắc, chuẩn mực chánh trị đằng sau sự hoạt động của một chánh phủ. Ở Úc tôi, hai đảng Liberal và Lao động có những suy nghĩ khác nhau và theo đuổi những lí tưởng khác nhau. Một đảng là bảo thủ (không hẳn là xấu), một đảng là cấp tiến (không hẳn là tốt). Họ luân phiên lập chánh phủ điều hành đất nước Úc.
Thứ Ba, 21 tháng 2, 2023
Nguyễn Gia Việt: Xung quanh chuyện tên đường ở Sài Gòn và các đô thị miền Nam
 |
| Đại Lộ Võ Tánh ở Phú Nhuận, Gia Định. Nay là đường Hoàng Văn Thụ. Hình Facebook Nguyễn Gia Việt |
Cái mà người dân Miền Nam muốn là trả lại đường Gia Long, Võ Tánh, Hiền Vương, Phan Thanh Giản, Petrus Ký, Đoàn Thị Điểm, Yên Đỗ... ở Sài Gòn chứ không phải "sửa" tên đường kiểu tôn hay tông.
Một vấn đề cực kỳ dễ hiểu, đơn giản và không cần hội thảo gì dài dòng. Vấn đề không phải là "Lê Thánh Tôn" hay "Lê Thánh Tông". Hà Tôn Quyền hay Hà Tông Quyền? Không phải là Lương Nhữ Học hay Lương Như Hộc.
Mà Lương Nhữ Học, cái chữ Hộc sẽ bị nghĩ là hộc máu. Chắc chắn 100% là dân Miền Nam sẽ nghĩ hộc là hộc máu.
Thứ Sáu, 17 tháng 2, 2023
Nguyễn Xuân Thọ: Cảm nhận quê nhà (5) – Từ cần câu đến củi gộc
Khi Chủ nghĩa Xã hội sụp đổ ở Đông Âu cuối 1989 thì Trung Quốc đã có kinh tế tư nhân “Mèo trắng-Mèo đen“ từ lâu rồi. Ba nước Việt Nam, Cuba, Bắc Hàn loay hoay tìm lối thoát. Đảng Cộng sản Việt nam đã chọn “Đổi mới“, chấp nhận kinh tế tư nhân. Điều này đã khiến xã hội Việt Nam thay đổi, giúp cho chế độ tồn tại. Giả sử Việt Nam chọn con đường Xã hội Chủ nghĩa kiên định của Cuba hay chủ nghĩa Cộng sản đồ đá của Bắc Hàn thì nhà nước này đã sụp đổ từ lâu, vì không có đủ tiềm lực kinh tế, xã hội như hai nước bạn.
Ngược lại, nếu Cuba mở cửa như Việt Nam thì có thể La Habana nay đã như Miami. Người Cuba văn hóa Tây Ban Nha vốn không ưa sự “nhờ nhờ”, sẽ mở toang cửa để đâu vào đó! Có người từng khuyên Cuba học tập Việt Nam. Nhưng bạn không theo và nay mừng húm vì vẫn giữ nguyên chế độ. Dân khổ là tội của bọn cấm vận!
Cha con nhà Kim thì biết chắc kinh tế nhà nước sẽ không có cơ sống sót với tư bản. Chỉ cần một khe hở thì làn sóng Tư bản Chủ nghĩa từ Nam Hàn đã phá toang cánh cửa từ lâu. Thế nên họ cự tuyệt mọi cải cách. Nhờ công nghiệp hóa sâu hơn Việt Nam nên cả Cuba và Bắc Hàn dù đóng cửa nhưng vẫn sống sót. Dân Cuba khổ nhưng không chết đói, vẫn tự hào vì xuất khẩu bác sỹ. Trẻ em Bắc Hàn suy dinh dưỡng thì đã có UNICEF lo. Đảng chỉ chuyên tâm làm bom các loại.
Nguyễn Gia Việt: Không thể lấy đặc điểm của Miền Bắc áp vào xã hội Miền Nam
 |
Đường Lê Thánh Tôn, Trần Nhân Tôn, Ngô Thời Nhiệm không hề sai
Mấy ông này muốn ngự trên đường lộ ở Miền Nam thì tên phải như vậy vì người dân Miền Nam đọc tên mấy ổng kiểu đó thì tên đường sẽ kiểu đó
Nhập gia tùy tục. Đất lề quê thói
Tất cả đô thị Miền Nam đều đặt tên như vậy. Nếu đổi tên là chứng tỏ sự kém hiểu biết nhưng thích áp đặt
Lịch sử Việt Nam đã có sự khác biệt từ thời Trịnh Nguyễn phân tranh. Nó khác nhiều cái, từ suy nghĩ, cách sống, ý thức hệ, quan điểm sống, cả ẩm thực, chữ nghĩa, ăn mặc
Thí dụ đàn bà Bắc Kỳ mặc váy thì đàn bà Miền Nam mặc quần hai ống.
Thí dụ Miền Bắc kêu "con sen" thì Miền Nam kêu con ở, thành ra làm thơ "Con ở Miền Nam ra thăm lăng bác" thì người Miền Bắc thấy bình thường, nhưng người Miền Nam thấy trợn ngược
Thí dụ Miền Bắc kêu nước dùng, thịt ba chỉ thì Miền Nam kêu nước lèo, thịt ba rọi. Và cũng không ai có quyền nói "ba chỉ","nước dùng" mới đúng chuẩn, đúng chánh tả để khẳng định "nước lèo","ba rọi" là không chuẩn, sai chánh tả được
Thứ Ba, 14 tháng 2, 2023
Lê Nguyễn: Nghĩ lan man về sự phân biệt vùng miền
Đó là bóng ma của sự phân biệt vùng miền.
Còn nhớ cách đây không lâu, có ông tiến sĩ làm cái việc gọi là ”cải cách ngôn ngữ”, lấy sự phát âm của người miền Bắc làm chuẩn mực cho ngôn ngữ thống nhất cả nước, “con trâu” thì phải viết là “con châu”, và nhiều cách thức cải cách đại loại như thế. Ngày nay, chỉ cần chú ý một chút đến sinh hoạt xã hội, ta dễ dàng nhìn thấy sự trái khoáy bàng bạc khắp các ngõ ngách của đời sống. Trong lãnh vực nghệ thuật, giải trí chẳng hạn. Cứ mỗi dịp xét trao danh hiệu nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân là người ta lại công khai hay ngấm ngầm trao đổi với nhau về cái gọi là sự phân biệt vùng miền. Danh sách ứng viên đầy ắp tên tuổi nghệ sĩ sinh trưởng và hoạt động ở miền Bắc, còn với nghệ sĩ miền Nam thì ôi thôi, lơ thơ tơ liễu buông mành....
Thứ Sáu, 10 tháng 2, 2023
Lê Nguyễn: Cuộc hội ngộ của hai kẻ cựu thù tại Paris năm 1895
 |
| Chân dung vua Hàm Nghi do một người Pháp vẽ ngay sau khi ông bị bắt. Bức chân dung này được in trong báo Le Monde Illustré số 1665 ngày 23.2.1889 |
Trong lịch sử gần 100 năm thuộc Pháp, vua Hàm Nghi là vị hoàng đế duy nhất đã rời bỏ kinh thành để mưu cuộc kháng chiến, với sự phò tá của những quan lại giàu lòng yêu nước như Tôn Thất Thuyết và hai con (Tôn Thất Đạm, Tôn Thất Thiệp), như Lê Trực, Nguyễn Phạm Tuân…, những con người luôn coi sự tồn vong của đất nước quan trọng hơn sự an nguy của gia đình mình.
Kể từ cái ngày được sử gọi là “thất thủ kinh thành” 5.7.1885 đến ngày cựu hoàng Hàm Nghi rơi vào tay giặc (2.11.1888), một thời khoảng hơn 3 năm đã trôi qua, lời hịch Cần vương đã khơi dậy những phong trào chống Pháp sôi nổi: Phan Đình Phùng ở Hà Tĩnh, Đinh Công Tráng ở Thanh Hóa, Cai Kinh, Hoàng Hoa Thám ở Lạng Giang và Yên Thế, Nguyễn Thiện Thuật ở Hưng Yên…