Thứ Sáu, 17 tháng 11, 2023
Phạm Trọng Chánh: Hàn Mặc Tử, Mộng Cầm, Bích Khê và Lầu Ông Hoàng – Phan Thiết
Hàn Mặc Tử trong bài thơ Phan Thiết Phan Thiết, có địa danh Lầu Ông Hoàng, nhà thơ gợi thi hứng tạo nên một huyền thoại nửa hư nửa thực về mối tình của mình với Mộng Cầm. Lầu Ông Hoàng do ai xây dựng? Ông Hoàng là ai? Hàn Mặc Tử làm gì khi đến Phan Thiết, mối quan hệ Hàn Mặc Tử–Mộng Cầm, tình bạn tri âm tri kỷ với thi sĩ Bích Khê? Mộng Cầm là cháu của Bích Khê. Hàn Mặc Tử bệnh phong cùi mất năm 28 tuổi, và Bích Khê bị lao phổi mất 30 tuổi, hai thi sĩ chết khi nửa đời chưa qua hết, những ngày cuối đời trong đau đớn nghiệt ngã bệnh tật nhưng để lại những vần thơ tuyệt đẹp và lạ lùng, bao thế hệ sau còn bàn tán xôn xao. Thơ Điên, thơ Loạn hay thơ của những thiên tài, hai vì sao băng lóe sáng trên bầu trời thi ca Việt Nam rồi chợt tắt.
Thứ Sáu, 3 tháng 11, 2023
Liễu Trương: Nụ cười của nàng Joconde
![]() |
Bức tranh Mona Lisa, của danh họa Leonardo da Vinci, |
Phần đông du khách từ phương xa đến Paris thường tìm đến Viện Bảo Tàng Louvre, để xem cho được họa phẩm Nàng Joconde mà danh họa Leonardo da Vinci đã vẽ và sơn dầu trên gỗ vào khoảng những năm 1503-1507. Người mẫu là một phụ nữ ở thành Florence, nước Ý, tên Monna Lisa, còn được gọi là La Gioconda, Pháp gọi: La Joconde. Nụ cười của người mẫu này xưa nay đã thu hút vô số người đến xem.
Tại sao có hiện tượng này ? Không thể đưa ra một lời đáp đơn giản cho rằng đây là nụ cười của một người đẹp. Không, nụ cười này có một vẻ lạ lùng, khó hiểu, mà Freud, cha đẻ của ngành phân tâm học, đã tìm cách giải thích trong cuốn biên khảo Một kỷ niệm thời thơ ấu của Leonardo da Vinci, viết năm 1910. Đây là lần đầu tiên Freud viết về một danh họa. Ông vốn gần gũi với văn chương hơn hội họa. Quả vậy, nhờ nghiên cứu kịch bản Œdipe – Roi (Œdipe-Vua) Freud đã lập ra thuyết phức cảm Œdipe; cũng như khi Freud đọc truyện ngắn Gradiva của nhà văn Đức Wilhelm Jensen, nói về những giấc mơ, Freud cho rằng giấc mơ là khởi điểm của sáng tạo văn chương.
Thích Nguyên Siêu: Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ, Một bậc Thầy uyên bác, kỳ vĩ
![]() |
Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ. |
Miệt mài giảng dạy, dịch thuật, làm thơ, đánh đàn, viết chữ thảo và phô diễn những tư tưởng triết học của hai nền văn hóa Đông Tây từ thời thập niên 60, 70 đứng trên bục giảng của Đại Học Vạn Hạnh, cũng như Viện Cao Đẳng Phật Học Chuyên Khoa Hải Đức Nha Trang, Thầy cũng có lắm lúc mộng kiêu hùng của Phương Trời Viễn Mộng trỗi dậy, và cứ thế mà dong ruổi bằng đôi chân trần, bằng đôi vai gầy qua những rặng đồi lau, rừng già, cỏ mục, lá úa, ăn sương nằm nắng trên những cánh rừng hoang vu nơi miền cao nguyên dân dã, nơi miếu cô hồn, hay lưng đèo heo hút. “Bất đắc chí độc hành kỳ đạo”. Chỉ đi một mình và một mình để xới lên những luống đất mới trồng những dãy cà non, vòng rau, liếp cải mà vui niềm đạo vị, dưới mái am tranh, độc cư Thiền định. Dù ai xuôi ngược bôn ba cái danh, cái lợi, cái huyễn mộng của cuộc đời, nhưng riêng mình thì sinh ra giữa lòng quê hương, dù có đắng cay chồng chất, dù có nghiệt ngã đủ điều, giữa dòng đời phế dưng dâu bể, Thầy vẫn chẳng hề lay động, mà còn khẳng định với chính mình là sinh ra ở đâu, thì chết ở nơi đó. Sinh ra giữa lòng đất mẹ Việt Nam thì lúc nhắm mắt cũng lấy nắm đất Mẹ Việt Nam mà phủ lấp thân ngũ uẩn này. Sá chi những tù đày, keo cư gian khổ, chỉ là chất liệu nuôi lớn chí hùng, của bậc Đại Trí. Đại Từ, Đại Hỷ, Đại Xả.
Thứ Ba, 31 tháng 10, 2023
Ngô Thế Vinh: Phù Nam Techo – con kênh lịch sử và những bước tiến hành dự án giữa triều đại cha và con
Biết mình biết người, trăm trận không nguy
Tri kỷ tri bỉ, bách chiến bất đãi – Tôn Tử
知己知彼, 百戰不殆_孫子
Gửi 20 triệu cư dân ĐBSCL
không được quyền cất tiếng nói
Gửi Nhóm Bạn Cửu Long
Trùng Dương: Trông vời quê mẹ…
![]() |
“Hòn Vua,” bờ biển Nam Oregon (Ảnh Trùng Dương) |
Thứ Sáu, 20 tháng 10, 2023
Trùng Dương: Cái giá của trường sinh
![]() |
Hình minh họa: cottonbro studio |
Chuyện xưa kể rằng có người nọ cắc cớ một bữa lên gặp Ngọc Hoàng than phiền là tại sao để người già chết, còn rắn già thì rắn lại chỉ cần lột da. Ngọc Hoàng phán: “Vậy ta cho nhà ngươi một câu thần chú, chỉ dùng được một lần thôi nghe, như sau, ‘Rắn già rắn chết, người già người lột da.’ Thôi, ngươi đi về.” Người nọ hớn hở về trần, vừa đi vừa nhẩm câu thần chú để khỏi quên. Chắc người đó có trí nhớ đang lão hóa, về tới trần, hấp tấp hô lớn câu thần chú có thể thay đổi cả vận mệnh nhân loại: “Người già người chết, rắn già rắn lột da!” Báo hại, trải qua bao nhiêu đời sau, con người không ngừng rủ nhau đi tìm thuốc trường sinh.
Thứ Hai, 16 tháng 10, 2023
Ngô Thế Vinh: Từ Đế chế Phù Nam – Khmer tới con kênh lịch sử Funan Techo của Vương quốc Cam Bốt
Gửi 20 triệu cư dân ĐBSCL
Gửi Nhóm Bạn Cửu Long
Hình 1: Dự án Funan Techo Canal, sẽ là Con Kênh Lịch sử của Vương quốc Cam Bốt 2024-2028 kết nối Cảng Phnom Penh ra tới Vịnh Thái Lan.
DẪN NHẬP_ Dự án “Funan Techo Canal” nhằm phục hồi một hệ thống đường thủy đã được xây dựng và vận hành từ triều đại Đế chế Funan-Khmer [sic] có từ khoảng 500 năm trước Công Nguyên (BCE). Công trình này nhằm cải thiện giao thông đường thủy trong lãnh thổ Cam Bốt. Con kênh này có chiều dài 180 km, kết nối 4 tỉnh: Kandal, Takeo, Kampot, và Kep. Mục đích chính của dự án này như một kết nối lại với lịch sử và nhằm cải thiện giao thông đường thủy cho các cộng đồng cư dân địa phương. Triển khai dự án này phù hợp với cam kết của Cam Bốt theo điều khoản 1 và 2 của Hiệp Định Sông Mekong 1995, với sự bình đẳng về chủ quyền, tôn trọng những quyền hạn và các lợi ích chính đáng.(1) [trích Thông Báo của Cambodia gửi Ủy Ban Thư Ký Sông Mekong]
Phạm Phan Long: Đại Vận Hà Phù Nam của Vương Quốc Cam Bốt
Âm mưu thâm độc của Bắc Kinh
Trung Quốc và Lào tích lũy nước, phù sa và cắt đứt sinh lộ của di ngư trên sông Lancang-Mekong tại các hồ chứa thủy điện của họ, đe dọa sự sinh tồn của Cam Bốt và Việt Nam, nên đã đến lúc Trung Quốc và Lào phải nhận trách nhiệm. Họ đã gây ra khô hạn cho hạ vực, chịu khát giữa mùa mưa. Ở Cam Bốt khoảng 70% châu thổ hữu ngạn sông Bassac không có nước, Biển Hồ đã mất 56% nước chảy ngược và 20% điện tích đồng lũ. Ở Việt Nam châu thổ sông Cửu Long có nước nhưng là nước mặn xâm nhập không phải nước ngọt. Hai nước hạ du vất vả tranh nhau phần nước mà thượng nguồn tùy tiện để sót lại. Dự án Kênh Phù Nam tại Cam Bốt do Trung Quốc đỡ đầu, tuy nói là tuyến thủy vận thôi nhưng vẫn có thể là kênh dẫn thủy nhập điền. Trung Quốc có chiến lược khai thác mối hận thù giữa dân tộc Cam Bốt và Việt Nam để chia rẽ họ, đồng thời viện trợ tài trợ hàng chục tỉ Mỹ kim mua chuộc Lào và Cam Bốt, ràng buộc họ thành con nợ, để cô lập Việt Nam. Bài tham luận này trình bày một chiến lược hoàn toàn mới cho Việt Nam và liên minh chiến lược cho Việt Nam và Cam Bốt để đối phó với Trung Quốc và Lào.
Thứ Sáu, 13 tháng 10, 2023
Jaya Thiên: Dự án “Hồ chứa nước Ka Pét” và Quần thể Khu Thánh tích Po Cei Khar Mâh Bingu
![]() |
Vị trí quần thể khu Thánh tích Po Cei Khar Mâh Bingu nằm trong ranh dự án Hồ thuỷ lợi Ka Pét. (Ảnh Jaya Thiên) |
Dự án “Hồ chứa nước Ka Pét” là dự án đã được Quốc hội ban hành chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 93/2019/QH14 với mục tiêu: Cung cấp nước tưới cho sản xuất nông nghiệp; Cấp nước thô cho khu công nghiệp và sinh hoạt của người dân; Phòng, chống lũ và cải tạo môi trường, điều tiết nước cho vùng hạ du khu vực Hàm Thuận Nam và tỉnh Bình Thuận.
Nguyễn Đức Thành: Lịch sử chữ viết của nước ta
![]() |
Tiếng Việt chúng ta ngày nay sử dụng bảng chữ cái tiếng Việt dựa trên hệ chữ Latinh để biểu thị các từ tiếng Việt có nguồn gốc từ tiếng Hán ( từ Hán Việt ), các từ tiếng Việt bản địa (từ thuần Việt ) và các từ vay mượn tiếng nước ngoài khác như Pháp , Anh...
Trong thời cổ đại, tổ tiên của người Việt Nam được coi là những người nói ngôn ngữ Proto-Austroasiatic, có thể bắt nguồn từ nền văn hóa Đông Sơn cổ đại. Các nhà ngôn ngữ học hiện đại mô tả tiếng Việt đã mất đi một số đặc điểm hình thái và âm vị học Proto-Austroasiatic mà tiếng Việt gốc vốn có. Điều này đã được ghi nhận trong sự phân tách ngôn ngữ của tiếng Việt khỏi tiếng Việt-Mường khoảng một nghìn năm trước.
Thứ Sáu, 22 tháng 9, 2023
Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ: Thơ phản ánh tâm hồn, trí tuệ, và nhân cách cao vời
Viên Linh: Tuệ Sỹ, Giữa Mùa Thay Đổi
Từ giữa năm
1963, tại Miền Nam Việt Nam xuất hiện những cây bút viết từ cửa chùa, đặc biệt từ 1964, họ ào ạt đưa ra ánh sáng những sáng tác thơ văn, những biên khảo triết học mang sinh lực đông phương trầm hùng vào giữa không khí Đời Sống, Tuổi Trẻ và Văn Nghệ lúc ấy đã rất chán chường với ảnh hưởng phương tây. Có thể kể Phạm Thiên Thư, Phạm Công Thiện, Tuệ Sỹ, Chơn Pháp Nguyễn Hữu Hiệu, Chơn Hạnh,… trong số đó, Tuệ Sỹ đặc biệt sâu sắc.
Thứ Ba, 12 tháng 9, 2023
Trùng Dương: Cuộc bầu cử ngày 3 tháng 9, 1967 tại Miền Nam
Bích chương tranh cử của các ứng cử viên gồm 11 liên danh ứng cử tổng thống và phó tổng thống, và của các ứng cử viên thượng nghị viện tổ chức cùng ngày 3 tháng 9, 1967 dán bên hông chợ Bến Thành, Sài Gòn. Phải, băng rôn nhắc nhở dân chúng ngày đi bầu tại một vùng nông thôn. (Ảnh: flickr.com)
Nói đến quyền căn bản trong một chế độ dân chù, tức quyền đầu phiếu, hay quyền có tiếng nói, không thể không nhớ tới việc đã có lần người dân Việt có dịp cầm lá phiếu đó trên tay để chọn người mình cho là đáng tín cậy, mặc dù thực tế vẫn có những bất toàn của một nền dân chủ đầu tiên trong lịch sử tuy còn phôi thai.
Thứ Sáu, 8 tháng 9, 2023
Trùng Dương: Cuộc tranh đấu dài cả thế kỷ cho Tu Chính Án 19 công nhận quyền đầu phiếu của phụ nữ Hoa Kỳ
Ngày 26 tháng 8 hàng năm tại Mỹ là ngày Phụ Nữ Bình Đẳng để kỷ niệm ngày Tu Chính Án 19 công nhận quyền đầu phiếu của phụ nữ Mỹ sau cả một thế kỷ tranh đấu của giới phụ nữ để giành lấy quyền có tiếng nói.
Thứ Sáu, 1 tháng 9, 2023
Lê Nguyễn: Chuyến Bắc hành của học giả Trương Vĩnh Ký và cái chết của Tổng Trú Sứ Paul Bert
![]() |
Học giả Trương Vĩnh Ký (6/12/1837–1/9/1898). Nguồn Hippolyte Arnoux và Emile Gselltrong Voyage de l'Égypte à l’Indochine – Paris 1870’s |
Hầu hết người Việt Nam và nhất là giới nghiên cứu sử học đã quá quen thuộc với Pétrus Trương Vĩnh Ký, một học giả xuất chúng am hiểu nhiều ngoại ngữ và có công lớn trong việc vận dụng chữ quốc ngữ trong giai đoạn sơ khai vào đời sống cộng đồng. Hàng trăm tác phẩm do ông để lại - đã xuất bản cũng như chưa xuất bản - có giá trị rất lớn trong điều kiện một xã hội Việt còn lạc hậu và đang bị ngoại bang chi phối. Tuy nhiên, có một mảng không nhỏ trong cuộc đời ông ít được đề cập đến, hoặc đề cập không đầy đủ, rõ ràng, khiến cho việc tìm hiểu và nhận định về nhân vật đặc biệt này dễ rơi vào trạng thái khiếm khuyết, phiến diện. Đó là mối quan hệ của Trương Vĩnh Ký với triều đình Huế, và với viên Tổng Trú sứ Paul Bert vào nửa sau thế kỷ 19.
***
Nói đến khả năng về ngoại ngữ của Trương Vĩnh Ký, có thể viện dẫn sau đây mấy dòng hồi ký của một du khách người Anh là J. Thomson, trong tác phẩm nhan đề “10 năm du hành ở Trung Quốc và Đông Dương”: “ Ông Petrousky (Petrus Ký-LN), một giáo dân Nam kỳ và là giáo sư dạy tiếng mẹ đẻ của ông tại Trường Thông ngôn Sài Gòn, là một ngoại lệ đáng lưu ý trong số những người bản xứ mà tôi vừa giới thiệu cùng bạn đọc. Ông từng theo học tại trường dòng Penang và tôi không bao giờ quên nỗi kinh ngạc khi được giới thiệu với ông. Ông nói chuyện với tôi bằng một thứ tiếng Anh rất vững, với một cách nhấn nhẹ nhàng của người Pháp, còn với tiếng Pháp, ông diễn tả không kém phần trong sáng và lịch sự. Tiếng Y Pha Nho, Bồ Đào Nha, Ý, ông cũng quen thuộc như những ngôn ngữ phương Đông; chính nhờ sự hiểu biết đặc biệt này mà ông đang nắm giữ một địa vị cao. Một ngày nọ đến thăm ông, tôi nhìn thấy ông đang thực hiện quyển Phân tích, đối chiếu các thứ tiếng chủ yếu trên thế giới, tác phẩm mà ông phải bỏ ra 10 năm lao động miệt mài. (Jean Bouchot – Un savant et un patriote cochinchinois – Petrus J.B. Trương-Vĩnh-Ký (1837-1898)- trang 43).
Thứ Ba, 22 tháng 8, 2023
Trịnh Khải Nguyên-Chương: “Sắc tức thị không” trong nhãn quan vật lý học
Hình minh hoạ, Jordan Condon |
Bát Nhã Tâm Kinh của Phật học có câu “Sắc tức thị không, không tức thị sắc”. Từ “sắc” trong câu kinh dùng để chỉ vật chất và những gì có hình tướng. Còn “không” là cái không bao giờ xẩy ra. Từ “không” được nhắc đến nhiều trong đạo Phật chính là “Chân Không Diệu Hữu”. Như vậy, “sắc tức thị không, không tức thị sắc” là nói đến “thật tướng” của vạn pháp và đấy chính là “vô tướng”, từ “cái không” do nhân duyên hợp lại thành “cái có”. Và, ngược lại, từ “cái có” tất yếu trở về “cái không”. Chu kỳ ấy là bất diệt, cứ tiếp nối nhau đến vô tận.
Thứ Sáu, 18 tháng 8, 2023
Nguyễn Gia Kiểng: Nhân kỷ niệm Cách Mạng Tháng Tám, giải oan cho Lâm Đức Thụ
![]() |
Ông Lâm Đức Thụ. |
Cuộc Cách Mạng Tháng 8 (19/8/1945) mà chúng ta sắp kỷ niệm lần thứ 78 đã mở đầu cho một giai đoạn khủng bố kinh hoàng. Hàng trăm nghìn người đã chết trong vài năm sau không phải vì chiến tranh. Trong tuyệt đại đa số họ là những người yêu nước và có kiến thức. Họ đã bị hành quyết, ám sát và thủ tiêu vì bị nghi ngờ là có thể không chấp nhận chủ nghĩa cộng sản. Một trong những nạn nhân đáng thương nhất là Lâm Đức Thụ. Ông là một trong những người xuất chúng nhất của Việt Nam trong nửa đầu thế kỷ 20 cả về tài năng lẫn nhân cách. Ông đã bị giết một cách dã man, vợ con có lẽ đã bị thủ tiêu ngay sau đó. Hơn thế nữa, ký ức của ông còn bị bôi nhọ mà không có ai bênh vực ông. Trả lại công lý cho Lâm Đức Thụ trước hết là bổn phận của lương tâm.
"Đi giết việt gian Lâm Đức Thụ!"
Nguyễn Xuân Thọ: Bức tường Berlin – Nước Đức chia cắt (tt)
Tại sao một nhà nước cảnh sát hùng mạnh như CHDC Đức, thừa sức xây 1400 km biên giới bất khả xâm nhập từ 1949 mà không khóa nổi mấy chục cây số đường biên Đông-Tây-Berlin suốt bao nhiêu năm, khiến 3 triệu người di tản qua đó?
Vấn đề nằm ở quy chế đặc biệt của thành phố Berlin trong các thỏa thuận ở Yalta và Potsdam. Ở đó việc chia tư nước Đức và thành phố Berlin là những điều khoản khác nhau, khiến Berlin trở thành một lãnh thổ đặc biệt.
Chỉ riêng việc Liên Xô huy động 2 triệu rưỡi quân, 7500 máy bay và 6000 xe tăng, tổn thất 80.000 người để chiếm trọn Berlin rồi sau đó nhường 3/4 thành phố cho Mỹ, Anh, Pháp đã nói lên tầm quan trọng của Berlin trong cục diện chính trị lúc đó.
Thứ Ba, 15 tháng 8, 2023
Trùng Dương: Đọc lại ’Rừng Mắm’ của Bình Nguyên Lộc, lan man nghĩ về Đồng bằng Sông Cửu Long
![]() |
Rừng ngập mặn mũi Cà Mau. |
Gần đây, một nhóm bạn và tôi cùng đọc lại “Những truyện ngắn hay nhất của quê hương chúng ta” (Sóng, Saigon, 1973; và Sống Mới in lại tại Hoa kỳ, 1989), mục đích là chọn ra 10 truyện hay nhất, thể theo lời yêu cầu của Giáo sư Sử Nguyễn Dịu Hương thuộc Đại học Tiểu bang California tại Irvine. GS Hương vừa xin được một cái grant nhỏ để chọn dịch và xuất bản 10 truyện ngắn hay nhất của Miền Nam. Tiện cuốn sách này đã được số hóa, nên chúng tôi chọn cuốn này cho tiện, vì mỗi truyện vốn đã được chính mỗi tác giả chọn là ưng ý nhất của mình trao cho nhà xuất bản Sóng, thay vì phải lục tìm đâu xa. Tuy nhiên mỗi người vẫn có thể đề chọn một hay hai truyện mà mình ưng ý nhất bên ngoài những truyện trong tuyển tập.
Nguyễn Xuân Thọ: Bức tường Berlin – Nước Đức chia cắt
![]() |
Bức tường Berlin, hình chụp năm 1986. |
Sáu năm sau, hè 1967, tôi đến Berlin với quan niệm Địch-Ta khá rõ ràng. Chúng tôi được dạy dỗ rằng bức tường Berlin là bức tường chống phát xít, bức tường bảo vệ hòa bình, rằng các bạn Đông Đức, Bắc Triều Tiên là những người đồng chí cùng cảnh ngộ, đang cùng đấu tranh thống nhất đất nước như người Việt mình.