Bầu cử tại Hoa Kỳ có một quy trình tranh cử rất rõ ràng và cả thế giới khâm phục. Trong cuộc bầu cử 2020 vừa rồi, một số người theo hoặc ủng hộ đảng Cộng Hòa (CH) một cách quá nhiệt tình đã có nhiều phát biểu hay bóp méo sự thật gây hoang mang cho nhiều người, nhất là cho những người gốc VN không có khả năng truy cập một cách trực tiếp với truyền thông Hoa Kỳ. 

Tranh cử 2020 khá bất thường vì sự tham gia đông đảo cử tri Hoa kỳ --65% công dân, trên dưới 155 triệu cử tri. Đảng Dân Chủ yêu cầu các cử tri dùng lá phiếu khiếm diện để bầu, hầu tránh lây nhiễm COVID (số tử vong trên 255 K và số bị nhiễm trên 12 triệu người), trong khi đó phe Cộng Hòa yêu cầu mọi người đi bỏ phiếu tại phòng phiếu vào ngày 3/11. 

Bài này viết trong đêm 23 rạng ngày 24 tháng 11-2020, tức là 20 ngày sau ngày bầu cử với kết quả được các cơ quan truyền thông loan ra là 306 phiếu cử tri đoàn (79.8 triệu lá phiếu) cho Joe Biden, và 232 phiếu cử tri đoàn (73.7 triệu lá phiếu) cho TT Trump. 

Trong bài trước tác giả muốn phe Cộng Hòa thưa kiện – khiếu nại với tòa án đúng theo quy trình bầu cử, vì còn trong thời gian quy định. Sau ngày 3/11 TT Trump không chấp nhận kết quả cho là có gian lận rộng rãi. Ông ta còn dùng một số thủ đoạn không mấy “thượng võ.” 

Trước hết TT Trump dùng luật sư kiện các tiểu bang, nhất là các tiểu bang mà số phiếu giữa hai ứng cử viên có thể suýt soát (Pennsylvania, Michigan, Arizona, Georgia, Wisconsin) vì cho là có gian lận lớn, cướp mất cuộc bầu cử của ông. Các ban bầu cử của các tiểu bang còn bị phe Cộng Hòa phá đám không cho kết luận vụ kiểm phiếu tại nhiều nơi. Làm như vậy sẽ khiến quy trình chính thức hóa cuộc bầu cử (certification) bị chậm lại, bắt cả nước Hoa kỳ phải chờ đợi, trong tình trạng hoang mang có thể nguy hiểm khi Covid còn hoành hành. 

Thứ hai ông Trump xây dựng các tin đồn – tin vịt (conspiracy theories) nói xấu, vu khống và bôi nhọ Joe Biden (JB) qua vụ chiếc computer mà con trai của Joe Biden mang đi sửa lòi ra chuyện hối lộ của TQ, đến sự vận hành phần mềm máy bầu cử Dominion. Họ phao tin đồn là quân đội Hoa Kỳ tại Frankfurt bên Đức đến trụ sở chi nhánh của công ty Dominion tịch thu tài liệu. 

Đầu đề trên đây là một câu quen thuộc với người Việt chúng ta. Bầu cử tại Hoa Kỳ có một quy trình tranh cử rất rõ ràng, cả thế giới khâm phục. Cuộc bầu được ghi rõ trong Hiến Pháp. Từ ngày 3 tháng 11 khi có cuộc bầu cử đến ngày có Tổng thống (TT) mới được ghi rõ. Quy trình này được áp dụng trong bất cứ cuộc bầu cử Tổng thống nào. Một số người không hiểu rõ các quy tắc bầu cử (hoặc biết mà lờ đi) đã phát biểu những điều gây hoang mang cho nhiều người khác. Tất cả các bước của cuộc bầu cử, từ ghi danh, bầu phiếu, đếm phiếu, khiếu nại và đưa kết quả đều đã được quy định rất rõ ràng. 

Sau bầu cử, trong thời gian chờ đợi TT mới, (thời gian từ ngày 3 tháng 11 đến ngày 20 tháng 1 năm sau dành cho kiểm phiếu và kiện tụng nếu có) thì chính quyền cũ còn được gọi là vịt què (lame duck). 

Cuộc tranh cử TT vào 2020 là một hiện tượng khá bất thường vì có sự tham gia rất đông đảo cử tri Hoa kỳ (65% cử tri)-- trên dưới 150 triệu cử tri. Hai đảng chính: Dân Chủ yêu cầu các cử tri ủng hộ họ nên dùng lá phiếu khiếm diện để bầu, tránh lây COVID, do khỏi phải sắp hàng trong thời kỳ lây nhiễm; trong khi đó TT Trump yêu cầu các người ủng hộ ông chờ đến ngày 3/11 đi bầu trực tiếp. 

Bài này viết ngày 13 tháng 11, tức là 10 ngày sau ngày bầu cử với kết quả là 306 phiếu cử tri đoàn (78 triệu lá phiếu) cho Joe Biden, và 232 phiếu cử tri đoàn (72 triệu lá phiếu) cho TT Trump. 

Sau kết quả bầu cử thì TT Trump không chịu chấp nhận kết quả vì ông ta cho là có gian lận rất lớn, cướp mất cuộc bầu cử của ông ta. Điều này làm cho nhiều người ngạc nhiên, vì như thế là Hoa Kỳ không có dân chủ. TT Trump không chấp nhận kết quả, vì theo ông ta có gian lận và đã kiện. Đa số phe Cộng Hòa cũng theo chân TT Trump không công nhận tân TT Joe Biden.

Bài này được viết nhằm làm rõ quy trình bầu cử để rộng đường hiểu biết về tục lệ bầu cử của Hoa kỳ và cái gì sẽ xẩy ra.

Cần phải phân biệt giữa cái THẬT và cái HƯ.

Quyển sách 'Bên Thắng Cuộc' của Huy Đức đã, đang và sẽ tạo nhiều tranh luận cho người đọc trong và ngoài nước. Hiện nay quyển sách này mới chỉ có thể mua trên Amazon (phiên bản tin học). Cuốn 1, có tên là Giải Phóng, gồm 2 phần và 11 chương:


Phần I: 
Chương 1: Ba Mươi Tháng Tư - Miền Nam - Đi từ bưng biền - Xuân Lộc - Tướng Big Minh - Trại Davis - Nguyễn Hữu Hạnh - Sài Gòn trong vòng vây  - Xe tăng 390 - Đầu hàng - Tuẫn tiết; Chương 2: Cải tạo  Những ngày đầu  “Ngụy Quyền” - “Ngụy Quân”  - “Đoàn tụ”  - “Phản động”  - Tù và cải tạo - “Thăm Nuôi” - “Học Tập”; Chương 3: Đánh tư sản  “Chiến dịch X-2” - Đổi tiền - “Gian thương” - “Cải tạo công thương nghiệp tư doanh” Hai gia đình tư sản - Kinh tế mới; Chương 4: Nạn Kiều  Đội quân thứ năm  Hiệp định Geneva  “Chổi ngắn không quét xa” - Hoàng Sa - Sợ “con ngựa thành Troy” - “Nạn Kiều”  “Phương án II” - “Ban 69” - Vụ Cát Lái; Chương 5: Chiến tranh - Biên giới Tây Nam - Pol Pot - Đi dây - Khmer Đỏ và Campuchia dân chủ - “Kẻ Thù Lịch Sử” - Thất bại trong tấn công ngăn chặn (Pre-emptive War)  “Nhất Biên Đảo” - “Áo lính lại khoác vào ngay”; Chương 6: Vượt biên - “Vượt biên” - Từ “trí thức yêu nước” - Đến “thường dân” - Trước khi tới biển - Đường tới các trại tị nạn - Chương 7: “Giải Phóng” - Sài Gòn thay đổi - Kinh tế mới  Đốt sách - Cạo râu - “Cách mạng là đảo lộn” - Lòng người - Những người được sinh ra không đúng cửa - “Cánh cửa” Thanh niên Xung phong - “Nổi loạn” - “Sài Gòn lại bắt đầu ghẻ lở” -

Phần II: Thời Lê Duẩn  
Chương 8: Thống nhất  Nước Việt Nam là một - “Bắc hóa” - Chủ nghĩa xã hội - “Con đường của Bác” - “Mỗi người làm việc bằng hai” - Lê Duẩn và mối tình miền Nam - Chấp chính và chuyên chính - Chương 9: Xé Rào - Bế tắc - Mậu dịch quốc doanh - Máy bỏ không, công nhân cuốc ruộng - Tháo gỡ - Nghị quyết Trung ương 6 - Bù giá vào lương - Cắm cờ xé rào - Khoán chui - Ông Kiệt xé rào, ông Linh lãnh đạn - “Ai thắng ai” - Chương 10: Đổi mới - Hội nghị Đà Lạt - Nhóm giúp việc mới - Người của những khúc quanh lịch sử - Từ chính sách Kinh Tế Mới - Đến chọc thủng thành trì bao cấp  Giá-Lương-Tiền - Nã pháo vào bộ tổng - Khép lại trang sử Lê Duẩn - Vai trò của Mikhail Gorbachev  Tuyên ngôn đổi mới - Bàn tay Lê Đức Thọ - Phút 89 - Chương 11: Campuchia - “Pot ở đầu phum ta cuối phum”  “Xuất khẩu cách mạng” - Tư tưởng nước lớn - Bị cô lập - Phương Bắc - Hội nghị Thành Đô  - Campuchia thời hậu Việt Nam.


Đã có nhiều nhận xét về cuốn “Bên Thắng Cuộc” về phần chính trị, về những sai lầm trong nội dung, và chúng ta đã nghe một số chỉ trích, chê bai. Riêng đối với người viết này thì ta cần biết lịch sử cận đại VN qua nhiều phía kể cả về phần kinh tế. Muốn tranh đấu ta phải hiểu đối thủ và do đó phải tìm hiểu và phân tích những thành công và thất bại của họ ở chỗ nào?

Người ta nói lịch sử thường được viết theo những người thắng cuộc nhưng từ 1975 đến nay đã bao nhiêu tài liệu được giải mật và nay cuộc chiến tại VN được đánh giá qua nhiều khía cạnh mới. Người ta nói có sách, mách có chứng nhưng với điều kiện là sách viết đúng, không tuyên truyền. “Bên Thắng Cuộc” đã mang một ánh sáng mới cho những trang sử cận đại Việt Nam khi tác giả đã cố gắng có cái nhìn cân bằng – trung thực mặc dù thiếu phân tích.

Dưới khía cạnh kinh tế ta có thể xem cuốn sách như một nguồn tài liệu và có ghi lại nhiều điều hữu ích cho sự nghiên cứu lịch sử hay tài liệu tra cứu.  Nó cho thấy là chính các chính sách kinh tế ngây thơ “của một nền kinh tế tập trung bao cấp” đã phá kinh tế miền Nam. Và sự yếu kém về kinh tế vẫn tiếp tục đến ngày nay vì “tư duy” trên nền tảng kinh tế chỉ huy với não trạng rất hẹp hòi của giới lãnh đạo.

Cuốn sách được viết bằng giọng rất bình thản, khách quan, khác hẳn ký ức của nhiều người đã trải qua những tình huống cay đắng của bên thua trận, trong đó có người đang viết những dòng này. Những chính sách sau ngày 30/4/75 của những “đỉnh cao trí tuệ của Bộ Chính Trị” đã thực thi tại miền Nam, đã lộ rõ trong quyển sách này. Nó cho thấy những suy nghĩ thô sơ, hiểu biết quá lạc hậu về các vấn đề quản trị một đất nước, nhất là về quản lý kinh tế.

Thật vậy quyển sách có trên 3 chương (chương 3, 9 và 10) nói về kinh tế mà ta có thể gọi là “quy trình phá hoại kinh tế miền Nam” qua việc áp đặt một cách máy móc guồng máy “tập trung bao cấp” vào kinh tế. Chương 3 kể lại quy trình phá hoại kinh tế VN bởi tập thể Bộ Chính Trị qua việc cải tạo kinh tế. “Theo nhận thức của những người cộng sản, đánh đổ giai cấp tư sản là bước đi tất yếu, là nhiệm vụ của “cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân”. Chưa đầy ba năm sau khi chủ nghĩa xã hội được áp dụng ở miền Nam, các nhà doanh nghiệp, với tên gọi mới là “tư sản”, đã phải trải qua hai lần bị “đánh”.

Các “Chiến dịch X-2” ngày 10-9-1975, việc “Đổi tiền” ngày 22 và 23-9-75, khi đồng tiền cũ của chế độ Sài Gòn đã được thay thế bởi đồng tiền mới được coi là “chiến dịch” còn gọi là “X-3” trong đó mỗi hộ gia đình được đổi tối đa 100.000 đồng tiền với 500 đồng tiền VNCH ăn một đồng tiền mới Ngân hàng [nói theo kinh tế thì đây là một cuộc đổi tiền bóc lột].  Ngày 3-9-1975, Ngân hàng tuyên bố “Công khố phiếu (miền Nam) không còn giá trị”, [Chính quyền giải thích: “Các loại công khố phiếu dù của các ngân hàng hay của tư nhân là những giấy nợ của Nguyễn Văn Thiệu vay để thêm ngân sách cho guồng máy chiến tranh, nay Nguyễn Văn Thiệu và bè lũ đã mang tiền của tháo chạy, Chánh quyền Cách mạng hiện đang quản lý tài sản của toàn dân]

Các chiến dịch “Đánh tư sản” - “Chiến dịch X-2”, việc đổi tiền (X-3), việc đánh “Gian thương” hay việc “Cải tạo công thương nghiệp tư doanh.” Tác giả kể lại một cách bình thản một số sự kiện đã đưa đến sự phá hoại kinh tế miền Nam qua việc áp đặt các chính sách “XHCN” được áp dụng một cách ngây thơ – nếu không nói là mù quáng trong vấn đề cải tạo công thương nghiệp tại miền Nam.

Chương 9 kể lại quy trình tìm mò các giải pháp kinh tế do những bế tắc của kinh tế tập trung bao cấp của VN qua việc “Xé Rào.” Chỉ mấy năm sau 1975, những người như ông Võ Văn Kiệt nhận ra là các chính sách cơ chế “tập trung quan liêu bao cấp” cho kinh tế thất bại và họ đã phải tìm cách “xé rào” để giải quyết các bế tắc của kinh tế VN. “Bên ngoài thì giặc dã, bên trong thì bức bối, đói kém, không khí càng trở nên ngột ngạt, nhất là từ giữa năm 1978. Lượng người bỏ nước ra đi càng lúc càng tăng, cỗ xe như đang lao xuống dốc mà không ai nhìn thấy chân phanh ở đâu…” Các bế tắc kinh tế do mậu dịch quốc doanh - Máy bỏ không, công nhân cuốc ruộng và cách nào VN đã cố tháo gỡ các khó khăn kinh tế do việc áp dụng hệ thống “bao cấp” tại VN. [Ông Kiệt không phải chờ quá lâu để chứng kiến những gì mà chủ nghĩa xã hội mang lại cho Sài Gòn. Đại hội Đảng lần thứ IV đề ra mục tiêu: “Năm 1980 đạt ít nhất hai mươi mốt triệu tấn lương thực quy thóc, một triệu tấn thịt hơi các loại”.] Trên thực tế là, tại vựa lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long, sau khi “cưỡng bức tập thể hóa”, sau khi máy cày, máy kéo của tư nhân bị đưa vào hợp tác xã, tập đoàn đã trở nên tàn phế, mặc kệ các chỉ tiêu Đại hội, sản lượng lương thực, thực phẩm giảm mạnh. [Nhưng gạo lại để ẩm mốc ở Long An trong khi dân Sài Gòn vẫn đói.] Quyển sách nói đến “Nghị quyết Trung ương 6” hay việc nhận ra nguyên nhân đất nước khó khăn là vì "những khuyết điểm chủ quan” và chủ trương xóa bỏ ngay những chính sách chế độ bất hợp lý, gây trở ngại cho sản xuất, khuyến khích việc phát triển sản xuất, … Chương này cũng nói về vấn đề xé rào và khoán chui và hai lần đổi tiền năm 1985. Quyển sách cũng nhắc lời của KS Dương Kính Nhưỡng (cựu Bộ trưởng của VNCH) một cách rất chí lý: cần phải có luật lệ mới quản lý được một đất nước.

Hậu quả các chính sách kinh tế “tập trung bao cấp” là “Cuộc sống của những người dân ở hậu phương cũng trăm bề khó khăn: Cây đinh phải đăng ký / Trái bí cũng sắp hàng / Khoai lang cần tem phiếu / Thuốc điếu phải mua bông / Lấy chồng phải cai đẻ / Bán lẻ chạy công an / Lang thang đi cải tạo / Hết gạo ăn bo bo / Học trò không có tập...” Nhờ tình trạng này cho nên chương 10 nói về Đổi mới - Hội nghị Đà Lạt - Nhóm giúp việc mới - Người của những khúc quanh lịch sử Từ chính sách Kinh Tế Mới - Đến chọc thủng thành trì bao cấp Giá-Lương-Tiền - Nã pháo vào bộ tổng - Khép lại trang sử Lê Duẩn - Vai trò của Mikhail Gorbachev - Tuyên ngôn đổi mới - Bàn tay Lê Đức Thọ - Phút 89. Đây là quy trình tìm cách giải quyết các khó khăn của kinh tế VN.

Tác giả này trong bài (1) được viện ISEAS của đại học Singapore xuất bản đã chứng minh là đến 1972, không ai của “nhóm đỉnh cao trí tuệ” của BCT tại VN có một mảnh bằng bằng Đại Học.  Hậu quả của việc quản lý yếu kém của lãnh đạo có “Mác xít nhưng trình độ quá thấp” [đỏ hơn chuyên] là những tai hại mang đến cho đất nước VN.

Một điểm đáng lưu ý là tác giả Huy Đức đã dùng chữ Tuẫn Tiết để chỉ cái chết của các tướng lãnh miền Nam như Lê Văn Hưng, Nguyễn Khoa Nam, Phạm Văn Phú, Lê Nguyên Vỹ hay Đại tá Đặng Sĩ Vinh, những người đã tự kết liễu đời mình vào thời điểm miền Nam sụp đổ. Theo tác giả thì nhiều quân nhân VNCH vô danh đã tìm đến cái chết trong danh dự những ngày sau đó.

Tác giả cũng đã trích dẫn huyền thọai về Hồ Chí Minh và bà Nguyễn Thị Năm do Hoàng Tùng dàn dựng. Chương Nạn kiều trong sách làm sáng tỏ việc tổ chức cho người Hoa vượt biên để gom vàng của nhà nước.  Phương án II cũng giúp chúng ta thấy bao nhiêu thảm cảnh đã xảy ra, trong sách ghi lại: “Người di tản được đóng vàng để công an mua thuyền hoặc đóng thuyền cho đi mà không sợ bị bắt hay gây khó khăn. Việc thực hiện Phương án II chỉ do ba người là bí thư, chủ tịch và giám đốc công an tỉnh quyết định. Công an được giao làm nhiệm vụ đứng ra thu vàng và tổ chức cho người di tản”.

Quyển sách cho thấy Đảng Cộng Sản là một tổ chức vô cùng tàn bạo mà lại rất yếu kém về chuyên môn. Người cộng sản VN mang bộ mặt đạo đức giả, mị dân, nhưng cũng có nhiều người cố gắng tìm giải pháp khi bế tắc.

Quyển sách này giúp hai phe (thắng và thua, nói tóm là dân VN) tái khẳng định sự thật qua những việc gì đã xẩy ra từ 1975 đến nay. Vì mù quáng hay ngây thơ theo một chủ nghĩa mà VN đã phải trải qua bao vấn nạn – bao khó khăn, hoàn toàn phá kinh tế miền Nam chỉ vì … “quá ngu xuẩn vì duy ý chí.”

Cái tên sách "Bên Thắng Cuộc" có lẽ cũng nói lên cái thâm ý của tác giả Huy Đức, là không coi sự thắng trận của miền Bắc là một cái gì quá vĩ đại và tuyệt đối. Hai chữ "thắng cuộc" cho người đọc cái cảm giác đó chỉ là một cái gì ở tầm cỡ nhỏ, tạm thời, trong khi dòng chảy phong  phú và đa dạng của lịch sử ngày càng cho thấy cái chính nghĩa lại thuộc bên thua cuộc là miền Nam. Nhân quyền, tự do về tư tưởng, tín ngưỡng, ngôn luận, cư trú và về kinh tế v.v... là những đặc điểm vốn đã là nền tảng cho chế độ miền Nam, ngày càng là các đòi hỏi bức thiết của mọi tầng lớp dân chúng Việt Nam hiện tại, sau gần 40 năm chế độ cộng sản được áp đặt cho cả nước, nhất là hiện tượng phụ thuộc vào Trung Cộng ngày càng rõ rệt, và việc "đảng đàn anh" đương nhiên coi Hoàng Sa và Trường Sa là của họ.

Vào thời điểm này ai thắng ai thua không còn là điều quan trọng, mà việc tái khẳng định sự thật lịch sử, để từ đó sửa chữa các sai lầm và đưa đất nước đến độc lập, thịnh vượng và dân chủ mới là điều đáng quan tâm nhất cho tất cả người dân Việt Nam. Quyển sách này chính là bước đầu giúp việc đánh giá lại “giấc mơ XHCN” mà tác giả cho thấy đã mang bao tai họa cho dân VN. Người viết bài này cũng đã sống tại Việt Nam giai đoạn sau 1975, từ tù cải tạo đến việc bị phân biệt đối xử bị coi là loại công dân hạng hai, cho đến khi vượt biển tìm được tự do; và sau đó còn có dịp về làm việc tại Việt Nam trong chương trình phát triển của Liên Hiệp Quốc (UNDP) nhằm giúp cải tổ hành chánh và kinh tế. Với các kinh nghiệm đã trải qua, người viết đánh giá là ngoài vài sai lầm nhỏ, quyển sách này đã cố nói lên được nhiều sự thật. Nó cần phải được đọc nhiều lần một cách cẩn thận, để hiểu được những gửi gắm của tác giả, trong khi chờ đọc nốt cuốn thứ hai của Huy Đức.

Ts. Đinh Xuân Quân

1. The Political Economy of the Vietnamese Transformation Process, Contemporary South East Asia, Volume 22, Number 2, Institute of South East Asia Studies, August 2000.

Trên Diễn Đàn Thế kỷ /, trước đây tác giả đã có viết về tranh chấp Mỹ-Trung. Sự tuyên bố chủ quyền phi lý của TQ trên gần trọn biển Đông và đã gây thêm sóng gió qua việc tranh chấp gay gắt với các quốc gia trong khu vực như Việt Nam và Philippines.

Tranh chấp Phi-Trung tại bãi đá ngầm Scarborough giữa 2 tàu Phi và các tàu Trung Quốc gồm hơn 80 chiếc kể cả tàu đánh cá đã kéo chú ý của cả thế giới vào lúc có hội nghị Shangri-La tại Singapore đầu tháng 6- 2012. /

Từ năm 2010 các nước ASEAN đã có nhiều tranh chấp với Trung Quốc, là một nước lớn mà có  các hành vi càng ngày càng hung hăng /.  Theo GS Thayer từ 2010, có căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ và Mỹ trở lại ĐNÁ vì thái độ của Trung Quốc tại Biển Đông và nhiều nơi khác. Ngoại tường Clinton tuyên bố tại Hà Nội vào tháng 7 năm 2010 rằng Hoa kỳ có "lợi ích quốc gia" thì Trung Quốc lại tăng thêm thái độ hung hãn, lấn áp các nước ASEAN nhất là Philippines và Việt Nam, mặc dù tại Bali vào 2011 Thủ Tướng Ôn Gia Bảo đã có thái độ ôn hoà.

Thái độ Trung Quốc làm các nước ASEAN và các nước khác như Nhật, Ấn và Úc càng ngả về Mỹ hơn. Kể từ 2011, Hoa Kỳ đã nâng cấp quan hệ quân sự và tiến hành tập trận chung với các nước có tranh chấp với Trung Quốc, chẳng hạn như Philippines, Singapore, Australia, Ấn Độ, vv. Đầu năm 2012 Tổng thống Barack Obama đã đến Ngũ Giác Đài công bố chính sách quốc phòng mới của Hoa Kỳ/. Bản phúc trình / của Center for a New American Security – CNAS thúc giục Hoa Kỳ gia tăng sức mạnh hải quân để bảo vệ tự do giao thông ở Biển Đông và giúp Đông Nam Á. Trong bối cảnh căng thẳng với Trung Quốc ngày 27/01/2012, Ngoại trưởng Philippines tuyên bố Manila sẽ chấp nhận sự hiện diện quân sự lớn hơn của Mỹ để giúp nước này bảo vệ quyền lợi và bảo đảm hòa bình trong khu vực. Tại hội nghị các bộ trưởng quốc phòng (gọi là Shangri-La) tại Singapore từ 1-3 tháng 6 thì Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Panetta tuyên bố chuyển phần lớn hạm đội (60%) Mỹ sang Thái Bình Dương cho đến năm 2020 với hướng chủ đạo là duy trì sức mạnh của quân đội Mỹ tại Á Châu – Thái Bình Dương.

Tại sao kỳ này Trung Quốc tìm tranh chấp với Philippines? Câu trả lời của Mỹ và các đồng minh của họ là gì? Có chăng một “thế liên hoàn” đang thành hình?

Philippines hay TQ muốn mở rộng quyền tài phán của họ

Trung Quốc nhắm vào Phillipines không phải ngẫu nhiên. Họ biết nếu đánh chiếm một số vị trí như trường hợp Hoàng sa 1974 hay Trường sa 1988 thì sẽ khiến các nước trong khu vực và cả thế giới sẽ phản ứng mạnh mẽ.  Do đó Trung Quốc nhằm vào bãi cạn Scarborough của Phillipines là có tính toán, có ý đồ rất sâu sắc, nằm trong chiến lược chung của họ - đó là chiến lược “tằm ăn dâu”. Tại Scarborough họ không gởi tàu chiến mà gởi tàu hải giám và tàu đánh cá để lấn dần lãnh hải.

Phó Đô đốc hải quân Alexander Pama của Philippines trưng hình ảnh hai chiếc tàu hải giám Trung Quốc chặn tàu chiến Philippines trong một cuộc họp báo tại Manila ngày 11/4/2012.AFP

Bãi cạn Scarborough được Trung Quốc coi là một bộ phận của quần đảo Trung Sa gồm cả bãi ngầm gọi là Macclesfield Bank. Theo Công ước về Luật Biển của Liên Hợp Quốc UNCLOS 1982 (phần 8, điều 121), bãi Scarborough không phải là quần đảo mà cũng không phải là đảo và chỉ cách đảo Luzon (Phillipines) khoảng 130 hải lý. Vì thế Philippines coi là thềm lục địa của họ.


Tại Scarborough Trung Quốc đưa 80-100 tàu đối đầu với 2 chiếc tàu của Philippines. Nếu Philippines rút 2 chiếc tàu thì Trung Quốc chứng tỏ rằng họ kiểm soát được bãi cạn Scarborough. Trong sách lược chiếm dầu khí, nếu Trung Quốc thành công ở Scarborough thì nó sẽ trở thành tiền lệ - sẽ tạo cơ sở cho Trung Quốc tiến hành thêm những bước mới đối với Việt Nam và một số nước khác.

Spratly Islands Occupation status



Philippines là quốc gia có quân đội và hải quân yếu nhất ASEAN / vì vậy Trung Quốc “thử tay” tại khu vực Scarborough từ tháng 4/2012 cho đến nay, cùng lúc thách thức và thử nghiệm phản ứng của Hoa Kỳ đồng minh của Philippines.

Họ cũng dùng những áp lực kinh tế đối với Philippines: ngưng các tours du lịch đến Philippines, gây khó khăn cho hàng xuất khẩu Philippines như 1.500 container chuối, và hàng ngàn containers trái cây khác phải hư thối tại các cảng TQ v.v.

Phản ứng của Philippines và thế giới

Hoa Kỳ có hiệp ước quốc phòng bảo vệ Philippines do đó họ gởi tàu ngầm nguyên tử USS North Carolina đến Subic Bay cách bãi ngầm Scarborough 230 km gởi thông điệp nói lên quyết tâm của họ. Không thua, TQ cũng đưa 5 tàu chiến hiện đại thao dượt ngoài khơi trong hải phận quốc tế phía bắc đảo Luzon thách thức Mỹ và Philippines.

Tức thì trong khi còn tranh chấp tại bãi đá Scarborough ta thấy dồn dập các tàu chiến của nhiều nước viếng thăm Philippines, đầu tiên soái hạm của hạm đội 7 của Hoa Kỳ USS Blue Ridge đến Manila, kế tiếp là tàu ngầm tấn công nguyên tử USS North Carolina ghé Subic Bay. Sau đó là 2 chiến hạm của hải quân Ấn Độ INS Rana và INS Shakti ghé thăm Philippines trong chuyến công tác tại biển Đông. Ngày 28/5/2012, ba chiến hạm của Nhật Bản gồm các chiến hạm JS Kashima, JS Shimayuki và JS Matsuyuki viếng thăm cảng Manila. Đây là một thông điệp cho thấy nhiều nước khác ủng hộ Philippines. Các chuyến viếng thăm của hải quân nhiều nước trong vùng là những thông điệp mạnh mẽ cho phía Trung Quốc, cho thấy là họ ủng hộ Philippines. Cho đến nay, tình hình tranh chấp vẫn căng thẳng chưa có dấu hiệu nhượng bộ từ mọi phía, nhưng có dấu hiệu đang giải quyết bằng thương thảo.


Ngày 4/06/2012, Tổng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ Martin Dempsey thảo luận với Tổng thống Aquino về việc tăng cường cho quân đội Philippines, chỉ hai ngày sau khi Hoa kỳ nói sẽ bố trí 60% lực lượng hải quân tại Châu Á Thái Bình Dương. Theo phát ngôn viên Phủ tổng thống Philippines thì hai bên thảo luận về “hợp tác phòng thủ và an ninh”. Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario cho biết thêm là Tổng tham mưu trưởng Quân đội Mỹ khuyên Manila nên tìm một giải pháp ôn hòa hơn là một giải pháp vũ lực. Cũng nên nhớ là cuối tháng 5/2012, Philippines nhận thêm chiếc tàu thứ 2 loại Hamilton của lực lượng tuần duyên Hoa Kỳ. Hai bên đang thảo luận sẽ tiếp tục chuyển giao thêm chiếc tàu tuần duyên thứ 3 và một phi đội F-16 đã qua sử dụng cùng các hệ thống rada giám sát bờ biển. Báo chí Philippines cũng cho biết là hải quân cũng mua tàu chiến khác loại Maestrale chống tàu ngầm của Italy. Trong những ngày gần đây TT Aquino cũng sẽ gặp TT Obama để bàn thêm.

Không những có sự viếng thăm của hải quân, hiện nay nhiều nước trong đó có Nhật Bản chấp thuận việc dùng ngân sách viện trợ vì phát triển ODA để cung cấp cho Philippines 10 tàu tuần tra loại Mihashi (xem hình).  Trong khi đó thì Nam Hàn sẽ trao tặng 1 khu trục hạm Pohang, loại 1.500 tấn. Philippines có thỏa hiệp với Nhật Bản cho hải quân nước này có thể sử dụng các căn cứ quân sự của Mỹ tại Palawan và Luzon, để đáp lại việc Nhật Bản trợ giúp Philippines tăng cường quốc phòng.


Nhật sẽ giúp Philippines tăng cường lực lượng hải giám/lực lượng cảnh sát biển.

Chiến lược của Mỹ trước sự thiếu đoàn kết của ASEAN

ASEAN vẫn “mơ” đạt đến cái gọi là trung tâm điểm của mọi vấn đề trong vùng thì với vụ bãi cạn Scarborough cho thấy ASEAN phản ứng rất yếu và Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN tại Phnom Penh cho thấy sự bất đồng trong khối ASEAN về vấn đề biển Đông – (Campuchia quyết định rút vấn đề biển Đông ra khỏi chương trình nghị sự, việc tranh cãi về thời điểm Trung Quốc can dự vào việc đàm phán về Bộ Quy tắc Ứng xử biển Đông COC, vv.).

Các nước ASEAN rất chia rẽ trong cách đối phó với Trung Quốc vì các nước ASEAN có quyền lợi khác nhau đối với vấn đề biển Đông, cho nên họ không hành động như một khối được.

Hoa Kỳ mặc dù rất ngoại giao nay bày tỏ thái độ cứng rắn trước sự bành trướng của TQ.  Quốc hội Hoa Kỳ ủng hộ khuynh hướng hành pháp Hoa Kỳ tái khẳng định sự hiện diện tại khu vực Châu Á -  Thái Bình Dương, đề phòng sự trỗi dậy quân sự không “trong suốt” của TQ với tham vọng xâm chiếm gần như toàn bộ biển Đông, đe dọa an ninh của tuyến đường hàng hải quan trọng nhất thế giới, bảo vệ các nước đồng minh và đối tác chiến lược quanh vùng biển có nhiều trữ lượng dầu khí đang tranh chấp.

Tại cuộc hội thảo của viện Nghiên Cứu các vấn đề chiến lược quốc tế (CSIS) ở Washington ngày 14/5/2012, Thượng nghị sĩ John Mc Cain (Cộng Hòa), cho rằng Hoa Kỳ cần bảo đảm rằng “TQ không thể muốn làm gì thì làm” trong lúc các nước nhỏ phải chịu tổn hại.

Tại cuộc hội nghị Shangri-La ngày 1-3 tháng 6, Bộ trưởng Panetta đưa ra 4 nguyên tắc của chính sách quốc phòng Mỹ:

1) Thúc đẩy các luật lệ và trật tự quốc tế;
2) Đào sâu và mở rộng các quan hệ đối tác song phương và đa phương;
3) Làm tương thích sự hiện diện quân sự của Mỹ ở khu vực; và
4) Đầu tư mới vào các năng lực cần thiết cho việc thực thi sức mạnh và các hoạt động của Mỹ ở Châu A-Thái Bình Dương.

Cũng như NT Clinton nói trước đây về việc siết chặt quan hệ với đồng minh (Nhật, Nam Hàn, Taiwan, Philippines, Singapore và Úc) thì tại Shangri-La ông Panetta tuyên bố Mỹ sẽ tăng cường quan hệ đối tác với Indonesia, Malaysia, Ấn Độ, Việt Nam và New Zealand.

Theo chiến lược mới thì Mỹ sẽ tiến tới một quân đội nhỏ, gọn nhưng linh hoạt.  Tại châu Á sẽ không có các căn cứ cố định, Mỹ sẽ sẵn sàng đối phó và giúp các nước “liên kết trở thành hùng mạnh.” Sự hiện diện và lãnh đạo của Hoa Kỳ sẽ giúp các quốc gia trong khu vực vững lòng tin.

Hoa Kỳ tái phối trí lực lượng quân sự của mình tại Tây Thái Bình Dương cho phù hợp với chiến lược mới, điều động 9.000 TQLC từ Okinawa sang căn cứ Guam. 60% chiến hạm của Hoa Kỳ sẽ có mặt tại châu Á-Thái Bình Dương năm 2013 và Mỹ sẽ đóng thêm khu trục hạm Arleigh Burke từ 62 lên đến 75 chiếc, và tăng cường thêm 1 chiếc hàng không mẫu hạm nữa cho châu Á Thái Bình Dương.

Để chống chiến thuật phi đối xứng - anti-access (AD2) của TQ, Hoa Kỳ cho phát triển tên lửa chống chiến hạm tầm xa gọi là Long Range Antiship Cruise Missile (LRASM) với tầm bắn 800 km (LRASM A) và LRASM-B có tốc độ Mach 5, tầm bắn 320 km.  Ngoài ra còn có hệ thống hỏa tiễn AHW (Advanced Hypersonic Weapon) mới mà giới truyền thông gọi là  “Siêu vũ khí của Mỹ dành cho TQ”, tốc độ Mach 5, tầm bắn 6.000 km chỉ trong vòng 35 phút, độ chính xác sai lệch 10 m.

Ngoài ra Hoa Kỳ đưa 2 chiến hạm hiện đại nhất đến Singapore: LCS-1, USS Freedom và chiếc LCS-2, USS Independence và sẽ triển khai thêm 2 chiếc LCS-3 và LCS-4. Các việc này cho thấy quyết tâm của Mỹ đối với Á châu.

Nam Hàn

Nam Hàn có hải và không quân hiện đại. Hoa Kỳ sẽ bán một số máy bay F-35 và Nam Hàn cũng mua thêm mua thêm 500 hỏa tiễn hiện đại đủ loại để tăng cường phòng thủ biên giới. Công nghiệp quốc phòng của Nam Hàn phát triển mạnh và cung ứng một phần cho cả nước khác nữa như Philippines. Nam Hàn cũng sẽ giúp Philippines.

Nhật

Hoa Kỳ sẽ bán 150 chiến đấu cơ F-35 và chuyển giao một số công nghệ quốc phòng cho Nhật. Nhật có nền công nghiệp quốc phòng rất mạnh, hợp tác với Hoa Kỳ trong việc chế tạo chiến đấu cơ F-35, sản xuất máy bay F-16, F 15, đóng nhiều khu trục hạm Kongo loại Arleigh Burke của Hoa Kỳ. Nhật đang cải tiến trực thăng hạm ISE DDH-182, trở thành hàng không mẫu hạm dùng cho chiến đấu cơ F-35B. Hiện giờ Nhật có 4 trực thăng hạm và đang có kế hoạch cải tiến thêm các chiếc này thành HKMH và cũng sản xuất thêm nhiều tàu ngầm.

Hiện giờ Nhật còn có thể giúp Indonesia, Philippines và Việt Nam xây dựng lực lượng cảnh sát biển, cung cấp tàu tuần tra, cải thiện hệ thống cảng biển nhằm gián tiếp can thiệp vào tranh chấp biển Đông. Nhật đang có tranh chấp với TQ tại quần đảo Senkaku, TQ gọi là Điếu Ngư. Nhật Bản là cường quốc quân sự đứng hàng thứ 2 tại châu Á, thua TQ về số lượng nhưng rất hiện đại.

Đài Loan

Hải quân Đài Loan có một số hộ tống hạm lớp Oliver Hazard Perry, mua thêm một số khu trục hạm của Hoa Kỳ và loại Lafayette của Pháp, tự đóng một số khu trục hạm lớp Chengkung loại 4.000 - 6.000 tấn.

Đài Loan tự thiết kế đóng mới một số tàu khu trục hiện đại loại Tainan có trọng tải 2.000 tấn và Hsunhu-77 có trọng tải từ 1.000 tấn. Trong năm 2011, Đài Loan cũng tự thiết kế và cho hạ thủy 10 tàu tên lửa cao tốc tàng hình Kuang Hua-6 trang bị 4 hoà tiển chống hạm HF-2.  Ngoài ra Hoa Kỳ vừa quyết định bán một số lớn F-16 cho Đài Loan và nâng cấp toàn bộ 150 máy bay F-16A/B.  Đài Loan đã triển khai hơn 100 tên lửa hành trình Hsiungfeng-2E (Hùng Phong-2E) có tầm bắn 500 km hướng về TQ.

Việt Nam thì sao?

Nhà phân tích Robert Karniol/ vừa có bài nhìn nhận “VN đang chuẩn bị để bảo vệ tốt hơn đòi hỏi chủ quyền của mình trên Biển Đông”. Ông cho rằng VN đang học kinh nghiệm của chính nước láng giềng Trung Quốc trong chiến lược quân sự đối với Đài Loan. Theo ông, Trung Quốc đang phát triển một chiến thuật riêng để đối trọng với Hoa Kỳ gọi là phương thức chống tiếp cận hay anti-access/area denial (A2/AD). Theo ông Robert Karniol, VN đang ứng dụng chiến thuật của Trung Quốc: mua các chiến đấu cơ đa năng Su-30MK và chiến hạm lớp Gepard của Nga chính là để tăng khả năng chống tiếp cận (A2/AD) với chủ trương không chạy theo số lượng mà chú ý tính năng.

VN là nước ASEAN có mối quan ngại nhất đối với Trung Quốc trong việc khẳng định chủ quyền đối với Biển Đông. Từ nhiều năm TQ đã xâm nhập nội bộ VN - vụ Hoàng Văn Hoan thành viên BCT năm 1979 bỏ qua Tàu hay mới đây vụ Trương Tấn Sang bị đe doạ khi thăm Ấn độ /hay là vụ thứ trưởng ngoại giao TQ “mạnh giọng đe doạ” Đại sứ VN tại Bắc Kinh.  Các ví dụ Trung Quốc lấn áp VN thì vô số và có lẽ các thành viên BCT còn thấm thía nỗi nhục với TQ còn hơn là người dân thường, vì luôn luôn phải nghe TQ mắng nhiếc là lũ người vô ơn vì đã ngửa tay nhận viện trợ của TQ để đánh chiếm lấy miền Nam trước đây.

Vì vậy tại Việt Nam, ông Panetta nói: “Mỹ muốn thúc đẩy độc lập, chủ quyền của các nước trong khu vực vì đó chính là lợi ích của sự ổn định.  Để có tương lai ổn định, thịnh vượng, nhân dân các nước trong khu vực sống tốt đẹp thì điều quan trọng phải bảo đảm các nước phát triển năng lực, kinh tế, thương mại...” Qua những lời rất ngoại giao, ông Panetta đã đưa ra một thông điệp rõ ràng là Hoa kỳ có ý định hỗ trợ các đồng minh trong khu vực châu Á -Thái Bình Dương phát triển và bảo vệ quyền tự do thông thương hàng hải ở Biển Đông.

Tạm kết

Nếu nghiên cứu kỹ các tài liệu hay các tuyên bố kể cả của BT Leon Panetta thì mặc dù lúc nào quân đội Mỹ cũng sẵn sàng cho mọi tình huống, ta có thể thấy là lúc nào Mỹ cũng để cửa ngỏ cho Trung Quốc.

Chiến lược quân sự của Mỹ cho thấy là việc “trỗi dậy” của Trung Quốc cũng được nhìn với cặp mắt nghi ngờ - e dè của Ấn Độ, Nhật và Úc.  Việc này cũng sẽ giúp Mỹ trong chiến lược quân sự và kinh tế nhằm giúp Mỹ ở thế mạnh để “kiềm” TQ hầu tránh một cuộc phiêu lưu quân sự có thể xẩy ra từ phía Trung Quốc tại Biển Đông hay tại Thái Bình Dương.

Chiến lược của Mỹ là làm sao “ép” Trung Quốc phải đi đến việc có những hành vi của một cường quốc có trách nhiệm và dùng các luật lệ và trật tự quốc tế làm kim chỉ nam. Trong việc kiềm chế quân sự Mỹ sẽ ở thế mạnh để có thể kiềm TQ đi vào đường giải quyết hoà bình các tranh chấp hầu tránh một cuộc phiêu lưu quân sự mà Mỹ có thể bị kéo vào [Mỹ kiềm VNCH không cho đánh ra miền Bắc sợ đụng tới TQ – hay việc Mỹ nghiêng về Khmer đỏ chống VN tại Camphuchia khi VN đánh khmer đỏ vì chính sách ngoại giao của thân TQ thời đó của Mỹ /].

Tại Shangri-La TT Yudhoyono của Indonesia lưu ý rằng "các tuyên bố lãnh thổ và tài phán chồng lấn còn cần một chặng đường dài mới có thể giải quyết". Ông bày tỏ sự lạc quan rằng "chúng ta có thể tìm cách biến các xung đột tiềm tàng ở Biển Đông trở thành hợp tác tiềm năng" nhưng cũng nhấn mạnh việc tăng tốc hợp tác. "Chúng ta không thể dành tới 10 năm nữa để nhóm làm việc ASEAN - Trung Quốc hoàn thành Bộ Quy tắc ứng xử COC; chúng ta trông đợi họ tăng tốc."

Đó là bối cảnh trong ván cờ BĐ/TBD – “shadow boxing” hiện nay nhưng chắc chắn sẽ có nhiều thay đổi.  Chiến lược chuyển trọng tâm qua Thái Bình Dương cho thấy nay Hoa Kỳ đã bài binh bố trận khắp châu Á-Thái Bình Dương và luôn trong tư thế sẵn sàng có thái độ cứng rắn trước sự bành trướng của Trung Quốc qua chính sách “liên hoàn” bao vây nước này.

TS ĐXQ





/ / Xem mấy bài của cùng tác giả trên Diễn Đàn Thế kỷ www.Diendantheky.net
/  Xem Jane Perlez, “Beijing Exhibiting New Assertiveness in South China Sea” – New York Time, May 31, 2012 
/ Carlyle A. Thayer, “The US, China and South East Asia,” Southeast Asian Affairs 2011, Institute of Southeast Asian Studies  
/ US Gov., “Sustaining Global Leadership: Priorities for 21st century Defense,” Pentagon, DC Jan 3rd, 2012  
/ Patrick M. Cronin and Robert D. Kaplan: “ Cooperation from Strength: US Strategy in the South China Sea”,  Center for a New American Security, Jan 2012  
/ Lê Hữu Uy, “Vạn lý trường thành trên biển bao vây Trung Quốc” http://thangbomaz.com/vanlytruongthanh.html
/ BBC Vietnamese.com, “Chiến thuật giữ Biển Đông của Việt Nam” - thứ hai, 16 tháng 1, 2012    
/ Tin tức riêng của tác giả  
/ Xem Hồi ký của Cyrus Vance nhà ngoại giao quá cố Mỹ.  

Ts Đinh Xuân Quân

TS. Đinh Xuân Quân

Tiến sĩ Đinh Xuân Quân

Tiến sĩ Đinh Xuân Quân