Thứ Ba, 18 tháng 4, 2023
Đọc lại Đặng Tiến: Độc Cô Thanh Tâm Tuyền, Chuyện kể năm 2000
Xin mời đọc lại 2 bài viết của nhà nghiên cứu phê bình văn học Đặng Tiến, một bài về nhà thơ Thanh Tâm Tuyền và một bài về cuốn “Chuyện kể năm 2000” của nhà văn Bùi Ngọc Tấn.
***
Độc Cô Thanh Tâm Tuyền
Nhà thơ Thanh Tâm Tuyền qua đời trưa ngày 22 tháng 3-2006, tại thành phố Saint Paul, Minnesota, Hoa Kỳ, thọ 70 tuổi.
Hôm sau, bạn hiền Phạm Phú Minh, báo tin và yêu cầu viết bài, chỉ cần khoảng 2700 chữ, trong hai ngày, cho kịp báo Thế Kỷ 21 lên khuôn. Tôi lo toáng lên: hai ngày thì đào đâu ra 2700 chữ về một tác gia nổi tiếng là khó khăn và khó tính ? Giá mạng chữ nghĩa của tôi giỏi lắm là vài ba trăm chữ, thôi thì đành viết trong giới hạn đó.
Thứ Ba, 11 tháng 4, 2023
Thơ Tháng Tư của Trần Trung Đạo, Nguyễn Hiền, Thận Nhiên, Đặng Tiến
Hơi thở Việt Nam
(Ðể tưởng niệm Trung Tá Cảnh Sát Long, người đã tự sát dưới chân tượng đài Thủy Quân Lục Chiến tại Sài Gòn sáng ngày 30-4-1975)Trên đám cỏ này là nơi anh đã nằm
Trên nắm đất này là nơi máu anh đã nhỏ
Ðất vẫn một màu nâu
Cỏ vẫn một màu xanh muôn thuở
Mặt trời mỗi sớm vẫn rọi vào làm lóng lánh
những giọt sương
Như đôi mắt sáng của anh
Lần cuối cùng ngửa mặt nhìn tổ quốc yêu thương
Dưới chân tượng đài Thủy Quân Lục Chiến.
Trung Tá Long!
Họ của anh là gì vẫn chưa ai biết
Có phải là Ngô, Ðinh, Lý, Trần hay Lê, Nguyễn...Văn Long ?
Không, tên của anh đã bắt đầu
Từ ở núi, ở rừng, ở biển, ở sông
Thứ Sáu, 7 tháng 4, 2023
Thơ Nguyễn Hiền, Đào Như, Hoàng Xuân Sơn, Đặng Tiến
Cũng có sao đâu
ly cà phê sáng bốc khói
tháng hai còn bóng dáng mùa đông
chiếc áo len cũ mặc lâu rồi
sờn mấy chỗ thây kệ, mặc có sao đâu
người đàn ông mỉm cười với chính mình
ly cà phê khét đắng mùi bắp, mùi đậu nành rang
cũng có sao đâu, cà phê vỉa hè mà
chỗ nào cũng như nhau
người đàn ông ngồi một mình không có bạn
uống chậm rãi ly cà phê giá 10k
cũng có sao đâu
không cần phải đến những nơi sang trọng như highland, starbucks…
rồi buổi sáng cũng trôi qua
rồi một ngày cũng trôi qua
rồi nhiều năm cũng trôi qua
mỗi ngày uống một ly cà phê vỉa hè
cũng có sao đâu
Thứ Ba, 14 tháng 2, 2023
Đọc lại thơ Vũ Hoàng Chương
![]() |
Thi sĩ Vũ Hoàng Chương Hình Wikipedia |
Sau 50 năm theo đúng quy định, Viện Hàn lâm Thụy Điển đã công bố danh sách đề cử Giải Nobel Văn học năm 1972. 100 nhà văn đã được đề cử, trong đó có tên một nhà thơ Việt Nam: thi sĩ Vũ Hoàng Chương (1915–1976). Cuối cùng chủ nhân giải Nobel Văn học năm đó là nhà văn người Đức, Heinrich Böll (1917–1985). Một số tác phẩm của Heinrich Böll đã được xuất bản ở Việt Nam. Mặc dù vậy, chuyện này đã làm cho nhiều người Việt trong, ngoài nước cảm thấy tự hào và hy vọng một ngày nào đó, sau chính trị gia, nhà văn, nhà báo Hồ Hữu Tường (1910–1980, được đề cử giải Nobel Văn học năm 1969) và nhà thơ Vũ Hoàng Chương, Việt Nam sẽ lại có người được đề cử (và biết đâu, sẽ được chọn) cho giải thưởng văn chương lâu đời và danh giá này.
Báo chí trong nước cũng đưa tin về việc này, nhưng tất nhiên, là lờ đi chi tiết cả hai ông đều bị tù dưới chế độ cộng sản và đều chết vì điều kiện giam giữ hà khắc, tàn bạo của nhà tù cộng sản.
Nhân dịp này, DĐTK xin đăng một số bài viết cũ và mới, về nhà thơ, từng được xưng tụng là thi bá, Vũ Hoàng Chương.
***
ĐỖ TRƯỜNG: VŨ HOÀNG CHƯƠNG, LẠC LOÀI TRONG CÕI NHÂN SINH
(Đỗ Trường viết nhân một trăm năm ngày sinh của thi sĩ Vũ Hoàng Chương 1915-2015)
Thứ Sáu, 3 tháng 2, 2023
Đặng Tiến: Giới thiệu nữ họa sĩ Thanh Trí
Nữ họa sĩ Thanh Trí (1939–2023) |
Tốt nghiệp ưu hạng khóa 1 năm 1961 Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ thuật Huế.
Tốt nghiệp khóa Sư phạm hội họa Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ thuật Sài gòn năm 1962.
Hai mươi bốn năm dạy hội họa tại các trường: Nữ Trung học Nha Trang, Hàn Thuyên Nha Trang, Nguyễn Du Sài Gòn, Văn Hiến Sài Gòn, và các lớp hội họa,
Năm 1987 đến Hoa Kỳ.
Thời gian đầu hành nghề họa sĩ tự do (freelance artist Seller’s Permit.
Tiếp tục tu nghiệp về hội họa và tốt nghiệp Design Drafting năm 1993 tại Cosumnes River College Sacramento.
Qua đời ngày 31.1.2023 tại Sacramento California USA, hưởng thọ 84 tuổi (Nguồn: E.E Emprunt Empreinte. Mượn Dấu Thời Gian )
Để tưởng niệm sự ra đi của nữ họa sĩ, Diễn Đàn Thế Kỷ xin đăng lại 2 bài viết cũ của nhà phê bình văn học Đặng Tiến (Paris).
ĐẶNG TIẾN: GIỚI THIỆU NỮ HỌA SĨ THANH TRÍ
Thanh Trí là bậc nữ sử (la femme intellectuelle) tài hoa, phụng hiến cuộc đời cho hội họa.
Thứ Sáu, 4 tháng 3, 2022
Đặng Tiến: Tính uy-mua và nghệ thuật trong Thơ Cao Tần
*
Trong văn thơ Việt Nam ít có, nhưng vẫn có, uy-mua. Ca dao có câu vô cùng tinh tế:
Tưởng giếng sâu, anh (em) nối sợi dây dài
Ai ngờ giếng cạn, anh (em) tiếc hoài sợi dây
Ở mức độ đơn giản hơn:
Chàng ơi đưa gói em mang
Đưa gươm em xách để chàng đi không
Và dân giã hơn nữa:
Trời mưa trời gió
Xách đó đi đơm
Chạy về ăn cơm
Chạy ra mất đó
(đó: dụng cụ để đơm, bắt cá bằng tre đan)
Xùng xình như áo mới may
Hôm qua mới mặc, hôm nay mất rồi
Thứ Sáu, 18 tháng 2, 2022
Đặng Tiến: Thảo Trường (1936-2010)
Nhà văn Thảo Trường |
Nhà văn Thảo Trường tên thật là Trần Duy Hinh, sinh 1936 tại Nam Định, nổi tiếng tại miền Nam trước 1975, đã qua đời tại Quận Cam, California, Hoa Kỳ, ngày 26-8-2010 vì bệnh ung thư gan, thọ 74 tuổi. Sĩ quan Quân lực Việt Nam Cộng hòa, cấp bực thiếu tá, anh là một trong những người tù lâu năm nhất: 17 năm cấm cố qua 18 trại giam từ Nam ra Bắc.
Di cư vào Nam năm 1954, anh vào trường Sĩ quan Thủ Đức, phục vụ ngành pháo binh vùng giới tuyến và bắt đầu viết văn. Truyện ngắn đầu tiên “Hương gió lướt đi” đăng trên tạp chí Sáng Tạo, Sài Gòn, ký bút hiệu Thao Trường, đã gây ngay được tiếng vang trong giới độc giả trẻ thời đó, vì đề tài và giọng văn đơn giản và mới mẻ.
Chuyện bắt đầu tại Hà Nội, giữa một cậu học trò mười lăm tuổi, với cô hàng xóm tên Ngân, hơn cậu – người kể chuyện – khoảng năm, bảy tuổi. Ngân làm chủ một quán giải khát, phục vụ lính Pháp, quan tâm đến cậu bé hàng xóm như một người em, và bị các đồng nghiệp “nhà thổ” khác chế riễu: “xê-ri của chị Ngân đấy chúng mày ạ… Nhưng Ngân đã nghiêm chỉnh bảo họ: – các chị đừng đùa. Anh ấy là học sinh, không ưa thế đâu.”[1]
Chuyện và văn không có gì lạ, nhưng thời đó, 1958-1960, độc giả học sinh, sinh viên ham thích vì cách viết thật thà, đơn giản, phản ánh thời đại một cách bàng quan: không khí Hà Nội thời cuối chiến tranh Việt Pháp, cuộc di cư 1954; hai nhân vật gặp lại nhau tại Nha Trang khi “tôi” đã trưởng thành, quan hệ đi xa hơn, rồi Ngân theo chồng về Pháp, vẫn thư từ cho người bạn cũ.
Chủ Nhật, 23 tháng 5, 2021
Đặng Tiến: Huy Cận (1919-2005)
Chủ Nhật, 4 tháng 10, 2020
Đặng Tiến: Phạm Duy và Huế
Nhạc sĩ Phạm Duy không có quan hệ dây mơ rễ má gì với đất Huế và người Huế, nhưng xứ Thần kinh đã để lại trong nhạc phẩm anh nhiều âm hưởng và hình ảnh sâu đậm, đặc biệt sau bốn lần ghé Huế : 1944 khi đi hát rong ; 1946 sau cách mạng tháng 8, từ chiến khu Nam Bộ về Bắc ; 1948 trong kháng chiến chống Pháp ; và 1953 khi về thành.
1948, từ chiến trường Bình Trị Thiên chống Pháp, Phạm Duy về hoạt động tại vùng địch hậu Đại Lược và nhiều đêm bí mật về gặp gỡ cán bộ, nghệ sĩ nội thành tại Vỹ Dạ, thời điểm sáng tác bài Về Miền Trung :
Ôi quê hương xứ dân gầy, ôi bông lúa,
Con sông xưa, thành phố cũ..
Ngần ấy chữ thôi là cô đọng tất cả hình ảnh chủ yếu về một vùng đất và một thành phố; không cần đến những “Huế đẹp và thơ”, “áo tím, áo trắng, nón nghiêng…” là những vẽ vời, lâu ngày sáo mòn trở nên phù phiếm.
Con sông xưa, thành phố cũ, là đầy đủ, hàm súc và tình nghĩa.
Mùa Xuân 1944, Phạm Duy lưu diễn trong gánh Đức Huy Charlot Miều, từ Bắc vào Nam, ghé Huế, hát tại rạp Tân Tân, trên đường Paul Bert, nay là Trần Hưng Đạo. Nhạc sĩ chưa sáng tác nhiều, nhưng 1944 là bước ngoặt quan trọng vì anh khám phá ra dân nhạc Huế, trong nhiều đêm nằm đò lắng nghe những câu hò mái nhì, mái đẩy, những bài Nam Ai, Nam Bình mà trước kia anh chỉ nghe qua đĩa hát. Lần này Phạm Duy nghe trực tiếp, ghi lại nhạc lý, viết thành biên khảo ”Những điệu hát bình dân Việt Nam”.
Anh nhắc lại : Âm giai ngũ cung lơ lớ của hò mái nhì khác hẳn với âm giai điều hòa (harmonie tempérée) của Âu Tây và âm giai ngũ cung đúng của dân nhạc miền Bắc. Các cung bực của hò Huế có những cao độ (intervalles) non hơn hay già hơn cung bực trong âm giai Âu Tây, hay âm giai Miền Bắc.
Hò mái nhì hay hò mái đẩy là tiếng nói điển hình của người dân tại một miền nên thơ nhất của đất nước Việt. Tiếng hát xây dựng trên một âm giai lơ lớ đã thể hiện được sự thần bí của cõi lòng, vì vậy dễ dàng đi sâu vào tâm hồn người nghe hơn là nhạc ngũ cung đúng của Miền Bắc” [1].
Chủ Nhật, 2 tháng 6, 2019
Đặng Tiến: Tô Thùy Yên (1938-2019) nhà thơ Việt Nam
![]() |
Nhà thơ Tô Thùy Yên (1938 - 2019) - Photo by Triet Tran |
Chủ Nhật, 26 tháng 5, 2019
Đặng Tiến: Ngựa Phi Đường Xa
Chủ Nhật, 1 tháng 5, 2016
Đặng Tiến - Kỷ niệm 60 năm Giai phẩm, Nhân văn - 1956- 2016: kỷ niệm 60 năm Giai phẩm, Nhân văn
LTS. Rất nhiều sách báo đã viết về vụ đàn áp những văn nghệ sĩ chủ trương tạp chí "Nhân văn" và các "Giai phẩm" văn thơ ở Miền Bắc Việt Nam năm 1956, tới nay là đúng 60 năm. Góc cạnh chủ yếu trong phần lớn các bài viết là sự đàn áp trí thức trong một chế độ toàn trị. Điều này không sai, và bài viết mà chúng tôi đăng lại mới đây của nhà văn Lê Hoài Nguyên, tên thật là Thái Kế Toại, nguyên Đại tá công an, công tác tại A25 (chuyên theo dõi văn nghệ sĩ và văn hóa), nhấn mạnh tới khía cạnh "NVGP trước hết là một trào lưu tư tưởng, một cuộc cách mạng văn học đòi hỏi dân chủ hóa ở miền Bắc Việt Nam năm 1954-1960" góp thêm những chứng từ trong chiều hướng đó của một người trong bộ máy. Tuy nhiên, có phải đó là khía cạnh duy nhất (hay duy nhất đáng lưu ý) về vụ án văn học - chính trị này? Kinh nghiệm cho thấy ta luôn luôn cần cảnh giác với những thông điệp mà Đảng Công sản muốn đưa ra, nói một chuyện nhưng đằng sau lại ẩn giấu nhiều chuyện khác, thường là quan trọng hơn. Bài viết dưới đây của Đặng Tiến phân tích vụ án dưới một "góc nhìn khác" (mượn chữ của nhà báo Trương Duy Nhất), gợi cho người đọc những câu hỏi lý thú liên quan tới cuộc tranh giành quyền lực ở chóp bu ĐCSVN, những câu hỏi không phải không liên quan tới tình hình đất nước hiện nay. Bài viết đã được đăng trên mạng Talawas năm 2007, tác giả hiệu đính lại và gửi Diễn Đàn nhân kỉ niệm 60 năm vụ án. Xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc.
Thứ Tư, 30 tháng 9, 2015
Đặng Tiến - Chim và Rắn : cái nhìn tương đối trong văn chương Võ Phiến
![]() |
Võ Phiến và tác giả, sông Loiret 1986 |
Sau khi mình chết mà con cháu có làm tới quận công, sao bằng đang sống mà gặp được sự chung tình. (Võ Phiến)
Thứ Bảy, 8 tháng 8, 2015
Đặng Tiến - Nguyễn Bắc Sơn
![]() |
Nhà thơ Nguyễn Bắc Sơn |
Thứ Hai, 23 tháng 1, 2012
Chuyện Rồng năm Nhâm Thìn
Thứ Bảy, 19 tháng 11, 2011
VŨ HỮU ĐỊNH, Tình Ca người lỡ vận
Tranh Thân Trọng Minh
Hát âm u trong đêm tói một mình . (tr.71)