Tuần qua, trong khi xem lại một số giấy tờ cũ, tôi tình cờ thấy mấy bức thư của họa sĩ Đinh Cường.

Trong thời gian tôi làm báo Thế Kỷ 21 từ năm 1993 đến 2007 tại Quận Cam California, Đinh Cường là một trong những họa sĩ thường liên lạc với tòa soạn nhất. Thư từ anh gửi phần lớn qua đường bưu điện chứ không mấy khi dùng email, lý do dễ hiểu là anh thường gửi các mẫu tranh để làm bìa báo, hoặc các vignettes để giúp tòa soạn trong việc trình bày trang báo. Cũng nhiều khi chỉ là vài lời thăm hỏi viết trên một tấm thiệp, hoặc thông báo một sinh hoạt nghệ thuật tạo hình nơi anh đang sống.

Tấm thiệp chúc tết Đinh Hợi của Đinh Cường,
 cách đây đúng mười năm 

Nhớ lại, niên khóa 1957-58 tôi từ miền Trung vào học Đệ Tam C tại trường Trương Vĩnh Ký Sài Gòn, tết năm ấy trên tờ báo Xuân của trường tôi lần đầu tiên thấy tên Đinh Cường. Lúc đó anh đang học Đệ Nhất, hơn tôi hai lớp, viết một bài báo về họa sĩ Picasso. Là dân tỉnh lẻ mới vào học ở thủ đô, tôi lấy làm phục cách làm báo xuân quy mô của một trường lớn, và rất lạ là cho tới bây giờ hai cái tên Picasso và Đinh Cường là cái duy nhất tôi còn nhớ lại từ tờ báo ngày ấy.

Năm 1966, khi chúng tôi một nhóm giáo chức tổ chức Chương Trình Sinh Hoạt Thanh Niên Học Đường (CPS) trụ sở đóng tại các nhà tiền chế trên nền cũ của Khám Lớn Sài Gòn thì ít lâu sau có ngay một số láng giềng đáng mến: hội Họa Sĩ Trẻ, rồi đoàn Văn Nghệ Nguồn Sống cũng đến đặt trụ sở trên miếng đất rộng mênh mông này. Tại hội Họa Sĩ Trẻ tôi thường gặp các bạn Hồ Thành Đức, Nguyễn Trung, Nghiêu Đề, Trịnh Cung... nhưng ít khi gặp Đinh Cường. Có thể nói các năm 1966, 1967 là thời gian sinh hoạt của giới trẻ Sài Gòn đạt những thành tựu rất đẹp. Từ cái nền của nhà tù khét tiếng thời thực dân ấy, một sức trẻ vươn lên với tất cả thiện chí, tài hoa và tinh thần phục vụ xã hội rất cao. Trên vết tích u ám của quá khứ ấy đã xuất phát biết bao trại công tác đi về vùng giới tuyến, trại cứu trợ bão lụt miền Trung, công tác cứu trợ nạn nhân chiến tranh...; tại cái sân khấu đơn sơ nghèo nàn của quán Văn trước sân trụ sở CPS, Khánh Ly đi chân đất đứng trên một cái két bia bằng gỗ để hát nhạc Trịnh Công Sơn với tiếng đàn đệm và tiếng hát bè của nhạc sĩ họ Trịnh, hết tối này qua tối khác mang lại một cảm hứng nghệ thuật mới mẻ dạt dào; các sáng tác hội họa của các bạn “họa sĩ trẻ”, một lứa nghệ sĩ đầy tài năng và tài hoa của một miền Nam đầy tai họa chiến tranh...

... Rồi mãi đến khi ra hải ngoại. Tôi làm báo ở Nam Cali, Đinh Cường vẽ vời và làm thơ ở tiểu bang Virginia bên cạnh thủ đô nước Mỹ. Dù không mấy khi gặp nhau, vẫn gần gũi qua thư từ, nhất là những bức tranh dùng làm bìa báo bạn tặng. Cường biết sự khó nhọc và khó khăn của nghề làm báo, nên lúc nào cũng hỗ trợ và khuyến khích. Khoảng cuối năm 2006 bạn qua Quận Cam chơi, ghé thăm “tòa soạn” của báo Thế Kỷ 21, tức nơi tôi cư ngụ, một cái mobile home trên đường Bolsa. Cường có vẻ thích căn nhà nhỏ, bên ngoài có mảnh vườn chút xíu với nhiều hoa lá, đặc biệt giàn bông giấy đỏ rực ở hiên, bên trong đơn sơ đạm bạc. Cường đi quanh chỗ phòng khách và phòng ăn, nhìn trên tường đã đầy tranh của Hồ Thành Đức, Nguyễn Trọng Khôi, Khánh Trường... cuối cùng tìm ra được một chỗ trống là cái hông của tủ để TV ở phòng khách, bề ngang chỉ khoảng nửa thước, liền nói với tôi: “Tôi sẽ gửi tặng ông một bức tranh nhỏ để treo chỗ này.” Tôi cảm động vì từ khi vào nhà, Cường cố tình tìm một chỗ để treo một bức tranh mà Cường định tặng tôi, nhưng nhà nhỏ, không gian treo tranh rất ít ỏi...

Độ nửa tháng sau tôi nhận được bức tranh qua đường bưu điện, kích thước vừa để treo nơi Cường đã chọn, nhưng tôi không treo ở đó mà dọn dẹp một nơi khác trang trọng hơn cho bức tranh của người bạn quý. Cùng với bức tranh, Cường gửi cho tôi mấy dòng viết trong một tấm thiệp đề ngày 1 tháng Sáu năm 2007, và bản copy bài viết về bông giấy của Huỳnh Hữu Cửu mà chúng tôi cho đăng lại trong số này.

Mới đó mà đã mười năm rồi. Bức tranh của Đinh Cường đã ở cùng chúng tôi mười năm. Tôi cũng đã ngưng làm tờ Thế Kỷ 21 đúng mười năm.

Và Đinh Cường, cuối cùng cũng đã rời bỏ chúng ta.

12 tháng 8, 2017

PPM

Mưa lạnh nhớ về mưa phố núi

chiều mưa qua mấy dốc đồi cao

và mây bay thấp ngang thềm cửa

về với mùi sơn tranh chưa khô

về với gỗ thông giường nệm cũ

nhớ chiếc giường Van Gogh lẻ loi

đàn quạ đen qua đồng lúa ửng

sao ngươi tự kết liễu thiên tài

mưa lạnh chiều mưa rừng tháng chạp

mùa này cây cối đứng buồn thiu

tàu qua hụ tiếng còi nghe rõ

lặng nghe như có tiếng ai về

lặng nghe trên bậc thềm rêu ấy

mưa khuya về với núi non buồn

tháng chạp Dran mưa và gió lộng

mưa lạnh chiều nay mà nhớ người

Virginia, 19.12.2011

Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Mỹ (VAALA)

Trân trọng kính mời quý vị 

Đến tham dự buổi tưởng niệm Hoạ sĩ Đinh Cường

Thứ Bảy, ngày 30 tháng Giêng, từ 2pm-4pm

Tại Việt Báo Gallery

14841 Moran Street

Westminster, CA 92683

Chương trình: 

Tính Thi Ca Trong Nhật Ký Đinh Cường – diễn giả: Du Tử Lê

Cõi Tạo Hình Của Đinh Cường – diễn giả: Ann Phong 

Ban tổ chức sẽ mời thân hữu và những người yêu mến nghệ thuật của Đinh Cường chia sẻ những cảm nghĩ của mình về người hoạ sĩ tài hoa bằng cách viết vào giấy và dán lên một tấm bảng lớn sơn màu xanh. Sau buổi tưởng niệm, VAALA sẽ gửi những cảm nghĩ này cho gia đình của Hoạ sĩ. Một số tranh của Đinh Cường sẽ được triển lãm trong dịp này. 

Trân trọng,

Hội Văn Học Nghệ Thuật Việt Mỹ (VAALA)

CHIA BUỒN

Được tin

Họa sĩ ĐINH CƯỜNG

Vừa qua đời vào ngày 7 tháng 01, 2016
tại bệnh viện Fairfax, Virginia

Thọ 77 tuổi.

Thương tiếc một họa sĩ tài danh của Việt Nam
sáng tác từ đầu thập niên 1960 cho đến nay,
chúng tôi một số bạn bè xin thành kính chia buồn
cùng chị Đinh Cường và tang quyến.

Nguyện cầu Hương Linh Họa sĩ Đinh Cường
sớm tiêu diêu nơi miền Cực Lạc.

Đỗ Quý Toàn. Phạm Phú Minh. Trần Mộng Tú. Ngô Thế Vinh. Bé Ký-Hồ Thành Đức. Ann Phong. Khánh Trường. Trịnh Cung. Nguyễn Đình Thuần. Nguyễn Đồng-Nguyễn Thị Hợp. Nguyên Khai. Song Thao. Luân Hoán. Trang Châu. Võ Kỳ Điền. Hoàng Xuân Sơn. Lưu Nguyễn. Hoàng Chiều Nhân. Phan Thanh Tâm. Trần Viết Ngạc. Thành Tôn. Trần Yên Hòa. Trần Văn Nam.

bàng hoàng xúc động hay tin

Thôi

Tới kệ sách thứ 5 thì mắt

chiều đã mỏi sương khuya đã trắng

chìm hồm bướm đã mê vào đêm

tuyết lú.  Thế rồi đã trễ cái

hẹn sang thăm anh cùng Song Thao

Hồ Đình Nghiêm cái lạnh khắc nghiệt

mùa đông bắc mỹ đã làm nhụt

khí thế đường xa mắt mờ của

kẻ muôn đời nhỡ hẹn đời là

những cuộc hẹn lần lữa không cùng

cho tới khi không còn hẹn được

nữa thì luyến tiếc ngẩn ngơ ân

hận đời đời xiêu hình đổ bóng

Thôi bây giờ không còn ai viết

những đoạn ghi những tự tình ân

cần bè bạn những chương thời sự

gặp gỡ trùng phùng của đến và

đi của mất và còn của thương

và nhớ thế rồi đã mất anh

thật như bức tranh tự xóa nhòa

giữa ngày đông tháng giá nghe vẫn

còn đó “nụ cười phúc hậu giữa

thu vàng” Elena Pucillo Trương Văn Dân

vô vàn trân quý với tấm lòng

của xiết bao bạn bè còn lại

Qua đồi cát La Vang, Đinh Cường sơn dầu sưu tập của Trung Tướng Ngô Quang Trưởng (trái)  

Vườn Đá Tảng, Đinh Cường sơn dầu 1994 (phải) 

Bày tỏ về nghệ thuật hội hoạ, Đinh Cường cho biết: “Tôi đã vẽ trong mọi hoàn cảnh, nơi chốn. Không biết để làm gì. Có lúc gần như tuyệt vọng, đôi khi thấy mình được cứu rỗi. Và tôi lại tiếp tục vẽ, tiếp tục suy nghiệm.”

Họa sĩ Đinh Cường (Hình: Uyên Nguyên)

Tin từ gia đình cho biết, họa sĩ Đinh Cường vừa qua đời lúc 9 giờ 41 phút tối ngày 7 tháng 01, 2016 tại bệnh viện Fairfax, Virginia, sau một thời gian dài bạo bệnh, và bệnh đã phát nặng trong thời gian gần đây.

Đinh Cường là một họa sĩ nổi tiếng của Việt Nam, sinh năm 1939 tại Thủ Dầu Một, cựu học sinh Petrus Ký, Sài Gòn. Năm 1963 ông tốt nghiệp trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Huế; năm 1964 ông tốt nghiệp Sư Phạm Hội Họa tại trường Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ Thuật Sài Gòn.

Trước khi tốt nghiệp các trường mỹ thuật ông đã sáng tác nhiều tranh. Năm 1962 - 1963 ông đã đoạt Huy Chương Bạc tại Triển Lãm Hội Họa Mùa Xuân tại Sài Gòn. Năm 1962 ông đoạt Giải thưởng trong Triển Lãm Mỹ Thuật Quốc Tế tại Sài Gòn.

Ông nguyên là Giáo sư Hội Họa trường Nữ Trung học Đồng Khánh, Huế, và Giáo sư trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Huế.

Ngoài việc sáng tác tranh, ông đã xuất bản hai tập thơ, Cào Lá Ngoài Sân Đêm (Thư Ấn Quán, 2014), và Tôi Về Đứng Ngẩn Ngơ (Quán Văn, 2014). Vào tháng 8 năm 2015, ông xuất bản cuốn sách cuối cùng của đời mình: Đi Vào Cõi Tạo Hình (Văn Mới 2015), viết về các họa sĩ từ thời trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương những năm 1930 cho đến giai đoạn 1954 *. Ông dự trù sẽ xuất bản tiếp tập II viết về những họa sĩ cùng thời với ông từ 1957 đến 1966 là năm thành lập Hội Họa Sĩ Trẻ Việt Nam, nhưng chưa kịp thực hiện ý nguyện.

Ông mất đi, để lại vợ và ba người con, hai trai và một gái, đều đã trưởng thành.

---------------

* Mời xem bài viết của Phạm Xuân Đài về tác phẩm này: 

http://phamxuandai.blogspot.com/2015/08/cung-inh-cuong-i-vao-coi-tao-hinh.html

Tôi nhớ, khoảng năm 1970, sau khi tốt nghiệp trường Hành Chánh, tôi được bổ về Thừa Thiên, Huế làm việc. Nhiệm sở là quận Quảng Điền, với chức vụ phó quận hành chánh. Quảng Điền cách Huế vài chục cây số, có cái địa danh rất nhiều người biết là phá Tam Giang với hai câu thơ “Thương em anh cũng muốn vô. Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang” Phá Tam Giang cách quận lỵ, là chợ Ngũ Xã, chừng một cây số. Thỉnh thoảng tôi ra đứng nhìn cái đầm  nước rộng mênh mông đó mà chẳng thấy một chút xúc động, mơ mộng nào. Phía bên kia mờ mịt bờ dương liễu xanh thẫm, xa đến nổi thành một vạch dài, chia cắt nước với trời. Sau lưng tôi là bờ đất với những cây dại rải rác. Làng xóm ở tít đằng xa. Sau lũy tre xơ xác là những ngôi nhà tranh lụp xụp bên cạnh những thửa ruộng, những con đường quê vắng vẻ. Chiến tranh đã tiêu diệt một số người, một số khác tìm về thành phố sống lây lất, chỉ còn lại những người liều chết, sống bám ruộng đồng để săn sóc mồ mả tổ tiên, ông bà, cha mẹ...