Nhà văn Jon Fosse

Nhà văn Jon Fosse vừa đoạt giải Nobel Văn chương về kịch nghệ năm nay, 2023. Ngoài ra, ông cũng nổi tiếng trong lãnh vực thơ và truyện. Tác phẩm của ông được dịch ra khoảng 50 ngôn ngữ. Tìm hiểu về mục đích sáng tác, ông cho biết, “I hope they can find a kind of peace in, or from, my writing.” (Tôi hy vọng người đọc có thể tìm thấy sự bình an trong các tác phẩm của tôi.) Tác phẩm nổi tiếng với nội dung sâu đậm của ông là dãy “Septology”. Đây là một từ vựng mới, có ý nghĩa là một loạt bảy cuốn sách. Có lẽ, Septology phát xuất từ “Heptalogy” mà ví dụ rõ rệt nhất là dãy tác phẩm Harry Potter.

Tôi xin được giới thiệu đến độc giả một ít bài thơ của Fosse, những tư duy sâu sắc về thân phận con người.

***

Nơi Này Có Một Người

Có một người ở đây

rồi biến mất

theo gió 

tan vào

nội phương

cùng với đá di động

tạo thành ý nghĩa

trong duy nhất luôn luôn mới 

của cái gì

và cái gì không phải 

trong im lặng

nơi gió

hóa thân thành gió

nơi ý nghĩa

tạo thành ý nghĩa

trong di động biến thân 

của tất cả tồn tại

ngay lập tức

từ nguồn thể

nơi âm thanh cưu mang nghĩa lý

trước khi ngôn từ phân thân

từ đó không bao giờ xa cách con người

Nhưng

nó ẩn trong toàn bộ tương lai và quá khứ

và ẩn trong

cái gì không hiện hữu

nơi ranh giới biến tan 

giữa những gì hiện diện 

và những gì sắp đến

nó vô tận không khoảng cách

trong cùng một chuyển động

nó sáng tỏ

rồi biến mất 

mà vẫn còn

trong lúc biến thân

nó bừng sáng

sự tối

trong lúc nó nói 

về sự im lặng

không có ở đâu

mà ở khắp nơi

khi gần

khi xa

xác và hồn nhập lại

như một

nhỏ

và lớn

như mọi thứ

nhỏ vốn không có gì

nơi toàn thể khôn ngoan tồn trữ 

mà không biết

trong thâm tâm

nơi hư vô bị phân mảnh 

ngay lập tức

mọi thứ trở thành một nó và tất cả 

trong cái phân mảnh

mà không thể chia tách

trong ranh giới vô hạn Cách tôi để nó biến tan

trong sự hiện diện rõ ràng

trong chuyển động xóa bỏ 

trong ngày đi loanh quanh

nơi cây là cây

nơi đá là đá

nơi ngôn từ toàn bộ không thể hiểu 

về mọi thứ tồn tại

về mọi thứ biến mất và những gì còn lại 

là ngôn từ hòa đàm

(Bản Anh ngữ của May-Brit Akerholt.)

A human being is here

and then disappears 

in a wind

that vanishes

inwards

and meets the rock’s movements

and becomes meaning

in always new unity

of what is

and what is not

in a silence 

where wind

becomes wind 

where meaning

becomes meaning

in lost movement

of everything that has been 

and at once is

from an origin

where the sound carried the meaning 

before the word divided itself

and since then never left us 

But it is

in all past and it is in all future 

and it is

in something

that doesn’t exist

in its vanishing border 

between what has been 

and what shall come

It is infinite and without distance 

in the same movement

It clears up 

and disappears 

and remains

while it disappears 

And it lights up

its darkness 

while it speaks 

of its silence

It is nowhere

It is everywhere

It is near 

It is far

and body and soul meet 

there as one

and it is small 

and as big

as everything that is 

as small as no thing

and where all wisdom is 

and no thing knows

in its innermost self 

where nothing is divided

and everything is at once itself and everything else 

in the divided

which is not divided

in endless boundary The way I let it disappear 

in obvious presence

in vanishing motion

and walk around in the day 

where tree is tree

where rock is rock 

where wind is wind

and where words are an incomprehensible unity 

of everything that has been

of everything that disappears 

and thus remains

as conciliatory words

***

Chỉ Biết

ca khúc, ca khúc biển khơi

lướt từ dãy núi xuồng đồi dốc xuôi 

rồi xuyên ngang khắp bầu trời

trong bay xanh, tỏa chơi vơi mờ mờ 

về nơi chúng ta đang chờ

là nơi mãi mãi lặng lờ vô ngôn

thôi thì chỉ biết (nguồn cơn)

Only Know

the song, the song of the sea

slides down the steep mountains 

and across sky

in blue flight, like a shimmering

in towards where we are together 

and where we never say anything

and only know

***

Núi Nín Thở

Một hơi thở thật sâu 

Và ngọn núi đứng đó 

Rồi ngọn núi tồn tại

Là thể thức núi hiện hình

Cúi mình 

Đi xuống 

Vào núi 

Nín thở

Trong khi biển và trời 

vỗ về và đánh đập 

Ngọn núi nín thở

(Bản Anh ngữ của May-Brit-Akerholt.)

The Mountain Holds Its Breath

and then the mountain stood there 

then the mountains stood there

and that’s how the mountains stand there

and stoop downwards 

and downwards

into themselves

and hold their breath

while heaven and sea 

stroke and beat

the mountain holds its breath

***

Đôi Điều Về Diễn Viên

Di chuyển nào bên trong

Như cuộc đời

Luôn di động ngắt khoảng 

Là thứ tĩnh lặng

Và nặng nề

Như chính cuộc sống 

Nặng nề Cho những ai 

Hóa thân thật nhẹ 

Cùng một lúc thật nặng 

Họ bước ra khỏi đời

Đứng đó 

Run rẩy 

Hổ thẹn

Không biết nói gì

Không có gì để nói

Vì vậy phải nói đôi điều để ra đi

Bước chân nhẹ nhàng thẳng như gió 

Họ tiến tới

Họ đứng lại

Bản thân nặng trĩu

Trong ánh sáng của nhau 

Trong khi lòng xấu hổ 

Tan biến

Và sáng lên như chú chó của thiên thần 

Rồi thiên thần mở cánh rộng

Che phủ họ

Sau đó, người ta đồn đãi

Something About The Actor

like life

always in gaping motion 

is something quiet

and heavy 

like life itself

is heavy For some 

life becomes too light

and at once too heavy

and they step out of what happens and stand there

shakily ashamed

and don't know what to say they have nothing to say

and therefore something must be said And they move forward with steps light and straight as the wind

they move forward and they stand there heavy of 

themselves in each other's light while the shame 

dissolves

and becomes as light as the dog's angel

And then the angel's wings open 

and spread across them

And then it is said

Jon Fosse

Ngu Yên biên dịch 

(Trích từ Đọc Và Viết, 

Tạp chí dịch thuật, Tam Cá Nguyệt Số Mùa Đông 2023)