Bản dịch bài viết trên Nikkei Asia Review ngày 06/01/2023, một truyền thông trung hữu với độ xác tín cao, về việc hai phó thủ tướng Việt Nam Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam bị cách chức.

***

Trước đó ông Phạm Bình Minh là phó thủ tướng thường trực phụ trách đối ngoại còn ông Vũ Đức Đam là phó thủ tướng phụ trách y tế công cộng. Người ta tin hai người này bị cách chức vì đã để tham nhũng lộng hành trong lãnh vực phụ trách của họ.

Tội của ông Phạm Bình Minh được cho là thiếu giám sát khi COVID-19 mới bộc phát trên thế giới và Việt Nam dàn xếp để đưa các công dân đang ở nước ngoài về nước, Có khoảng 40 người trong đó có một thứ trưởng ngoại giao, một cựu đại sứ tại Nhật và lãnh đạo một đại lý du lịch, bị bắt giữ do cáo buộc nhận hối lộ từ hành khách để thu xếp ưu tiên chuyến bay cho họ.

Ông Vũ Đức Đam thì bị chỉ trích về việc giám sát thủ tục đấu thầu bộ xét nghiệm coronavirus của chính phủ. Việc này bị phơi bày là kém cỏi do gian lận trong đấu thầu, đưa đến việc cách chức và bắt giữ một cựu bộ trưởng y tế và một cựu chủ tich Uỷ Ban Nhân Dân thành phố Hà Nội.

Ông Phạm Bình Minh, hình Wikipedia

Ông Vũ Đức Đam, hình Wikipedia

Cả ông Minh lẫn ông Đam đều không bị bắt giữ và chưa có thông cáo chính thức nào đưa ra giải thích việc cách chức họ. Khi nói chuyện với Nikkei Asia, một nguồn tin ngoại giao tỏ vẻ bất ngờ vì “hai người  này có hình ảnh trong sạch trong đảng và họ dược dân chúng yêu mến.”

Việc cách chức này đánh dấu sự leo thang trong nỗ lực chống tham nhũng do tổng bí thư Đảng Cộng Sản Việt Nam, đang trong nhiệm kỳ thứ ba, tiến hành. Đây là lần đầu tiên ông Trọng đã chạm tới những viên chức chính phủ ở cấp cao nhất.

Các chuyên gia cho rằng việc leo thang này chứng tỏ ông Trọng đang củng cố hơn nữa việc kiểm soát quyền lực, mặc dù, theo ông Đặng Tâm Chánh, một nhà phân tích chính trị ở thành phố Hồ Chí Minh: “ông Trọng hầu như đã tóm thâu quyền hành thực sự của bộ máy nhà nước, đảng, quân đội, tư pháp và giám sát”. 

Truyền thông nhà nước ở Việt Nam gọi nỗ lực hung hăng này, do cái gọi là Uỷ ban Chỉ Đạo Trung Ương về Phòng, Chống Tham Nhũng đứng đầu, là “đốt lò”. Ông Chánh coi đó là "lò của ông Trọng”.  

Trong khi tiến hành việc chống tham nhũng này, ông Trọng cũng đang tìm người kế vị. Carlyle Thayer, giáo sư chính trị hồi hưu tại Học viện Quốc Phòng Úc, đại học New South Wales, nói rằng ông Trọng "đã thất bại trong việc làm đại hội đảng lần thứ 13 chấp thuận người mà ông ta bảo trợ, ông Trần Quôc Vượng, làm tổng bí thư cho nhiệm kỳ tới. Trong đại hội đảng này, ông Trọng được bầu làm tổng bí thư nhiệm kỳ thứ ba, một việc vô tiền khoáng hậu.

Ông Thayer nói với Nikkei: “Ông Trọng sẽ âm thầm vận động các Ủy Viên Bộ Chính Trị, Ban Bí Thư và các đảng viên cao cấp khác. Đồng thời, ông Trọng sẽ tiếp tục chiến dịch “đốt lò” của mình vì ông ta biết rằng tham nhũng trong đảng là mối đe dọa lớn lao cho sự chính danh của đảng trong việc cai trị Việt Nam."

Từ lâu người ta đã đồn đãi rằng ông Trọng, 78 tuổi, sẽ bị thay thế giữa nhiệm kỳ thứ ba, kéo dài đến năm 2026, nếu các đảng viên khác có đủ quyền lực nổi lên. Nhưng giờ đây, các chuyên gia cho rằng quyền lực của ông Trọng khó mà lay chuyển được. Giáo sư Alex Vuving, Trung Tâm Nghiên Cứu Daniel K. Inouye về An Ninh vùng Á Châu và Thái Bình Dương, Honolulu, nói rằng: “Có khả năng lớn là ông Trọng sẽ tiếp tục nắm quyền cho đến khi tình trạng sức khỏe của ông không cho phép nữa. Mặc dù ông ấy có thể đã tạo ra rất nhiều kẻ thù,  có vẻ như không có lãnh tụ nào khác có thể đạt được sự ủng hộ của đa số các Ủy Viên Trung Ương Đảng. Trong tình hình này, ông Trọng vẫn là sự lựa chọn của họ, nếu không có biến chuyển gì khác."

Những nguồn tin cao cấp trong đảng nói với Nikkei rằng có thể có những động cơ thầm kín đằng sau nỗ lực chống tham nhũng của ông Trọng. Một người nói: “Ông Phạm Bình Minh, một trong hai phó thủ tướng bị cách chức, được cho là đã có tham vọng làm thủ tướng hay chủ tịch nước, nhưng ông Trọng không thể chấp nhận việc ông Minh "ưu ái với và nhận hỗ trợ từ những nhóm có phong cách Tây phương”.

Nguồn tin này cho biết thêm: “Ông Trọng cũng bị nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tạo áp lực phải giới hạn ảnh hưởng của các phần tử có phong cách Tây phương. Tên ông Phạm Bình Minh đã được đề cập đến”.

Người ta tin rằng đề tài “có phong cách Tây phương” là một phần trong thảo luận khi ông Trọng thăm viếng Bắc Kinh  mùa thu vừa rồi và gặp gỡ ông Tập, người cũng dùng nỗ lực chống tham nhũng của mình để củng cố quyền hành.

Theo ông Đặng Tâm Chánh, “Khi ông Trọng từ Trung Quốc trở về, thủ tướng Phạm Minh Chính đã ra tận máy bay để chào đón ông tổng bí thư”. Ông chánh nói thêm: “Đó là một nghi thức gần như đã biến mất kể từ khi Việt Nam bước vào thời kỳ Đổi Mới Kinh Tế [năm 1986]”.

Mặc dù hai phó thủ tướng bị cách chức, nhiều người tin rằng ông Phạm Minh Chính có thể vẫn sống sót sau chiến dịch “đốt lò” của ông Trọng. Hà Hoàng Hợp, một nhà nghiên cứu cấp cao đang làm việc tại Học Viện ISEAS-Yusof Ishak của Singapore, nói với Nikkei: “Việc cách chức hai phó thủ tướng sẽ tạm thời gây khó khăn cho thủ tướng Phạm Minh Chính, nhưng tốt nhất là ông ấy vẫn sống sót được và tiếp tục công việc hồi phục hậu COVID của mình."

Cũng có khả năng là ông Chính sẽ chịu thêm áp lực. Ông Đặng Tâm Chánh tin rằng, thủ tướng Phạm Minh Chính "không thể trì hoãn việc cải cách" hệ thống hành chính và cơ quan công quyền Việt Nam song song với việc cải thiện lương bổng của người dân - tất cả đều thuộc trách nhiệm của người bị cách chức, ông Phạm Bình Minh.

Người viết: Tomoya Onishi 

Người dịch: Mặc Lý

[Ghi chú thêm của người dịch: Về “phong cách Tây phương” đề cập trong bài, Phạm Bình Minh là người duy nhất trong Bộ Chính Trị Đảng Cộng Sản Việt Nam (Vũ Đức Đam không phải Uỷ Viên Bộ Chính Trị) được đào tạo bài bản ở một nước Tây Phương:

- Ông Phạm Bình Minh tốt nghiệp thạc sĩ Luật và Ngoại Giao tại Trường Luật Fletcher, Đại học Tufts, Mỹ. 

- Ông Vũ Đức Đam tốt nghiệp cử nhân tại đại học Tự Do Bruxelles (Université Libre de Bruxelles), Bỉ năm 1988. Sau này năm 1994, ông tốt nghiệp tiến sĩ về kinh tế tại Học Viện Kinh Tế và Chính Trị Thế Giới, Viện Khoa Học Xã Hội Việt Nam).

Cả hai thông thạo tiếng Anh và Pháp.]

Mặc Lý

(01/2023)

Nguồn: https://asia.nikkei.com/Politics/Vietnam-s-Trong-consolidates-power-with-dismissals-of-deputy-PMs