Tại Hoa Kỳ, độ tử vong của người da trắng (không gốc Mễ), học vấn thấp, đã tăng gấp ba, từ 1990 đến 2017 (30 trên 100 ngàn vào năm 1990, lên 92 trên 100 ngàn năm 2017) !

Lý do : sự tuyệt vọng trước tình trạng sa sút trên bậc thang xã hội. Người thợ da trắng đã mất đi 13% lợi tức giữa 1979 và 2017, trong khi lợi tức đầu người của Hoa Kỳ tăng 85% vào cùng thời gian ! Đó là hiện tượng "rò rỉ ngược" : lợi tức của người nghèo chảy vào hầu bao của người giàu (xem http://chinh-tri-lich-su.blogspot.com/2016/03/phu-huu-khong-chay-tu-tren-xuong.html).

Kết quả là trầm cảm, rượu chè, ma túy, tự sát ...

Angus Deaton (Nobel kinh tế 2015) và Anne Case, vừa xuất bản một nghiên cứu về hiện tượng này : Deaths of Despair and the Future of Capitalism - https://www.amazon.fr/Deaths-Despair-Future-Capitalism-English-ebook/dp/B082YJRH8D.

Các tác giả phân tích ba yếu tố được coi như sự thất bại của Tư bản chủ nghĩa Hoa Kỳ, có thể lan đến nơi khác :

1) Hệ thống y tế, với bảo hiểm sức khỏe quá sức tốn kém, và sự phổ biến vô cùng bừa bãi loại thuốc "opioid" (gây nghiện, dùng quá liều ...)

2) Tài chính hóa kinh tế và tự động hóa kỹ nghệ sản xuất với hệ quả là các công ty đua nhau giảm thiểu lao động và gia tăng lợi nhuận của vốn đầu tư để được thị trường tưởng thưởng.

3) Hệ thống giáo dục càng ngày càng đắt tiền, khiến giới thường dân khó học lên cao, trong khi các việc làm vừa xứng đáng vừa ít cần học thức thì lại dần dần biến mất.

Các tác giả cũng nhận xét rằng vấn đề không chỉ thuần túy là sự chênh lệch giàu nghèo, vì các nạn nhân không phải là những người nghèo nhất, mà ở cảm giác bất công, bị bỏ rơi, không còn hiểu được bước đi của xã hội.

Nguyễn Hoài Vân

12/3/2021