Nghĩa: Tiếng nói ngọt ngào. Hình minh hoạ FreePik

Lối phát âm tiếng Ý nghe ngọt ngào êm tai nhất trong sáu ngoại ngữ tôi đã học hỏi (Anh, Pháp, Đức, Ý, Tây ban nha, và Hoa quan thoại). Hệ thống mẫu âm khá giản dị của tiếng Ý gồm năm mẫu âm căn bản là [a], [i], [u], [e], và [o]. Ba âm đầu phát âm như tiếng Việt, và hai âm còn lại thường phát âm giống [ê] và [ô] trong ngôn ngữ chúng ta. Những mẫu âm nhiều nhạc tính này xuất hiện ê hề trong mọi vị trí, nhất là hai âm [i] và [e] ở vị trí sau cùng của các danh từ và tính từ số nhiều. Khi hai tình nhân người Ý muốn cho nhau biết rằng họ yêu nhau thắm thiết thì họ thốt lên câu: Amore mio, io ti voglio molte bene! – nghe có khác nào một câu ca thánh thót? Động từ voglio phát âm là [vô-li-ô] thực ra có nghĩa là tôi muốn cơ đấy. 

Thêm vào đó là những kết hợp rất êm tai của một số tử âm và mẫu âm, chẳng hạn: • Khi tử âm [s] nằm giữa hai mẫu âm (như trong hai chữ musicale” và “melodioso) thì nó phát âm như mẫu tự [d] trong tính từ [du dương] của chúng ta •  Tử âm [c] khi đi với [i] và [e] thì đọc như [chi] và [chê] trong tiếng Việt • Các âm tiết [gia] và [gio] trong tiếng Ý được phát âm mạnh mẽ đôi chút hơn là [gia] và [giô] trong tiếng Việt. Thực vậy, khi muốn diễn tả ý nghĩ “Trong vườn hoa văn chương Ý có nhiều thi nhân trữ tình và lãng mạn” thì người dân thành phố La Mã sẽ rót mật vào tai người nghe như thế này: Nel giardino letterario d’Italia ci sono molti poeti lirici e romantici. Mới chỉ nghe “người thường” nói tiếng Ý mà đã thích như

thế thì khi một giai nhân nói tiếng Ý không biết mình còn mê đến đâu! Tôi đã tìm đọc một số thơ trữ tình của các đại danh thi ca Dante, Petrarca, Boccaccio, Tasso. Đó là những bài thơ diễm lệ, đau khổ nhiều hơn sung sướng, được làm mặn nồng thêm lên vì bóng giáng những người đẹp mang tên Beatrice, Francesca, Laura, Fiammetta. Tôi đoán họ phải đẹp lắm và muốn biết họ đẹp kiểu nào – hao hao bức tượng Venere di Milo (Nữ Thần Tình Ái thành Milo) trong thần thoại hay từa tựa minh tinh màn bạc Gina Lollobrigida khi còn son trẻ? Chỉ có Trời biết thôi!

Thi hào người Ý Torquato Tasso (1544-1595) tài hoa tuyệt trần nhưng cũng bất hạnh vô song. Ông khét tiếng với thiên anh hùng ca Gerusalemme Liberata (Thành thánh Giê-ru-sa-lem giải phóng) và trở thành một trong những thi nhân lớn nhất của Âu châu trong thế kỷ 16. Sống trong sang trọng và giàu có, nhà thơ này lúc luống tuổi không may mắc bệnh tinh thần khắc nghiệt cho nên lúc nào ông cũng tưởng mình sắp bị người chung quanh bách hại.  Ông đã nhiều phen bị cột chặt chân tay trong nhà thương điên vì có những lúc bất thình lình ông trở nên quá hung bạo và nguy hiểm. Vậy mà vị thiên tài thi ca mất trí  ấy vẫn say mê một nàng ca sĩ  thuộc loại lá ngọc cành vàng, chơi hạc cầm (tiền thân của dương cầm) thiện nghệ tên là Laura Peperara. Nhưng ai cũng biết đó chỉ là một giấc mơ tuyệt vọng cho Tasso mà thôi. Bị Laura từ khước, Torquato tức giận đến nỗi ông ta ước ao trở thành một con ong để bay đi trả thù cho mối hận tình ấy. Cái ước ao hung hãn đó chính là nguồn cảm hứng để thi hào Torquato Tasso làm bài thơ Un’ ape esser vorrei (Ta muốn thành con ong) để lại cho đời. 

Bất kể khuyến cáo muôn thuở trong Ý ngữ: traduttore, traditore (kẻ dịch, kẻ phản) tôi đã “liều mạng” dịch sang thơ Việt ở ngay trước mỗi câu thơ nguyên thủy tiếng Ý dưới đây. Ta sẽ thấy một Tasso tuyệt vọng đang toan tính cách thức “giết người trong mộng.”  Ta cũng sẽ thấy cái kế hoạch để Tarquato “giết” Laura qua một tuyệt tác thi ca ngọt ngào như “mật ong” (il mèle) và cũng khiêu gợi lạ thường là nằm chết trong “lồng ngực trắng ngần” (il bianco seno) của cô Laura, để trả thù cho “vết thương êm ái” (dolce ferita):

Ta muốn thành con ong – Un’ape esser vorrei

hỡi giai nhân tàn nhẫn – donna bella e credule

thì thầm ta hút mật thân em – che sussurrando in voi suggesse il mèle

và chẳng thể vào tim em được – e non potendo il cor, potesse almeno

ngực trắng ngần ta sẽ chích thay – pungervi il bianco seno

trong vết thương ngọt ngào êm ái ấy – e’n sì dolce ferita

ta lìa đời, hận đã rửa xong xuôi – vendicata lasciar la propria vita

o o o O o o o