Chủ Nhật trước, sau kiểm phiếu kéo dài ứng viên Dân Chủ (Xanh) Gil Cisneros đã chính thức đánh bại ứng viên Cộng Hòa (Đỏ) Young Kim tại đơn vị chót ở Orange County, California. Đây là một cái mốc đáng chú ý: Đảng Cộng Hòa, sau khi mất hết bẩy ghế dân biểu và sau 80 năm độc quyền ở “thành trì bảo thủ Orange County,” sẽ không còn một đại diện nào trong Hạ Viện hai năm 2019 và 2020. Đoàn đại diện California ở Hạ Viện sẽ gồm 53 người, 46 là Dân Chủ. Phía Dân Chủ cũng nắm đa số tuyệt đối (60%) hai viện thuộc Quốc Hội tiểu bang California). 

Tổng Thống Donald Trump tuyên bố “thắng lớn” khi phía Cộng Hòa thu được hai ghế ở Thượng Viện để duy trì đa số. Nhưng chiến thắng của phía Dân Chủ cho thấy đa số dân chúng không chấp nhận tư cách và khả năng ông Trump, người xem bầu cử vừa qua là một “trưng cầu dân ý” về chính mình. Chiến thuật đe dọa từ “kẻ khác/others” (gồm người da mầu trong nước và di dân) ông dùng để gây chia rẽ, thù ghét từ đám “cử tri trung kiên/base” đã không hiệu nghiệm. 

Đám này gồm 25% người da trắng ít học, lớn tuổi, ở thôn quê hay thành phố nhỏ. Vì ít học và thiếu kỹ năng, xa đô thị nhiều công việc và cả biếng nhác nữa, họ không có công ăn việc làm tốt, hoặc thất nghiệp trong môi trường kỹ thuật cao và chuyên nghiệp—rồi từ đây thành thành phần lợi tức thấp, cay cú oán trách “others.” Ông Trump là “triệu phú bọc điều,” lại “ma lanh” và thiếu đạo đức, và từng lâu đời khai thác “những người bị bỏ quên” này. Từ tranh cử tới nay ông đóng vai “Hiệp sĩ Trả thù/Avenger” cho đám “base” vì những “bất công” họ phải chịu từ tay “others” mà ông chọn làm “scapegoat/vật tế thần.” 

Với 40 dân biểu hơn đối thủ, phía Dân Chủ nắm đa số rõ rệt ở Hạ Viện và sẽ đóng vai trò “giám sát” trên chính quyền Donald Trump (nhánh Hành Pháp). Vì dốt nát về cấu trúc phân quyền ngang nhau giữa ba nhánh lập, hành và tư pháp trong thể chế dân chủ, hoặc lộng quyền quá mức, chưa đầy hai năm tổng thống đã tấn công và dè bỉu nhánh Lập Pháp (Quốc Hội) và Tư Pháp (các tòa án liên bang) quá mức. Tuần qua, Thẩm Phán đứng đầu Tối Cao Pháp Viện, ông John Roberts người Cộng Hòa, đã lên tiếng cảnh cáo ông Trump và xác định vị thế độc lập và quyền giám sát của Pháp Viện trên nhánh Hành Pháp. Đây có thể xem là trường hợp hiếm hoi trong lịch sử Mỹ. 

Giới quan sát chính trị địa phương và trong nước đều xem việc phía Cộng Hòa tuyền da trắng bị mất Orange County không phải là chuyện bất ngờ, dựa vào mức ủng hộ ông Trump đi xuống và mức hồ hởi đi bầu của những người không bằng lòng hoặc chống đối ông Trump—con số người đi bầu tới 50% số người ghi danh, tuy không ngoạn mục nhưng là kỷ lục ít thấy trong lịch sử Mỹ. Điển hình là bà Kim nói trên: Bà là di dân gốc Hàn từng làm việc cho Dân Biểu Cộng Hòa 30 năm Ed Royce. Trong một đơn vị nhiều di dân gốc Á bà có mức lôi cuốn cử tri lớn lao; tuy nhiên, giống như những ứng viên Cộng Hòa thất bại khác, dù bà có cố gắng vẫn không “rũ” được mối liên hệ với tư cách và những chính sách tiêu cực của ông Trump. 

Phía Dân Chủ tránh nhắm thẳng vào ông Trump, và dùng tiền bạc ủng hộ dồi dào đổ vào tố cáo Lãnh Tụ Cộng Hòa Mitch McConnell (Thượng Viện) sẽ cắt Medicare, Medicaid, Social Security và “Obamacare” để bù vào $800 tỷ thâm thủng ngân sách từ “giảm thuế cho giới đại gia và đại công ty” bởi Lãnh Tụ Cộng Hòa Paul Ryan (Hạ Viện) trong chưa đầy một năm. Người đi bầu ở Orange County từ cả thập niên nay cũng trẻ hơn và cởi mở hơn, học thức hơn đi cùng với lợi tức cao hơn, và thuộc nhiều nhóm di dân từ Châu Mỹ Latin (Trung và Nam Mỹ) và Á. Họ ngả về phía Dân Chủ hay độc lập, thay vì Cộng Hòa chỉ còn 25% cử tri—và còn đi xuống nữa với các lãnh tụ già nua, sống trong quá khứ và đi ngược giòng lịch sử. 

Năm mới, phía Dân Chủ đa số sẽ làm công việc giám sát Bạch Ốc, điều phía đa số Cộng Hòa trước đây tránh làm nhằm bảo vệ gia đình Trump. Phía Dân Chủ đưa ra danh sách gồm 85 phạm pháp của chính quyền mà họ sẽ điều tra. Theo tờ Los Angeles Times khả kính, Dân Biểu Nam California Adam Schiff sẽ thành Chủ Tịch Ủy Ban Tình Báo điều tra liên hệ Trump-Putin. Ông sẽ đặc biệt chú ý vào hai chuyện: Tổng Thống Nga Putin cùng các tỷ phú đồng minh “rửa tiền” phi pháp qua công ty gia đình Trump Organization, và họp mặt giữa cậu Trump con với phái đoàn Nga ở ngay Trump Tower giữa 2016 về Nga trao “rác rưởi” triệt hạ đối thủ Clinton. Cậu Trump đã khai gian về mình và bố với Quốc Hội và FBI, đủ cho cậu án tù năm năm. Chủ Tịch Ủy Ban Tư Pháp Jerrod Nadler muốn đặt câu hỏi về ông Brett Kavanaugh (người công khai thiên vị tổng thống) được bổ nhiệm vào Tối Cao Pháp Viện, và để xem FBI có bị áp lực từ Bạch Ốc trong việc điều tra ông này về “sách nhiễu tình dục.” Ủy Ban sẽ vời viên chức tư pháp ra điều trần về những chính sách và vi phạm luật lệ di dân và dân quyền, và cả tổng thống nữa về lạm dụng quyền “pardon/bãi tội” để thủ lợi cho mình. 

Chủ Tịch Ủy Ban Giám Sát chính quyền liên bang Elijah Cummings có quyền điều tra chính quyền rộng rãi nhất, gồm quá nhiều những mâu thuẫn quyền lợi công, tư của tổng thống; gian lận và hạn chế lá phiếu người da mầu; những tham ô, lãng phí trắng trợn từ tổng thống xuống nội các. Chủ Tịch Ủy Ban Thuế Má Richard Neal có thể đòi bất cứ ai phải nộp hồ sơ thuế má; ông Trump vẫn giấu nhẹm hồ sơ của mình vì đây có thể đầy bằng chứng những tội ác về tiền bạc. Chủ Tịch Neal cũng là chuyên gia về thuế má và sẽ xét lại luật “cắt thuế đại gia.” Chủ Tịch Ủy Ban Tài Chính, bà Maxine Waters từ Los Angeles và là dân biểu “đụng độ” với ông Trump nhiều nhất, sẽ gửi trát đòi tài liệu về tài chính của gia đình Trump, nhất là liên hệ với Deutsche Bank, ngân hàng Đức bị xem là trung gian chuyển tiền giữa Nga và gia đình. 

“Nhà báo” thuộc loại tin không có thật Jerome Corsi, người từng cộng tác lâu đời với tỷ phú Donald Trump và cùng nhau bầy trò “Obama không phải người Mỹ” cả thập niên nay, đang nhì nhằng điều đình với Công Tố Viên Robert Mueller về chuyện những ai biết trước các điện thư của tin tặc Nga đánh cắp từ bà Clinton, và ông John Podesta (Chủ Tịch Tranh Cử Clinton) trong thời gian tranh cử gay gắt nhất. Corsi bị xem là người biết sớm việc các điện thư đánh cắp sẽ được chuyển qua WikiLeaks để tung lên Internet nhằm triệt hạ bà Clinton và giúp ông Trump đắc cử. Cố vấn lâu đời của ông Trump, Roger Stone, bị xem là người thứ nhì; cố vấn lâu đời và hiện cố gỡ tội cho ông Trump, Rudolph Giuliani là người thứ ba—cả ba đều lên ti-vi hay Twitter huyênh hoang việc này sẽ xẩy ra Tháng Mười 2016. Đây xẩy ra đúng ngày 7 Tháng Mười, và kéo dài một tháng trước bầu cử—đây cũng “tình cờ” là ngày video ông Trump khoe khoang “bốc hốt” phụ nữ nổ bùng trên ti-vi khắp nơi, và cần đánh lạc hướng đe dọa sinh tử này. 

Hai ông Corsi và Stone nhiều phần sẽ nhận tội nói láo và hợp tác với ông Mueller để nhẹ tội— hai người là bằng chứng mạnh nhất về việc Nga và Tranh Cử Trump đồng lõa với nhau mà ông Trump vẫn chối bai bải. Ông Mueller cũng chuyển ba tá cáo trạng niêm phong kín tới Đại Bồi Thẩm Đoàn và nhiều nơi khác đề phòng trường hợp điều tra bị dẹp bỏ. 

Sau nhiều kỳ kèo tránh né, trước Lễ Thanksgiving ông Trump chuyển bản viết trả lời những câu hỏi của ông Mueller và cả quyết điều khó tin là chính ông viết, “rất dễ” chứ không phải luật sư. Hiện chưa rõ ông Mueller sẽ tiếp theo với những câu hỏi khác và có thể mời tổng thống ra gập mặt không. Theo Giáo Sư luật Harry Litman, thuộc Viện Đại Học California (UC) và cũng là nhà phân tích của hệ thống CNN, ông Mueller đã âm thầm và ráo riết điều tra, và nay đã đầy đủ bằng chứng kết tội những người trong và ngoài Tranh Cử Trump và gia đình Trump “đồng lõa” với Nga qua ba tội hình: “Âm mưu” (a) vi phạm luật lệ bầu cử; (b) vi phạm luật lệ sử dụng điện toán; (c) khuyến dụ hay nhận những gì có trị giá từ một chính quyền ngoại quốc. Các cáo trạng này gồm việc nêu danh tổng thống như một đồng lõa trong các âm mưu. 

Điểm đáng chú ý nữa: Trước Thanksgiving ông Mueller cũng xin tòa tạm ngưng xử tội cựu Chủ Tịch Tranh Cử Trump (Paul Manafort) vì ông này có khai thêm chi tiết “có thể giúp tòa nhiều” trong việc quyết định tuyên án. “Chi tiết” cho thấy “giá trị” ông này trong “hợp tác làm nhân chứng quan trọng đưa đến những hình tội nữa”—có thể gồm cậu Trump con, rể Kushner hoặc ngay cả ông Trump. Thứ Hai, tin lại nổ bùng về Manafort nói láo quá nhiều, và sẽ lãnh án tù nặng vì vi phạm “khai thật để nhẹ tội.” Thứ Ba, tin nổ từ tờ New York Times uy tín: Luật sư Kevin Downing của Manafort đi lại, nếu không nói là đồng lõa, với luật sư của ông Trump và cung cấp tin tức về câu hỏi từ công tố viên và trả lời của thân chủ. Tờ The Guardian từ London cũng cho biết Manafort đã đến gập gỡ Julian Assange (sáng lập WikiLeaks và tị nạn trong tòa Đại Sứ Ecuador ở Anh). Sổ ghi danh người thăm viếng tòa Đại Sứ cho thấy Manafort vào tòa Đại Sứ những năm 2013, 2015 và mùa Xuân 2016, lúc ông làm Chủ Tịch Tranh Cử Trump—và ông có thể là người đầu tiên biết WikiLeaks sẽ tung những điện thư Nga đánh cắp lên Internet Tháng Mười 2016 để giúp ông Trump. 

Ông Litman cũng dự đoán, tuy ông Mueller chưa sẵn sàng đóng điều tra lại, kết quả điều tra đã ló dạng và có thể một báo cáo sẽ được công bố cuối năm. “Đối với tổng thống và những người quanh ông báo cáo này chắc không đẹp đẽ lắm,” ông kết luận. Trên ti-vi, Người chống đỡ cho ông Trump mạnh mẽ nhất, Giáo Sư luật danh tiếng Alan Dershowitz công nhận báo cáo sẽ có hậu quả “long trời, lở đất” cho ông Trump về mặt chính trị trong thời gian tới.