“Mid-term elections/Bầu cử giữa nhiệm kỳ” đầu của Tổng Thống Donald Trump ngày 6 tháng tới có thể xem là một trong những bầu cử quan trọng nhất, dù không gồm việc chọn một tổng thống. Nhìn cách khác,“Mid-terms” tháng này là dịp “trưng cầu dân ý” quan trọng về tổng thống sau hai năm tại chức. Ông Trump biết đa số người đi bầu không ưa ông (trung bình thăm dò dư luận: khoảng gần 60% chống đối, giữa 30% ủng hộ); ông lo sợ họ sẽ “đuổi” bớt dân cử Cộng Hòa ở Quốc Hội mà ông nắm trong tay. Nếu phe Dân Chủ chiếm lại đa số Quốc Hội họ sẽ bất đầu thủ tục bãi nhiệm tổng thống ngay. Bạch Ốc và đồng minh bên ngoài biết nguy cơ sắp tới bèn hùng hổ tấn công độc địa giới tình báo cùng tư pháp, và xem “báo chí là kẻ thù” nhằm “quậy nước đục/muddling” che mắt người ủng hộ tổng thống bình dân và ít hiểu biết. 

Bối cảnh “Mid-terms”: Từ bắt đầu điều tra của Công Tố Viên Robert Mueller giữa 2017, ông Trump chỉ chăm chú vào ưu tiên: (a) bằng mọi giá che giấu những gì Mặt Trận Tranh Cử và gia đình Trump đã và đang làm với Nga, nhất là tiền bạc và hỗ trợ chính trị; và (b) tiếp tục dùng chức vụ nhằm thủ lợi cho mình và gia đình. Ngoài ra ông như kẻ bàng quan; giới lãnh đạo những bộ, sở quan trọng, nhất là guồng máy quốc phòng, tình báo, ngoại giao và kinh tế lo hết chuyện trong và ngoài nước. Lý do: Ông Trump không một hiểu biết (khác hẳn ông Obama, một luật gia, nghị sĩ, và trí thức, hai ba giờ sáng còn đọc báo cáo), và không chịu học hỏi (kéo dài đại học để trốn lính; thua ông Bush tốt nghiệp Yale và Harvard, tuy không mấy trí thức nhưng với kinh nghiệm thống đốc Texas 10 năm). Ngoại Trưởng Rex Tillerson từng công khai gọi ông là “xuẩn độn/moron” rồi nhất định không đính chính. 

Mặt khác, ông Mueller đã lặng lẽ: (1) hoàn tất điều tra chứng minh Putin và thủ hạ “xen vào/meddling” bầu cử 2016 nhằm triệt hạ ứng viên Hillary Clinton và giúp ông Trump đắc cử. Điều tra hiện thừa bằng chứng về (2) điều hợp hay “thông đồng/collusion” giữa Nga và Mặt Trận Tranh Cử Trump, tiền bạc từ Nga và gia đình Trump; cộng thêm (3) những nỗ lực che giấu, cản trở và phá hoại điều tra sau đó của gia đình Trump. Khi điều tra hoàn tất, Quốc Hội có thể dùng những bằng chứng này để bãi nhiệm tổng thống, với Hạ Viện khởi tố và Thượng Viện xét xử. Hoặc ông Trump làm trò ma giáo áp lực tổng trưởng và thứ trưởng Tư Pháp phải từ chức, rồi dùng người mới giấu nhẹm báo cáo. 

Nhà phân tích chính trị sắc bén, nguyên thuộc tờ báo tiêu biểu miền Tây Los Angeles Times và nay thuộc nguyệt san Atlantic gần 150 tuổi và hệ thống ti-vi CNN, ông Ronald Brownstein nhận xét dân cử Cộng Hòa nắm đa số trong Quốc Hội muốn thử thời vận trước thực tế bi quan về “Mid-terms.” Phe Dân Chủ chỉ cần 23 ghế ở Hạ Viện và 2 ở Thượng Viện là nắm lại đa số. Với đa số này họ sẽ nắm ghế chủ tịch mọi tiểu ban trong Quốc Hội, đóng vai trò độc lập của nhánh lập pháp đối với hành pháp, và của đảng đối lập với Bạch Ốc: Giám sát, ngăn chặn những gì tổng thống muốn thực hiện, làm luật mới, chọn quan tòa liên bang, và bãi nhiệm tổng thống. Riêng California có thể cung cấp 7 hoặc 8 dân biểu Dân Chủ; những tiểu bang khác có thể thêm hơn 30 dân biểu nữa với “khí thế chống Trump” trong “Làn sóng Xanh Dân Chủ/Blue Wave” dâng lên toàn quốc. 

Năm dân biểu Cộng Hòa California: Steve Knight, Dana Rohrabacher, Mimi Walters, Jeff Denham và David Valado (thêm Duncan Hunter bị tội thụt két tiền triệu quỹ tranh cử) bị đe dọa nhiều nhất vì họ ở các đơn vị chọn bà Hillary Clinton năm 2016—năm đầu tiên trong hơn 80 năm thành trì bảo thủ Orange County chọn ứng viên tổng thống Dân Chủ. Sáu nhân vật trên đều đi theo ông Trump, ngược hẳn đại đa số dân California: Bỏ phiếu chống “Obamacare;” trừng phạt các nơi làm luật lệ giúp di dân; không chịu hạn chế súng đạn; giảm thuế tối đa cho nhà giầu; hạn chế mức giảm thuế thổ trạch, tiểu bang và địa phương cho người lợi tức trung bình. Ngoài ra, đa số Cộng Hòa, kể cả ở những đơn vị ngang ngửa, chọn việc đứng sau lưng ông Trump và bỏ vai trò giám sát hành pháp—đi ngược lại chống đối không ngừng của dân California. 

Theo ông Brownstein, thay vì nhìn đến và trấn an “những cử tri còn phân vân giữa hai đảng/ fence sitters) về một “tổng thống bát nháo,” chiến lược thử thời vận Cộng Hòa là chú mục vào cử tri “base/trung kiên” với ông Trump, nay đã xuống dưới 30%. Mục tiêu của họ là “bù vào mức ủng hộ Dân Chủ dâng cao của người da trắng học thức ở các vùng ngoài thành phố lớn bằng phiếu của người trung kiên.” Đây rõ ràng không đủ để giữ đa số, nhưng họ chọn đặt số mệnh vào lá bài Trump. 

Bạch Ốc vội “tuýt” sẽ có “Làn sóng Đỏ Cộng Hòa/Red Wave” tháng tới, ngược hẳn thống kê cho thấy từ 1940 đảng của tổng thống nào cũng mất trung bình 36 ghế Hạ Viện trong “Mid-terms” khi mức ủng hộ tổng thống xuống dưới 50%—gần đây ông Trump trung bình chỉ được dưới 40%. Giữa Tháng Chín, giới Cộng Hòa Hạ Viện cũng bầy thêm đợt cắt thuế thứ hai cho giới giầu có để các dân biểu có thể “làm quà” lấy phiếu của giai cấp này, rồi bị phe Dân Chủ thiểu số chống đối kịch liệt. Nhưng họ vẫn cố làm việc này dù “cắt thuế cho triệu phú” đợt đầu đã bị chống đối, nguyền rủa vì đây giảm số thu của nhà nước và, cộng với gia tăng ngân sách quốc phòng quá mức, chắc chắn sẽ đưa đến thâm thủng ngân sách quốc gia hàng tỷ tỷ—lập lại tai họa tạo bởi các chính quyền Cộng Hòa đi trước. 

Đây chắc chắn không phải “Làn sóng Đỏ” mà giống như “lòng chảo” cuốn phe Cộng Hòa xuống vực sâu. Người da trắng học thức “dội” khỏi ông Trump, nhất là phụ nữ với bằng cấp đại học, và chuyển từ Red sang Blue “ở mức độ lịch sử.” Những lợi thế ở trong và ngoài thành phố lớn và hai miền duyên hải Đông, Tây “tự do tiến bộ/liberal” cũng đủ giúp phe Dân Chủ đến gần đa số ở Hạ Viện; để an toàn hơn họ phải thành công với hai nhóm cử tri khác. Một là người sống ngoài thành phố lớn ở các tiểu bang bảo thủ miền Nam như Texas, North Carolina, Missouri và Georgia; thứ hai, họ cần thành công ở khu canh nông và thành phố nhỏ (gồm người da trắng ít học, thiếu hiểu biết như Iowa, Bắc New York và Nam Illinois) và nhất là với phụ nữ không bằng cấp (nay bỏ ông Trump vì “nham nhở” và giới hạn Obamacare). 

Đây cũng giống như ở Thượng Viện: Phe Cộng Hòa nắm được North Dakota tuy hẻo lánh lại đầy người da trắng, nhưng thua ở Indiana và Missouri, thêm West Virginia và Montana. Mức ủng hộ ông Trump cũng đi xuống và Dân Chủ hy vọng đi lên ở Ohio, Wisconsin, Michigan và Pennsylvania. Dân Chủ lại đầy hy vọng ở vùng nắng ấm Nevada, Arizona và Texas với ủng hộ của giới da trắng học thức và dân da mầu đông đảo. Quan trọng nhất là hai tiểu bang ngang ngửa Florida và Tennessee; Dân Chủ phải thắng ở đây đề nắm vững vị thế đa số. 

Cá nhân ông Trump vẫn là yếu tố thu hẹp mức ủng hộ và gia tăng chống đối. Tin lấn át nửa sau Tháng Chín là việc tổng thống chọn quan tòa Brett Kavanaugh vô cùng bảo thủ vào Tối Cao Pháp Viện vì lợi ích lớn cho mình. Ông Kavanaugh từng khăng khăng đòi bãi nhiệm Tổng Thống Dân Chủ Bill Clinton vì tội tình dục thời 1990; nay ông lại không nhìn thấy những tội tình dục ông Trump bị 19 phụ nữ tố cáo. Ông cũng hùng hổ, “Không thể điều tra và buộc tội tổng thống lúc đang tại chức.” Mọi chuyện tưởng như suông sẻ vì phe Cộng Hòa nắm đa số Ủy Ban Tư Pháp và 51% Thượng Viện, cho tới khi Giáo Sư Christine Blasey Ford ở California công khai tố cáo ông Kavanaugh từng sách nhiễu tình dục bà thời trung học. 

Sau điều trần ở Ủy Ban Thứ Năm trước, báo giới và giới quan sát đều đồng ý lời bà Ford mang giá trị thật, nhưng phản ứng của ông Kavanaugh sau đó quá ấu trĩ, hung tợn và như của người với đầu óc mất thăng bằng, không phải một quan tòa. Một số nghị sĩ Cộng Hòa ôn hòa đã can đảm đứng về phe Dân Chủ đòi tổng thống cho FBI điều ra dựa trên lời bà Ford. Ông Trump buộc phải nghe theo, nhưng lại hạn chế những gì và thời gian FBI có thể sử dụng để điều tra—thêm việc không phỏng vấn hai nhân vật chính cùng 40 nhân chứng, và giữ kín báo cáo của FBI trong Thượng Viện thôi, không cho dân chúng biết. Thứ Ba, trong khi ông Trump đi vận động đám “base” và nhại diễu bà Ford, Lãnh Tụ Đa Số Thượng Viện Mitch McConnel tuyên bố nhất định sẽ bầu chọn ông Kavanaugh—trước khi FBI điều tra đầy đủ và viết báo cáo. 

Ông Trump và đảng Cộng Hòa sẽ mở cửa vào khổ nạn khi ông Kavanaugh bị khám phá là có tội, cộng thêm khai gian, và mất hết chức tước. Nếu FBI bị áp lực từ Bạch Ốc lờ tội ông Kavanaugh để ông vào Pháp Viện, đây sẽ thành động lực đẩy đa số Dân Chủ tới bãi nhiệm cặp bài Trump-Kavanaugh. Bãi nhiệm, dù thành công hay không, cũng dễ làm đảng Cộng Hòa mất Bạch Ốc năm 2020, và để vết nhơ trên đảng—vài nhiệm kỳ lại có người thành mục tiêu bãi nhiệm. 

Đầu tuần cũng có tin hơn 200 giới dân cử khởi tố tổng thống tội lợi dụng chức vụ đem phúc lợi cho mình và gia đình—giống như nhóm chuyên gia luật hiến pháp đã kiện tổng thống vì cùng tội, ngay hai ngày sau khi ông nhậm chức. 

Chiều Thứ Ba, mọi nơi rúng động vì tờ New York Times khả kính tung tin nổ: Ông Trump nhận được $413 triệu từ thân phụ Fred Trump qua nhiều thập niên, phần lớn là qua trốn và gian lận thuế—chứ không phải là “triệu phú thân-lập-thân/self-made millionaire) từ $1 triệu tiền vay của bố như ông từng bịp mọi người cả thập niên nay. Ví dụ: Hai cha con lập công ty All County Building Supply & Maintenance cung cấp vật liệu xây cất, rồi “trả tiền” những công ty này gấp bội 20% cho tới 50% để tránh thuế tối đa; hay sòng bài Trump Casino trả tiền triệu cho người thắng cờ bạc “ma” để trừ thuế. Tờ Times dựa trên hơn 100 nghìn trang tài liệu gồm những khai thuế từ hai bố con và những công ty nói trên. Sở thuế New York và Bộ Trưởng Tư Pháp tiểu bang cũng đang điều tra chuyện này—việc họ từng làm để diệt những gia đình Mafia lâu đời ở New York. 

Thứ Tư, trên mục ý kiến của New York Times hơn 650 giáo sư luật thẩm quyền ký tên phản đối việc bổ nhiệm ông Kavanaugh; những chữ ký khác đi tiếp theo đều đặn.