Chủ Nhật, 24 tháng 6, 2018
Nguyễn Hiền: Du lịch Aruba: Một hòn đảo hạnh phúc – với những nghịch lý
Với những người không sống tại
Hòa Lan, khi hỏi họ “có biết Aruba ở đâu không?” thì chắc có tới hơn 99% hoàn
toàn mù tịt, ngoại trừ những người thích môn lặn dưới biển sâu, và cư dân các
tiểu bang phía Đông Hoa Kỳ. Ngay cả với tôi, nếu bốn năm trước không nhờ một cơ
hội hiếm có, được chuyến du lịch tại đảo Saint Croixtrong vùng biển Caribe, thì
chắc chẳng bao giờ tôi nghĩ tới một chuyến đi chơi tại nơi xa xôi này. Giờ đây,
cũng do một tình cờ, cộng thêm sự tò mò muốn biết Saint Croix (thuộc Hoa Kỳ) và
Aruba (thuộc Hòa Lan) khác nhau ra sao, thì mới có được bài du ký bạn đang đọc.
Aruba là một đảo nhỏ nằm phía
nam vùng biển Caribe, cùng vĩ độ với Nha Trang. Vùng quần đảo Caribe, từ ít năm
sau khi Cristoforo Colombo (Kha Luân Bố, tiếng Ý) khám phá ra Mỹ châu vào cuối
thế kỷ 15, là một khu vực xẩy ra nhiều cuộc giành đất của các đế quốc Anh,
Pháp, Hòa Lan, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha…, kể cả dân Viking vùng Bắc Âu cũng xúm
vào đòi chia phần. Vài hòn đảo đã được mua đi bán lại giữa những đế quốc (gần
đây nhất là Đan Mạch đã bán cho Hoa Kỳ một số đảo trong vùng này vào đầu thế kỷ
20, trong đó có đảo Saint Croix), rồi có những giằng co trong phong trào đòi độc
lập. Hiện nay Aruba là một vùng đất tự trị thuộc Vương quốc Hòa Lan (Vương quốc
Hòa Lan hiện nay gồm nước Hòa Lan nằm ở Bắc Âu và ba hòn đảo trong vùng biển
Caribe, xa Âu châu gần 8000km!). Ngoài ba hòn đảo kể trên, Hòa Lan còn một số đảo
trong vùng biển này, thuộc quyền bảo hộ. Đó là tóm tắt, trên thực tế chính trị
còn nhiều sự phức tạp trong danh xưng và quyền lợi lẫn nghĩa vụ của đôi bên.
Để ghi dấu, Hòa Lan đặt tên
phi trường Aruba là “Phi trường Nữ hoàng Beatrix” (tên theo thổ ngữ Papiament:
Aeropuerto Reina Beatrix). Bà Beatrix có gắn bó với người Việt tị nạn. Bà lên
ngôi ngày 30/04/1980 và nhường ngôi lại cho con trai – vua Willem-Alexander –
ngày 30/04/2013. Năm bà lên ngôi là năm cao điểm của làn sóng thuyền nhân Việt
Nam. Cho dù kinh tế đang suy thoái, cộng thêm dư âm còn sót lại của những cuộc
tuần hành “khuynh tả/thân cộng” rầm rộ phản đối chiến tranh trước kia tại
Amsterdam vẫn còn được nhắc lại mỗi khi đề cập đến cuộc chiến Việt Nam, Hòa Lan
khi đó lại là một nước đứng hàng đầu trong chương trình tiếp nhận và an cư cho thuyền
nhân Việt được tàu Hòa Lan vớt. Họ được xếp vào diện “người tị nạn được mời”,
hưởng nhiều ưu đãi. Bù lại, suốt trong thời gian bà Beatrix trị vì, người Việt
tị nạn ở Hòa Lan không thể nào tổ chức biểu tình đúng ngày 30/04. Ngày này là “Ngày
Nữ Hoàng”, một ngày quốc lễ lớn và vui nhộn nhất trong năm, một ngày để toàn
dân vui chơi thỏa thích.
Một cuộc sống chung khác thường
Dân bản địa Aruba vốn có gốc
từ những bộ tộc da đỏ của châu Mỹ. Sau này, qua những năm bị Bồ Đào Nha, Tây
Ban Nha rồi Hòa Lan đô hộ, mang theo nô lệ Phi châu (hòn đảo lân cận Curaçao từng là một trung tâm mua bán nô lệ của Hòa Lan),
dân Aruba trở thành một pha trộn của những chủng tộc này. Thổ ngữ Aruba hiện
nay thuộc dòng ngôn ngữ Papiaments. Trên thế giới hiện có khoảng gần 300.000
người còn giao tiếp với nhau bằng ngôn ngữ này, phần lớn họ là cư dân Aruba và
hai hòn đảo nhỏ kế cận, Curaçao và Bonaire. Tuy
nhiên, ngôn ngữ Papiament tại Aruba chỉ mới được công nhận là ngôn ngữ chính thức
(bên cạnh tiếng Hòa Lan) kể từ năm 2003. Các bảng chỉ dẫn tại công sở, nơi công
cộng được ghi bằng hai ngôn ngữ, hay có thêm tiếng Anh. Nếu ta lấy tiếng Bồ Đào
Nha, Tây Ban Nha, Hòa Lan, Anh bỏ chung vào một cái máy xay thì nó sẽ cho ra tiếng
Papiament.
Do nằm sát Trung và Nam Mỹ, và
có giao thương nhiều với Colombia, Panama, Venezuela…, tiếng Tây Ban Nha cũng rất
phổ thông. Nhiều bảng chỉ dẫn nơi công cộng hiện nay chỉ ghi tiếng Anh và tiếng
Tây Ban Nha. Học sinh học rất khổ sở. Trong gia đình, họ nói chuyện với nhau bằng
tiếng Papiament. Ở trường phải học 4 ngôn ngữ cùng lúc thuộc các giòng ngôn ngữ
khác nhau, mà 2 trong số này không thể dùng để giao dịch quốc tế. Trong sinh hoạt
xã hội hàng ngày, những người có tiếp xúc nhiều với du khách có thể nói tiếng
Anh lưu loát. Những người buôn bán, giao dịch trong phạm vi địa phương thường
dùng tiếng Tây Ban Nha hay tiếng Papiament. Công chức, nhân viên tiếp tân khách
sạn… phải biết nói cả 4 ngôn ngữ. Khi thăm viếng những nơi nằm ngoài khu du lịch
quốc tế, tiếng Tây Ban Nha được dùng rộng rãi hơn. Khi mua bán, nói chuyện với
du khách, nếu muốn bàn lén với nhau, họ trao đổi rất nhanh bằng thổ ngữ
Papiament, y như những nhân viên bán hàng trong các tiệm ở Việt Nam. Với khách
du lịch, nếu nói được ba ngôn ngữ Hòa Lan, Tây Ban Nha, Anh thì rất bổ ích, vì
hiểu được cả những mặt văn hóa, lịch sử nằm sau tên những địa danh, đường phố,
cơ sở v.v…
Aruba có đồng tiền riêng. Trước
kia, đồng florin Aruba gắn liền với đồng florin Hòa Lan (gulden). Cuối thập
niên ‘60 của thế kỷ 20, kinh tế Aruba đang kỳ lụn bại với nguy cơ khủng hoảng
toàn diện. Khi đó những tập đoàn khai thác ngành khách sạn tại Hoa Kỳ như Marriott,
Hyatt Regency, Hilton…,do lời mời của Ủy ban Du lịch Aruba, đã đến bàn thảo và
đề nghị lập ra một khu nghỉ mát dọc khúc biển phía Tây, mạn trên của hòn đảo. Kế
hoạch này đã cứu nguy nền kinh tế Aruba cấp thời, với những khách sạn cao ngất
chứa cả ngàn người, và bãi biển được sửa sang sạch đẹp, dịch vụ theo kiểu Mỹ…
Chính phủ cũng thu được tiền để tân trang lại toàn bộ đường xá và tạo các tiện
nghi cho cuộc cộng sinh.
Aruba vì thế ngả dần theo hướng
Mỹ. Khi Âu châu bắt đầu dùng đồng euro thì Aruba đã lấy quyết định tháo mối dây
tiền tệ với Hòa Lan để buộc vào Hoa Kỳ, từ đó đồng florin Aruba được gắn liền với
đồng đô la Mỹ, với tỷ giá cố định là US$ 1 = 1,75 Afl. Vì 90% kinh tế Aruba dựa
vào ngành du lịch, và 3/4 du khách đến từ Mỹ, đồng đô la Mỹ được coi như đơn vị
tiền tệ song hành trong mua bán. Nhiều du khách không biết là đồng 50 cent
Aruba là một đồng tiền thuộc loại quý trong giới sưu tập, vì hòn đảo này được
ví như một tiểu quốc, và đồng 50 cent có hình vuông. Đồng bạc cắc 5$ của Việt
Nam Cộng Hòa khi xưa hình hoa mai cũng là một đồng tiền được ưa chuộng. Đồng 5$
này hiện nay, nếu ít bị xây xát, có trị giá khoảng 8 - 10 USD (= 200 triệu lần mệnh
giá ghi trên đồng tiền!).
Đồng xu 50 cent Aruba và đồng tiền 5$ VNCH
Tuy bạn có thể trả bằng đô la
hay florin Aruba, nhưng thực tế không đơn giản như bạn nghĩ. Siêu thị lớn, và
tiệm ăn bình dân nơi người bản xứ thường lui tới ghi giá bằng tiền florin. Xe
bus Arubus của chính phủ ghi hai giá tiền nhưng họ khoái tiền đô hơn. Arubus,
vì là thể diện quốc gia, thiết lập đường xe khắp nước, có bãi, có trạm, nhưng mật
độ xe thưa thớt, đa phần phục vụ cho du khách không rành. Dân có kinh nghiệm,
hay người bản xứ thì ngoắc xe bus nhỏ 8 chỗ của các công ty tư. Xe này dùng ké
các trạm của Arubus, chạy thường hơn, và chạy rất nhanh, lên xe đưa tiền cho
tài xế, tiền nào cũng được, nhưng người dân thường trả tiền florin. Vấn đề là bạn
phải biết nhận diện thứ xe này, nhiều chiếc không mang bảng BUS. Mua bán, nếu bạn
trả tiền đô thì có khi họ thối lại tiền florin cho bạn, hoặc thối tiền chẵn bằng
đô, số lẻ bằng florin. Khi bạn trả tiền florin tại những tiệm lớn, họ có thể thối
lại bằng tiền đô vì thực sự họ cũng chẳng có florin đủ cho bạn, lắm khi họ tính
tròn 1 USD = 2 Afl. Bạn chẳng thể đòi hỏi hơn, cả hai thứ tiền đều là đồng bạc
được công nhận.
Trước mối đe dọa Aruba sẽ
thành một thị xã Hoa Kỳ, Hòa Lan luôn tìm cách ve vãn chính quyền sở tại. Aruba
nhận nhiều trợ cấp từ Hòa Lan. Phân nửa số sinh viên Aruba đi học tại Hòa Lan
qua những chương trình viện trợ giáo dục, với mục đích ngầm là tạo một đội ngũ
trí thức có cảm tình với Hòa Lan. Đổi lại, lính Thủy Quân Lục Chiến Hòa Lan đặt
căn cứ phòng thủ mặt biển, hợp tác với đội tuần duyên Aruba có tàu tuần tra quanh
đảo ngày đêm. Còn dân bản xứ gốc Creol của Aruba nghĩ sao? Với họ, từ ngàn năm
qua đã quen với nếp sinh hoạt của dân Nam Mỹ, họ có mối thâm giao với những nước
lân cận, nhất là ba nước láng giềng bạn làm ăn là Colombia, Venezuela và
Panama. Chuyện trò ngoài phố, họ dùng tiếng Tây Ban Nha hay thổ ngữ Papiament.
Giao thiệp với Hoa Kỳ chỉ là tính chuyện làm sao thu lợi về càng nhiều càng
hay. Giao thiệp với Hòa Lan dường như vẫn phảng phất một quan hệ “thống trị - bị
trị”. Một lý do khác khiến tiếng Hòa Lan ít thông dụng là vì mọi người ít dùng
nó trong giao dịch thường ngày. Một triệu du khách chỉ nói tiếng Anh và tiếng
Tây Ban Nha là một áp lực rất lớn.
Aruba, một thị xã Hoa Kỳ?
Từ phi trường đi xe vào thành
phố, tôi ngỡ ngàng như lạc vào một thành phố hạng trung ở Hoa Kỳ. Từ cô bé có
hai đuôi tóc cột nơ Wendy’s cho tới ông già râu chủ nhà hàng “Gà Rán Kentucky”
và chú hề McDonald’s, chúng hiện diện khắp nơi. Rồi xe chạy qua các Mall với những
cửa hàng thời trang lộng lẫy của các thương hiệu quốc tế, các khách sạn vĩ đại
của những tập đoàn Hoa Kỳ. Con đường lộ chính nằm dọc bờ biển Tây Nam, chạy từ
phi trường lên tới chót mũi đảo, dường như chỉ có tiệm tùng san sát bên phải và
khách sạn bên trái, dọc bãi. Dấu vết Hòa Lan chỉ còn thấy loáng thoáng, qua những
cửa hàng bách hóa Blokker, tiệm mỹ phẩm cho đại chúng DA-Drogist và siêu thị
Spar, núp dưới tên Tàu. Một chiếc cối xay gió Hòa Lan gần bãi Eagle Beach làm
biểu tượng, vài tiệm ăn tiệm nhậu đặc thù Hòa Lan trong đó có quán The Paddock
tại bến cảng Renaissance nơi thủ đô Oranjestad còn được coi là quán ăn thuần
túy Hòa Lan duy nhất trên đảo. Các supermarket hầu hết nằm trong tay người Tàu,
có lẽ họ có cả một hệ thống nhập và phân phối hàng. Còn chủ những minimarket phần
lớn là người gốc Nam Mỹ. Minimarket ghi giá bằng tiền đô (hay bằng cả hai thứ
tiền), supermarket ghi tiền florin, còn một vật không rời tay người ngồi quầy
tính tiền là cái máy tính nhỏ. Điều rất lạ là mặc dầu tỷ giá giữa florin và đô
la Mỹ cố định, tôi chưa thấy người nào lưu tỷ giá này vào bộ nhớ máy tính. Một
hình thức ăn gian trá hình chăng?
Cối xay gió tại Eagle Beach và quán The Paddock
tại bến
cảng Oranjestad, hai biểu tượng Hòa Lan
Du khách đến Aruba phần lớn
là dân lắm bạc thừa tiền. Nhiều cặp tân hôn hưởng tuần trăng mật nơi đây, công tử tiểu thư con nhà đại gia tổ chức sinh
nhật, hoặc ăn mừng nhân dịp nào đó. Hòn đảo có diện tích gần 200km2 – bằng một
thành phố hạng trung – có gần 20 casino, phân nửa hoạt động độc lập, số còn lại
nằm trong một khu riêng tại các khách sạn lớn. Con số các tiệm nữ trang đá quý
và đồng hồ cao cấp nhiều gấp mấy chục lần số casino, chưa kể những tiệm và sạp
chợ dành cho giới thích mua sắm hơn thích khoe tiền. Câu hỏi đặt ra là làm sao các
nơi này vẫn sống năm này qua năm nọ, khi tiệm nào tiệm nấy vắng tanh vắng ngắt,
cho dù Aruba được quảng cáo là nơi thu hút giới mê shopping vì giá hạ hơn Hoa Kỳ,
do chế độ thuế ưu đãi. Có tiệm còn quảng cáo có thể vào xem họ giới thiệu nơi
thợ sửa đồng hồ làm việc, nhưng chắc không dành cho tôi. Họ thừa biết cho dù có
mỏi miệng quảng cáo, nhưng tôi sẽ chọn một chiếc xe hơi loại khá thay vì một
chiếc đồng hồ Patek Philippe, Richard Mille hay Ulysse Nardin chưng trong tủ kiếng.
Chi tiết này cho thấy vấn đề an ninh trên đảo được tổ chức chu đáo. Đảo nhỏ,
băng đảng hoạt động là vào ngay tầm ngắm của mạng lưới an ninh công cộng.
Để phục vụ cho hơn một triệu
du khách mỗi năm mà phần lớn là dân Mỹ nổi tiếng hoang phí, nước ngọt là một vấn
đề sinh tử trong ngành du lịch. Nếu bạn biết rằng Aruba có khi hậu bán sa mạc,
rất hiếm mưa thì bạn sẽ rất ngạc nhiên khi thấy cây cối hoa lá xanh tươi đầy
màu sắc trong toàn bộ phần đảo dành cho kỹ nghệ du lịch. Nhưng chỉ cần rời dải
đất này, đi vào giữa đảo, thì chỉ độc những khoảnh đất khô cằn đầy xương rồng và
cây nha đam (Aloe vera). Bạn sẽ giật mình khi nghĩ tới lượng nước cần thiết để
giữ cho mặt nổi của thành phố hấp dẫn với những hàng rào dâm bụt, các bụi bông
trang và trúc đào nở hoa tươi tốt quanh những bãi cỏ xanh rì, chưa kể tới nước tắm
cho khách trọ xài vô tội vạ. Vì khô hạn, Nha đam Aruba thuộc loại tốt hạng nhất
thế giới (hàm lượng aloin rất cao), và là một nguồn xuất khẩu chính bên cạnh dầu
hỏa trước khi Aruba chuyển sang kinh doanh du lịch. Trước kia, nước ngọt được
bơm từ giếng đóng hay được cung cấp từ những nhà máy tinh chế nước biển theo
phương pháp bốc hơi. Từ 2015 Aruba đã chuyển sang dùng nguyên tắc “thẩm thấu
ngược” (reverse osmosis) với phí tổn hạ hơn. Nhà máy lọc nước biển của công ty
Nước và Năng Lượng Aruba (W.E.A.) xây sát bờ biển phía nam thủ đô Oranjestad là
nhà máy lọc nước biển lớn thứ nhì trên thế giới. Nhà máy vừa cung cấp nước vừa
cung cấp điện năng cho toàn đảo này lại chạy bằng dầu cặn (một phó phẩm của kỹ
nghệ lọc dầu), thay vì dùng năng lượng mặt trời hay năng lượng gió thừa mứa
trên đảo quanh năm nắng và gió. Trên xe từ phi trường tới khách sạn, bác tài đã
đưa ra lời khuyên chí lý là “chớ có mua nước chai, nước vòi ở Aruba tốt thứ nhì
thế giới”. Quả thực, nước uống ngọt lịm không có vị tạp chất, sau mới biết họ lọc
xuống tới mức 15ppm (phần triệu) muối và sau đó lại cho thêm vào một vi lượng
chất vôi để giữ hệ thống ống không bị ăn mòn (nước uống ở Hòa Lan có độ muối
khoảng 60ppm). Đổi lại, dân chúng muốn xài nước này phải trả tiền khá cao so với
vật giá.
Xương rồng và Aloe giữa đảo Aruba (trái) và nhà máy lọc
nước biển
của W.E.A. nhìn từ ngoài biển (phải)
Hòn đảo Aruba có thể chia
thành hai phần theo chiều dọc. Nửa bên phía Đông Bắc là khu vực du lịch dã ngoại.
Nửa bên phía Tây Nam là khu vực buôn bán và du lịch ăn chơi. Trong khu vực này,
càng lên phía trên, khách sạn càng cao. Nơi chúng tôi ở, Palm Beach, là bãi đẹp
nổi tiếng thế giới. Nơi đây là khu cao cấp (kể về chiều cao khách sạn lẫn giá
tiền). Bãi cát trắng tinh dài mút mắt, nước ngập đầu còn thấy rõ những rạn đá
phủ đầy rong có những con cá nhỏ bơi ra bơi vào. Nước biển nơi đây ngày đêm
luôn luôn ở mức 27 - 28°C (81 - 82°F), nước ngọt để tắm lại cũng nóng luôn! Tôi ngạc nhiên
thấy bãi quá sạch, không rong rêu rác rưởi. Có gì không lý giải được so với con
số cả chục ngàn du khách trong vùng. Mấy ngày sau sau tôi tình cờ khám phá ra
là mỗi sáng sớm có xe vào cào rác, sàng cát và trải lại xuống, kéo phẳng lì.
Bãi quá sạch cũng có nhược điểm, là trông giả tạo, thiếu mùi tanh của rong rác
biển, không có các vỏ sò hến nằm rải rác. Ngay cả chim hải âu cũng chê vì chẳng
có gì ăn. Phía xa ngoài khơi có lũ chim chằng bè (pelican) nâu đặc biệt của
vùng này và một loại chim bói cá chao liệng tìm mồi.
Theo luật, mọi bãi biển trên
đảo đều là bãi tắm công cộng. Giữa những khách sạn vĩ đại –mỗi chiếc có trên dưới
ngàn phòng và trải dài một khoảng bãi trên dưới nửa cây số, có con hẻm nhỏ cho
dân thường có thể xuống bãi tắm. Tuy nhiên, người ngoài ít khi vào tắm nơi khu cao
cấp này, vì không có nơi cho mướn ghế, dù…, còn tiệm ăn trong khách sạn hay
quán nhô ra ngoài biển thì chặt đẹp. Người ta nói xài tiền như nước, nhưng nơi
đây phải nói xài tiền như thác đổ. Toàn giấy đô la xanh, bạc cắc Hoa Kỳ không
chơi. Điều bực mình cho du khách Âu châu và (các nước Đông) Á châu là nạn phải
cho tiền tip theo kiểu Mỹ, chỉ thua các khách sạn Hồi Giáo 5 sao, nơi có người
bấm giùm nút thang máy mà bạn cũng “phải” tip cho họ.
Thiên nhiên và cảnh trí tại Aruba
Bãi tư duy nhất trên đảo là
bãi của khách sạn Renaissance, lập nên do một chòng chéo về giấy phép. Họ lập
ra một khu thiên nhiên dành riêng cho khách của họ (nếu khách ra bãi không
đông, người ngoài có thể bỏ trăm đô mua vé ra chơi), có thể ra tắm và ngắm đàn
chim hồng hạc flamingo đi dạo chung với những loài bò sát trên đảo được nuôi tại
đây. Với số tiền tương tự, công ty tổ chức tour du lịch lớn nhất Aruba – De
Palm Tours – có hẳn một khoảng đảo tư – De Palm Island – làm khu giải trí cho bạn
có được một ngày vui chơi bao luôn ăn trưa buffet chung trong 1 ticket. Không
có tiền mà muốn xem chim thì bạn có thể mang ống dòm tới khu bảo dưỡng chim
Bubali, leo lên chòi quan sát tứ phương. Trong khu đất nước ngập sâm sấp rộng chừng
hơn 10 mẫu, người ta nói có mấy chục loại chim khác nhau đến tụ hội, nhưng tôi
tìm hoài cũng không đếm được hơn 5. Gần bên đó là trại nuôi bướm, đặc biệt là
chỉ mua 1 vé rồi muốn vào chơi khi nào cũng được, suốt trong thời gian ở trên đảo.
Họ lượm những con bướm chết mà cánh còn nguyên, gởi qua Panama, nơi đó làm cái
mình giả bằng plastic, gắn cánh vô, đóng khung và gởi trở lại cho họ bán với
giá hai ba trăm đô một khung 20 con bướm kiểu này (nhập bướm ép có luôn thân là
phạm luật tại nhiều quốc gia!). Hướng dẫn viên nói trong vườn có khoảng 35 loại
bướm. Con số nghe tưởng nhiều, nhưng chẳng thấm vào đâu so với con số 180.000
loại bướm khác nhau trên thế giới đã được định danh (theo Wikipedia). Còn thằn
lằn, cắc ké, kỳ nhông v.v… bò khắp nơi trên đảo, thường thấy nhất là con Kododo
màu xanh và con kỳ nhông Iguana. Con này vài chục năm trước còn là món đặc sản
của Aruba, hiện nay đã có luật cấm làm thịt (tuy vậy dân trên đảo hay vào khu
lâm viên quốc gia Arikok lén bắt).
Thằn lằn Kododo Xanh và kỳ nhông Iguana
Phía nam, dưới Palm Beach là
khu trung cấp, những khách sạn nơi đây thấp và nhỏ hơn, có bãi Eagle Beach cũng
nổi tiếng về sạch đẹp, bình dân hơn. Tuy nhiên, trừ Palm Beach ra, các bãi khác
dường như không có nơi thay đồ và tắm lại nước ngọt. Xuống thêm nữa là thủ đô
Oranjestad, đi thêm xuống nữa là thị xã Savaneta, thủ đô cũ của Aruba. Ở Aruba,
nếu đứng ở vùng này đón xe và nói “cho tới downtown” thì có thể họ sẽ chở bạn tới
Savaneta, vì người ta cũng gọi đây là downtown. Còn đi xuống thêm chừng gần chục
cây số nữa là tới San Nicolas, thành phố cuối cùng của hòn đảo, phố xá nhỏ
xinh, có thời từng là nơi tấp nập công nhân nhà máy lọc dầu của Exxon. Nơi đây
có bãi tắm cho gia đình có con nhỏ mang đồ ăn uống tới picnic. Bãi có tên Baby
Beach, hai bên có hai kè đá san hô ngăn sóng, nước rất cạn, em bé 10 tuổi đi ra
xa cả nửa cây số chưa ngập đầu. Người lớn chỉ cần bước qua kè đá san hô, mang
theo ống thở, đồ lặn là có thể xem nhiều loại cá. Nơi đây muốn ăn uống nhậu nhẹt
thì chỉ có một quán duy nhất, quán “Má Bự” (Big Mama), một địa chỉ có ghi trong
những sách cẩm nang du lịch Aruba. Nói chung, tại Aruba, khi ra khỏi thành phố
là không còn hàng quán gì nữa, ngoại trừ vài trạm bán ít thứ đồ ăn nhanh nằm rải
rác dọc đường lộ. Đông vui nhất vẫn là thủ đô Oranjestad – mỗi tuần vài lần có
những chiếc cruise khổng lồ cặp bến, có xe trolleybus miễn phí trong vùng city cho
họ thăm thú thành phố; và khu Palm Beach, tụ điểm ăn chơi.
Thủ đô Oranjestad chẳng có
dính dáng gì đến trái cam kiểu như Quận Cam – Orange County – ở California.
Oranje đây là “nhà” Oranje-Nassau, dòng họ hiện đang trị vì vương quốc Hòa Lan.
Cũng như đi dọc bờ biển Tây lên cực bắc, có mũi California, trên đó có ngọn hải
đăng California. Các bạn ở Mỹ thấy tên này đừng tưởng địa danh này có liên quan
đến tiểu bang California. Tên California là để tưởng nhớ chiếc tàu SS
California bị đắm tại mũi này năm 1891 khi đụng đá ngầm.
Hải đăng California và nhà thờ Alto Vista Chapel lúc
nào
cũng tấp nập du khách, vì nằm trên lộ chính
Nhữngngười thích đi bộ có thể
theo con đường hành hương từ thủ đô Oranjestad lên đến nhà thờ Alto Vista
Chapel nằm gần nơi mỏm California. Nhà thờ này độc đáo ở chỗ khi xây xong vẫn
chưa có linh mục cai quản. Con đường hành hương dài 20 km là một trò đùa so với
con đường hành hương Camino francés tới Santiago de Compostela của Tây Ban Nha,
vì nó vừa ngắn vừa chán ngắt. Nhưng bạn sẽ đi qua những xóm nhà dân thường, những
căn nhà vuông vức, đầy màu sắc. Nhà nghèo lợp mái tôn lạnh. Nhà giàu, thích hoa
hòe thì được chủ nhân trang trí ngoài vườn bằng đủ thứ vật dụng ngộ nghĩnh. Đặc
biệt, những ngôi mộ trong nghĩa địa có nhiều tầng trông như những nhà lầu tí
hon. Mỗi ngôi mộ là nơi an táng chung cho cả gia đình, mộ được sơn màu giống
như căn nhà của gia đình đó, không rõ lý do vì sao. Có lẽ không phải vì muốn hồn
người chết biết chỗ mà về, vì dân đảo 80% theo Công giáo. Hải đăng California
và nhà thờ Alto Vista Chapel là hai điểm mà tour du lịch trên đảo thường thêm
vào cho rậm đám, vì nằm ngay trên đường lộ chính, thực ra chúng chẳng có gì coi
ngoài chụp vài tấm hình. Gần bên nhà thờ có một khu biệt thự lộng lẫy giá 5 - 6
triệu đô mỗi căn, cư dân là “những người từ hành tinh khác tới”. Nơi đây có cả
sân golf 18 lỗ, chắc để khoe hơn để chơi vì gió nơi đây rất dữ.
Một căn nhà của cư dân Aruba trang trí sặc sỡ và nghĩa
địa trên đảo
Khi tới Aruba tôi mới hiểu rõ
vì sao người ta gọi là “đảo dưới gió” và “đảo trên gió”. “Gió” đây là gió xích
đạo, còn gọi là gió mậu dịch (passat) thổi lồng lộng quanh năm từ đông sang
tây. “Trên gió” có nhiều đảo, như Haïti, Sint Maarten/Saint Martin, Saba,
Puerto Rico, Saint Thomas…. Đảo Saint Croix cũng nằm “trên gió”. “Dưới gió” chỉ
có vài đảo, trong đó có Aruba và hai đảo lân cận cũng thuộc vương quốc Hòa Lan.
Những đảo “trên gió” chịu ảnh hưởng của luồng gió xoáy trước khi nó thành luồng
gió thẳng chạy dọc xích đạo. Luồng gió xoáy này tạo nên những trận bão và cuồng
phong vùng đông nam Hoa Kỳ mà ta nghe tin mỗi năm. Trong trung tâm thành phố
Christiansted trên đảo St. Croix có cả một hệ thống biển hướng dẫn dân chạy trốn
khi có sóng thần. Những đảo “dưới gió” gần như không bao giờ bị bão, nhưng gió
dữ dội, cấp 5 - 6 thổi suốt theo một chiều Đông Bắc - Tây Nam, chỉ dịu đi một
chút khi đêm về sáng. Mặt trên của Aruba hứng trọn cơn gió này, gió lồng lộng tới
mức nghe bưng bưng trong đầu, mũ nón thành vô dụng mặc dù trời luôn nắng gắt. Bờ
biển phía này vì thế là nơi lý tưởng để chơi môn trượt sóng cho những tay dày
kinh nghiệm sóng gió. Còn nơi bờ biển mặt kia của Aruba cơn gió thổi từ đất ra,
cho nên bãi hoàn toàn không có sóng, lý tưởng cho dân chơi lướt sóng do diều
kéo (kite surfing). Đảo Aruba có loại cây đặc biệt – Divi Divi (Libidibia
coriaria), một cây thuộc họ Đậu, chúng có thể mọc ngược chiều gió để cân bằng
trọng tâm, tạo ra nhiều dạng cây độc đáo tựa như bonsai.
Tên gọi gió mậu dịch là do
khi xưa các thuyền buôn Âu châu nương theo luồng gió này để tới Mỹ châu, với một
hậu quả là quanh đảo có nhiều tàu buôn bị đắm. Quanh Aruba, chỉ nội khu biển có
thể bơi ra được đã có khoảng một chục chiếc tàu đang rã mục, là những điểm dân
đi lặn thích tới ngắm cá, chớ còn tiền và vật dụng thì đã bị hốt sạch từ lâu. Tại
đây bạn cũng có thể mua vé lên chiếc tàu ngầm Atlantis đi lòng vòng 45 phút dưới
đáy biển để xem những loại cá và san hô trong vùng, cùng lúc tạt ngang vài chiếc
tàu đắm. Chiếc tàu ngầm này có thể lặn tới 150ft nhưng vì an toàn họ chỉ đưa bạn
tới mức 139ft (= 42 m) mà thôi.
Cây Divi Divi (trái) và một xác tàu đắm ở độ sâu khoảng
35 m,
chụp từ tàu ngầm Atlantis (phải)
Sóng gió dữ dội nơi mé biển
Đông Bắc này đã tạo nên những cây cầu đá thiên nhiên, cũng là một điểm trong những
tour du ngoạn. Nói chung, những tour du ngoạn thăm cảnh quan tại Aruba, dù dài
hay ngắn, chỉ là đi phất phơ chụp hình, trên đảo không có thắng tích lớn cho có
thể dừng chân lâu hay ngồi ăn uống. Nơi nào cũng cây cối lơ thơ, nắng chói
chang. Nếu mướn xe tự đi thì cũng chỉ hai ngày là hết mức, cho dù bạn có lần mò
vào thăm các khu phế tích của mỏ vàng xưa, vào trại nuôi đà điểu cưỡi chơi hay
vào thăm trại an dưỡng lừa. Những con lừa này xưa kia là phương tiện chuyên chở
khi chưa có đường xá tốt, tới khi có đường rồi thì dân bỏ chúng đi hoang. Khách
đến thăm có thể nhận bảo trợ một con lừa (làm tôi liên tưởng tới những tour du
lịch tại các quốc gia nghèo, họ dẫn du khách tới các viện mồ côi và cầu xin khách
bảo trợ một em bé). Khi mướn xe, có điều bất tiện là các văn phòng cho mướn xe
thường bắt mướn tối thiểu ba ngày, rồi nạn kẹt xe nơi những đường dẫn vào thủ
đô, và khổ nhất là khi ở city nếu may mắn tìm được một chỗ đậu hiếm hoi thì lại
bối rối vì trong túi bạn không có một đống tiềncắc 1 florin để bỏ vào máy!
Ngoài xe hơi bạn cũng có thể
mướn xe jeep hay các loại xe UTV chạy trên cát để thử tay lái trên những đụn
cát hay vào thăm lâm viên quốc gia Arikok, phân nửa hòn đảo mạn đông bắc chỉ có
đường mòn. Giá mướn những loại xe này rất cao, một ngày bằng xấp xỉ một tuần mướn
xe hơi. Xe taxi tại Aruba, cũng như ở trên đảo Saint Croix, tài xế chạy theo một
bảng giá biểu lập sẵn, căn cứ trên nơi đi và nơi đến, bảng giá này có thể xem
trên internet. Ước gì một số thành phố du lịch khác trên thế giới cũng áp dụng
phương pháp này thì du khách sẽ yên tâm hơn.
Ăn chơi trên đảo
Aruba tự hào có nhiều bãi đẹp
nổi tiếng thế giới nhưng tôi thấy dường như du khách không quan tâm tới vụ tắm
táp. Hay họ cho tắm biển là thú vui rẻ tiền? Chơi là phải chơi trên nước và dưới
mặt nước. Có những tour đi catamaran ra ngoài biển khơi cho người ta lặn xem
cá, buổi chiều ăn buffet ngó mặt trời lặn. Hay dong thuyền buồm, các môn lướt
sóng, jet ski… Thích mạo hiểm thì mướn jeep, quad… đi vào vùng hoang mạc, vào
lâm viên quốc gia Arikokchơi và leo lên ngọn Jamanota, hay ngọn Đụn Cỏ Khô
(Hooiberg) cách đó không xa. Tệ nữa thì nằm phơi nắng, thỉnh thoảng nhào vào
quán mua bia, đồ nhậu rồi… phơi nắng tiếp. Buổi tối, nếu không vô casino hay
shopping thì có những nơi ăn uống chào mời. Khi du lịch trên đảo Saint Croix
tôi chỉ thấy họ chơi có mỗi một điệu Calypso, và người ta nhảy salsa ngay giữa
quán. Trên đảo Aruba này phong thái Mỹ châu lấn át. Các quán ăn tìm cách chiêu
dụ khách bằng đủ mọi loại: Mỹ đen thổi saxo hay trompetcác bản Jazz và Blues;
dân Trung Nam Mỹ chơi nhạc mambo, reggae; dân bản xứ múa “mọi”; rồi có các màn
xiệc, vũ hóa trang…, chưa kể sân khấu lộ thiên tại food plaza ở Palm Beach có
các show nhạc người xen kẽ với nhạc nước. Hôm chúng tôi đến cũng là hôm đảo
đang rầm rộ tổ chức Soul Beach Music Festival lần thứ 18, hội nhạc quốc tế nổi
tiếng này được tổ chức hàng năm tại Aruba vào cuối tuần Ngày Lễ Tưởng Niệm Chiến
Sĩ Trận Vong của Hoa Kỳ. Năm nay có ca sĩ Maxwell, người khai sáng ra phong
trào “neo soul” đã đoạt hàng chục Awards, diễn viên hài Marlon Wayans v.v…,và nổi
trội nhất có lẽ là Alicia Keys, một trong những ca sĩ chủ lực năm nay, cô nàng
lại làm dân mê nhạc soul phát khùng khi cover bản nhạc của Prince “How Come U
Don’t Call Me Anymore”.
Quảng cáo um sùm, nhưng menu
dở tệ. Người nào đến đây với mục đích tìm món ngon vật lạ thì là điều sai lầm lớn.
Nhìn quanh quất chỉ thấy fast food. Ngoài phố đầy dẫy Dunkin’ Donuts, bánh mì
hamburger hotdog, wrap và taco, rồi sườn nướng Mexico hay Texas, và pizza.
Không muốn những thứ này thì có nửa con gà nướng ăn với khoai chiên, hay cá tôm
nướng, và các thứ steak. “Nông dân chỉ ăn những gì họ quen miệng”, câu ngạn ngữ
Hòa Lan này cũng đúng với dân Mỹ, họ ít chịu tìm hiểu món lạ. Bù lại, các quán
giải khát rất giàu mấy thứ rượu cocktail. Ngoài những loại phổ thông trong
vùng, các quán còn chế ra nhiều thứ cocktail mang những tên gợi cảm hay ghê rợn,
mỗi quán có một cách riêng. Nếu mỗi ngày bạn thử một thứ, chắc ba tháng chưa đi
giáp vòng. Bạn thích uống bia? Buổi chiều leo lên chiếc bus cho họ dắt đi “nhậu”
và mặc sức hò hét trên xe cũng như tại các quán đã được họ ăn chia. Ly đầu họ
bao (tính trong tiền tour), nhưng coi chừng, đừng quá chén! Nếu không, tới mấy
quán chót bạn cũng sẽ chẳng uống nổi ly bia free này.
Hoàng hôn trên biển Aruba và xe bus chở đi nhậu
Qua thăm hỏi, chúng tôi may mắn
tìm được một nhà hàng khác thường, đó là Madame Janette. Chủ nhân tự hào đã
nghĩ ra món cá mú nướng bọc hạnh nhân bào, với lời quảng cáo “nhiều nơi cố bắt
chước nhưng thất bại”. Quán nằm trong một vườn cây lớn, hoàn toàn khuất gió, ấm
cúng với hơn 300 chỗ, đông nghịt, cách dọn ăn lịch sự theo phong thái Âu châu,
chả trách đại đa số thực khách đến từ các nước bên lục địa này. Lời quảng cáo
có thể đúng, nhưng món cá này tôi thấy chẳng có gì gọi là xuất sắc, duy một điều
phải công nhận là khó nấu, vì thịt cá grouper rất mềm còn vỏ bằng hạnh nhân bào
thì dòn, dễ bể.
Bạn nào thích tôm cá và không
kén chọn cầu kỳ thì có thể ăn thử tại một quán ăn bình dân đặc biệt, nằm nơi bờ
biển của thành phố Savaneta, mạn nam của đảo. Quán mang tên “Cướp Biển”
(Zeerovers). Họ bán tôm và cá bắt được trong ngày – catch of the day – (hôm trước),
thường là cá hồng red snapper, cá grouper (một loại cá mú da trơn), cá lưỡi kiếm,
cá thu v.v… Tôm cá tươi cân xong, đổ vô rổ, rồi có người mang vô bếp chiên. Bạn
tới quầy khác mua nước và ra ngồi chờ ngoài cầu tàu. Khi chiên xong họ đổ trở lại
vô rổ và cứ thế là bốc ăn, kèm khoai chiên hay bánh bột bắp. Cá tươi thịt ngọt,
trời gió mát, nhắp một hớp bia Balashi hay Hopi Bon (đảo nhỏ tí cũng có nhà máy
bia với ba thương hiệu), ngồi nhìn ra trời biển mênh mông là một cái thú khó
tìm. Chỉ ngặt là đường hơi xa, phải đổi xe bus và lội bộ gần cây số dưới trời nắng
gắt. Tuy là quán “bình dân”, nhưng tôm có giá 30 USD một kilô, cá phải trả trên
dưới 25 đô mỗi kí. Nếu bắt taxi nữa thì đi luôn hơn trăm bạc cho hai người. Giá
xăng tại Aruba cao hơn Hoa Kỳ một chút (1,3 USD/l). Từ mỏm cuối của Aruba hay từ
trên đỉnh núi Hooiberg, nếu trời tốt, bạn có thể thấy nước Venezuela mờ mờ phía
nam, cách 25km. Nơi đó, với số tiền này, bạn có thể mua… 130 lít xăng (một cent
USD mỗi lít – giá tra cứu trong Global Petrol Prices tháng 06/2018, nước này có
giá xăng thấp nhất thế giới). Nhưng người ta nói Aruba có ký thương ước với
Venezuela, không bán xăng cho dân Aruba! Chuyện khó hiểu.
Ăn tôm cá tươi tại quán Zeerovers, và “mẻ cá trong
ngày”
dành cho ngày hôm sau
***
Một hòn đảo hạnh phúc – One
happy island. Tại Aruba, bảng số xe nào cũng có câu này nằm trên cùng như một quảng
cáo thường xuyên. Quả thực, nơi đây rất hạnh phúc – miễn là bạn có nhiều tiền.
Nhìn vẻ mặt của những nhân viên trong khách sạn, tôi thấy nhiều điều ẩn dấu
phía sau. Dân trên đảo sống cuộc hôn nhân tạm bợ với các sắc dân Nam Mỹ, trong
khi họ phải lo chiều chuộng cả Hòa Lan lẫn Hoa Kỳ để có thể sống còn. Mối liên
hệ “yêu-ghét” này khiến tôi liên tưởng đến người dân miền nam Việt Nam 50 năm
trước, khi đối đầu với cộng sản, đã phải chấp nhận một liên hệ “yêu-ghét-lẫn-lộn”
với người Mỹ. Giờ đây, tôi đang là người Mỹ hay người Hòa Lan, dù chỉ một thời
gian ngắn, trên đảo Aruba. Nhưng tôi có thể làm được gì cho họ? Tương lai Aruba
thực sự bấp bênh hơn những gì đang nằm trên mặt nổi. Một quốc gia sống chỉ dựa
hoàn toàn vào ngành du lịch cũng giống như một nước sống hoàn toàn nhờ canh
nông. Du lịch có các trào lưu của nó. Bên cạnh trào lưu du lịch sinh thái đang
lên, Cuba kể từ sau khi cải thiện được quan hệ với Hoa Kỳ, hiện là một nơi du lịch
đầy tiềm năng. Và đương nhiên đây là một đe dọa lớn cho Aruba. Du khách từ những
quốc gia Nam Mỹ không hào phóng như dân Mỹ. Nếu tình huống này xảy ra, Aruba lại
lùi trở lại mấy chục năm. Bãi biển lại đầy rác và đường xá, phương tiện không
còn được tu bổ đúng mức. Tôi hy vọng nhà cầm quyền trên hòn đảo này đang ưu tư
về tương lai ngành du lịch Aruba, bởi họ đang có những cố gắng cải thiện. Năm
2018 là năm đầu tiên Aruba tổ chức chạy marathon quốc tế, đây cũng là một cách
quảng cáo gián tiếp. Riêng tôi, chuyến du lịch này đã cho tôi thấy là cho dù tới
một nơi “tưởng là không có gì”, nhưng nếu chịu khó quan sát kỹ thì ta cũng học
được lắm điều thú vị.
Nguyễn Hiền
(06/2018)
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét