Chủ Nhật, 29 tháng 4, 2018
Hà Kỳ Lam: Hoàng Hôn Trên Thung Lũng Ia Drang
Phía Tây của căn cứ Lực Lượng Đặc
Biệt Plei Me là rừng bằng phẳng trải dài hằng mấy chục cây số, đến tận biên giới
Việt-Miên; các hướng khác thì địa thế chập chùng đồi núi. Cái biển màu xanh lá
cây ngút ngàn đó khiến tầm nhìn nhòa đi với sương khói huyền hoặc ở chân trời
thoáng điểm và cụm núi xa tít tắp, xanh lơ, và người nhìn tự hỏi núi hay ảo giác.
Những buổi trưa, khi mặt trời hơi chếch đỉnh đầu, những tảng mây đen khổng lồ xê
dịch ngang qua hắt những vùng bóng râm di chuyển trên cái mặt phẳng rừng cây
bao la làm người ta nghĩ đến câu “bóng
chiều dần lan” trong một bài ca nào đó.
Đó là thung lũng Ia Drang, thuộc cực Tây
Pleiku, mà trên bản đồ quân sự là một vùng sơn màu xanh nhạt với những vòng cao
độ không “nhặt”. Địa danh này nhắc nhở nhiều cựu chiến binh Mỹ về trận đụng độ
long trời của Sư Đoàn Một Không Kỵ với lực lượng Bắc Việt, tiếp theo sau trận
thư hùng bảy ngày đêm mà cứ điểm Plei Me vẫn đứng vững. Và đó là thung lũng tử
thần, có lẽ đối với cả đôi bên, tuy rằng Sư Đoàn Một Không Kỵ đã ghi một chiến
thắng.
Đặc điểm của thung lũng tử thần đó là vẻ
đẹp kỳ lạ của nó dưới ánh chiều tà. Khi mặt trời đỏ rực và tròn vành vạnh còn cách
chân trời khoảng một gang tay, hắt những tia sáng vàng rực rỡ xuống mặt phẳng lá
xanh lợp kín cả một vùng bao la, người ta có cảm tưởng thung lũng đang chìm
trong đám bụi hồng từ trên không rơi rụng xuống. Rồi màu vàng rực rỡ đổi dần
sang màu thẩm trong khi thung lũng xanh chuyển dần sang màu xám, rồi nâu thẩm,
và cuối cùng một biển đen ngòm ngự trị đến tận chân trời chỉ còn một hửng sáng
yếu ớt. Thế là đêm đen đã đến, đêm Plei Me huyền hoặc, bí hiểm! Và tôi chưa từng
thấy ở một nơi nào bóng đêm dày đặc như thế. Đất vùng Plei Me đỏ bầm, và rừng lá đen thẩm, cả một môi trường không phản chiếu
một chút ánh sáng nào của trăng sao. Cho nên những giây phút thoi thóp của mặt
trời sắp lặn bỗng quý và luyến lưu hơn trước cái rình rập của đêm thăm thẳm.
Trong tổng số gần bốn trăm con người ở
cứ điểm này, người duy nhất chia sẻ những hoàng hôn phía Tây Plei Me với tôi là
viên sĩ quan cố vấn Mỹ, Đại Úy Timothy Scott. Chỉ vài ngày sau khi thuyên chuyển
đến Plei Me tôi đã để ý ngay cảnh chiều trên thung lũng phía Tây trại, và tôi vẫn
thường ngắm nhìn cảnh vật ấy một mình. Rồi một buổi chiều, hai chúng tôi đứng cạnh
chiến hào trao đổi vài điều về công vụ. Tình cờ chúng tôi cùng ngưng nói, ngắm
nhìn chân trời ửng hồng với những cụm mây nhiều màu sắc nằm vắt ngang, rồi gần
hơn, chúng tôi nhìn thung lũng Ia Drang trải dài dưới những tia nắng vàng rực rỡ
cuối ngày. Scott thốt lên:
Beautiful beyond words! (đẹp không
thể tả!)
Tôi nói một câu biểu đồng tình,
và không nghĩ ông ta thực sự rung cảm với vẻ
đẹp của thiên nhiên, viên sĩ
quan nhà nghề này, một người đã từng ra vào vòng lửa đạn từ nghững ngày chiến
tranh Triều Tiên. Sau đó ít lâu, thêm một sự kiện nữa mới khiến tôi thừa nhận
Scott có ít nhiều đồng điệu với mình. Số là một buổi chiều khác, vì có việc tôi
phải bước vào team house (câu lạc bộ của toán Lực Lượng Đặc Biệt Mỹ). Một trung
sĩ trẻ đứng nhìn qua cửa sổ buổi chiều đang xuống chầm chậm trên thung lũng và
chậm rãi nói, “sunset on Ia Drang valley.” Cả toán cười ầm lên. Tôi tò mò hỏi vì
sao họ cuời. Powers, viên hạ sĩ quan già, Thượng Sĩ Thường Vụ của toán, giải thích:
Đó là câu nói của Đại Úy Scott
hầu như mỗi khi ông đứng nhìn cảnh mặt trời lặn trên thung lũng đó, và nó đã trở
thành giai thoại gắn liền với Toán A-241 này.
Nghe vậy, tôi ngẫm nghĩ, ông ta
quả có một rung cảm thật sự với cảnh trí
hoàng hôn ở đây đấy chứ.
Tôi bắt đầu làm thân với Scott hơn, và
hài lòng thấy rằng tâm hồn ông ấy đã cảm ứng với tâm hồn mình. Ông ta nói về cảnh
đẹp thiên nhiên ở nhiều nơi mình đã đi qua, ông ta nói đến người vợ đang xa cách
nửa vòng trái đất, về những đồng điệu của bà ta với chồng. Scott cho tôi xem
nhiều đoạn thư của vợ, những đoạn nói lên cái khuynh hướng lãng mạn của bà ta.
Có một đoạn bà ấy tả một cây cầu lúc hoàng hôn trên hồ Superior ở tiểu bang
Wisconsin, nơi gia đình Scott ở. “Thật kỳ lạ, những tia nắng cuối ngày có thể
biến đổi một công trình xấu xí trên nước thành một cảnh đẹp tĩnh mịch và hoang
liêu. Em có thể tìm thấy một yên tĩnh cho tâm hồn, điều mà dưới ánh sáng chói
chang của một ngày dài nó biến đi đâu mất. Và vì thế em yêu những hoàng hôn vô
cùng.”
Và mối liên lạc giữa hai trưởng toán Lực
Lượng Đặc Biệt, một Việt, một Mỹ, dừng ở mức thân mật, dễ chịu đó cho đến ngày
tôi lại được điều động đi nơi khác.
Jennifer khệ nệ mang cuốn ảnh gia đình
ra và lật ngay trang có bức hình nàng muốn khoe với tôi:
Để ông nhìn lại một bức hình từ
Việt Nam.
Tôi nhìn bức ảnh màu chụp một cảnh
hoàng hôn - hay bình minh, không biết
nữa - tuyệt đẹp. Nhưng bức hình
làm tôi nao nao. Rồi tôi nhận ra hình thù quen thuộc của ngọn núi Chu Pong xa tít
tắp, mờ trong sương khói trên cái biển lá rừng trùng điệp đó. Tôi khẽ lặp lại từ
vô thức một âm vang xưa cũ:
Sunset on Ia Drang valley
Jennifer bỗng trờ người tới:
But how? (Nhưng làm sao ông biết?)
Tôi hỏi lại bà ta:
Có phải Tim?
Jennifer khẽ gật đầu.
Tôi bắt đầu kể sơ lược về những
ngày tháng cũ ở Plei Me với Đại Úy Timothy Scott mà sau này thân mật hơn tôi chỉ gọi Tim.
Người đàn bà chăm chú nghe, nhưng trong ánh mắt bà ta tôi cảm nhận một vẻ gì xa
vắng. Luật của đời sống, tôi nghĩ. Ông chồng đến bên vợ, và Jennifer quay sang ôm
chồng rồi nói:
Em xin lỗi mình nhé. Chẳng qua
bức hình cũ lại liên quan đến người đàn ông này, thế thôi. Ông ấy từng ở chung
với Tim tại vùng này.
Người chồng nở nụ cười rộng lượng:
Ồ, thật à? Nhưng mọi sự vẫn có
thể xãy ra. Tình cờ là một phần của đời sống mà.
Jennifer nói:
Đây là bức ảnh cuối cùng trong
đời Tim. Lúc người sĩ quan đại diện Bộ Chỉ Huy đến trao lại cho tôi những tư
trang của anh ấy, tôi có nhận một máy ảnh trong đó cuộn phim chỉ mới nhảy đến số
2. Tôi không sử dụng tiếp, và đem phim đi rửa. Chỉ có tấm ảnh này thôi. Theo báo
cáo của đơn vị thì anh ấy bị địch bắn tỉa trong lúc đang chụp ảnh.
Tôi nói với Jennifer rằng tôi cũng
nghe tin như thế, bởi vì khi xảy ra biến cố
kia thì tôi đã được thuyên chuyển
về vùng Sài Gòn trước đó ít lâu. Tin chỉ có thế, nhưng tôi còn biết nhiều hơn
những gì cấp chỉ huy của Scott biết về vụ này.
Căn cứ Plei Me hình tam giác. Ngoài những
pháo đài nằm dọc chiến hào phòng thủ, tại ba góc nhọn của trại còn có ba pháo đài
chính mà hỏa lực từ đó có thể bao quát một xạ trường vòng cung trước mặt và hai
xạ trường dọc theo hai cạnh của trại. Mỗi pháo đài có một tên bằng số. Tim
Scott đã chết trên nóc bằng của pháo đài chính ở cái góc trại nhô về hướng Tây,
pháo đài số 6. Pháo đài này là điểm nguy hiểm nhất, vì là nơi địch vẫn thường bắn
tỉa, cho nên không ai bén mảng lên nóc, ngoại trừ tối cần. Nhưng oái oăm thay,
nóc pháo đài số 6 lại là nơi ngắm nhìn hoàng hôn tuyệt đẹp, và không có nơi nào
trong trại thay thế được. Tôi và Tim thỉnh thoảng vẫn liều mạng phóng lên nóc bằng
đó ít giây nhìn cảnh mặt trời lặn cho “mãn nhãn’ rồi lẹ làng rút lui.
Có lẽ Tim đã nói nhiều với vợ về hoàng
hôn vùng này qua những thư viết từ Plei Me. Có lẽ Tim đã muốn chụp vài tấm ảnh
hoàng hôn cho vợ vì Jennifer đã bày tỏ ao ước được xem ảnh hoàng hôn trên Ia
Drang. Nhưng mọi sự bây giờ đã là quá khứ - một quá khứ đã đi theo với người chết
một phần, còn ở lại trong tôi một phần thì không gợi hứng để kể lại với người đàn
bà một thời cũng đã can dự vào nó – thì phỏng có ích gì soi rọi thêm vào mớ sự
việc của ngày xưa đó. Tôi chẳng nói điều gì thêm về “những ngày xưa thân ái” với
Tim Scott, và đôi vợ chồng này có vẻ cũng muốn mọi sự xưa cũ hãy theo tháng ngày
ngủ yên. Tôi lại nghĩ ngợi miên man. Không biết Jennifer còn giữ được tâm hồn lãng
mạn của ngày xưa, tâm hồn mà tôi có dịp biết đến ít nhiều qua những đoạn thư
Tim cho tôi đọc. Không biết bà ta nghĩ gì về chiến tranh, về cái chết phi lý của
người chồng cũ. Tôi lại nghĩ đến những đoàn quân ma năm xưa trong cái vùng hoàng
hôn đó. Rồi tôi nghĩ đến người du kích đã đưa súng nhắm và bóp cò kết liễu cuộc
đời của Tim. Không biết tất cả có bao giờ ngắm hoàng hôn trên thung lũng mà họ ẩn
trú. Tôi chẳng trách cứ ai. Trong chiến tranh người ta vẫn chém giết nhau trước
những cảnh trí hoàng hôn hay bình minh trực rỡ. Có điều là trong những ngày ở
Plei Me có lần tôi đã thấy mình thầm mơ được trở lại trong một ngày dứt chiến
chinh để không còn nhìn hoàng hôn với nỗi chết rình rập trong hồn. Và bây giờ
thì sao? Chiến tranh đã chấm dứt, dù không theo dự kiến của tôi. Tôi nghĩ, thiên
nhiên thì muôn đời vẫn thế, miễn là con người đừng tìm cách biến đổi nó, và miễn
là con người có đuợc tĩnh tâm để nhìn ngắm nó.
Tôi cám ơn cặp vợ chồng Mỹ về bữa cơm
chiếu họ đãi tôi với tình bạn đồng sở. Trên đường về tôi vẫn còn tư lự, tuy không
rõ mình đã cảm xúc những gì. Tôi bỗng loé lên ý nghĩ xin làm một phó bản của bức
ảnh mình vừa được xem. Để làm gì? Để hình dung lại một cảnh trí mình đã dự, để
sống lại cái cảm giác bất an xưa cũ, hay chỉ thuần muốn lưu lại một cái gì từ một
khung trời tuổi trẻ, như những ai đó đã từng làm? Có thể tất cả các điều đó, nhưng
có một điều tôi biết rõ là bức ảnh hoàng hôn của Tim Scott nói riêng với tôi
nghìn lời. Tôi không biết khẩu độ ống kính máy ảnh của anh ta bao nhiêu. Tôi không
rõ tốc độ phim anh đã dùng. Nhưng cần chi những yếu tố đó. Tôi nhớ lời một anh
lính thuật lại, “ông đại úy Mỹ vừa đưa máy ảnh lên nhắm là bị bắn ngã ngửa.” Và
bây giờ tôi được Jennifer cho xem bức hình độc nhất chồng cũ của bà ta để lại.
Hai sự kiện ấy cho tôi một nghĩa lý thật não lòng.
Tôi không tin Tim đã chụp bức hình này
một ngày nào trước khi anh bị rủi ro, vì nếu đã có bức hình rồi, anh ta đã không
liều lĩnh leo lên lại cái tử giác đó. Tôi cũng không tin Tim đang nấn ná định
chụp bức ảnh thứ hai sau khi vừa bấm xong tấm thứ nhất thì bị bắn. Tôi hình
dung một người đang nhắm cảnh vật qua khung kiếng hình chữ nhật của máy ảnh, một
cảnh hoàng hôn trong đó có một người du kích đang ẩn mình, ghìm súng, và một
người đang nhắm một hình bóng hiện rõ trong tia nắng chiều rọi lại từ phía Tây,
một hình bóng nằm cuối đoạn thẳng tưởng
tượng xuyên tâm lỗ chiếu môn đến đỉnh đầu ruồi! Có thể Tim bấm nút máy ảnh trước.
Có thể người du kích bóp cò súng trước động tác của Tim một khoảnh khắc nào đó,
cũng không sao vì vận tốc ánh sáng nhanh hơn vận tốc viên đạn! Không hiểu sao,
tôi bỗng có khuynh hướng nghĩ cả hai động tác xảy ra cùng một thời khắc.
Hà Kỳ Lam
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét