NGÀY NƯỚC THẾ GIỚI 2017

Cách đây 24 năm, kể từ 1993, Liên Hiệp Quốc đã chọn ngày 22 tháng 3 mỗi năm là Ngày Nước Thế Giới / World Water Day, do sáng kiến từ Hội nghị Môi Sinh và Phát Triển/ United Nations Conference on Environment and Development/ UNCED tại Rio de Janeiro, Brazil [1992].

Có thể nói, nước là biểu hiện của sự sống, vì thế mỗi khi tìm ra tín hiệu có nước trên một vì tinh tú xa xôi thì các nhà khoa học thiên văn đã lạc quan cho rằng có thể có sự sống và sinh vật ở trên đó. Trái đất này sẽ là một hành tinh chết nếu không có nước. Nhưng trước mắt, thiếu nước đang là một vấn nạn ngày càng trầm trọng của thế giới chúng ta đang sống hiện nay. 

Ngày Nước Thế Giới, như cơ hội để mọi người quan tâm tới tầm quan trọng của nguồn nước ngọt / freshwater và cùng nhau vận động hỗ trợ cho những phương cách quản lý bền vững các nguồn nước ấy. 

Ngày Nước Thế Giới 2017 năm nay với chủ đề: Nước Thải / Waste Water nhằm kêu gọi các cộng đồng cư dân tái sử dụng nước thải và tiết kiệm nguồn nước. Với những nhận định:

1) Trên toàn cầu, hơn 80% nước thải xả ra môi trường thiên nhiên mà không qua xử lý và không được tái sử dụng.

2) Hiện có 1.8 tỷ người sử dụng nguồn nước uống bị ô nhiễm gây ra các bệnh như tiêu chảy, kiết lỵ, thương hàn và sốt bại liệt / polio... khiến cho 842,000 người chết mỗi năm.

3) Thống kê cũng cho thấy, hiện có 663 triệu người chưa được tiếp cận với các nguồn nước uống hợp vệ sinh.

4) Đến năm 2050, sẽ có 70% dân số thế giới rời vùng thôn quê lên sống trong các đô thị. Con số này hiện nay là 50%.

Hầu hết những thành phố ở các quốc gia đang phát triển không có đủ cơ sở hạ tầng và tài nguyên để giải quyết vấn đề nước thải một cách hiệu quả và bền vững.

5) Có nhiều cơ hội để khai thác tài nguyên nước thải. Nước thải được quản lý hiệu quả sẽ là nguồn tài nguyên nước, năng lượng, dinh dưỡng có chi phí hợp lý và bền vững.

6) Chi phí cho quản lý nước thải không đáng kể so với các lợi ích lớn lao về sức khoẻ, phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, đồng thời mang lại cơ hội tạo ra nhiều việc làm "xanh" cho xã hội.

HỆ THỐNG NHÀ MÁY TÁI SỬ DỤNG NƯỚC THẢI QUẬN CAM

Trùng hợp với chủ đề "Nước Thải" của Ngày Nước Thế giới năm nay 2017,

chúng tôi thực hiện chuyến đi thăm khu Nhà máy Xử lý Nước Thải / Waste Water Treatment Plant và Hệ thống Bổ sung Tầng Nước ngầm / Groundwater Replenishment System (GWRS) của Quận Cam. Là một hệ thống kết hợp của hai nhà máy:

-  Cục Vệ Sinh Quận Cam / Orange County Sanitation District (OCSD) và  

-  Thuỷ Cục Quận Cam / Orange County Water District (OSWD) 

Đây là một hệ thống thanh lọc "nước thải / waste water" tiên tiến và có tầm vóc thế giới để tái tạo một nguồn nước đủ sạch nhằm bổ sung và bảo đảm cung cấp đủ nguồn nước uống cho 3 triệu cư dân Quận Cam kể cả trong thời gian tiểu bang California bị hạn hán / drought.

Hoạt động từ 2008, dự án được mở rộng để đến 2015, nhà máy đã sản xuất được 100 triệu gallon nước sạch mỗi ngày [100 MGD/ Million Gallon Day tương đương với 378,000 mét khối] và dự trù trong một tương lai gần, nhà máy có khả năng sẽ tăng tới 130 MGD (492,000 mét khối / ngày).    

BÊN LỀ MỘT ẤN TƯỢNG TIÊU CỰC

Được chấp thuận cho cuộc viếng thăm khu hai Nhà máy Xử lý Nước thải / Waste Water Treatment Plant và Hệ thống Bổ sung Nguồn Nước ngầm Groundwater Replenishment System / GWRS từ một tuần lễ trước, và đúng ngày giờ hẹn chúng tôi được cô Becky Mudd người điều hợp giao tế cộng đồng của nhà máy đón tiếp.

Nhóm gồm có ba người: Phạm Phan Long, Ngô Thế Vinh và một bạn Nguyễn Đăng Anh Thi từ Vancouver, Canada. Ban đầu, do nghĩ rằng đoàn thăm viếng là người Việt, có thể có vấn đề hàng rào ngôn ngữ, cô Becky trấn an chúng tôi là sẽ có một kỹ sư người Việt Nam tháp tùng. Anh ấy là kỹ sư IT tuổi mới ngoài 40, tiếng Việt tiếng Anh lưu loát. Trước khi vào phòng thuyết trình, anh nói riêng với chúng tôi bằng tiếng Việt rằng một ngày trước đó, đã có một đoàn hơn 20 người từ Việt Nam tới tham quan, họ đã để lại một ấn tượng xấu: họ nói chuyện rất ồn ào, gọi cell phone trong phòng hội và chẳng quan tâm gì tới buổi briefing và suốt cả cuộc viếng thăm...

HAI KHU NHÀ MÁY MỘT NGÀY THĂM VIẾNG

Cô Becky đưa chúng tôi vào phòng thuyết trình giới thiệu lịch sử khu nhà máy với slide show, và trao đổi trực tiếp bằng tiếng Anh trước buổi đi tham quan. Do thấy đoàn không cần có một thông dịch, anh kỹ sư trẻ gốc Việt vui vẻ chụp hình đoàn ba người chúng tôi và sau đó xin rút lui.

BỐI CẢNH ĐỊA DƯ NHÂN VĂN

Quận Cam với 3 triệu dân nằm trong vùng bán sa mạc khô hạn, lượng nước mưa trung bình chỉ có 355 millimet / năm (14-inch / năm), tuy quận hạt nằm trên một bể chứa nước ngầm rộng lớn có khả năng cung cấp tới 75% nguồn nước có thể uống được cho cư dân; nhưng tầng nước ngầm này không phải là vô hạn cho dù vẫn được bổ sung nước từ nguồn nước mưa [rất ít hàng năm], nước từ con Sông Santa Ana, và cả nguồn nước được nhập từ xa như Sông Colorado, Sông Sacramento-San Joaquin [nguồn nước nhập từ xa ngày càng bị cắt giảm, và di chuyển từ xa thất thoát và tốn kém]. Trước thách đố khó khăn như thế, từ rất sớm giới lãnh đạo Quận Cam một có tầm nhìn xa / vision đã lập ra dự án Water Factory 1, mô hình khảo sát quy trình và kỹ thuật thanh lọc nước thải suốt trong 10 năm, đạt được tiêu chuẩn an toàn và tin cậy để tiến đến dự án Hệ thống Bổ sung Tầng Nước ngầm / GWRS từ nguồn nước phế thải từ trong chính Quận Cam.

Do tính cách tiên phong và ứng dụng kỹ thuật cao, khu nhà máy Dự án GWRS đã được trao tặng 40 giải thưởng, trong đó phải kể tới 3 giải quan trọng:

1. "Dự án Tái sử dụng Nước Năm 2008 của tiểu bang California" / Recycled Water Project of the Year 2008" của American Society of Civil Engineers (ASCE).

2. "Dự án khái niệm và kỹ thuật cao năm 2009" / Grand Conceptor Award Engineering Excellence in the 2009 của American Council of Engineering Companies (ACEC)

3. "Dự án cơ sở hạ tầng quan trọng của thế kỷ" hay "Dự án Công chánh quan trọng của thế kỷ"/ Major Civil Engineering Project Centenary Award của International Federation of Consulting Engineers (Fédération Internationale des Ingénieurs-Conseils; FIDIC) năm 2013. 

Qua cả 3 giai đoạn, nước đã được làm sạch tại Khu Vệ Sinh Quận Cam / OCSD; và có hai tình huống: một phần nước được đưa qua ống dẫn, xả ra Thái Bình Dương; một phần được chuyển tới khu Nhà Máy Nước Quận Cam / OCWD để được thanh lọc qua Hệ thống nhà máy Bổ sung Tầng Nước Ngầm / GWRS. Đây mới thực sự là điểm độc đáo được coi như Dự án cơ sở hạ tầng quan trọng của thế kỷ mà chúng tôi đặc biệt quan tâm và muốn đề cập tới.

BƯỚC II: HỆ THỐNG BỔ SUNG TẦNG NƯỚC NGẦM / GWRS

GWRS / Groundwater Replenisment System được coi là khu nhà máy tiên phong tiên tiến nhất thế giới trong việc thanh lọc tái sử dụng nguồn nước thải trở đề thành nguồn nước uống được.

Nước từ Khu nhà máy Vệ Sinh Quận Cam / OCSD khi đến Hệ thống nhà máy Bổ sung Tầng Nước Ngầm / GWRS phải đi qua thêm một số quy trình thanh lọc khe khắt nữa:

1/ Giai đoạn Vi lọc / Microfiltration trong chân không / vacuum qua các ống sợi polypropylene với lỗ cực nhỏ khoảng 0.2 micron có khả năng và rất hiệu quả để loại bỏ các hạt ô nhiễm cực nhỏ, protozoa, bacteria và một số virus ở trong nước.

2/ Giai đoạn Thẩm Thấu Ngược / Reverse Osmosis: sau vi lọc, nguồn nước này được thanh lọc tiếp qua kỹ thuật Thẩm Thấu Ngược / Reverse Osmosis qua các màng semipermeable polyamide, mục đích loại đi muối hoà tan, virus, hoá chất hữu cơ / organic chemicals và dược chất / pharmaceuticals.

[chú thích: thẩm thấu ngược là hiện tượng nước thấm ngược từ bên đậm đặc sang bên loãng của màng thấm do áp suất từ máy bơm].

Do acid sulfuric cần được dùng trong giai đoạn thẩm thấu ngược / RO để giữ hiệu quả của màng thẩm thấu nhưng lại tạo ra nhiều khí carbon dioxide làm nước bị acid-hoá. Chất khí carbon dioxide thặng dư được loại bỏ qua phương pháp đuổi khí / air stripping, đó là cho nước chảy trên mặt rộng để tiếp xúc với không khí, nhả carbon dioxide và giảm độ acid của nước.

3/ Giai đoạn Tia cực tím/ Ultraviolet Light: sau Vi Lọc và Thẩm Thấu Ngược, nước lại được tiếp cận với nguồn tia cực tím/ Ultraviolet Light cực mạnh cùng với chất Hydrogen peroxide nồng độ rất cao để khử trùng toàn nguồn nước.

Nguồn nước tinh khiết 100 triệu gallon / ngày [MGD] ấy đi về đâu?

-  Rào Chắn Mặn / Salt Intrusion Barrier: 30% nước từ GWRS bơm thẳng tới Rào Chắn Mặn Duyên Hải / Salt Intrusion Barrier gần khu bờ biển Huntington Beach tạo ra một "rào chắn thuỷ lực / hydraulic barrier" để đẩy ngược nước biển trở lại đại dương, giữ cho bể nước ngầm không bị mặn xâm nhập / salt intrusion. Độ an toàn tin cậy đạt tới 100% qua theo dõi nhiều năm từ nhà máy thử nghiệm tiên phong WF 21 / pilot testing WF 21.

 

-  Các Hồ Thấm Nước Trong Đất Liền / Inland Spreading and Percolation Basins: nguồn nước quá tinh khiết được thanh lọc từ nước thải khi đưa vào các bể chứa Quận Cam, có thể gây ra hiện tượng thoát chất arsenic từ tầng đất sét lắng / clay sediments trong khi nước thanh lọc tự nhiên thì không. Do đó, 70 triệu gallon/ngày nước tinh chế từ nước thải của GWRS được pha trộn với nguồn nước nhập hay nước mưa / import or stormwater với tỉ lệ 75 / 25 phần trăm [%] trước khi được nạp lại vào nguồn nước ngầm qua các bể chứa thấm nước: (1) bể chứa Kreamer 12 hecta với lượng nước dung nạp / recharge  43 triệu m3 / năm; (2) bể chứa Miller 10 hecta với lượng nước dung nạp 23.4 triệu m3 / năm; (3) bể chứa Miraloma mới nhất 5 hecta với lượng nước dung nạp 36 triệu m3 / năm. Nguồn nước của GWRS được đưa tới 3 bể chứa bằng đường ống dẫn có đường kính 1.5 mét dài 20 km có khả năng cung cấp 302,000 m3 nước mỗi ngày.

LỢI ÍCH VÀ CHI PHÍ CỦA DỰ ÁN GWRS

Sau 10 năm hoạt động, GWRS đã chứng tỏ đem lại những lợi ích thiết thực:

1/ Cung cấp một nguồn nước tinh khiết gần như nước cất / near-distilled quality water có chất lượng đáng tin cậy ngay cả trong mùa khô hạn.

2/ Tạo được một chiến lược an ninh nước hiệu quả có ưu thế hơn, chỉ tốn 1/2 so với nguồn nước nhập từ xa, và 1/3 so với chi phí lọc nước biển.

3/ Cung cấp một biện pháp bảo vệ phòng ngừa trong trường hợp có biến thiên đáng kể về nguồn nước nhập / imported water.

4/ Tạo được một rào chắn thuỷ lực / hydraulic barrier để ngăn chặn nước biển xâm nhập vào các bể nước uống.

5/ Nạp lại nguồn nước ngầm và cả giảm thiểu tình trạng bơm lấy nước quá mức.

6/ Cải thiện chất lượng nước trong hồ chứa. Giảm lượng nước thải sau xử lý đổ vào đại dương và được đưa vào tái sử dụng có ích.

GIẢI QUYẾT CƠN KHÁT TỪ NƯỚC THẢI

Thử tưởng tượng những gallons nước thải từ nhà hàng quen thuộc Song Long trên đường Bolsa, gồm những mảnh thức ăn dư thừa và cặn bã từ các khu nhà vệ sinh mỗi ngày đều đặn được thu vào hệ thống ống dẫn Quận Cam để đưa về hai khu nhà máy OCSD và GWRS nằm rất yên tĩnh ngay trong thị xã Fountain Valley thu gọn mình giữa 3 con đường: Ellis Ave, Ward St, Garfield Ave và con Sông Santa Ana, những gallons nước thải từ nhà hàng Song Long ấy nhập với toàn nguồn nước thải của Quận Cam, để rồi sau đó là trải qua những bước thanh lọc, và cả kiểm tra gay gắt cho tới giai đoạn cuối với thành phẩm là nước rất tinh khiết.

Ở một ngày rất nóng như hôm nay và đang giữa cơn khát, chúng tôi có thể tới một vòi nước trong nhà máy ở khâu cuối của một chu kỳ thanh lọc kín: đưa tay ra hứng một ly nước mát tinh khiết như nước cất / distilled water và uống ngon lành; nhưng nếu quá giàu tượng tượng thì có người tự hỏi trong ly nước mát ấy liệu có giọt nước nào là từ nước thải của nhà hàng Song Long?

Để toàn thể cư dân Quận Cam đi tới chấp nhận sử dụng trực tiếp nguồn nước uống từ nước thải vẫn còn cần một thời gian. Ly nước mà chúng tôi uống hôm nay là trực tiếp từ nguồn nước thải. Nhưng khách viếng nếu còn ở tuổi vị thành niên thì vẫn cần có phép của bố mẹ cho uống ly nước từ vòi nước ấy. Và cho tới nay, 70 % nguồn nước tinh khiết từ GWRS vẫn phải hoà với nguồn nước nhập hay mưa thiên nhiên để đưa về chuỗi hồ chứa cho thấm xuống tầng nước ngầm như theo một quy trình tự nhiên đã có từ trước.  

MỘT NGÀY NƯỚC SẠCH CHO VIỆT NAM

Tiết kiệm nước, tái sử dụng nguồn nước thải biến thành nước uống đang là một khuynh hướng toàn cầu. Còn Việt Nam hiện nay thì sao?

Trích dẫn từ Báo cáo Hiện Trạng Môi Trường Quốc Gia 2016. Chuyên Đề: Môi Trường Đô Thị của Bộ Tài Nguyên Môi Trường, xuất bản ở Hà Nội:

"Theo số liệu thống kê năm 2015, trong tổng số 787 đô thị trên cả nước có 42 đô thị có công trình Xử Lý Nước Thải đạt tiêu chuẩn quy định đạt 5,3%." (tr.53). Nghĩa là có đến 94,7% nước thải ra môi trường không đạt tiêu chuẩn. Điều này giải thích vì sao: "Nước mặt ở các sông, hồ, kênh, mương nội thành, nội thị hầu hết đã bị ô nhiễm do tiếp nhận chất thải từ các hoạt động phát triển đô thị, khả năng tự làm sạch thấp, nhiều hồ đã trở thành nơi chứa nước thải của các khu vực xung quanh. Mặc dù đã có những nỗ lực cải thiện thông qua các dự án cải tạo nhưng ô nhiễm nước mặt tại các khu vực này vẫn đang là vấn đề nổi cộm tại hầu hết các đô thị hiện nay." (tr.58).

Đó là báo cáo chính thức và mới nhất của Bộ Tài Nguyên và Môi Trường của nhà nước CS Việt Nam. Với bao nhiêu thảm trạng về môi trường nước từ khắp các ao hồ, sông, biển... xảy ra thường xuyên tới nỗi "như chuyện thường ngày ở huyện", tin tức trên báo chí không còn gây chấn động hay xúc cảm nơi người dân ngoài phản ứng im lặng cam chịu.

Trong khi trên giấy tờ, trên chính sách về "môi trường nước" thì vẫn không thiếu, vẫn rổn rảng những khẩu hiệu như Quyết định 22.12.2016 của Thủ tướng Chính phủ: "Định hướng Phát triển cấp nước đô thị tới năm 2020", nhưng giữa nói và làm của nhà nước CS Việt Nam như từ bao giờ, vẫn còn là một khoảng cách của một đại dương.

Nếu nói lãnh đạo là tiên liệu, thì ngay như từ quy mô rất nhỏ như Quận Cam, từ mấy thập niên trước họ đã tiên liệu và có mối quan tâm rất sớm về nguy cơ thiếu nước, khai thác quá mức làm suy sụp trữ lượng tầng nước ngầm, để rồi ngày nay GWRS / Hệ thống Bổ sung Nguồn Nước ngầm đã trở thành một hiện thực, bảo đảm cung cấp một nguồn nước sạch bền vững cho 3 triệu cư dân địa phương.

Khi mà tình trạng ô nhiễm môi trường ở Việt Nam đã vượt mức báo động đỏ, mơ ước của người dân được uống ly nước sạch, thở bầu không khí trong lành, bữa ăn với chén cơm tô cá và mớ rau xanh không bị nhiễm độc, ước mơ đơn giản như vậy mà sao có vẻ như ngày càng xa vời. 

Rồi trở lại với ý kiến từ một bài viết khá lâu trước đây trên Việt Ecology Foundation, người viết đã đưa ra một nhận định: sự lành mạnh của "môi sinh và dân chủ" phải là một "bộ đôi / duo" không thể tách rời.    

NGÔ THẾ VINH

Orange County, 23.03 - 24.07.2017

Tham khảo:

1/ GWRS / Ground Water Replenishment System. 18700 Ward Street, Fountain Valley, CA 92708. www.ocwd.com/gwrs/

2/ OCSD / Orange County Sanitation District. Waste Water Treatment Process. 10844 Ellis Avenue, Fountain Valley, CA 92708

3/ Bộ Tài Nguyên Môi Trường. Báo cáo Hiện Trạng Môi Trường Quốc Gia 2016. Chuyên Đề: Môi Trường Đô Thị. Hà Nội 2016.

4/ World Water Day 2017: Why Waste Water? UN Water 22 March 2017. United Nations, Department of Economic and Social Affairs.

5/ Ngô Thế Vinh. Ngày Nước Thế Giới 2012 và An Ninh Lương Thực Lưu Vực Sông Mekong. Viet Ecology Foundation 25.02.2016