Thứ Bảy, 27 tháng 5, 2017
Trần Doãn Nho: Chàng…
Sometimes it's important to watch what the President does rather than what he says. (TNS McCain)
Chàng là một tạo vật lạ và hiếm.
Có lẽ không có người nào mà tôi nghe
ngóng, ngắm nghía, khi thương khi ghét, khi khâm phục, khi bực bội, khi ngạc
nhiên, có lúc sửng sốt… tóm lại, không có người nào mang cho tôi nhiều cảm giác
như chàng. Hàng ngày, một trong những cái thú của tôi là ngắm, đọc, nghe chàng
xem chàng sáng tác ra thêm điều gì trong ngày. Chả là vì, ngày nào cũng có chuyện mới về chàng. Ngày
nào chàng cũng “cách tân”. Ngày nào chuyện của chàng và về chàng đều trở thành headline news.
Chàng có một nhân dáng to, cao. Dù
không bằng tay cựu giám đốc FBI James Comey (cao 6 feet 8), chàng thuộc loại
khá cao, 6 feet 2, nghĩa gần 1 mét 9. Bước chân vững. Giọng nói mạnh. Lời nói
nào nghe cũng chắc (như đinh đóng cột). Rất đàn ông. Không biết bên trong trái ổi
có gì, nhưng rõ là chàng sexy. Ăn nói cũng sexy. Nói không cần uốn lưỡi, không
cần úy kỵ điều gì, có lúc thô tục và ngang ngược. Nhưng cái lạ là, nhiều phụ nữ
vẫn không dị ứng, thậm chí có người còn thích chàng. Khi phát biểu, trong lúc
hai tay xòe ra hai bên, mở rộng, bao biện thì ngược lại, miệng chàng thu nhỏ,
tròn, như cách diễn tả của Đức Đạt Lai Lạt Ma khi được Piers Morgan phỏng vấn:
(Đạt Lai Lạt Ma nhái cách nói chuyện của
Trump)
Chàng nói như máy. Máy nói.
Chữ ký của chàng cũng khác lạ.
Nó trông giống một đoạn hàng rào thép
gai: lởm chởm, góc cạnh. Mấy chữ hoa nhô cao hẳn lên, bất thường. Loại chữ ký
như thế này, theo dân bói toán, cho thấy một hạng người luôn luôn bị ám ảnh bởi
thứ quyền hành của riêng mình. Chẳng mấy thân thiện hay cởi mở với người khác.
Chẳng chịu nhường ai. Mỗi lần ký xong một executive
order, chàng đưa cao cho ai cũng nhìn thấy rõ chữ ký của mình, khuôn mặt sáng lên, kiêu hãnh và thỏa mãn. Mặc dầu, sau
đó, executive order vẫn chỉ là executive order!
Đồng thời, chàng hồn nhiên. Rất hồn
nhiên nữa là khác. Chàng tưởng làm tổng thống chỉ là chuyển từ một hợp đồng này
sang một hợp đồng khác và chàng vẫn cứ là boss
như tự thuở nào. Thích là ký, thích là đuổi việc, thích là tweet, thích là rầy la. Hóa ra, làm tổng thống khó hơn chàng tưởng
trước đây; hóa ra, chận đứng tham vọng hạt nhân của Bắc Hàn không dễ gì; hóa
ra, chuyện loại bỏ bảo hiểm y tế của Obama phức tạp đến thế; hóa ra, hễ chàng
nói chuyện gì với viên giám đốc FBI cũng bị tay này ghi ghi chép chép lại trong
“memo”, vân vân và vân vân. Rõ là khá trẻ con và ngây thơ, vừa rất đáng ghét
nhưng có lúc trông cũng… đáng yêu. Chàng nói tới rồi chàng nói lui. Chàng nói
trái rồi chàng nói phải. Chàng bêu riếu người này, nói móc họng người khác.
Chàng lẫy, chàng hờn, chàng giận. Mà giận nhất vẫn là con mệ crooked hillary! Hễ có dịp là chàng lại
lôi nàng ra mà nói nặng nói nhẹ, y như hồi còn tranh cử. Rốt cuộc, người mà
chàng thích nhất là… chính chàng. Với chàng, me first. Chàng hay tự khen mình. Tự khen khi chưa làm, tự khen trước
khi làm và thậm chí tự khen cả khi… không làm được.
Chẳng thế mà, trong một bài báo mới nhất,
hôm 12/5/2017, Michael D'Antonio gọi chàng là một “tổng thống bé con” (a little
boy president). Nhà báo này không có ý bêu riếu đâu, vì có lần chính chàng thú
nhận là “Khi tôi nhìn vào chính tôi lúc còn học sinh lớp Một và nhìn tôi bây giờ,
tôi thấy về căn bản vẫn là một người. Tính tình không có gì khác lắm.” Vâng,
đúng là không khác. Có điều, cậu bé lớp Một ngày xưa có nói này nói nọ, cũng chỉ
dính líu đến bản thân cậu bé, còn “tổng thống bé con” ngày nay, nhất cử nhất động
đều ảnh hưởng đến toàn thế giới. Từ ngày chàng nhậm chức đến giờ, cả thế giới gần
như chao đảo theo chàng. Đùng một cái, chàng nói chuyện với Thái Anh Văn, tổng
thống Đài Loan; đùng một cái, chàng đòi oanh tạc Bắc Hàn rồi cũng đùng một cái,
chàng đòi nói chuyện với Kim Jong-un; đùng một cái, chàng mời viên tổng thống
giết người như ngóe Rodrigo Duterte đến thăm Mỹ; đùng một cái, chàng cách chức
giám đốc FBI James Comey; đùng một cái, chàng khoe tài liệu mật cho Nga... Vụ
cách chức giám đốc FBI mới vui. Thay vì cách chức một cách đàng hoàng, trực diện,
chàng sai người hộ vệ thân tín của mình mang lá thư cách chức đến văn phòng của
Comey, trong khi tay trùm cảnh sát này đang đi công tác ở Los Angeles và nghe
tin sét đánh khi đang thuyết trình trước nhân viên của mình.
Tính tình bốc đồng, hay thay đổi, lại
hành động và quyết định theo bản năng và sở thích riêng, cho nên rất, rất nhiều
lần, đám quần thần lúng ta lúng túng, giải thích vòng vo. Tội nghiệp nhất là
viên thư ký báo chí toà Bạch Ốc Sean Spicer và viên phó tổng thống Mike Pence.
Mỗi lần báo chí hỏi dồn, hai ngài cứ nói quanh nói quất hoặc là chằm chằm bênh
chàng cho đến cùng, để rồi sau đó mới bật ngửa ra là bênh sai. Không thích ai,
chàng tweet. Tweet nào của chàng cũng đưa đến tranh cãi, đoán già đoán non. Bằng
cách tweet, và với số lượng lên đến
hàng chục triệu, chàng qua mặt truyền thông. Chính khách nào cũng o bế truyền
thông. Chàng, ngược lại, chống. Chống liên tục, chống tối đa. Chống như một cuộc
thập tự chinh.
Với cung cách đó, chàng là một tổng
thống phá cách. Về nhiều mặt.
Trước
hết, chàng thuộc hạng vô chiêu, vô chiêu rất thành thật. Y như một siêu chiến
lược. Rốt cuộc, vô chiêu, với chàng, chỉ đơn giản có nghĩa là… vô chiêu.
Chàng phớt lờ các thủ tục ngoại giao.
Chàng không thích lối “quân tử” kiểu
Tàu: “Nhất ngôn ký xuất, tứ mã nan truy.” Hôm nay chàng nói ngược, ngày mai
chàng nói xuôi tự nhiên như nhiên.
Chàng cũng chẳng cần “lựa lời” kiểu Việt
Nam: Lời nói không mất tiền mua/Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau. Tố cáo không
cần bằng chứng. Nói sai không cần xin lỗi. Biên giới giữa đúng/sai, bạn/thù,
ngược/xuôi rất mong manh, mờ nhạt. Nó chỉ thay đổi qua một đêm, một lần gặp gỡ
hay một lời phát biểu.
Chàng tạo ra một tổng-thống-tính kiểu
mới; thậm chí không cần cả tổng-thống-tính. Chàng là tổng thống chỉ của phe
chàng. Mỗi lần bực bội là chàng tụ họp các fan
của chàng ở đâu đó ngoài thủ đô để chàng mặc sức nói hươu nói vượn và nghe những
tràng vỗ tay vang vọng tới trời. Như thời còn đi tranh cử.
Chàng coi đại sự là tiểu sự; và biến
tiểu sự thành đại sự. Trong lúc xem thường những sự kiện có tầm mức ảnh hưởng lớn
trên thế giới, chàng lại quan tâm đến những chuyện nhỏ nhặt, có cái rất nhỏ nhặt
như lời phê bình tiệm ăn của một khách hàng, số người tham dự ngày lễ nhậm chức,
số phiếu bầu phổ thông, chuyện tờ báo New York Times sụt giảm số người đặt mua,
chê diễn viên hài Colbert hay những vở kịch diễu hài của Saturday Night Live.
Cách nói tiếng Anh của chàng thì tiềm ẩn
vô số phá cách. Một số ký giả gọi những phát biểu của chàng là word salad, xà lách chữ. Gì vậy? Word salad là những chữ hay nhóm chữ được
chọn lựa một cách tình cờ liên kết với nhau trong một cấu trúc bất khả tri. Có
thể xem đó là một sự trộn lẫn những từ hay nhóm từ thường được chọn lựa tùy tiện
không cho một nghĩa rõ ràng.[1]
Những vấn đề về tinh thần thường là nguyên nhân cho những phát ngôn hỗn loạn
(disorganized speech). Sau đây là vài món “xà lách chữ” của chàng:
Đề
cập đến Iran:
Look, having nuclear—my uncle was
a great professor and scientist and engineer, Dr. John Trump at MIT; good
genes, very good genes, OK, very smart, the Wharton School of Finance, very
good, very smart —you know, if you’re a conservative Republican, if I were a
liberal, if, like, OK, if I ran as a liberal Democrat, they would say I’m one
of the smartest people anywhere in the world—it’s true!—but when you’re a
conservative Republican they try—oh, do they do a number—that’s why I always start
off: Went to Wharton, was a good student, went there, went there, did this,
built a fortune—…
Đề cập đến
việc thay thế Obamacare:
We have to come up, and we can come up
with many different plans. In fact, plans you don't even know about will be
devised because we're going to come up with plans, -- health care plans -- that
will be so good.
Đề cập đến việc Obama gài máy nghe lén
Trump:
Well, I've been reading about things. I read in, I think it was January
20 a "New York Times" article where they were talking about
wiretapping. There was an article, I think they used that exact term. I read
other things. I watched your friend Bret Baier the day previous where he was
talking about certain very complex sets of things happening, and wiretapping. I
said, ‘Wait a minute; there's a lot of wiretapping being talked about.’ I've
been seeing a lot of things.
Lối phát biểu không giấy tờ, cấu trúc
câu lòng thòng, rườm rà, đứt đoạn, có lúc ngưng ngang ở giữa câu và chuyển qua
ý khác, khiến cho người ta khó ghi chép lại một cách trung thực những gì chàng
phát biểu. Theo ký giả Daniel Libit, chàng là cơn ác mộng của thông tín viên.
“Bất cứ khi nào chúng tôi hoàn tất một bản ghi chép những gì chàng nói, luôn có
một cái gì ở trong đó khiến cho ta tự hỏi chẳng biết chàng đang nói gì.”
Những người ủng hộ chàng nhìn cách
khác. Chẳng hạn William Cummings trên USA Today; ông này cho rằng chàng là một
bậc thầy về cách sử dụng ngôn ngữ. Bậc thầy ở chỗ: chữ một đàng nghĩa một nẻo. Đừng
hiểu những gì chàng nói theo nghĩa đen. Cố vấn Kellyanne Conway nói với Chris
Cuomo (CNN) rằng người ta không hiểu chàng chỉ vì “muốn nghe những gì thoát ra
khỏi miệng chàng hơn là nhìn vào những gì thoát ra từ trái tim chàng.” Còn nhân
dân Hoa Kỳ thì hiểu ngay những gì chàng nói vì họ nhìn thấu trái tim đen của
chàng, cũng theo nàng cố vấn.
Nhà ngôn ngữ học George Lakoff, cha đẻ
của lý thuyết “Ẩn dụ ý niệm” (conceptual metaphor), biện hộ cho chàng theo kiểu
hàn lâm hơn. Chàng đơn giản chỉ dùng những cơ cấu diễn ngôn có hiệu quả để truyền
đạt những gì chàng muốn truyền đạt cho các khán giả của chàng. “Tôi đã tìm thấy
rằng ông ta rất cẩn thận và rất có chiến lược trong cách sử dụng ngôn ngữ.
Trump thường bắt đầu một câu và ngừng lại để cho những người ủng hộ ông chấm dứt
trong đầu họ cái mà ông ta nói. Họ dường như thấu đạt và chấp nhận (từ trước)
những gì ông ta nói mà không cần phải nghe hết câu. Đó là một phản ứng vô thức,
tự động, nhất là những khi mà câu, chữ tuôn ra một cách rất nhanh chóng.” (…) “Những
người thuộc đảng Dân chủ và hầu hết truyền thông đều cho rằng Trump là một tên
hề, một ngôi sao của chương rình truyền hình hiện thực không nắm vững vấn đề.”
(…) “Chín tháng trước
cuộc bầu cử, tôi đã bàn về việc Trump đã sử dụng óc não của những người lắng
nghe ông như thế nào cho có lợi cho mình.” (…) “Tư tưởng vô thức hoạt động dựa trên những cơ cấu căn
bản nào đó. Trump sử dụng chúng một cách bản năng để quay não trạng của họ hướng
về những gì ông muốn: uy quyền tuyệt đối, tiền tài, quyền hành và danh tiếng.”
Tóm lại, cách nói của chàng là chiến
lược, không phải là một thứ trộn chữ hổ lốn.
Tuy nhiên, mới đây, cụ TNS McCain có
một nhận định hơi khác. Hãy nhìn những gì
chàng làm hơn là nghe những gì chàng nói. Nhất định là cụ biết đó là danh
ngôn của TT Nguyễn Văn Thiệu trước đây: “Đừng nghe những gì CS nói mà hãy nhìn
kỹ những gì CS làm.” Dù sao, giống thì cũng giống mà khác thì có khác. Khen thì
nghe ra khen nhưng là chê. Chê chàng nói dở, nói bậy. Để khen chàng làm hay.
Chàng làm được những gì nào? Bỏ Obamacare xong rồi ư? Xây xong bức tường ư? Bỏ
bom Bắc Hàn ư? Đem hết jobs về Mỹ ư?
Tống cổ hết bọn di dân lậu ư? Không nghe cụ McCain nêu rõ.
Nicholas
O'Shaughnesy, tác giả của tập sách Selling Hitler: Propaganda and the
Nazi Brand, gọi chàng là “viên đại
sứ của xã hội hậu-sự-thật” (ambassador of the post-truth society).
O'Shaughnesy viết: “Chàng
đã phát triển một cá tính giúp chàng nói những điều kỳ quặc và chuyển đảo chúng
thành ý nghĩa của ngôn ngữ.” Chàng là một hình mẫu tổng thống thuộc loại, không
phải “hậu hiện đại”, mà là “hậu-sự thật”:
a post-truth president. Post-truth là gì? Là “Có liên hệ đến hay bao hàm những tình huống trong đó những sự kiện
khách quan có ít ảnh hưởng đến việc hình thành dư luận hơn là những gì gây nên
xúc cảm hay niềm tin cá nhân.”[2]
Đây là một tính từ (adjective) mới được tổ hợp biên soạn tự điển Oxford
Dictionaries (Anh) chọn làm từ vựng của năm 2016 (Word of the Year 2016). Từ
này xuất hiện lần đầu tiên từ năm 1992, nhưng năm 2016 đã được sử dụng đến mức
tối đa, tăng 2000% so với năm 2015, nhân sự kiện Brexit ở Anh và bầu cử tổng thống
Mỹ 2016.
Nói cụ thể ra, một tổng thống hậu-sự-thật là một nhà lãnh đạo không cần
kinh nghiệm, không cần nghiêm túc, không cần ngoại giao, không cần giữ lời,
không cần xin lỗi. Và không cần sự kiện. Nếu có sự kiện thì đó là sự kiện chọn
lựa/alternative facts, nói như
Kellyanne Conway, nàng cố vấn trẻ của chàng. Mọi điều đều là cảm giác, là xúc động
và chẳng còn một thứ chân lý khách quan nào cả. Vân vân và …vân vân.
Phải chăng chúng ta đang tiến dần đến một xã hội hậu-sự-thật như thế?
Và, chàng quả đúng là một cách tân. Là đại diện, là tiêu biểu cho một xu
thế mới.
Có phải chàng đã tạo ra chàng? Không. Đó đã là sự chọn lựa của nước Mỹ.
Nước Mỹ rồi sẽ theo chàng hay bỏ chàng?
Chờ xem.
Riêng tôi, tôi sẽ theo chàng… tới bến.
Trần Doãn
Nho
(5/2017)
Tài liệu:
Bue Rübner Hansen& Rune Moller Stahl/The Fallacy of Post-Truth
https://www.jacobinmag.com/2016/12/post-truth-fake-news-trump-clinton-election-russia/
George
Lakoff/Understanding Trump’s use of
language
George
Lakoff/A
Minority President: Why the Polls Failed, and What the Majority Can Do
https://georgelakoff.com/2016/11/22/a-minority-president-why-the-polls-failed-and-what-the-majority-can-do/
Oxford
Dictionaries, https://www.oxforddictionaries.com/press/news/2016/12/11/WOTY-16
William
Cummings/Trump is a master of language.
Michael
D'Antonio/The little boy president
Xem: http://www.cnn.com/2017/05/11/opinions/little-boy-president-opinion-dantonio/index.html
[1]The term word salad refers to a random words or phrases linked
together in an often unintelligible manner. Often, a listener is unable to understand the meaning or
purpose of the phrase. Mental health issues can often be the cause of disorganized
speech such as word salad. Word salad is a "confused or
unintelligible mixture of seemingly random words and phrases
Xem ở: http://examples.yourdictionary.com/examples-of-word-salad.html#dUDDrTbe1L4TaPl9.99
Xem ở: http://examples.yourdictionary.com/examples-of-word-salad.html#dUDDrTbe1L4TaPl9.99
[2]Relating
to or denoting circumstances in which objective facts are less influential in
shaping public opinion than appeals to emotion and personal belief. Oxford
Dictionaries, https://www.oxforddictionaries.com/press/news/2016/12/11/WOTY-16
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Hơi giống NgCaoKy 1965 ngổ ngáo nhiều ng ko ưa. Nhưng xét ra yêu nc v ko làm hại gì cho đât nc. Mà đối thủ phải gờm vì dám chơi.
Trả lờiXóaCảm ơn "họa sĩ" Trần Doãn Nho đã vẽ chính xác chân dung độc địa của "chàng" :) Tuy nhiên, "chàng" chưa hẳn là "sự chọn lựa của nước Mỹ" mà chỉ là của một bộ phận ... nhỏ của nước Mỹ mà thôi huhu ..
Trả lờiXóaKhôn trăm năm dại một giờ, biết trách chi ai :( :( :(
Cảm ơn nhà văn Trần Doãn Nho và xin phép Diễn Đàn Thế Kỷ cho phép chúng tôi được share lại .
Trân trọng.