Thứ Ba, 31 tháng 1, 2017
RFI: Chuyên gia Mỹ: Washington cần tiếp tục răn đe Bắc Kinh về Biển Đông
Ảnh minh họa : Máy bay thuộc hai phi đoàn
Carrier Air Wing 5
và Carrier Air Wing 9 cùng tàu sân bay USS John C. Stennis
tập
trận trong vùng biển Philippines, ngày 18/06/2016.
REUTERS/Courtesy Steve
Smith/U.S. Navy
Trong một bài viết ngày
27/01/2017 mang tựa đề rất khô khan: Các nguyên tắc chỉ đạo về Biển Đông cho
tân chính quyền (Mỹ) - South China Sea Guidelines for the New Administration –
trung tâm Sáng Kiến Minh Bạch Hàng Hải Châu Á AMTI thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu
Chiến Lược và Quốc Tế CSIS tại Washington đã nêu bật 5 khuyến cáo mà các chuyên
gia Mỹ về Biển Đông vừa nhất trí chuyển đến chính quyền Donald Trump để đề nghị
thực hiện.
Đối với hai chuyên gia
Geoffrey Hartman và Amy Searight, tác giả bài viết, có rất nhiều khả năng là Bắc
Kinh sẽ sớm thách thức nghiêm trọng quyết tâm của Washington tại Biển Đông, nơi
mà Mỹ đã cố đáp trả một cách có hiệu quả trước các hành vi quyết đoán của Trung
Quốc. Các lợi ích lâu dài của Mỹ - từ quyền tự do hàng không và hàng hải, tôn
trọng một trật tự dựa trên luật pháp quốc tế, cho đến giải quyết tranh chấp bằng
con đường hòa bình – tất cả đều bị đe dọa.
Các mục tiêu của Mỹ như duy
trì các quan hệ liên minh và đối tác trong vùng, bảo vệ chuẩn mực và quy tắc quốc
tế, và duy trì một quan hệ có hiệu quả với Trung Quốc là điều vẫn có giá trị.
Thế nhưng Trung Quốc đã ra tay trước ở Biển Đông và Hoa Kỳ cần phải thay đổi
chiến lược để xoay chuyển chiều hướng và tránh được cái bẫy của một đối sách bị
động và vô hiệu quả.
Cho đến nay, phản ứng của Mỹ
trước các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông chưa đủ để làm cho Bắc Kinh thay
đổi cách xử sự, thậm chí nuôi dưỡng lập luận theo đó Trung Quốc đang đẩy được Mỹ
ra khỏi khu vực.
Đối với nhiều nước trong khu
vực, việc chống lại các nỗ lực của Trung Quốc đã trở thành thước đo quan trọng
về sự dấn thân của Mỹ vào khu vực. Nếu các hành vi bức hiếp của Trung Quốc vẫn
không bị Mỹ đáp trả, điều đó sẽ gởi một tín hiệu nguy hiểm về sức mạnh của hệ
thống liên minh của Mỹ trong vùng, và giảm thiểu vai trò đối tác an ninh của
Washington.
Để ngăn chận các cố gắng của
Trung Quốc nhằm khống chế Biển Đông, Hoa Kỳ cần có một chiến lược lâu bền để
tăng cường năng lực của mình, làm việc hữu hiệu hơn với các đồng minh và đối
tác, và củng cố trật tự khu vực. Để làm được điều này, chính quyền mới ở Mỹ nên
nhanh chóng duyệt xét lại chiến lược Biển Đông từ trên xuống dưới và một cách cặn
kẽ, sao cho có thực chất hơn và hữu hiệu hơn.
Trong khi chuẩn bị rà soát
và củng cố chiến lược của mình ở Biển Đông, chính quyền mới nên giữ trong đầu
những lời khuyến cáo ghi trong báo cáo của Trung Tâm CSIS, đưa ra ngày 25/01,
mang tựa đề : « Biển Đông – Một vài nguyên tắc chiến lược cơ bản », với sự đóng
góp của các chuyên gia về Châu Á tại CSIS— Tiến sĩ Michael Green, tiến sĩ Zack
Cooper, Bonnie Glaser, Andrew Shearer, và Greg Poling.
Khuyến cáo 1: Phải tiếp tục
răn đe và đồng thời hợp tác
Cho dù hợp tác của Trung Quốc
cần thiết để giải quyết một số vấn đề khu vực và toàn cầu – như hành vi hiếu
chiến của Bắc Triều Tiên hay vấn đề biến đổi khí hậu – Hoa Kỳ không nên để bị
Trung Quốc bắt bí vì sợ rằng chiến lược răn đe mạnh hơn sẽ cản trở công cuộc hợp
tác song phương.
Mọi cố gắng giảm nhẹ chính
sách của Mỹ ở Biển Đông để bảo vệ công cuộc hợp tác với Trung Quốc trong các
lãnh vực khác đều không cần thiết, thậm chí còn không hiệu quả nữa là khác. Hợp
tác trong những lãnh vực hai bên cùng chia sẻ quyền lợi không chỉ quan trọng đối
với Mỹ mà cũng quan trọng đối với Trung Quốc.
Lãnh đạo Mỹ không nên lo ngại
về tình hình căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Trung. Mỹ có thể vừa kiên quyết trên
các nguyên tắc của mình và răn đe để không cho Trung Quốc làm hỏng trật tự khu
vực, vừa duy trì quan hệ hiệu quả với Bắc Kinh. Nhượng bộ trên quyền lợi thiết
yếu của mình ở Châu Á, sẽ không khuyến khích hợp tác rộng hơn trên những vấn đề
toàn cầu. Thậm chí việc nhận thấy một sự yếu đuối nơi Mỹ có thể khuyến khích giới
lãnh đạo ở Bắc Kinh có thái độ quyết đoán hơn.
Tóm lại, một cách tiếp cận
mang tính răn đe mạnh mẽ hơn không nhất thiết cản trở công cuộc hợp tác có lợi
cho cả hai nước.
Khuyến cáo 2: Có chính sách
và thông điệp nhất quán và bền vững
Chính quyền mới cần đưa ra
những thông điệp chiến lược rõ ràng và nhất quán, bởi vì sự thiếu mạch lạc
trong việc gắn kết các mục tiêu của chiến lược tái cân bằng lực lượng vừa qua
đã gây ra sự ngộ nhận nơi Trung Quốc cũng như các đồng minh và đối tác của Mỹ.
Cụ thể là những lời giải
thích không nhất quán về cách Hoa Kỳ xử lý đà tăng cường quyền lực và ảnh hưởng
của Trung Quốc – song song với việc thực thi vế quân sự rất rầm rộ của chiến lược
tái cân bằng - đã làm gia tăng thái độ nghi kỵ của Bắc Kinh về việc Washington
tìm cách ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Thông điệp và chính sách thiếu
nhất quán – trong đó có các chiến dịch bảo vệ quyền tự do hàng hải và duy trì sự
hiện diện thường xuyên - cũng đã gây nên hiểu lầm trong khu vực. Chính quyền mới
nên cung cấp lời giải thích có thẩm quyền về các hoạt động này và không nên
thay đổi lịch trình để chiều theo áp lực của Trung Quốc.
Hoa Kỳ nên tiến tới, các chiến
dịch bảo vệ tự do hàng hải và khẳng định sự hiện diện thường xuyên phải được thực
hiện một cách đều đặn để chứng tỏ quyết tâm của Hoa Kỳ sẵn sàng cho không quân
và hải quân hoạt động bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép. Đây là điều
quan trọng, nhưng cũng phải cẩn thận tính đến những yếu tố không lường trước được
khi vạch ra chiến thuật và thực hiện các chiến dịch để ngăn không cho Bắc Kinh
trở nên quá tự tin vào khả năng dự đoán phản ứng của Hoa Kỳ.
Khuyến cáo 3: Đa dạng hóa
các biện pháp chống Trung Quốc
Đối với các chuyên gia Trung
Tâm Chiến Lược, chính sách của Mỹ ở Biển Đông cho đến nay đã dựa quá nhiều vào
các giải pháp quân sự, vốn không phải lúc nào cũng hiệu quả nhất. Cách đáp trả
về mặt ngoại giao, thông tin, luật pháp, kinh tế hiện không được chú ý nhiều
trong chính sách Trung Quốc của Hoa Kỳ. Việc đưa các giải pháp này vào trong
chính sách sẽ rất quan trọng cho thành công trong việc làm cho Trung Quốc lùi
bước trong dài hạn.
Một ví dụ là có thể tính đến
việc trừng phạt có chọn lọc nhắm vào các công ty Trung Quốc tham gia vào các hoạt
động gây mất ổn định. Hoa Kỳ có khả năng gây sức ép trên Trung Quốc trong những
lãnh vực không liên quan trực tiếp đến vùng Biển Đông và nên xem xét khả năng sử
dụng hoặc đe dọa sử dụng những công cụ này để ổn định trật tự khu vực.
Khuyến cáo 4: Tăng cường
giúp đỡ đồng minh và đối tác
Hoa Kỳ cần tăng cường các nỗ
lực giúp các đồng minh và đối tác xây dựng năng lực để cải thiện khả năng của
các nước này chống lại sự thúc ép của Trung Quốc. Nỗ lực xây dựng năng lực
thành công sẽ cho phép các quốc gia Đông Nam Á tự bảo vệ tốt hơn, tạo nên sự
răn đe chống lại các hành vi bức hiếp ở của Trung Quốc ở cấp độ thấp, cho phép
quân đội Mỹ tập trung nhiều hơn vào việc răn đe ở cấp cao.
Để tạo điều kiện cho việc
nâng cao năng lực các đối tác, Washington cần phải giữ gìn các mối quan hệ quốc
phòng trong khu vực. Khả năng của Hoa Kỳ hợp tác với các quốc gia ở tuyến đầu
phụ thuộc vào thái độ hợp tác và tuân thủ của các nước này trong lãnh vực nhân
quyền và quản trị tốt nhà nước.
Khuyến cáo 5: Duy trì lập
trường trung lập về tranh chấp chủ quyền
Các chuyên gia đã đi đến kết
luận : Hoa Kỳ có một số lợi thế lâu dài khiến cho các nước trong khu vực tiếp tục
chọn Mỹ làm đối tác an ninh hàng đầu, trong đó việc Mỹ có lực lượng quân sự mạnh
nhất thế giới, lại được thiện cảm của các cư dân địa phương, và một chính sách
ngoại giao ít hung hăng hơn Trung Quốc. Với những lợi thế đó, Washington có đủ
sức tập trung vào việc duy trì vai trò của mình ở châu Á, và có thể tin rằng chủ
nghĩa phiêu lưu của Trung Quốc có thể sẽ đẩy nhiều quốc gia quay sang Hoa Kỳ để
nhờ hỗ trợ.
Lập trường xưa nay của Hoa Kỳ
là trung lập đối với các tranh chấp chủ quyền trên các vùng đất ở Biển Đông, trong
khi vẫn khẳng định rằng những tranh chấp phải được giải quyết một cách hòa bình
và phù hợp với luật pháp quốc tế. Đây là một lập trường đúng đắn và cần được
duy trì.
Lập trường đó cho phép Mỹ bảo
vệ lợi ích của mình mà không vướng vào các tranh chấp chủ quyền chằng chịt ở Biển
Đông. Vị trí trung lập trước các tranh chấp chủ quyền cho phép Hoa Kỳ can thiệp
một cách linh hoạt vào Biển Đông để bảo vệ lợi ích của mình cũng như chuẩn mực
và luật lệ quốc tế, đồng thời phản bác các cố gắng của Trung Quốc cho rằng các
hành động của Hoa Kỳ là một mối đe dọa đến chủ quyền của Bắc Kinh.
Các nước tranh chấp khác
chào đón sự can thiệp của Hoa Kỳ chính là vì Washington không thiên vị bên này
chống bên kia.
