Thứ Năm, 10 tháng 11, 2016
Cao Huy Huân: Khi thượng đế ‘ăn chửi’!
Cách đây vài tuần, đầu bếp nổi tiếng
Anthony Bourdain giới thiệu một “đặc sản” của Hà Nội trên kênh truyền hình nổi
tiếng CNN. Bourdain từng là người chọn món bún chả cho Tổng thống Barack Obama
khi nhà lãnh đạo Mỹ đến thăm thủ đô Hà Nội. Trong chương trình của mình, ông
Bourdain đã kể lại một trải nghiệm dị hợm về một số hàng quán đáng kể ở Hà Nội
hiện nay so với thế giới. Ai từng ghé qua Hà Nội, dù chỉ vài ngày, cũng có thể
nếm trải các món “bún chửi”, “cháo quát, “ốc lắm mồm”, hay “phở xếp hàng Bát
Đàn”…
“Bún mắng cháo chửi” là một lối kinh doanh
mà trong đó người bán - từ chủ hàng đến nhân viên – có thái độ cau có, lạnh nhạt,
và đôi khi quát tháo, xúc phạm khách hàng. Nếu phải tóm lược lề lối buôn bán
này trong một câu, ta có thể nói: “Ăn thì ăn, không ăn thì biến”.
Còn nhớ một câu chuyện được loan truyền rộng
rãi vài năm trước đây - khi “mắng”, “chửi” chưa được đưa lên thành “đặc sản” -
về một bà bán “cháo chửi” khét tiếng khu phố cổ từng bị một vận động viên wushu
chuyên nghiệp úp cả bát cháo vào đầu vì chửi anh ta. Một thanh niên nhảy vào
can thiệp cũng suýt nhận một cước. Cú đá trượt đó làm bẹp rúm bình xăng chiếc
xe máy bên cạnh làm cả quán xanh mặt.
Có những người cho rằng “bún mắng cháo chửi”
là một dạng văn hóa. Bạn tôi, một cán bộ cấp Vụ ngành ngoại giao, ngày làm việc
thì ăn vội trước khi lao vào công vụ nhưng cuối tuần thì vi vu hết quán bún đến
cháo, miến “chửi”. Anh thường phân trần với tôi bằng một giọng khá vui vẻ rằng
mấy quán đó thức ăn rất ngon, và rằng, anh vào đó với mục đích ngoài chuyện được
ăn ngon còn muốn được nghe cả chửi nữa. Vì vậy, anh không cảm thấy bị xúc phạm.
Tuy nhiên, cũng có lần, theo lời kể của anh, cô bạn đi cùng đã bật khóc, bỏ về
khi bị chủ quán chửi trong sự sững sờ của cả quán.
Tôi cho rằng việc có thái độ cáu bẳn trong
việc buôn bán là một hiện tượng xã hội chứ không phải là một hiện tượng văn
hóa. Và hiện tượng xã hội ấy, đã được quảng bá cho toàn thế giới như là một phần
của văn hóa Việt Nam.
Cách buôn bán có một không hai ấy có lẽ đã
hằn vào đời sống cư dân thủ đô từ thời bao cấp, khi cả người bán lẫn người mua
đều quen với “văn hóa mậu dịch”: người bán thì trịch thượng, bề trên, ban phát,
còn người mua thì nhờ vả, xin xỏ, do đó không cảm thấy bị xúc phạm trước thái độ
kẻ cả của người bán.
Mấy mươi năm đã qua rồi, nhưng văn hóa ẩm
thực hay văn hóa nói chung của chúng ta hình như không hề tiến thêm được chút
nào. Nói cách khác là chúng ta không tạo ra được thêm “sản phẩm văn hóa” nào để
khoe với bạn bè quốc tế.
“Bún mắng cháo chửi” là chuyện đã diễn ra
hàng chục năm, người Việt ai chấp nhận tệ trạng này thì đã chấp nhận rồi. Vấn đề
là, nó đã được chọn để giới thiệu trên sóng của một kênh truyền hình uy tín bậc
nhất thế giới, bởi chương trình của một đầu bếp nổi danh bậc nhất thế giới. Có
phải như thế là vì anh ta không còn tìm thấy thứ gì đặc sắc hơn?
Tôi nhớ đến Thái Lan, quốc gia làm du lịch
giỏi nhất Đông Nam Á. Từ những người đẩy xe bán quà vặt đến nhân viên khách sạn
nhiều sao đều giữ thái độ niềm nở và nụ cười tươi rói. Không kiếm đâu ra cái
cau mày chứ đừng nói là “có thái độ” với khách. Hướng dẫn viên của tôi tự hào:
“Có muốn chửi khách cũng phải sợ. Vì chỉ cần khách tố cáo với cảnh sát du lịch
thì nhà hàng đó kể như mất nghiệp”, anh kể. Tôi không biết văn hóa truyền thống
của nước Thái có những nụ cười ấy không. Tôi chỉ biết rằng nó đã được gắng sức
tạo ra bởi cả chính phủ và người dân, cho hiện tại và cho tương lai.
Chiến lược văn hóa đối ngoại của Việt Nam
đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030 được Thủ tướng Chính phủ thông qua năm 2015
đã xác định văn hóa đối ngoại là một bộ phận quan trọng đặc biệt của nền văn
hóa quốc gia, thể hiện sức mạnh nội sinh của dân tộc, có vai trò tích cực trong
việc nâng cao vị thế của đất nước.
Nhưng tôi không nhìn thấy triển vọng CNN
có thể giới thiệu cái gì hay hơn “bún mắng cháo chửi” ở Hà Nội, nếu người ta,
thậm chí cả những cán bộ cấp Vụ ngành ngoại giao như bạn tôi, vẫn gật gù “nhưng
ở đấy ngon”.
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét