Góp phác họa
một bức tranh vân cẩu của hiện tình đất nước, một vị quan to bước ra từ cửa lò
đỏ, đã cống hiến một cụm từ vừa bự, vừa mới mẻ, lại cũng khá ỡm ờ, có ý nghĩa
như một giải pháp cho sự nghiệp chống tham nhũng đang hồi rất gay go. Nó như
sau:
Câu nói bất
ngờ này làm làm hoang mang cho giới học trò và cả học giả. Tuy nhiên, nếu đã có
một thứ “văn hóa phong bì” từng xuất hiện, thì nay “văn hóa
khinh bỉ” ra đời có chi phải xét nét? Hãy cứ xem như một sáng
tạo về văn hóa chữ nghĩa của một thời kỳ đặc biệt, và lạ gì một khi có cái
đuôi xã hội chủ nghĩa, thì bầu trời trở nên bao la hơn, vượt nhiều thứ chuẩn mực
đã có trước.
Những cách
nói như văn hóa suy đồi, văn hóa xuống cấp,… hình như đã
quá nghèo nàn, không còn khả năng gây cảm xúc. Nay cần nói theo một cách mới
hơn để gây ấn tượng cho người dân?!
Mà nó gây ấn
tượng thật!
Bậc
đại quan làm được điều gây ấn tượng này là ông Đinh Thế Huynh, nguyên thống
soái ngành văn hóa tư tưởng của đất nước, nay là nhân vật số hai của Đảng Cộng
sản Việt Nam, là một trong những ứng viên dự kiến của ai đó để lên chức số một.
Cái cảm xúc khinh
bỉ đối với tệ tham nhũng, đã có sẵn trong nhân dân, nhưng dường như
chưa đủ mạnh, chưa đủ lớn, nên cần phải phát động tuyên truyền và đặc biệt là xây
dựng thành một phong trào văn hóa rộng khắp, lâu dài, có tên là “văn hóa
khinh bỉ”.
Vì là tham
nhũng đã phát triển quá mức sâu rộng, lại tiếp tục trên đà tiến lên, đến nỗi nó
chiếm lĩnh mọi trận địa mà “pháp quyền xã hội chủ nghĩa” (cứ cho
là đang có thật) chừng như không làm gì được. Sự lớn mạnh của nó, chính lời ông
Tổng đương kim Nguyễn Phú Trọng khẳng định, rằng thì là “biểu hiện ngày càng tinh vi, phức tạp gây bức xúc dư luận“;
rằng thì là “Nó thành đường dây có tổ chức rồi, chứ không còn từng người một người ăn
mảnh nữa“. Không có gì quý hơn… các câu này!
Nó nghiêm trọng
đến thế nên ông Đinh Thế Huynh đã đưa ra đề án mới, xây dựng văn hóa khinh bỉ
để thay hoặc hỗ trợ cho pháp quyền xã hội chủ nghĩa đã chứng tỏ bất lực.
Đó là một sáng kiến vi diệu, làm người ta nhớ ngay đến tác phẩm A.Q. chính
truyện với “phép thắng lợi tinh thần”. Lấy lòng khinh bỉ
làm động lực/biện pháp để giải quyết hay ứng xử với tham
nhũng? Ông Huynh là nhà duy vật biện chứng, bỗng bất ngờ trở thành người duy
tâm!
Mỗi người dân
hãy cứ ngồi yên ở nhà, tự mình phát ra cái làn sóng khinh bỉ ấy. Nhưng ông nói,
phải xây dựng cái khinh bỉ ấy thành một thứ văn hóa, suy ra ắt phải
phát huy rộng lớn cái khinh bỉ ấy, làm lan truyền trong cả cộng đồng thành một
sức mạnh tinh thần. Phải phát động cho vợ con, người thân trong gia đình, cả
làng trên xã dưới cùng đồng lòng, đồng loạt khinh bỉ tham nhũng, như ông
đã yêu cầu: “Phải tạo được áp lực xã hội mà những kẻ tham nhũng không chịu nổi”.
Nhưng tạo bằng cách nào thì ông không nói rõ. Hẳn là từ đó sẽ sinh ra cái
“tụ tập đông người”, có lời hô to để bắt nhịp, lại có biểu ngữ giương cao… Cái
này gọi là bày tỏ tập thể, còn gọi là biểu tình, đã được Hiến pháp ghi từ 70
năm qua, nhưng đến nay Quốc hội còn hẹn, chưa làm kịp. Xúi dân bày tỏ theo cách
ấy chắc không phải ý ông Huynh. Có thể ông không muốn hoặc không thích, có lẽ
các đồng chí của ông cũng thế, nên Quốc hội còn đang ầu ơ ví dầu cầu ván đóng
đinh… về cái luật ấy. Vậy là ý ông Huynh chỉ muốn người dân bày tỏ sự khinh bỉ
của mình, theo cách một mình, và ở tại nhà mình, không được gây ảnh hưởng đến
người khác, kể cả việc không được đưa lên net. Nhưng cách này thì kẻ tham nhũng
hoàn toàn chịu nổi, vì không chạm đến cái lông chân của bọn họ.
Đề án văn hóa
của ông Huynh - nổi tiếng là người kín đáo, ăn nói khéo léo - thoạt nghe là có
lý nhưng thực hiện là không thể. Ông không (thể) chỉ ra cái cách xây dựng nó,
nên ông đã tự biến hóa thành nhân vật chính trong A.Q. chính truyện với phép
thắng lợi tinh thần được ông ứng dụng kịp thời và độc đáo.
Cái “giải
pháp” văn hóa khinh bỉ do ông Huynh đưa ra kể cũng lý thú. Nó tạm thời
thỏa mãn lòng dân, mà không gây hại ai cả, nhất là cái đối tượng bị khinh bỉ
cũng an toàn. Thế là ông ấy đã hóa giải một cách tài tình cái mâu thuẫn có tính
trường kỳ kháng chiến hiện nay giữa người dân và giới cầm quyền, để cả
hai bên cùng thắng. Đúng là win-win, đang là khẩu hiệu thời thượng của
các giới kinh doanh về hàng hóa, kể cả về kinh doanh ý tưởng. Nhưng đặc biệt
hơn, biện pháp dùng văn hóa khinh bỉ đối với tham nhũng ngay vào lúc mà
cuộc tấn công tham nhũng của ông Nguyễn Phú Trọng đang gặp rối loạn, cũng là hữu
ích phần nào.
Tuy nhiên, đã
khó thực hiện, cái văn hóa khinh bỉ còn làm nảy sinh thêm những vấn đề nan giải
khác lớn hơn nhiều.
Người dân mà
nghe theo ông Huynh có thể tự biến thành những công dân mơ mộng. Còn những kẻ
tham nhũng thì không thể ngồi nhà mà tiến hành văn hóa khinh bỉ đối
với những kẻ tham nhũng khác và đồng thời với chính mình. Vì họ
là như nhau, lại toàn là đồng chí nhau cả. Họ là đồng môn, đồng liêu, đồng
sàng, lại đồng mộng. Họ là đối tượng của nhau, chứ không một người dân nào lọt
vào đây cả. Bởi lẽ, ngồi nhà mà khinh bỉ nhau thì chẳng tới đâu. Nó phải phát lộ
ra bằng sức mạnh tinh thần chuyển sang sức mạnh vật chất như giáo trình mà tất
cả họ đã học, vì thế tham nhũng với tham nhũng tự nó va chạm nhau ác liệt. Có
khi là tiếng va đập của dao búa, có khi là tiếng súng nổ dứt khoát, có khi là
tác dụng êm ả của các loại hóa chất. Lợi hại hơn nữa là loại ám khí vô hình núp
dưới bóng chữ nghĩa hay con số, vốn làm nắp che cho quyền lực. Có những con số
3.000 tỉ, 10.000 tỉ hay cao hơn nữa. Cũng có những con số rất dễ sợ, như con số
1950 hay 1956.
Có nên vội
vàng khen ông Huynh chăng, về sự dũng cảm của ông khi đề xuất cái loại văn hóa
khinh bỉ ấy, nhằm ngay vào đối tượng là đồng chí mình, ở chung quanh mình, mà hằng
ngày gặp gỡ, ngồi cùng nhau trà nước, trước tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh
và dưới lá cờ vẻ vang của Đảng? Như thế thì ông còn làm việc được với
ai!
Có người lo
cho ông Huynh sao mà ông dám bạo miệng dùng cái từ ngữ quá nặng nề ấy cho đồng
chí mình. Có người thì không nghĩ thế, bởi cho rằng ông nói thế nhưng ý không
phải thế. Ông ấy chỉ nói cho dân nghe thôi. Còn họ thì hiểu ngầm với nhau,
không thực sự khinh bỉ nhau, mà là đô vật với nhau. Vả lại, nói khinh bỉ
là khinh bỉ đối tượng mà họ đang nhắm đến để đánh đổ, chứ không phải khinh bỉ tất
cả những kẻ tham nhũng. Người bình dân hiểu nôm na là phe nhóm đánh nhau để
giành quyền được cái… khinh bỉ ấy, là cái cũng quý, không dễ có. Lại có
người bảo: “ngu gì mà không tham nhũng?”. Giá như, cái giáo trình văn
hóa khinh bỉ ấy được chính thức đưa vào trường “Lý luận cao cấp” của Đảng thì
sao nhỉ? Sao lại không hay!
Có một cách
hiểu dễ hơn: văn hóa khinh bỉ là biện pháp mà ông Huynh muốn hiến tặng,
là chỉ dành riêng cho người dân sử dụng, để muôn dân được hưởng phép thắng lợi
tinh thần.
Văn hóa
khinh bỉ hay chính là cái phông văn hóa mà ông đang tựa lưng, có tác dụng
như một khẩu súng chĩa mũi ngược về phía mình. Ông đã tự hứng lấy cái kết quả
về tình trạng văn hóa đang hoành hành trong bộ máy mà ông là một nhân vật cao cấp,
đồng thời là chủ nhân của sáng tạo cái văn hóa mới nói trên. Văn hóa
khinh bỉ mà ông nói đã trở thành sự khinh bỉ về một thứ văn hóa đã nuôi nấng
những ai đó, từ bé cho đến lúc lớn lên và thành đạt như những vị quan hôm nay.
Hơn nữa, ông không phải là người bình thường, mà là một người đã từng hít thở,
lớn lên, thành đạt trong ngành văn hóa - tư tưởng ấy, nên bản thân ông đã và
đang là biểu tượng của nền văn hóa xuống cấp thê thảm mà ông lên án. Mà không
chỉ là tham nhũng vật chất, nó còn tiến lên với cụm từ mới: tham nhũng quyền
lực. Nó siêu hơn về kỹ năng và nghệ thuật, có chăng nó cũng thuộc họ hàng đối
tượng của loại văn hóa khinh bỉ?
Từ “xây dựng”
mà ông nói làm người ta có thể mường tượng, đó là một thứ văn hóa vật
thể, có thể dùng kéo, dao, búa… để cắt, chặt, di dời, hoặc may vá lại theo
ý muốn, nó có thể xây dựng bằng cát đá xi măng thông qua chỉ thị, nghị
quyết, thông tư… Trong thứ văn hóa ấy, việc đập phá - như triệt hạ chùa Liên
Trì chẳng hạn - thành đống gạch vụn, rồi lại xây dựng lại ở một nơi khác, là rất
dễ dàng. Cái văn hóa ấy có thể trồng được, từ trồng cây đến trồng
người. Không cần một trăm năm, chỉ cần năm hay mười năm có thể trồng một thế
hệ, dễ như trồng rau, nhanh hơn trồng cây thân gỗ. Thậm chí chỉ hai năm, như ở
trường đoàn, trường đảng, là có thể chuyển hóa một thế hệ thanh niên này thành
một thế hệ thanh niên khác, có chân lý chắc nịch nắm gọn trong tay. Với
cái búa chân lý ấy, anh ta hay chị ta có thể đi phá tan hoang mọi thứ. Mới mẻ
gì cái sự phá hoại các đền cổ do IS thực hiện; đó chỉ là sự bắt chước muộn màng
và kém xa, sau hằng nửa thế kỷ.
Cái giá trị phi
vật thể nó nằm bí mật ở các thứ Ban Tuyên huấn, Tuyên giáo hoặc
là ở Hội đồng Lý luận Trung ương - loại tổ chức “đậm đà bản sắc” Việt
Nam. Nó không nằm ở trong dân gian, là hiểu lầm vì lộn chỗ. Ông quan lớn phát động
xây dựng một nền văn hóa khinh bỉ khá cụ thể, là khinh bỉ những
kẻ tham nhũng. Mà chuyện khinh bỉ tham nhũng cũng đã có từ lâu, từ
khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời với cương lĩnh bài phong kiến, chống thực
dân, đánh đế quốc. Chống kịch liệt, chống tàn bạo với biết bao nhiêu máu đã
tuôn ra. Hẳn ông quan to đã nói là có cơ sở từ một thực tế. Từ khinh bỉ chuyển
sang căm thù, đã tạo nên một thời kỳ Cải Cách Ruộng Đất được mô tả là long
trời lở đất. Sau năm cái đại hội và thêm cái thứ sáu, mà ông nguyên Chủ tịch
nước phải cay đắng xấu hổ khi nhìn vào bản đồ tham nhũng thế giới, thấy Việt Nam
đứng vào xếp vào hạng cao! Thế là cái thực tế ấy nó không giảm mà ngày càng
tăng, nên bây giờ càng phải tiếp tục xốc tới với cái vũ khí khinh bỉ
chăng? Và, khinh bỉ là biện pháp cuối cùng (?), và có thể tự an tâm, vì “không
có cách nào khác”. Đó là một sự thảm hại đầy đủ! Gom các câu nói của các vị
lãnh đạo lại, sẽ cho thấy một cấu trúc rất nhịp nhàng: “khi còn quyền lực, còn Nhà nước thì ở đâu và thời nào cũng sẽ còn
tham nhũng” (Nguyễn Phú Trọng), như một nguyên lý; “không có cách nào khác […] phải lấy lại niềm
tin trước sự rộng lượng của nhân dân bằng cách hành động, bằng tính tiên phong
đã được chứng minh trong thực tiễn đấu tranh“ (Trương Tấn Sang)
như một quyết tâm; và cần xây dựng “văn hóa khinh bỉ tham nhũng”
(Đinh Thế Huynh), như một biện pháp. Than ôi! Càng hành động - có kêu gọi thêm tiền nhân giúp sức - thì tham nhũng càng
phát triển!
Nó giống như
cuộc tự bao vây lẫn phòng thủ của tham nhũng đã khá là toàn diện.
Cái tham
nhũng ngày nay được hiểu một cách rộng rãi, bởi tính càng tinh vi của
nó. Không những là của cải, nhà cửa, đất đai, tiền bạc, mà còn quan trọng hơn,
chính là tham nhũng quyền lực, nó là suối nguồn tươi mát của mọi thứ kia. Nó
đáng khinh bỉ hơn, nhưng nó mạnh mẽ hơn, đến nỗi nó khinh bỉ cái khinh
bỉ mà ông ấy nói, xem nhỏ như con rệp, với hàng tỉ thí dụ. Cô con gái 24 tuổi của một quan lớn, vừa xong cái đại học
ngành báo chí gì đó, đùng một cái, nhảy cao hơn cóc, lên cái ghế Chủ tịch Hội đồng
Quản trị một công ty lớn để điều khiển hằng mấy nghìn con người. Hai tháng sau
thì bị lôi xuống, cũng bởi quyền lực, chứ chẳng phải bởi sức mạnh của sự khinh
bỉ. Khinh bỉ, vốn là trạng thái cảm xúc ở tầng mức tâm lý - tinh thần, nó thuộc
chủ quan của mỗi con người, không có chuẩn mực và không có giá trị gì về pháp
lý. Cái ông quan to nhất của môn duy vật biện chứng giả hiệu trong thực
tế nghèo nàn túng quẫn của trí tuệ một chiều, vội vàng nhấc cái vung này để đậy
lên cái nồi kia. Đó là một sự thảm hại sâu thẳm của cái văn hóa ấy, nên cảm
thông hơn là khinh bỉ. Thông cảm là ở chỗ do cái vai đóng thì phải diễn thôi,
thông cảm để tiến tới sự rạch ròi về một cách nói vô nghĩa của một cựu quan to:
“Tham nhũng ở nước ta là do cả cơ chế lẫn con người!“ (Lê
Khả Phiêu). Sao lại thế? Chẳng có cơ chế nào mà không có con người, chẳng
có con người nào mà sống ngoài cơ chế, nhưng có cơ chế đã làm con người tự đánh
mất mình, đưa đến trạng thái vong thân, tha hóa.
Cái cơ chế ấy
đã đẻ ra mọi thứ đáng khinh bỉ.
Có nên xây dựng
một nền văn hóa khinh bỉ không?
Trên nền văn
hóa phổ quát ngày nay không ai đi xây dựng sự khinh bỉ hay lòng căm thù để dùng
làm động lực cho bất cứ mục tiêu đấu tranh nào, dù nhân danh cái tốt.
Văn hóa ngày
nay nêu cao sự tôn trọng cho dù có sự khác biệt, xây dựng lòng vị tha thay cho
khinh bỉ và căm thù, thuyết phục/đối thoại thay cho trấn áp bạo lực, đưa luật
pháp minh bạch vào đúng vai trò của nó thay cho những giáo điều tuyên huấn tầm
phào. Người dân đòi hỏi dân chủ là ở đó, không cần sự khinh bỉ lẫn dùi cui.
Khinh bỉ chuyển thành căm thù chỉ một bước nhỏ. Căm thù đã nhiều lần tạo nên những
vết nhơ có tính lịch sử mà không thể nào xóa bỏ, nó đang tiếp tục các biện pháp
dao búa, súng nổ, chất độc, và các loại mưu kế khác. Khinh bỉ không thể là điều
được khuyến khích hay cỗ vũ.
Nói theo cách
của các tôn giáo, là chẳng nên khinh bỉ ai. Từ thằng bé bị trừng trị vì đói mà
ăn cắp hai ổ bánh mì, từ người phụ nữ thiếu nợ mà phải thuê người chặt tay chân
mình để mong nhận được đền bù bảo hiểm, từ một bà mẹ uống thuốc tự tử hầu mong
con mình được hưởng trợ cấp cứu đói, đến chuyện các quan hạ sát nhau công khai
bằng súng, đến người tù bị xử kín lặng lẽ trong nhà lao, cho đến kẻ tham quyền
nhân danh không tham vọng quyền lực diệt kẻ có tham vọng quyền
lực và trở thành kẻ có đại quyền lực… Không hơn một trò đùa dai, nhưng rất
man rợ! Chuyện một ông quan đầu tỉnh đưa một loạt tám người trong gia đình
vào hàm quan các cấp, đã vượt xa thời phong kiến. Chuyện ông quan đầu tỉnh khác bị đồn thổi chăm lo cho bồ nhí cực kỳ
chu đáo từ vật chất cho đến chức quyền, vượt quá xa xã hội có chủ nghĩa tư bản
“giãy chết”. Các ông ấy không tự mình mà lên làm quan đầu tỉnh được. Chính nền
văn hóa ấy đã tạo nên ngổn ngang những điều khốn khổ, tệ hại; cũng chính nó đưa
các ông - trong đó có ông Huynh - lên đỉnh cao quyền lực; có tay quan ăn cắp
3.300 tỷ, 10.000 tỷ, có kẻ ăn cắp quyền lực của 90 triệu dân, có cả em thiếu
niên ăn cắp bánh mì.
Thế mà nó vẫn
tự ca tụng là “một thời kỳ rực rỡ nhất lịch sử”!
Cái toàn cảnh
đó do đâu?
Trong một nền
văn hóa mà sự khủng khiếp vượt lên trên sự khinh bỉ hay trọng
vọng, như nhận xét của GS Trần Đình Sử:
“Với việc
cha dành [và giành] suất lãnh đạo cho con, chồng bổ nhiệm vợ, vợ
tìm chức cho người tình, mua quan bán chức công khai và dấm dúi, ăn hối lộ công
nhiên, tìm mọi cách vơ vét tiền của dân dưới vô vàn danh nghĩa, chế độ ta đạt đến
sự thối nát nhất trong các chế độ đã có và hiện có. Thật khủng khiếp”.
Ông giáo sư
đã dùng chữ “chế độ ta” tiếp theo là “thật khủng khiếp”, tôi nghe
như máu ứa trong lòng ông, và rõ là cái đau của ông không phải cái đau của người
ngoài cuộc.
Phải chăng việc
xây dựng nền văn hóa khinh bỉ có ý nghĩa kích hoạt nhằm chuẩn bị một động
lực căm thù cho các loại vệ binh dưới cờ? Có thể ông Huynh
không nhằm đi xa vào ý ấy, mà ông chỉ muốn dừng lại ở phạm vi ông gọi là văn
hóa, chỉ như một thứ biện pháp để xoa dịu nhất thời, để chữa cháy cho một
tình trạng quá bề bộn, lủng củng không lối ra.
Mà cách chữa
cháy ấy cũng thật là dang dở… như bản “anh hùng ca” nọ,
mà không ai rõ là ca cái gì! Hay cũng chỉ là “phép thắng lợi
tinh thần” trong chốc lát của A.Q. chính truyện?
Và, vũ khí văn
hóa khinh bỉ, có thể đã trở thành sự khinh bỉ các loại văn hóa vũ khí mà
ông đã từng cho ra đời từ Ban Tuyên giáo của ông, như đội ngũ dư luận viên chẳng
hạn.
Xét về cả hai
mặt, việc phát động văn hóa khinh bỉ tham nhũng, là thủ thuật ứng phó nhất
thời làm trợ thủ cho chiến dịch chống tham nhũng, hay là một kế hoạch đích thực
của cánh ông, thì đều vô nghĩa và không đi đến đâu. Hãy xem đó là lời bông đùa
vô tội vạ trong một lúc cao hứng.
Tôi đã tào
lao cả đêm nay để viết những dòng này, biết chắc nó chẳng hề “tạo được áp lực
xã hội mà những kẻ tham nhũng không chịu nổi”, như ông Huynh đã trót đùa, lại
không chừng đang có nhóm an ninh trong đối tượng ấy đến canh cửa, cho dù
tôi có thực hành văn hóa khinh bỉ như đã chỉ dẫn hay không.
Cái gay là
văn hóa khinh bỉ ấy dường như đã tự phát triển tràn lan, mà không cần ông Huynh
phải nhọc công “xây dựng”.
25/9/2016
H.Đ.N.
Tác giả gửi BVN.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét