Ngày 14.8.2016 tại cuộc họp với các cán bộ cao cấp đã về hưu tại TP. HCM, Tổng Bí thư Trọng dõng dạc tuyên bố: “Niềm tin trong dân được củng cố và tăng lên”. Có nhiều lý do, nhưng có lẽ đó là căn cứ vào “thực tế công tác tổ chức - cán bộ, đối ngoại, xử lý việc gây ô nhiễm môi trường biển một số tỉnh miền Trung thời gian qua cho thấy cách làm đúng, chủ trương đúng.” Đúng bốn ngày sau, súng nổ ngay trong trụ sở Tỉnh ủy Yên Bái, súng bắn vào Bí thư Tỉnh ủy rồi nổ ngay vào Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy kiêm Chủ tịch Hội đồng Nhân dân.

Thoạt đầu, tin đưa là sự việc diễn ra tại hội trường tỉnh ủy, nhưng rồi lại có tin là hai ông Bí thư Tỉnh ủy và Chủ tịch Hội đồng Nhân dân bị bắn chết tại phòng làm việc lúc 7 giờ 45 phút, trước cuộc họp của hội đồng nhân dân tỉnh bàn chuyện nhân sự.

Tại cuộc họp báo buổi chiều, Giám đốc công an tỉnh tuyên bố vì hung thủ đã chết, nên không khởi tố vụ án. Nhưng “Cuối giờ chiều cùng ngày, Cơ quan Cảnh sát Điều tra, Công an tỉnh Yên Bái phát đi thông báo chính thức khởi tố vụ án” (Vietnamnet 21/08/2016). Phải chăng vì đây là vụ việc phức tạp, còn có nhiều liên quan cần phải chỉ đạo lại từ cấp cao nhất?

CònVnExpress dẫn lời ông Giám đốc Bệnh viện Yên Bái thì cho biết hai nạn nhân bị bắn ba phát vào ngực và bụng, tử vong trước khi nhập viện. Nhưng rồi một tờ báo khác lại đưa tin, tin này sau đó được chính thức loan truyền rộng rãi trên hầu hết các báo và đưa nhiều lần trên VTV rằng Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đến bệnh viện thăm các nạn nhân đang được cấp cứu và chỉ đạo việc cứu chữa, kể cả việc điều động gấp các bác sĩ giỏi ở Hà Nội lên hỗ trợ?

Lại nữa, một tin đáng đặt dấu hỏi to tướng mà một vài tờ báo đưa lên rồi phải rút xuống ngay là chuyện một phát đạn bắn đằng sau gáy xuyên ra đằng trước được diễn giải bằng việc hung thủ tự sát bằng cách bắn vào đầu mình trong một tư thế thật khó tin.

Liệu có phải là “do tâm lý, diễn biến nội tâm, không làm chủ được, nên có thể đã có hành động như vậy, chứ bản chất đây không phải người xấu” như bà Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh trả lời báo chí về hành động tự sát của ông Đỗ Cường Minh? Cũng có thể lắm chứ, đã “không làm chủ được” là “tâm lý diễn biến nội tâm” thì có thể có kiểu “tự bắn vào đầu” theo tư thế cắc cớ thế chứ ly kỳ quái kiệt hơn, đều có thể được cả.

Cứ tin bà Chủ tịch đi để đỡ suy diễn vớ vẩn, gây bất ổn định về nhân tâm, phá hỏng cả thành tựu tuyệt vời mà ông Tổng Bí thư vừa khoái chí rao giảng với các cán bộ cao cấp về hưu ở Sài Gòn sau khi đã thực thi cùng kịch bản tại Hà Nội.

Quả là cách xử lý tình huống của các vị cứ ngỡ như là khôn ngoan nhằm trấn an dư luận để “củng cố và tăng lên” niềm tin cho lũ thần dân cứ yên phận mình nhẫn nại mà sống, mọi việc đã có Đảng lo, vì mọi thứ đều “cho thấy cách làm đúng, chủ trương đúng” theo lời ông Trọng. Chẳng đúng thì sai à! Không sai, chỉ rối như gà mắt tóc thôi. Ngặt một nỗi là đã có cái chuyện được giải thích từ miệng bà Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân, có trình độ thạc sỹ, cao cấp lý luận chính trị (như Vietnamnet ngày 18/8/2016 cho biết), kẻ được coi là hung thủ gây án rồi tự sát theo tư thế bắn cắc cớ như vậy là do “tâm lý, diễn biến nội tâm, không làm chủ được” chứ trong quy trình cơ cấu nhân sự “chưa đến độ vì có quyết định mà dẫn đến việc này”. Nói nôm na là “tâm thần bất định”, biểu hiện của thần kinh có vấn đề.

Bà Chủ tịch có lý. Hiện nay có đến 14 triệu người Việt Nam đang mắc các rối loạn tâm thần phổ biến cơ mà. Gần 1/5 trong số này mắc các rối loạn tâm thần nặng mà số lượng bác sĩ cho chuyên khoa này quá ít, chỉ có 850 người trên hơn 90 triệu dân, lại chỉ tập trung ở tuyến trung ương. Yên Bái liệu có bác sĩ tâm thần không nhỉ? Vậy thì chắc cú hơn là phải nhờ cán bộ Tuyên Giáo làm thay. Còn Luật Sức khỏe tâm thần thì lại đang phải phấn đấu ban hành trước năm 2020 với mục tiêu 50% bệnh nhân rối loạn tâm thần được điều trị vào năm 2025. Từ nay đến đó, e là phải chờ nhiều chuyện cắc cớ nữa còn ly kỳ hồi hộp cách giải thích của bà Chủ tịch Yên Bái nhiều! Liệu có phải khi tinh thần bị kích động, lo nghĩ giận dữ quá độ gây ra các rối loạn hoạt động của các tạng tâm, can, tỳ, phát sinh ra đàm khí. Nếu đàm khí uất thì kết sinh chứng trầm cảm, nếu đàm khí hóa hỏa thì sinh chứng hưng phấn như các cụ lang giảng? Nôm na bắt mạch theo kiểu dân gian thì “khí uất” này xem ra tích tụ đã quá lâu giữa các “đồng chí” đến độ phải thanh toán theo kiểu xã hội đen.

Chẳng tiến hành “giải phẫu bệnh lý” thì vẫn có thể chẩn đoán nguyên nhân cũng trần trụi như các khúc gỗ quý của rừng Yên Bái được quy ra tiền. Tiền lại được thâu tóm bởi quyền. Quyền được thăng hoa rồi quy tụ vào chiếc ghế. Tranh giành những chiếc ghế ấy nhân danh chống tham nhũng học đòi họ Tập bên Tàu “diệt ruồi, bắt hổ” để thanh toán đối thủ chính trị nhằm khơi đúng vào những bức xúc xã hội, mị dân để kiếm chác sự ủng hộ của dân. Mà đâu phải chỉ là những hành động đang được ồn ào triển khai, ngay cả “Luật chống tham nhũng” đang soạn thảo cũng là “bốc nhầm thuốc” như nhận xét của ông Viện trưởng Viện Nghiên cứu Lập pháp (Tuổi Trẻ 26.8.2016). Nhưng thật ra không nhầm đâu. Bốc đúng theo yêu cầu rồi đấy. Bởi lẽ, nếu chỉ ra đúng thuốc đắng dã tật, quét sạch được tham nhũng thì làm sao duy trì được thể chế toàn trị phản dân chủ để giữ bằng được cái ghế quyền lực?

Vậy là chuyện tâm thần bất định, khiến cho thần hồn nát thần tính nên những tuyên bố trống đánh xuôi kèn thổi ngược khiến cho sự hoài nghi trong công luận đang được “củng cố và nâng lên” theo cấp số nhân. Càng được chỉ đạo từ trên lại càng rối rắm, u u minh minh. Phát ngôn chính thức thì ấp a, ấp úng như ngậm hạt thị, nói vo thì câu sau đá câu trước, vì rằng “thực tế công tác tổ chức - cán bộ” ở cái tỉnh miệt rừng này không chịu đi đúng cái quy trình như người ta toan tính, lại cứ tuân theo cái quy luật nghiệt ngã lượng đổi chất đổi!

Cái ung nhọt nung nấu đã tấy lên và bục vỡ trong một cơ thể đã cạn kiệt sức đề kháng. Do nằm ngoài kịch bản, diễn viên lúng túng mà người nhắc vở đứng sau cánh gà cũng đang hoảng hốt trong khi soạn giả và đạo diễn thì bấn loạn vì quá bất ngờ, đâm ra vở diễn phơi bày quá lộ liễu những điều muốn giấu nhẹm đi! Vì thế mà công luận mỗi ngày mỗi “củng cố và nâng lên” những hoài nghi, những chất vấn khó bề bưng bít.

Có một chi tiết nho nhỏ nhưng suy ra không nhỏ tí nào, là ông Bí thư bị bắn chết cũng là một Ủy viên Trung ương nhưng báo chí tịnh không nói gì. Còn tin trên blog của nhà văn Phạm Viết Đào: “Vì sao bộ máy quan chức Yên Bái có hai ủy viên BCHTW Đảng” thì bị xóa. Gõ Google https://nvphamvietdao5.blogspot.com/.../vi-sao-bo-may-quan-chuc-yen-bai-co-2-uy.. chỉ thấy hiện lên dòng chữ: “Rất tiếc, trang bạn đang tìm trong blog này không tồn tại”.

Quả là “rất tiếc” thật.

Vợ ông Minh là bà Nguyễn Thị Thu Hà, Tỉnh ủy viên, Chủ tịch Hội phụ nữ tỉnh Yên Bái, là con gái nguyên Bí thư Tỉnh ủy. Ông Minh sống tốt và chân thành

Trên rừng thì như vậy, Yên Bái có thế mạnh về rừng và nhiều, rất nhiều gỗ để mà “cơ cấu” nhân sự. Dưới biển thì Hà Tĩnh có vụ thảm sát môi trường danh vang bốn cõi với chủ trương đúng: ký hẳn một “nhượng địa” trong 70 năm cho Trung Cộng núp bóng Formosa Đài Loan chiếm lĩnh một địa bàn chiến lược mà Đại tướng Đỗ Bá Tỵ đã vạch rõ trước diễn đàn Quốc hội là “Vụ Formosa tiềm ẩn lâu dài vấn đề quốc phòng - an ninh”. ThanhNiên online ngày 11.7.2016 dẫn lời ông “Tôi thấy vụ việc Formosa còn là vấn đề tiềm ẩn lâu dài. Nếu không lường trước, tình hình sẽ còn diễn biến hết sức phức tạp. Vấn đề ở đây không chỉ đơn giản về kinh tế mà còn gắn với quốc phòng - an ninh”.

Thế nhưng Thứ trưởng Bộ Tài Nguyên - Môi trường Võ Tuấn Nhân theo chỉ đạo ở trên đã tuyên bố ráo hoảnh “cá chết do thủy triều đỏ, không phải do Formosa” để rồi hai tháng sau vòng vo chối cãi: "Đến thời điểm hiện nay, qua kiểm tra và thu thập chứng cứ, chưa có bằng chứng để kết luận về mối quan hệ liên quan của Formosa và các nhà máy đến vấn đề cá chết hàng loạt. Qua số liệu quan trắc và đánh giá của các cơ quan nghiên cứu khoa học, cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan, môi trường nước biển chưa phát hiện các thông số môi trường vượt quy chuẩn quy định”. Vậy là tại thời điểm cách hai tháng, vị đại diện Bộ Tài Nguyên - Môi trường mới chỉ nói chưa có bằng chứng để kết luận về mối quan hệ liên quan của Formosa và các nhà máy đến vấn đề cá hết hàng loạt chứ không khẳng định "cá chết do thuỷ triều đỏ, không phải do Formosa" (Người đô thị, 27/04/2016)

Chao ôi “thôi thế thì thôi,

Rằng không thì cũng vâng lời rằng không”.

Đành phải mượn lời nàng Kiều trả lời sự tráo trở ê chệ của bản mặt Sở Khanh “nói rồi, rồi lại ăn lời được ngay” để khỏi dài dòng! Chỉ có điều, đây là loại Sở Khanh hiện đại, “rõ ràng mặt ấy mặt này chứ ai”, cho dù trong công luận có “kẻ chê bất nghĩa, người cười vô lương” nhưng vì phải phát ngôn sao cho đúng với chỉ đạo của trên thì sá gì chuyện “bất nghĩa” với “vô lương”. Cốt sao đảm bảo được sự “lãnh đạo tuyệt đối” để “còn ghế còn mình”, đâu cần phải “dơ tuồng nghỉ mới tìm đường tháo lui” như Sở Khanh xưa kia! Ác một nỗi báo Tuổi trẻ ngày 26.8.2016 lại đưa ngay lời ông Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội “lúc đầu quan chức Bộ Tài Nguyên - Môi trường tuyên bố rất dõng dạc là “không phải do Formosa, đó là thủy triều đỏ” nhưng rồi cuối cùng kết luận là do Formosa xả thải bậy”.

Phải vậy thôi chứ tháo lui hết thì “lấy đâu ra người làm việc” như ông cựu Chủ tịch Quốc hội đã từng nói rất chí lý và đúng bản chất cái hệ thống dung dưỡng, đào luyện những kẻ “nói rồi, rồi lại ăn lời được ngay” như kiểu ông Thứ trưởng kia. Trong cái bộ máy khủng khiếp này thì đếm sao xuể những người như ông ta. Chuyện trên rừng hay chuyện dưới biển vừa bục vỡ đều có đóng góp quý báu của bọn các ông, các bà cả.

“Này này sự đã quả nhiên”, nói về Formosa là phải nghĩ đến hai ngài này: Nguyễn PhúTrọng và Võ Kim Cự

Nếu việc này xảy ra từ cái buổi của cái loa Phường, loa Xóm, loa Đội, v.v. định hướng tư tưởng cho thần dân thì có thể cũng xuôi. Nhưng trong cái thời Internet nối mạng toàn cầu, chỉ một sự kiện bất thường xảy ra trên đường phố hay trong một ngõ xóm ở nông thôn đều có khả năng được thu vào điện thoại thông minh phát ngay lập tức cho cả nước và cả thế giới biết, thì những trò mèo ấm ớ như vừa kể sớm muộn đều bị phơi bày, những toan tính bưng bít sẽ phá sản thảm hại. Thế mà vẫn còn đó cái hệ thống loa phường, loa xóm đang cố lay lắt sống trong sự lay lắt của một mô hình mục nát đã ở vào buổi hoàng hôn nhiệm kỳ, đất nước vẫn còn chất chứa trong mình những ung nhọt chưa biết sẽ bục vỡ vào lúc nào và ở đâu!

Đã đến lúc những người còn chút lương tri, lương năng buộc phải nhìn diễn biến thời cuộc bằng con mắt tỉnh ngộ. Mong sao bộ phận thức thời đang náu mình trong hệ thống quyền lực đừng để quá muộn việc mổ xẻ, vứt bỏ những ung nhọt hủy hoại giang sơn gấm vóc ông cha bao đời gây dựng từng tấc đất, tấc biển, từng ngọn núi, dòng sông. Rừng đang bị tàn phá, biển đang chết vì độc tố, đời sống con người cả vật chất lẫn tinh thần đang bị đầu độc theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, văn hóa và đạo lý dân tộc đang bị băng hoại. *

Phải chăng vì thế mà người ta nói về dòng người di dân mới. Không phải là những “thuyền nhân” tủi nhục của một thời, mà là của những người thuộc lớp trung lưu đang có mức sống cao, trong đó không ít là những người chuẩn bị về hưu từng giữ những chức vụ trong bộ máy quyền lực, e ngại về sự bất an xã hội đang ngày càng tăng lên, muốn thu xếp một cuộc sống an lành hơn, tốt đẹp hơn cho con cái họ nên tìm đường định cư ở nước ngoài **. Mà không chỉ là người có tiền muốn bỏ nước ra đi. Hãy nhớ đến một thông tin thật chua xót về người lao động ở huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh vừa bị loại khỏi danh sách được xét đi xuất khẩu lao động tại Hàn Quốc đợt mới vì những người đồng hương của họ những đợt trước đã bỏ trốn quá nhiều. Trốn, để sống chui nhủi bất hợp pháp ở đồng đất xứ người, còn hơn trở về nơi chôn rau cắt rốn mà mờ mịt lối ra! Vì sao có thảm cảnh này? Ai là thủ phạm?

Hiện tình đất nước cho thấy, tiếp quả bom Formosa Hà Tĩnh bật nổ “ngoài kịch bản” là tiếng súng Yên Bái vang lên không đúng “quy trình”, đó là những chỉ báo rõ ràng về những ung nhọt đã bục vỡ. Vậy mà còn nhiều, rất nhiều những ung nhọt khác đang tấy lên nhức nhối. Làm sao mà dự báo được những sự kiện ngoài kịch bản và chệch quy trình nhưng đúng quy luật như những sự kiện vừa xảy ra sẽ dồn dập hơn, lan rộng hơn?

Thì chẳng thế sao, “không ít đảng viên vào Đảng không phải để phấn đấu hy sinh cho lý tưởng của Đảng, cho hạnh phúc của nhân dân, mà là để mưu cầu danh lợi. Một số người chẳng những không gương mẫu mà còn nêu gương xấu trước quần chúng. Một số người vô tổ chức, vô kỷ luật, kéo bè kéo cánh, nịnh bợ cấp trên, chèn ép quần chúng và cấp dưới, cơ hội, thực dụng, gây mất đoàn kết nội bộ. Nhiều người có quan hệ trực tiếp với vật chất, tiền tài, đã lợi dụng chức quyền và điều kiện công tác để tham ô, trục lợi, ăn cắp của công, ăn hối lộ, thông đồng với kẻ xấu để làm giàu bất chính”. Đây chính là điều ông Trọng buộc phải nói ra (VnExpress.net, ngày 28/5). Và có như thế thật.

Nhưng đây chỉ là một phần sự thật, chỉ là cái bề nổi của tảng băng chìm. Cái gốc của những hiện tượng xấu xa, tệ hại “có chiều hướng gia tăng, ngày càng nghiêm trọng” thì ông Trọng chưa dám đụng đến. Vì đụng đến cái đó thì chính ông phải tự xóa bỏ chính mình, phủ định luôn cái bệ đỡ mà nhờ nó ông đang ngồi trên cái ghế quyền lực cao nhất vừa chiếm được. Đó là cái ý thức hệ xã hội chủ nghĩa đã định hướng cho việc hình thành và củng cố một thể chế toàn trị phản dân chủ, kìm hãm đất nước trong tăm tối lạc hậu suốt hơn bốn thập kỷ qua mà bài Lá cờ Tổ quốc trong Mênh mông thế sự 40 đã gợi ra.

Để xóa bỏ tận gốc, thì trước hết phải đặt Tổ quốc lên trên hết và trước hết chứ không thể cố sức củng cố và duy trì cái ý thức hệ từng áp đặt cái mô hình sai lầm làm cho đất nước đứng trước vực thẳm sụp đổ mới sau bài học của thập kỷ 80. Để cứu vãn tình hình thì điều tiên quyết là phải bằng mọi cách thoát khỏi cái thòng lọng 16 sáu chữ vàng oan nghiệt của “người đồng chí cùng chung ý thức hệ”. Cái thòng lọng oan nghiệt ấy đang siết dần ách Bắc thuộc mới mà Nguyễn Cơ Thạch đã cảnh báo từ hai thập kỷ trước. Lấy lại lòng tin của dân không thể bằng những hành động sát phạt, tranh giành quyền lực dưới cái chiêu bài chống tham nhũng nhằm thanh toán đối thủ để đánh lạc hướng dư luận.

Chống tham nhũng đúng là mong mỏi của dân, nhưng muốn thế, phải làm bật cái gốc của tham nhũng chứ không chỉ tỉa cành, chặt ngọn. Muốn bật cái gốc tham nhũng, tránh “bốc nhầm thuốc”, thì phải dân chủ hóa đất nước, dùng sức mạnh của dân, phát huy vai trò của xã hội dân sự, tận dụng lợi thế của thời đại trong hội nhập để đổi mới chính trị đi liền với đổi mới kinh tế nhằm đưa đất nước bứt khỏi bế tắc hiện nay.

Tiếng súng nổ ở Yên Bài ngày 18.8 vừa rồi là tiếng sấm báo hiệu sét đánh giữa bầu trời u ám đang vần vũ mây đen. Những ung nhọt sẽ lần lượt bục vỡ. Chính đó mới đúng là một xu thế đang được củng cố và tăng lên.

Ngày 28.8.2016

Chú thích:

*Để hoàn chỉnh bức tranh về sự băng hoại này, xin đọc Nông Đức Mạnh từ con, Nông Bích Liên kiện bố.

** Theo viện VEPR (quý I/2015), lượng tiền của người Việt gửi ra nước ngoài đã tăng đột biến lên 7,3 tỷ USD, xem Nguyễn Quang Dy, Đi hay ở: Bi kịch của một quốc gia.

*** Trong nỗi buồn thế sự, người viết không muốn trưng ra hình ảnh của cả ba nạn nhân, vì dù có thế nào thì họ cũng cần được siêu thoát.