Cuối tuần đưa Ông Táo về trời, cùng bà xã đi mua sắm Tết ở Little Saigon San Jose. Trước cửa Grand Century Mall và bên kia đường, quanh khu Lion Market, có vài sạp bày bán hoa, đồ chơi tết cho trẻ con và bán pháo, có chỗ 4 đô một phong pháo, có chỗ 5 đô. Tràng pháo dài 15 đô.

Tiệm giò chả Đức Hương chen chân khách hàng. Có người mua bánh chưng, các loại giò tốn đến 500 đôla. Chắc là mua về biếu tết. Tôi đoán thế, chứ một gia đình ăn bằng đó cả tháng trời cũng chưa hết.

Ghé bánh cuốn Phủ Hồ Tây ăn trưa, nghe vang vang khúc hát: “Tết tết tết tết đến rồi … Xuân xuân ơi xuân đã về…” và tiếng pháo bắt đầu nổ bên ngoài mà lòng cũng rộn ràng lên. Tại các trung tâm mua sắm, nơi hàng quán quanh đây và trong nhiều gia đình người Việt ở hải ngoại cũng đang vang vang nhạc xuân, báo hiệu năm mới âm lịch sắp đến. Năm Bính Thân.

Thế là đã 41 lần tôi đón tết tha hương trong không gian khác nhau và với tâm trạng khi vui, khi buồn.

Những năm đầu ở Mỹ chẳng có tết. Nghĩ đến tết lòng buồn vời vợi vì mới xa cách quê hương, lại không bố mẹ và các em ở bên. Khi vào Đại học Berkeley, tết 1978 mới có chút sinh hoạt đón xuân cùng các bạn sinh viên mới quen với chút bánh mứt, đánh bài vui xuân tới khuya.

Những năm đó, Hội Việt kiều Yêu nước ở thành phố nổi tiếng phản chiến này có tổ chức tết, nhưng không mang không khí tết như ở quê nhà vì những tiếng hát, lời ca không phải là “Ly rượu mừng” hay “Xuân này con không về” mà là những ca khúc xa lạ như “Mùa xuân đầu tiên”, “Mùa xuân trên Thành phố Hồ Chí Minh” và nhiều ca khúc cách mạng.

Tết Canh Thân 1980, Hội Sinh viên Việt Nam tại Đại học Berkeley tổ chức ăn tết lớn cho cả trăm sinh viên với chương trình văn nghệ phong phú và vui nhộn, nhất là kịch Sớ Táo Quân do các bạn tự biên, tự diễn đã đem đến cho sinh viên xa nhà những trận cười giòn kéo dài.

Sinh hoạt hội chợ tết của người Việt tị nạn mà tôi tham dự lần đầu tiên là dịp tết Tân Dậu 1981, do Trung tâm Định cư Đông Nam Á của ông Michael Huỳnh tổ chức tại một trường học bên San Francisco. Hội chợ cũng nhỏ, chừng hơn chục gian hàng bán thức ăn truyền thống như bánh chưng, bánh tét, mứt và vài gian hàng bán đồ thủ công nghệ, bán vải áo dài.

Những năm sau có hội chợ tết ở San Jose lớn mạnh từ sân trường San Jose High ra Santa Clara County Fairgrounds mới đủ sức chứa vài vạn người. Nhiều dân cử đến dự hội tết, có năm Thống đốc George Deukmejian đã đến cắt băng khai mạc. Từ giữa thập niên 1980 Hội Chợ Tết Fairgrounds thu hút nhiều vạn khách du xuân vì rất nhiều người Việt đã chọn thung lũng hoa vàng để sinh sống, nhờ kỹ nghệ điện tử bùng phát. Mỗi năm có một ban tổ chức làm việc để đem lại sinh hoạt tết cho cộng đồng với những nhà hoạt động như các ông Lại Đức Hùng, Vũ Văn Lộc, Hồ Quang Nhựt, Ngô Đức Diễm, học giả Đào Đăng Vỹ, cụ bà Phạm Trương, bác sĩ Đỗ Văn Hội, anh Lê Phước Tuấn v.v…

Khi tôi rời Hoa Kỳ đi làm việc ở nước ngoài thì lại có những trải nghiệm về tết rất đặc biệt. Ở một góc trời xa lạ Togo bên Phi Châu nhưng tết về cũng có liên hoan do những gia đình người Pháp gốc Việt đang công tác ở thủ đô Lomé gồm anh chị Sylvain và Estelle Dauban, bác sĩ Dương Quang Đức và anh Nguyễn Vũ đứng ra tổ chức và không thiếu không khí tết với áo dài, nem rán, giò, heo quay, lắc bầu cua, lì-xì theo truyền thống.

Về lại Đông Nam Á, ngày xuân ở Singapore, ở Hồng Kông nhộn nhịp không khí tết với đèn hoa giăng kín phố phường trung tâm thành phố, nhưng trong những trại tị nạn lại mang mang nỗi buồn ngày tết. Đêm giao thừa ở Galang, Indonesia nghe tiếng nồi niêu soong chảo khua vang thay cho tiếng pháo mà buồn làm sao, buồn cho chính mình không có người thân ở bên, cùng cảm thương cho những thuyền nhân đã xa gia đình mấy cái tết mà tương lai chưa biết sẽ về đâu.

Năm 1987 tôi đón tết với thuyền nhân trong trại Chi Ma Wan ở Hồng Kông. Có văn nghệ mừng xuân do sơ Christine Mỹ Hạnh giúp các thanh niên, thiếu nhi tổ chức với nhiều bài ca, vũ khúc, với áo dài, áo tứ thân. Tổng Lãnh sự Mỹ, ông Kopler có vợ Việt là chị Mai, vào dự và đã lên chúc tết người tị nạn bằng tiếng Việt rất sành sõi. Sau chương trình văn nghệ cũng có hội chợ tết nho nhỏ ngoài sân trại, chủ yếu là những trò chơi như thẩy vòng, nhẩy vòng, ném lon để các em có được những giây phút vui đùa ngày tết.

Tôi nhớ nhất hình ảnh một cụ già người Huế ngồi ở một góc tường nhìn đám trẻ con vui đùa với nét mặt rất buồn. Tôi hỏi thăm, nghe cụ tâm sự tết không có không khí gia đình nên cụ rất buồn khiến lòng tôi cũng mang mang nỗi nhớ quê hương và nhớ nhà.

Ngày nay không còn cảnh đón tết tù túng, thiếu thốn như ở trại tị nạn trong thập niên 1980. Cộng đồng người Việt hải ngoại bây giờ có hơn 4 triệu người, với các trung tâm thương mại, sinh hoạt văn hóa được xây dựng lên ở nhiều nơi trên thế giới. Ở Mỹ là những Little Saigon mang nét văn hoá Việt mà mỗi năm tết đến lại nhộn nhịp chợ hoa, hội chợ tết, với diễn hành, với pháo nổ rộn ràng ba ngày tết. San Jose bây giờ tết về không chỉ có một hội chợ mà là hai, ba.

Nhưng giấc mơ được sum vầy nơi quê nhà trong ngày tết vẫn là điều khó khăn với nhiều gia đình vì anh em, họ hàng ở hai bên bờ Thái Bình Dương hay cách nhau cả nửa vòng trái đất và điều kiện để mọi người có thể cùng về quê ăn tết không thực tiễn vì thời gian và công việc. Như gia đình của tôi.

Con biết bây giờ mẹ chờ tin con

Khi thấy mai đào nở vàng bên hiên

Năm trước con hẹn đầu xuân sẽ về

Nay én bay đầy trước ngõ
Mà tin con vẫn xa ngàn xa …

Bao năm qua, và có lẽ mãi mãi sau này, ca từ đó vẫn mang nhiều ý nghĩa và gợi lên những tình cảm sâu lắng trong lòng với người Việt ở khắp nơi trên thế giới mỗi khi tết về. Như hiện thực của cuộc sống.

© 2016 Buivanphu.wordpress.com

H01: 

H02: Tết về không thể thiếu trò chơi lắc bầu cua trong sinh hoạt vui xuân của người Việt hải ngoại (ảnh Bùi Văn Phú)

H03: Tết Giáp Tý 1984 ở thủ đô Lomé, Togo (ảnh Bùi Văn Phú)

H04: Kịch vui Sớ Táo Quân trong văn nghệ tết của sinh viên Đại học Berkeley đầu thập niên 1980 (ảnh Bùi Văn Phú)