Thứ Tư, 23 tháng 12, 2015
Hà Tường Cát - Thế giới đang khát nước
![]() |
Các két bia Beck's từ cơ sở sản xuất ở Bremen, Đức, của Anheuser-Busch InBev, sẵn sàng chớ được đưa đi phân phối đến các thị trường quốc tế. (Hình: Jasper Juinen/Bloomberg via Getty Images) |
Thiếu nước là một trong những thách thức lớn nhất của nhân
loại ngày nay và tương lai.
Khát nước, hiểu theo nhiều cách, là vấn đề chung của cả thế giới.
- Hầu hết dân chúng Phi Châu và các quốc gia đang phát triển
không có nguồn nước sạch để sử dụng.
- Các quốc gia phát triển thì gặp khó khăn vì hạn hán, như
trường hợp tiểu bang California của Hoa Kỳ và Australia.
- Những mạch nước ngầm ở miền Trung Hoa Kỳ và Ấn Độ bị cạn
kiệt do sự khai thác quá mức
- Kỹ nghệ nước giải khát trở thành một trong những ngành
quan trọng nhất trong thị trường thế giới. Mỗi năm các đại công ty quốc tế bia
và nước giải khát thu được 500 tỷ dollars, chưa kể hàng trăm tỷ của hàng
ngàn công ty sản xuất nước uống đóng chai đang phát triển rất nhanh ở khắp mọi
quốc gia. Bình quân mỗi người dân trên thế giới một năm phải chi chừng
$100 riêng cho nước giải khát.
Tại California, người ta đang mong chờ hiện tượng El Nino mà
các chuyên gia thời tiết đã dự đoán là tác động rất mạnh vào mùa Đông sắp tới.
Dù rằng nếu sự chờ mong ấy xảy ra, có thể phải chịu nhiều tổn hại lớn khác do
bão tố, lũ lụt. Nhưng bù lại, nước mưa và lớp tuyết phủ trên rặng Sierra Nevada
hy vọng sẽ làm đầy lại các hồ chứa mà mực nước đã xuống quá thấp sau 4 năm hạn
hán liên tiếp.
Nước ngọt chỉ chiếm 1% lượng nước có trên mặt trái đất. Một
lượng lớn khác nằm trong lòng đất, theo tính toán mới đây của các nhà khoa học
Canada có 23 triệu km3 (kilometre khối) nước ngầm. Diễn tả một cách dễ hiểu
hơn nếu trải đều trên mặt trái đất số nước này sẽ phủ một lớp dày 180 mét. Tuy
nhiên chỉ có 6% nước ngầm nằm ở gần mặt đất, ở độ sâu không quá 2km, được
gọi là “nước ngầm mới”. Số nước này có thể khai thác dùng cho các nhu cầu của
con người, và là nguồn dự trữ tự nhiên để cung cấp cho các suối, sông ngòi, hay
bốc hơi giữ cho không khí có ẩm độ tối thiểu.
Thay đổi liên tục trong mỗi chu kỳ khoảng 50 năm, nước ngầm
mới do nước mưa thấm dần vào lòng đất. Nhân loại cần phải biết quản lý đúng
cách nước ấy, không để bị ô nhiễm và không khai thác quá mức tới tình trạng
cạn kiệt. Từ xưa người ta đã biết đào giếng xuống đến những mạch nước ngầm gần
mặt đất. Kỹ thuật đào giếng càng ngày càng tiến bộ cho phép xuống những mạch nước
nằm sâu hơn. Nhưng lạm dụng phương tiện ấy, ở nhiều khu vực trên thế giới nước
ngầm đi đến tình trạng đáng lo ngại vì các khối nước ngầm bị lấy lên vượt quá
khả năng hồi phục của thiên nhiên.
Miền đại bình nguyên Hoa Kỳ, trong vùng trải dài từ Tây
Texas lên tới South Dakota có một vùng nước ngầm rất lớn tên là Ogallala
Aquifer, nằm dưới các tiểu bang Nebraska, Kansas và một phần Texas, New Mexico,
Oklahoma, Colorado, Wyoming. Trong lịch sử địa chất Ogallala đã có từ 10 triệu
năm do phù sa của các con sông từ rặng Rocky Mountains đưa tới. Mạch nước này
nông, ở gần mặt đất và bây giờ không còn được thay thế hàng năm bởi nước sông
hay tuyết tan từ núi chảy xuống, do đó nếu dùng quá mức chỉ trong ít thập niên
nữa sẽ hết nước.
Đi máy bay ngang qua vùng này người ta có thể trông thấy
những thửa ruộng hình tròn rất đặc biệt không có ở đâu khác. Đó là sáng kiến của
các nông gia từ giữa thề kỷ trước, biết cách khoan giếng để bơm nước từ các mạch
nước ngầm lên và tưới tự động bằng một hệ thống ống đặt trên giàn bánh xe quay
tròn xung quanh một trục. Bằng cách này, nông nghiệp miền Trung-Tây đã phát triển
tột bậc không còn bị ảnh hưởng thời tiết khô hạn.
Tuy nhiên các chuyên gia nước báo động rằng cho đến nay, lượng nước các mạch nước
ngầm trong vùng này đã giảm đi khoảng trên dưới 30% và sẽ đến lúc không kịp tái
sinh.
Tình trạng tương tự cũng xảy ra ở Ấn Độ trong vùng phía Bắc cao nguyên Deccan,
không nằm trong vùng lưu vực của các con sông lớn như Ganges hay Indus. Tiểu
bang Maharashtra miền Tây Ấn là nơi khủng hoảng về nước trầm trọng nhất. Là một
vùng khí hậu khô, dân chúng từ hàng trăm năm vẫn lấy nước ở các giếng. Nhưng nước
gần mặt đất càng ngày càng ít, phải đào sâu thêm mới tới mạch nước. Các giếng
nước khoan qua đất đá núi lửa xuống sâu tới hơn 200 mét cũng không chắc chắn
tìm thấy nước. Đây là vùng nông nghiệp trồng mía rất cần nhiều nước, vì vậy dân
chúng ngày càng nghèo và khó sống.
Theo các khoa học gia NASA và UC Irvine, 37 vùng nước ngầm lớn
nhất trên thế giới ngày nay đang cạn kiệt dần. Vùng Tây-Bắc Ấn Độ và Pakistan bị
đe dọa nặng nề nhất về tình trạng thiếu nước ngầm. Dân Ấn Độ dùng nước giếng
nhiều vào bậc nhất thế giới, ước lượng toàn quốc có khoảng từ 25 triệu đến 35
triệu giếng nước. Chính quyền Ấn Độ đã khuyến cáo nông dân ở những khu vực thiếu
nước trồng trọt các loại hoa màu ít tốn nước, chằng hạn trồng bắp thay vì trồng
lúa và lúa mì.
Một nước đông dân khác là Trung Quốc cũng càng ngày càng bị
thêm khó khăn về nước. Hầu hết những con sông miền Tây-Bắc và Bắc Trung Quốc
bây giờ gần như khô cạn vì nước bị lấy quá nhiều. Ngoài ra tình trạng ô nhiễm
do chất thải từ các khu công nghiệp khiến cho nước sông không thể an toàn để sử
dụng.
Không có nước sạch cho việc ăn uống là thực tế đã có từ lâu ở
Phi Châu. Một số nơi như Ethiopia dân chúng mỗi ngày phải đi xa hàng chục cây số
để múc nước từ những vũng đục ngầu để lấy được khoảng hơn 10 lít vào
bình, đội trên đầu mang về. Những thăm dò khoa học gần đây cho biết dưới lòng đất
khô cằn của lục địa này có những mạch nước ngầm rất lớn nhưng nằm rất sâu, và nếu
khai thác bừa bãi sẽ nhanh chóng cạn kiệt vì chu kỳ hồi phục phải mất hàng
trăm năm.
Ở Australia có những vùng nhiều năm không có mưa và khi mưa
xuống, tiếng động của những giọt nước rớt trên mái nhà làm nhiều trẻ nhỏ hoảng
hốt vì chưa bao giờ chúng nghe thấy âm thanh ấy. Australia đã trải qua một thời
kỳ hạn hán kéo dài tới 20 năm, gấp 5 lần Caliornia.
Lọc nước biển thành nước ngọt là giải pháp thoạt nghe có vẻ
rất tự nhiên và hợp lý. Tuy nhiên việc này chỉ có thể làm ở những nước giáp biển,
và trên phương diện kinh tế rất tốn kém vì phải tốn nhiều năng lượng.
Israel, Saudi Arabia và những nước Trung Đông hầu như không có đủ nước ngọt và
không có mưa, buộc phải dùng tới phương cách này.
Tại Hoa Kỳ cũng đã có những dự án lọc nước biển tại Tampa,
Florida và California nhưng mới chỉ là thí điểm. Ấn Độ và nhất là Trung Quốc,
giải pháp lọc nước biển đang phát triển nhanh nhưng sẽ còn lâu mới đạt tới một
lượng quan trọng đáng kể. Tây Ban Nha là quốc gia Tây Phương có kỹ nghệ lọc nước
biển với năng suất lớn nhất. Theo dự án, 700 nhà máy lọc nước biển có thể cung
cấp 1.6 triệu mét khối nước ngọt mỗi ngày, đủ dùng cho 8 triệu dân.
Có những kế hoạch lý tưởng khác như kéo các băng sơn ở Nam
hay Bắc cực về, vì băng hà là những khối nước ngọt khổng lồ, tuy vậy đó hãy còn
là chuyện khoa học viễn tưởng, đối chiếu với điều kiện kỹ thuật và tính khả thi
về kinh tế bây giờ.
Ngoài nhu cầu nước cho nông nghiệp và công kỹ nghệ, nước sử
dụng trong sinh hoạt của dân chúng cùng với nước uống bình thường cho mọi người
cũng là một lượng khổng lồ được tiêu thụ trên thế giới. Khoảng hơn 10 năm
gần đây, khuynh hướng chung của dân chúng là chỉ uống nước lã bình thường miễn
là đủ điều kiện an toàn và vệ sinh. Do đó các hãng sản xuất nước lạnh đóng chai
sẵn, đã phát triển rất nhanh ở tất cả mọi quốc gia kỹ nghệ phát triển cũng như
đang phát triển. Hầu hết những hãng ấy là các công ty nhỏ hoạt động tại địa
phương, mới chỉ có một vài công ty lớn như Nestle nhảy vào lãnh vực này. Còn
công chúng nói chung khi khát nước, vẫn tiêu thụ rất nhiều các loại nước giải
khát – bao gồm nước ngọt các loại và rượu bia – do các đại công y đa quốc gia sản
xuất.
Từ sau Thế Chiến II, Coca Cola đã trở thành một tiêu biểu của
văn hóa Mỹ và phổ biến tới khắp các nước. Năm 2014, tính theo doanh số, $45.7 tỷ
Coca Cola chỉ đứng hàng thứ ba trong những đại công ty nước giải khát, chiếm
11% thị phần quốc tế. Pepsico ngoài sản phẩm nước ngọt Pepsi Cola cạnh tranh với
Coca Cola còn có nhiều sản phẩm khác, là công ty nước giải khát đứng hàng đầu
thế giới với doanh số bán $65.3 tỷ, chiếm 15.7% thị phần.
Đứng hàng thứ nhì là công ty bia Anheuser-Bush InBev với
doanh số bán $45.8 tỷ. Đại công ty đa quốc gia này, trụ sở trung ương đặt tại Bỉ,
qua thời gian đã sát nhập nhiều hãng rượu bia khác, gần đây đã thỏa thuận mua
SAB Millers của Anh và nếu kế hoạch này được các giám định viên về tổ hợp độc
quyền thông qua, sẽ trở thành công ty rượu bia vĩ đại nhất thế giới. SAB Miller
có doanh số $16.5 tỷ, liên doanh với Trung Quốc sản xuất bia Snow, thương hiệu
có sản lượng đứng đầu thế giới.
Ngoài 4 đại công ty trên, còn 5 công ty bia và nước giải
khát khác trong đó có Heineken - Hòa Lan, Kirin – Anh, Formento Economico
Mexicano, Kirin và Asahi Group – Nhật. Tổng cộng 9 công ty này chiếm lãnh tới 60%
thị phần nước giải khát/bia toàn thế giới.
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét