Thứ Hai, 29 tháng 6, 2015
Lê Phan - Một bức tượng cho Thánh Vladimir
Cao đến 25m, pho tượng dự định cho Vladimir vĩ đại
sẽ nhìn xuống toàn thành phố Moscow. Vấn đề cho nhiều người dân Moscow tuy vậy
là vì hầu hết thủ đô nước Nga cũng sẽ bị “cưỡng bách” ngắm Thánh Vladimir hàng
ngày.
Phần
đầu của bức tượng Thánh Vladimir. (Hình: Getty Images)
Hẳn độc giả cũng muốn biết Thánh
Vladimir là ai, phải chăng có phải là thánh bổn mạng của ông Vladimir
Vladimirovich Putin hay không? Thưa về chuyện liệu Thánh Vladimir có phải là
thánh bổn mạng của ông Putin không thì quả thật chúng tôi không biết nhưng điều
chắc chắn ngài là thánh bổn mạng của nước Nga.
Thánh Vladimir, Vladimir vĩ đại hay
là ông hoàng vĩ đại đều là những tước hiệu để chỉ một lãnh chúa của một tộc
người Slav cai trị một lãnh thổ có tên là Rus, được coi như là tiền thân của
nước Nga ngày nay. Ông cũng là nhà vua đầu tiên của nước Nga chuyển đạo sang
Ki-tô giáo vào cuối năm 900 sau công nguyên. Dĩ nhiên rồi thì ông buộc toàn thể
dân chúng đều phải theo. Và đó là khởi đầu của Giáo Hội Chính Thống Nga.
Thánh Vladimir, sinh năm 958, là con
út của ông Hoàng Sviatoslav I của Kiev với bà quản gia của ông tên là Malusha.
Khi dời đô về Pereyaslavets năm 969, Sviatoslav chỉ định Vladimir cai trị
Novgorod nhưng trao Kiev oai hùng cho người con chính thống của mình là
Yaropolk.
Sau khi ông bố chết, một cuộc chiến
tranh huynh đệ tương tản xảy ra giữa các anh em. Vladimir bỏ trốn sang Đan Mạch
nhờ vả người bà con là vua Na Uy. Với viện binh nhiều trăm chiến sĩ Norse của
Bắc Âu, ông đã chiếm lại được Novgorod. Sang năm sau ông tấn công Kiev. Theo
truyền thuyết trên đường đi tấn công, ông cầu hôn với cô con gái của ông Hoàng
Polotsk nhưng công chúa từ chối một kẻ không hoàn toàn thuộc dòng máu quý tộc,
ông bèn tấn công luôn nước của nàng và giết bố nàng rồi cưỡng bách nàng lấy
mình. Sử còn ghi là trước khi tỉnh ngộ thấy ánh sáng đức tin ông là một kẻ hoàn
toàn theo đạo cổ truyền, có lúc có đến 8 cô hầu chưa kể vô số vợ và dựng tượng
các thần của người dân Norse. Ông đã thành công trong việc dành Kiev khỏi tay
người anh cùng cha khác mẹ. Điều mỉa mai là người Ukraine cũng coi ông là thánh
bổn mạng nữa.
Nhưng quý vị sẽ thắc mắc tại sao
chuyện dựng tượng của vị thánh bổn mạng của quốc gia trong dịp kỷ niệm ngày giỗ
1000 năm lại trở thành lắm chuyện.
Caroline Wyatt, nay là thông tín
viên tôn giáo của đài BBC, kể là kế hoạch dựng bức tượng khổng lồ này của thánh
bổn mạng của nước Nga đang gây lo ngại. Có điều ở nước Nga ngày nay biểu tình
phản đối không phải là chuyện dễ làm. Caroline kể là đã gặp một nhóm sinh viên
của viện đại học Quốc gia Moscow đang túm quanh một người mà cô diễn tả là
“người Cộng Sản ăn mặc đẹp nhất mà tôi được thấy.” Người phụ nữ xinh đẹp trong
bộ đồ màu xám lạt, tóc búi cao, trông như một vũ nữ ballet đó lại chính là Nghị
Sĩ Yelena Shuvalova, thành viên hội đồng thành phố Moscow và cũng là đảng viên
Đảng Cộng Sản.
Bao quanh bà nghị viên là một đám
đông sinh viên và giáo sư. Họ muốn biết làm sao phản đối chống lại Thánh
Vladimir, hay đúng hơn, chống lại pho tượng khổng lồ của ông thánh, vốn sẽ chế
ngự thành phố. Điều còn làm các sinh viên và giáo sư lo sợ hơn là pho tượng nằm
không xa viện đại học nổi tiếng này. Cuối năm nay Thánh Vladimir sẽ được dựng
lên nếu họ không làm gì được.
Cuộc tụ họp bên ngoài viện đại học,
các sinh viên khẳng định, không phải là một cuộc biểu tình, bởi biểu tình phải
có giấy phép của nhà nước. Đây chỉ là một cuộc họp về triển vọng phản đối thôi,
họ bảo nhà báo.
Nhưng tại sao lại cần phải có Nghị
Viên Shuvalova và tại sao bà lại không thích ông thánh. Con mắt xanh nghiêm
nghị, miệng tủm tỉm, bà bảo “Trước hết, ổng sẽ cao trên 25m. Và ổng sẽ đứng
trên một ngọn đồi nhìn xuống toàn thể thành phố Moscow, cản trở tầm nhìn mà xưa
nay vốn Viện đại học và các sinh viên được độc quyền hưởng, thấy thành phố trải
dài dưới chân mình.”
Cũng xin thêm viện đại học quốc gia
Moscow là một công trình kiến trúc kỳ quan, một trong bảy tòa nhà chọc trời
kiểu gothic mà ông Stalin đã dựng lên thời thập niên 1950 sử dụng những người
bị bắt vào tù như là nô lệ. Mục đích là để cho thế giới thấy sức mạnh của con
người Xô Viết, có khả năng xây dựng một tòa nhà cao đến nỗi mà nó chọc thủng cả
trời. Lúc đó, cũng xin thêm, những người cộng sản đã cấm không cho theo đạo
nữa.
Khi cô bạn của tôi ở đài BBC hỏi,
“Vậy thì không thể chống trên căn bản tôn giáo hay chính trị hả?” Vừa hỏi, cô
vừa nghĩ đến thời thập niên 1930 khi ông Stalin đã chọn thánh đường lớn nhất
thành phố cho phá nổ để làm gương cho những ai còn theo đạo. Thánh đường đó nay
đã được dựng lại, ngay ở chỗ cũ, và ngày nay cái mái vòm bằng vàng lại một lần
nữa tiêu biểu cho sự liên hệ chặt chẽ giữa nhà nước Nga và Giáo Hội. Có người
còn thì thầm “quá gần gũi.”
Bà Shuvalova, người Cộng Sản Nga
thời không còn cai trị nữa vội bảo, “Ồ không, không thể chống vì lý do tôn
giáo.” Họ chỉ chống hoàn toàn vì lý do thẩm mỹ, hoàn toàn vì lý do kiến trúc.
Pho tượng là đúng nhưng chỗ đặt sai. Và một phụ tá trẻ tuổi của bà nghị thêm,
các nhà địa chất nói Thánh Vladimir sẽ làm cho toàn thể khu vực đỉnh đồi rất
lung lay.
Bà nghị giải thích, “Thực vậy, nếu
Thánh Vladimir đổ nhào xuống, ổng có thể phá hủy toàn thể viện đại học và nhiều
người sẽ bị thương vong lắm.”
Nhà báo còn chưa hiểu nên rời xa
viện đại học cho đến khi ngôi sao đỏ của Liên sô trên đỉnh ngọn tháp chỉ còn
điểm sáng nhỏ xíu trên bầu trời hoàng hôn. Và cùng với một người bạn, mới chợt
hiểu là nơi mà pho tượng đứng sẽ nhìn qua thành phố đến ngay các mái vòm của
các nhà thờ hiện đang phải tranh chỗ với các nhà chọc trời thực sự, những đền
đài mới của giai cấp giàu có của Nga.
Khi Caroline hỏi cô bạn Svetlana một
lần nữa tại sao bà Shuvalova và các sinh viên bảo là họ không chống pho tượng
vì lý do tôn giáo hay chính trị thì Svetlana nhìn bà như là một đứa nhỏ ngu đần
“Ở đây có những chuyện mà mình không thể nói lên được.”
Và đúng vậy, người Nga nay ngần ngại
lớn tiếng chỉ trích Giáo Hội, chả nhà nước đã ra luật phỉ báng thần thánh cho
phép trừng phạt nặng nề những kẻ đã “xâm phạm tôn giáo.” Ngay cả đến Đảng Cộng
Sản nay cũng đã trở thành ngoan đạo và Giáo Hội nay cũng đi vận động dành
phiếu. Tôn giáo đã trở lại là một phần của cá tính người Nga, mấy chục năm Cộng
Sản có vẻ như chỉ là một giấc mơ thoáng qua.
Và ngày nay, thánh bổn mạng của nước
Nga đã trở thành một khí cụ tốt cho việc dành quyền chính trị rộng lớn hơn: Mục
tiêu hiện nay của điện Kremlin muốn đưa Ukraine trở về với “mẹ Nga,” sau khi đã
thành công sát nhập Crimea.
Chỉ mới cách đây có vài tháng, Tổng
Thống Vladimir Putin đã nói đến Crimea như là một thánh địa của người Nga, với
vùng bán đảo mà ông đã sát nhập khỏi tay người Ukraine được coi như là “long
mạch” của một nước Nga mới, vì Crimea vốn là nơi Thánh Vladimir được rửa tội
trước khi kêu toàn dân cũng rửa tội. Có điều Kiev vẫn cứ nhất định coi Thánh
Vladimir và Crimea là của mình.
Một người bạn Nga khác tên là Alexei
bảo với nhà báo lý do tại sao ông chống lại việc dựng tượng Thánh Vladimir. Ông
bảo, “Tôi là người vô thần. Tôi tin vào khoa học. Không tin mê tín dị đoan và
thần thánh. Dưới thời chế độ cũ do người Cộng Sản cai trị, chúng tôi không được
phép tin vào Chúa. Tôn giáo bị cấm. Ngày nay, chúng tôi bị cưỡng bách phải theo
đạo.”
Ông Alexei không phải là người duy
nhất khó chịu về Thánh Vladimir, à không, về bức tượng của Thánh Vladimir.
Nhiều chục ngàn người dân Moscow đã ký vào một kiến nghị chống lại việc dựng
tượng ông thánh trên đồi chim sẻ, sau khi điện Kremlin và Giáo Hội đã chọn địa
điểm này mà không hỏi ý dân chúng.
Có thể nhà chức trách nghe lời phản
đối lặng lẽ này, một lời khẩn khoản yêu cầu một Thánh Vladimir nhỏ hơn và được
đặt ở một chỗ tốt không kém nhưng vững chãi hơn. Nhưng nếu Giáo Hội chính thống
và ông tổng thống vốn có cái tên là Vladimir Vladimirovich thích như vậy thì
không có gì có thể làm cản trở tầm nhìn của pho tượng hay là một năm dài ăn
mừng đánh dấu ngày giỗ thứ 1000 năm của Thánh Vladimir.
