Thứ Ba, 26 tháng 5, 2015
Trần Vinh Dự - Tưởng nhớ John Nash
 |
| John Nash là một tượng đài trong ngành toán và kinh tế. Ông đoạt giải Nobel kinh tế năm 1994. |
Hôm nay, giáo sư toán kinh tế John Nash đã qua đời cùng với người vợ của mình, bà Alicia Nash,
trong một tai nạn giao thông kinh hoàng ở bang New Jersey. Giáo sư Nash hưởng
thọ 86 tuổi, còn vợ ông, bà Alicia Nash hưởng thọ 82 tuổi.
John Nash là một tượng đài trong ngành
toán và kinh tế. Ông nhận giải Nobel kinh tế năm 1994 vì là người đầu tiên mở
ra ngành Game Theories (lý thuyết trò chơi, hay đúng hơn là lý
thuyết tương tác chiến lược). Game Theory ngày nay đã trở thành xương sống của
kinh tế học hiện đại, của chính trị học, xã hội học, và nhiều ngành khoa học xã
hội khác. Sở dĩ như vậy là vì Game Theories mô hình hóa tất cả các tương tác xã
hội giữa con người với con người dưới dạng toán học để tìm ra các giải
pháp cân bằng (equilbrium) cho mỗi tình huống. Tên của giáo sư John
Nash được đặt cho một loại cân bằng này, gọi là Nash Equilibrium.
Những người không
thuộc giới nghiên cứu kinh tế hoặc toán học ít biết đến ông. Người ta chỉ biết
đến hình ảnh một thiên tài đầy bệnh tật và cuộc sống kì dị trong phim A
Beautiful Mind (phim được 4 giải Oscar năm 2002). Trong film, nghiên cứu sinh
tiến sĩ Nash nghĩ ra cân bằng Nash và bắt đầu đặt viên gạch đầu tiên cho Game
Theory khi đi tới một bữa tiệc, và nhận thấy tương tác giữa các bạn nam và bạn
nữ, khi mỗi bên đều tìm cách gây ấn tượng và chinh phục người của phe kia.
Nhân vật trong A
Beautiful Mind tốt nghiệp tiến sĩ, lập gia đình với một cô bạn
gái cùng trường, và được Bộ Quốc phòng Mỹ mời làm việc. Sau đó ông bị phát hiện
có triệu chứng hoang tưởng và rối loạn thần kinh (paranoid schizophrenia), luôn
cảm thấy mình là trung tâm của một vụ việc hệ trọng liên quan đến an ninh quốc
gia, luôn bị theo dõi, đe dọa. Căn bệnh này đe dọa chính gia đình ông, cho đến
khi ông phát hiện ra là người vợ mình luôn trẻ như ngày đầu mà không già đi
chút nào, và hiểu rằng mình luôn bị ảo giác. Từ đó, ông tập sống và chấp nhận
với ảo giác, với những nhân vật không có thật đeo bám mình, và trở lại cuộc
sống bình thường của một giáo sư vào lúc tuổi đã già.
Ngoài đời thật của
John Nash khác rất nhiều so với trong phim. Ông chưa bao giờ làm cho Bộ Quốc
phòng Mỹ mà chỉ làm cho một think tank tên là RAND (think tank này làm nhiều
hợp đồng nghiên cứu cho Bộ Quốc phòng). Cuộc sống ngoài đời thật của ông cũng
phức tạp hơn rất nhiều lần so với trong phim. Theo nhiều nguồn tin chính thống, John Nash từng có thời gian có
khuynh hướng tình dục đồng giới (trước khi có tình yêu thật sự với Alicia và
cưới).
Ông cũng có một
người con trai từ lúc 25 tuổi (năm 1953) với Eleanor Stier, một y tá ở Boston,
và đặt tên là John David Stier. John Nash không chịu cưới và chia tay Eleanor.
Ông không mấy quan tâm đến John Stier và chỉ thi thoảng gặp. Từ khi cậu bé lên
6 tuổi, ông chủ yếu liên hệ với con trai qua thư. Sau này John Stier trở thành
một y tá giống như mẹ. Sau nhiều năm vật lộn với bệnh tật và trở lại bình
thường, Nash gặp lại John Stier và trách John tại sao không trở thành bác sĩ để
cậu và em trai cùng bố (con của Nash và Alicia) có thể gặp nhau và giúp nhau
(người con thứ hai này cũng bị bệnh rối loạn thần kinh giống John Nash).
Cuộc hôn nhân của
John Nash và Alicia cũng không suôn sẻ. Ông bà lấy nhau tháng 2 năm 1957 và có
con trai tên John C.M. Nash vào tháng 5 năm 1959 (cậu bé này không có tên trong
gần cả một năm). Tới mùa Giáng Sinh năm 1962, Alicia đệ đơn li dị. Rõ ràng bệnh
tật của Nash trong giai đoạn này đã làm Alicia không chịu đựng nổi. Hồ sơ của
Alicia viết rằng Nash đổ tội cho bà đã cố tình hai lần đưa ông vào nhà thương
điên. Ông chuyển sang sống ở một phòng khác trong nhà, và trong hơn 2 năm từ
chối quan hệ vợ chồng với Alicia.
Sau khi li dị,
Alicia lại cho phép John Nash quay lại sống cùng với mình vào năm 1970. Sự chăm
sóc và sự kiên nhẫn của bà đóng vai trò vô cùng hệ trọng trong việc giúp ông
dần dần khỏi bệnh loạn trí. Tuy nhiên, quan hệ của hai người giống như hai
người bạn. Quan hệ tình cảm của họ chỉ sống lại vào năm 1994, sau khi John Nash
được giải Nobel kinh tế. Hai người làm đám cưới trở lại vào năm 2001, 44 năm
sau đám cưới đầu tiên của họ. John Nash và Alicia cùng qua đời vào ngày 25
tháng 5 năm 2015 trong một tai nạn giao thông ở New Jersey như báo chí đã đưa.
Ngoài đời thật,
John Nash là một thiên tài, nhưng cũng là một người lập dị, trước khi trở thành
một nạn nhân của bệnh loạn trí. Phần lớn cuộc đời ông sống trong bệnh tật.
Những người thân của ông cũng vì thế mà chịu nhiều khổ đau. Con trai đầu của
ông bị ông ghẻ lạnh. Con trai thứ hai bị bệnh giống như ông. Vợ ông, bà Alicia
cũng gần như dành cả đời mình chăm sóc cho John Nash – như một người chồng thì
ít mà như một bệnh nhân thì nhiều.
Thế nhưng, đối với
những người làm nghiên cứu kinh tế (và nhiều bộ môn khoa học khác sau này), đặc
biệt với người nghiên cứu Game Theory, thì tài sản mà ông để lại cho họ (và cho
nhân loại) quả thật vô giá.
Tôi chưa bao giờ
gặp ông, nhưng đã có thời là người nghiên cứu Game Theory, luôn ngưỡng mộ thiên
tài của ông, và trân trọng những gì ông để lại cho khoa học. Hôm nay biết tin
ông mất, và lần đọc lại những biến cố trong cuộc đời ông, nhớ lại bộ film A
Beautiful Mind đã từng xem từ mười mấy năm trước, không khỏi thấy sự ra đi của
ông là một mất mát quá lớn. Những dòng viết đơn giản này xin dành để tưởng nhớ
ông, người cha của ngành khoa học Game Theory hiện đại.
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Năm nay, 2015, John F. Nash và Louis Nirenberg đã đoạt giải toán học Abelpris của Na Uy trao tặng cho công trình nghiên cứu để có thể giải thích các hiện tượng như sự kẹt xe và sóng thần tsunami, sự giao thông của máu và sự khai thác dầu hoả (theo tin tức mạng NRK: truyền thanh truyền hình Na Uy.)
Trả lờiXóa