Thứ Hai, 23 tháng 3, 2015
HÀ TƯỜNG CÁT - Lý Quang Diệu: Nửa thế kỷ gắn bó với vận mạng Singapore
 |
| Ông Lý Quang Diệu |
Lý Quang Diệu, tên đọc theo âm Hán-Việt của Lee Kuan Yew, là chính trị
gia có vai trò đưa Singapore từ một tiền đồn chiến lược thuộc Anh ở Viễn Đông
trong gần 200 năm, một xứ sở trong hàng các nước thế giới thứ ba, trở thành
trung tâm tài chính thương mại quan trọng bậc nhất Á Châu và trên thế giới.
Trong hơn nửa
thế kỷ từ khi Anh trao trả chủ quyền để Singapore trở nên nước cộng hòa độc
lập, Lý Quang Diệu trực tiếp hay gián tiếp nắm giữ quyền lực trong suốt 55 năm.
Lý Hiển Long, con trai lớn trong ba người con của ông, là cựu chuẩn tướng quân
đội Singapore, bộ trưởng tài chính từ 2004 và Thủ Tướng từ 2011 cho đến nay.
Mới đây, ở tuổi 92, với sức khỏe đã suy kém, ông Lý Quang Diệu lâm bệnh nặng và
chưa biết còn sống được bao lâu nữa.
Thuộc thế hệ
thế tư trong một gia đình di dân, ông cố nội từ tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc,
đến Singapore năm 1862, Lý Quang Diệu sinh tại Singapore ngày 16 tháng 9 năm
1923, ngôn ngữ chính từ nhỏ là tiếng Anh và hoàn toàn chịu ảnh hưởng văn hóa
Anh. Tới năm 20 tuổi ông mới bắt đầu học tiếng Hoa và cùng lúc là tiếng Nhật
khi thuộc địa Singapore của Anh bị Nhật chiếm đóng trong Thế Chiến II từ 1942
đến 1945.
Sau chiến
tranh, Lý Quang Diệu qua Anh tiếp tục con đường học vấn, với một thời gian ngắn
theo học trường Kinh Tế London rồi chuyển sang học luật tại Fitzwilliam
College, đại học Cambridge. Năm 1949, ông trở về hành nghề luật sư trong một tổ
hợp pháp lý ở Singapore cho tới 1954 cùng một nhóm bạn hữu có giáo dục Anh
thành lập Đảng Hành Động Nhân Dân (People's Action Party - PAP).
PAP là đảng của
giai cấp tư sản với những đảng viên thuộc tầng lớp trung lưu, có khuynh hướng
xã hội và liên minh với các công đoàn thiên cộng. Liên minh này, theo mô tả của
ông Lý, là một cuộc hôn nhân vì lợi. Vào thời kỳ ấy, PAP là đảng của thiểu số
20% dân nói tiếng Anh, trong khi 70% dân chúng Singapore dùng tiếng Hoa và
những thổ ngữ khác. PAP cần sự ủng hộ của đại chúng do những người cộng sản
chiếm ưu thế và ngược lại đảng cộng sản cần có ban lãnh đạo PAP làm “màn khói”
che chở hoạt động vì Đảng Cộng Sản Mã Lai là đảng bất hợp pháp.
Lúc đó
Singapore và Malaya vẫn còn là thuộc địa Anh với một số quyền tự trị. Năm 1955,
Lý Quang Diệu đắc cử đại biểu đơn vị Tangjong Pagar, và trở thành nhà lãnh đạo
phe đối lập với chính phủ liên hiệp thân Anh của Mặt Trận Lao Động. Tanjong
Pagar nằm giữa bến cảng và trung tâm thương mại Singapore là khu có nhiều di
dân gốc Hoa hoạt động thương mại hay làm công nhân lao động. Qua thời gian biến
đổi, ngày nay Tanjong Pagar trở nên khu du lịch quen biết với Koreatown và
Little Korea ở Singapore.
Thời gian này,
Lý Quang Diệu gặp nhiều khó khăn với các đối thủ bên ngoài và trong. Năm 1957,
những phần tử thân cộng giành được các chức vụ lãnh đạo PAP và vị trí của Lý
Quang Diệu bị đe dọa nặng nề. Nhưng may mắn cho ông và những phần tử trung
dung, chính phủ Singapore do Lim Hew Hock lãnh đạo, cho lệnh bắt giữ tất cả các
thành phần cộng sản và Lý Quang Diệu trở lại làm Tổng Thư Ký PAP.
Trong cuộc bầu
cử tháng 5 năm 1959, PAP thắng 43 trong 51 ghế hội đồng đại biểu, một hình thức
quốc hội của Singapore tự trị trong Liên Hiệp Anh. Lý Quang Diệu trở thành Thủ
Tướng Singapore thay thế Lim Hew Hock.
Sau cuộc trưng
cầu dân ý tháng 9 năm 1962 dân chúng Singapore và Malaya muốn chọn độc lập hoàn
toàn, Anh Quốc trao trả chủ quyền cho hai lãnh thổ tự trị và Singapore gia nhập
Liên Bang Malaysia từ 16 tháng 9 năm 1963.
Sự kết hợp này
không lâu dài. Dân chúng Singapore, đa số gốc Hoa chống đối ảnh hưởng văn hóa
và tôn giáo Malaya. Những vụ xung đột chủng tộc / tôn giáo bùng nổ và bạo loạn
xảy ra trong năm 1964 ở Singapore. Ngược lại chính quyền liên bang ở Kuala
Lumpur lo ngại với thành phần đa số người Hoa ở Singapore cũng như những thách
thức chính trị của PAP trong Malaya. Không tìm được phương cách giải quyết cuộc
khủng hoảng, Thủ Tướng Tunku Abdul Rahman quyết định trục xuất Singapore khỏi
Liên Bang Malaysia.
Ngày 7 tháng 8
năm 1965, Lý Quang Diệu ký thỏa ước ly khai trong đó có phác họa mối quan hệ
sau này với Malaysia để duy trì sự hợp tác trong những lãnh vực như thương mại
và quốc phòng. Singapore trở thành nước cộng hòa độc lập, một đảo quốc nhỏ bé
diện tích 700 km2 và dân số chưa tới 4 triệu khi ấy.
Lý Quang Diệu
là người đã nỗ lực vận động gia nhập liên bang, viết trong bản thông báo gởi
tới dân chúng: “Suốt cuộc đời tôi từ khi trưởng thành, tôi luôn luôn tin tưởng
vào sự kết hợp và thống nhất hai vùng lãnh thổ.” Ông tuyên bố: “Kể từ nay
Singapore sẽ vĩnh viễn là một quốc gia độc lập, dân chủ với đầy đủ chủ quyền,
đặt trên nền tảng những nguyên lý của quyền tự do và công bằng, hầu mưu tìm
phúc lợi và hạnh phúc cho nhân dân đang sinh sống trong một xã hội tối hảo,
công bằng và bình đẳng.”
Thực tế sau này
cho thấy ông không thực hiện đúng những cam kết và hứa hẹn ấy. Ông đã đưa nước
Cộng Hòa nhỏ bé Singapore, thực tế chỉ là một thành phố, mau chóng trở nên “Con
Hổ Châu Á, một trong những trung tâm thương mại lớn nhất, một trong 5 cảng bận
rộn nhất và trung tâm tài chính quan trong hàng thứ tư trên thế giới. Singapore
có thu nhập bình quân đầu người cao thứ ba thế giới, hệ thống giáo dục, y tế
công cộng, tính minh bạch của chính quyền và khả năng cạnh tranh kinh tế đều
đứng vào hạng cao quốc tế.
Nhưng bản thân
Thủ Tướng Lý Quang Diệu, chính thức cầm quyền đến năm 1990, bị chỉ trích là một
nhà lãnh đạo độc đoán, khống chế đối lập và không tôn trọng những nguyên tắc
dân chủ, hạn chế nhân quyền và tự do ngôn luận. Nói cách khác, có thể coi ông
thuộc loại “độc tài sáng suốt,” đem lại kết quả tốt đẹp cho người dân, nhưng
không thể gọi là nhà lãnh đạo tiêu biểu trong một chế độ dân chủ tự do.
Quan niệm từ
trước của ông Lý Quang Diệu, cho đến khi gia nhập Liên Bang Malaya, vẫn tin
rằng Singapore không thể đứng đơn độc và kết hợp là yếu tố căn bản cho sư tồn
vong. Singapore không có tài nguyên thiên nhiên, không có nguồn nước, thiếu khả
năng phòng thủ và tài nguyên duy nhất là con người cùng nỗ lực cần cù làm việc
của dân chúng. Có thể ông đã bị đẩy tới hoàn cảnh ngoài ý muốn, nhưng ông đã
dần dần tìm được giải pháp và biết khai thác đúng chỗ đúng lúc những điều kiện
trong tầm tay để đi đến kết quả tốt đẹp.
Lý Quang Diệu
đã ý thức đúng những nhu cầu của Singapore trong thời kỳ độc lập là an ninh
quốc gia, phát triển kinh tế và các vấn đề xã hội.
Ngay sau khi
Singapore được làm hội viên Liên Hiệp Quốc, Lý Quang Diệu tìm cách mở rộng sự
công nhận của quốc tế. Ông tuyên bố chính sách trung lập và đường lối không
liên kết. Lực lượng vũ trang Singapore được tổ chức trong chừng mực tối thiểu
cần thiết với sự vận động các quốc gia khác trợ giúp trong các lãnh vực trang
bị, huấn luyện và tư vấn.
Singapore gia
nhập Hiệp Hội các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN) năm 1967 và tìm cách phát triển
quan hệ hữu nghị trước hết với Indonesia từng có những đối đầu trước kia, rồi
tới các nước trong khu vực từ Malaysia, Việt Nam tới Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Hàn,
Nhật Bản...
Tách rời khỏi
Liên Bang Malaysia có nghĩa là Singapore mất thị trường chung và thị trường nội
địa, đồng thời các căn cứ quân sự của Anh sẽ triệt thoái hoàn toàn và phá hủy
năm 1975. Lý Quang Diệu đã vận động Anh để chuyển đổi các căn cứ và công xưởng
quân sự dùng vào mục đích dân sự. Việc này giúp Singapore có điều kiện tiến dần
vào con đường công nghiệp hóa. Chính phủ lập kế hoạch thu hút đầu tư nước
ngoài, huấn luyện cho một lực lượng lao động lương thấp nhưng kỷ luật và tay
nghề cao. Hệ thống hạ tầng cơ sở, phi trường, hải cảng, đường lộ, mạng lưới
thông tin được phát triển cùng với nhiều kế hoạch kinh tế khác đã làm thay đổi
hoàn toàn tình trạng Singapore. Thủ Tướng Lý Quang Diệu cũng có được nhiều phụ
tá giỏi và những bộ trưởng tài năng như Goh Keng Swe và Hon Sui Sen, những
người giúp nhiều cho việc hạ thấp tỷ lệ thất nghiệp và những chương trình xã
hội khác.
Qua 25 năm lãnh
đạo một nước cộng hòa độc lập, ở chức vụ Thủ Tướng, và sau đó 14 năm ở cương vị
Bộ Trưởng Cao Cấp, Lý Quang Diệu kiến tạo Singapore thành một đất nước hoàn
toàn mới, một xã hội đứng ngang hàng các quốc gia văn minh tiên tiến trên thế
giới. Singapore nổi tiếng là thành phố đẹp, sạch, đầy đủ tiện nghi sinh hoạt,
hệ thống giao thông hiện đại.
Nhưng vị trí
địa dư của Singapore vừa là thuận lợi cho sự phát triển vừa là điều kiện đưa
tới nhiều khó khăn phức tạp như buôn lậu, ma túy, hải tặc. Thủ Tướng Lý Quang
Diệu cũng nổi tiếng về việc cho áp dụng luật pháp khắt khe và đôi khi vượt
nguyên tắc của các chế độ dân chủ như bãi bỏ bồi thẩm đoàn ở tòa án trong một
số trường hợp xét xử.
Một số những
chỉ trích cho rằng Lý Quang Diệu là người dành đặc quyền lãnh đạo đất nước cho
giới thượng lưu ưu tú. Ông cũng bị chỉ trích về thủ đoạn đàn áp đối lập và ngăn
chặn tự do ngôn luận theo đó ông dùng con đường khởi kiện đưa đối thủ hay người
chống đối ra tòa cho đến khi họ phá sản hay tiêu tan sự nghiệp và như thế chẳng
khác gì thủ tiêu các quyền con người được Liên Hiệp Quốc quy định.
Ông cũng bị tố
cáo là có chủ trương gia đình trị. Đây là chuyện có thể tranh cãi lâu dài không
dứt vì như ông giải thích, những người trong gia đình ông nếu có đạt tới chức
vụ cao là do khả năng cá nhân và nỗ lực bản thân. Những tố cáo này căn cứ trên
thực tế, con trai trưởng của ông làm Thủ Tướng từ 2011, và từng là Phó chủ tịch
ủy ban quản trị đầu tư Singapore (ông là chủ tịch). Người con trái thứ cũng là
một cựu chuẩn tướng, hiện làm chủ tịch - tổng giám đốc tập đoàn truyền thông
xuyên Á Sing Tel., công ty được liệt kê là lớn nhất trên thị trường chứng khoán
Singapore. Bà vợ của ông cũng có liên hệ đến những công ty tài chính quốc doanh
nắm quyền kiểm soát nhiều công ty quan trọng như Singapore Airlines và Ngân
Hàng DBS.
Dù có những
tranh luận như thế, không ai có thể phủ nhận ông Lý Quang Diệu có vai trò của
người lập quốc Singapore, đã có công đưa nước cộng hòa nhỏ bé này lên vị trí
thượng đẳng trên thế giới, và toàn thể câu chuyện ấy là bài học đáng suy ngẫm
cho nhiều nước khác ở Á Châu. (HC)
