Thứ Hai, 1 tháng 9, 2014
S.T.T.D Tưởng Năng Tiến – Chuyện anh Bốn Thôi và chị Phạm Thị Lành
Tôi đọc đi, đọc lại tập tuỳ bút mỏng (Đi Tìm Cái Tôi Đã Mất) của nhà văn Nguyễn Khải vài ba lần. Lý do, một phần, có lẽ vì
ông viết hơi cô đọng và (phầnkhác) vì ông có quan tâm ít nhiều đến tình cảnh của đám thường dân vô danh và bé nhỏ – cỡ tôi:
“Người dân ở đâu cũng thế, đều muốn có một cuộc sống bình
yên, được tính việc cá nhân và gia đình trong một khoảng thời gian dài, một trăm
năm chẳng hạn, không có những thay đổi lớn trong lối sống, trong công ăn việc
làm, trong các giá trị, đặt biệt là giá trị của đồng tiền. Chứ cứ phải sống mãi
từ năm này qua năm khác trong các phong trào cách mạng, lúc chống tả lúc chống
hữu, những hội nghị toàn quốc và địa phương nối nhau không dứt, những hô hào la
hét từ trong nhà ra ngoài đường như một lũ hoá rồ, các quan hệ xã hội và các
giá trị thay đổi soành soạch thì còn biết đằng nào mà sống...”
Những dòng chữ
thượng dẫn, thốt nhiên, lại khiến tôi nhớ đến anh Bốn Thôi trong một tập
truyện
ngắn (Lại
Thư Nhà) của nhà văn Võ Phiến:
Anh
Bốn Thôi mồ côi cha mẹ, từ nhỏ sống với chú thím. Chú thím anh ta không có con,
nên thương mến cháu. Anh chịu chăm chỉ tập làm công việc, nhưng tính thực thà
ít lời...
Anh chỉ có niềm tin ở cái
quây quần ấm áp của một nhóm vợ con. Trong đời anh đã trầy lên trật xuống, nhục
nhã nhiều phen vì vợ con, rốt cuộc là để gầy ra cái tập thể nhỏ bé, trong đó
anh cảm thấy yên tâm, không cần biết đến cuộc sống mênh mông. Trong đó anh cũng
cảm thấy đầy đủ; dù sống dù chết, anh không muốn rời xa nó...
Thế mà rồi mãi anh ta vẫn không được yên. Lớn
lên, gần như hồi nào anh cũng phải cầm vũ khí trong tay: anh né viên đạn của
bên này, tránh viên đạn của bên kia, đỡ ngọn roi của bên nọ... Và anh cũng lại
đánh trả nữa. Và nét mặt anh thì lúc nào tuồng như cũng rầu rầu, nguội lạnh như
của một người ngoại cuộc.
Vậy mà những hoạt động của
anh đã làm ra tình hình của xứ sở. Ở Hoa-thịnh-đốn, ở Mạc-tư-khoa, ở Bắc Kinh,
Tân Đề-li, Vọng-các, Ba-lê v.v... ở khắp các nơi trên thế giới người ta theo
dõi anh, bàn tán về anh. Người ta đem anh ra so sánh với người dân Đức ở Bá-linh,
người dân Lào ở Vạn Tượng..., người ta dòm ngó, dò xét cử chỉ của anh, cân
nhắc, đánh giá sự can đảm của anh, tài nghệ của anh. Xung quanh hành động anh
chắc chắn có những cuộc mặc cả, những trù hoạch bố trí, những mưu mô âm thầm
giữa nước này nước nọ. Và cũng có cả những lời hô hào, cổ võ, những tuyên bố
lớn tiếng về nhiều vấn đề quan trọng, lý tưởng cao đẹp.
Là công dân của một đất
nước đã từng anh dũng đánh thắng mấy đế quốc to, và trở
thành lương tâm của thời đại nên anh Bốn Thôi tất bật và vất vả không ngừng (“hồi nào anh cũng phải cầm vũ khí trong tay: anh né viên đạn
của bên này, tránh viên đạn của bên kia, đỡ ngọn roi của bên nọ...”) thì cũng phải (giá) thôi!
Nhân
loại có biết bao kẻ đã ước ao, khao khát được trở thành dân Việt
cơ mà?
Chỉ hiềm rằng trong số những người này không ai biết được rằng cuộc sống của Bốn Thôi hoàn
toàn và tuyệt đối không có gì vui – theo như nhận xét của nhà
văn Nguyễn Mộng Giác:
“Đấy, cuộc đời của Bốn Thôi, nhân vật tiêu biểu nhất của Võ Phiến. Người
nông dân cục mịch có nét mặt buồn hiu lạnh lẽo, thiếu hẳn sự vồ vập mãnh liệt
nhưng trong lòng, chất chứa không biết bao nhiêu khát vọng tội nghiệp. Người
nông dân ấy không có cái bề ngoài coi được. Anh xấu trai, nghèo nàn, chậm chạp,
vụng về. Thú vui độc nhất cho cả một kiếp đời dài là trưa trưa, tìm một chỗ
dừng chân thật tịch mịch, nghếch mũi lên không mơ màng mằn mò nhổ từng sợi lông
mũi ... ‘Tiểu thế giới’ của Bốn Thôi, sao mà buồn quá
đỗi!”
Nguyễn Khải, Nguyễn
Mộng Giác đều đã đi vào cõi vĩnh hằng. Võ Phiến thì chả cần bận tâm gì đến những
chuyện phù thế nữa. Còn lớp người Việt kế tiếp nông dân Bốn Thôi thì sống cũng không khác xưa là mấy. Tuy
không còn phải “né viên đạn của bên này, tránh viên đạn của bên kia,
đỡ ngọn roi của bên nọ” như trong
thời chiến nhưng cuộc sống của họ (xem
ra) cũng không được an
lành hay yên ổn gì cho cho lắm – nếu chưa muốn nói là vất vả, bầm
dập, te tua, và tơi tả.
Chị Phạm Thị Lành có thể được coi như lớp con
cháu của Bốn Thôi thời hậu chiến – theo như tường thuật của
báo Dân Việt, số ra ngày 29 tháng 12 năm 2011:
Vợ chồng chị Lành trước đây sống cùng
mẹ ruột là bà Phạm Thị Thèm trong một căn nhà cũ nát rộng chỉ 27m2, dựng nhờ
trên đất của một người thân ở xã Long Khánh A, huyện Hồng Ngự, Đồng Tháp.
Hai người anh trai của chị Lành, một người bị tâm thần, một
chết sớm trong khi các chị dâu lại bỏ đi, để lại đến 6 đứa bé côi cút cho bà
Thèm và chị Lành nuôi dưỡng. Do bà Thèm đau ốm liên miên lại không có đất sản
xuất nên vợ chồng chị Lành đang tính tới phương án đưa đại gia đình lên Bến Lức
hành nghề bán vé số...
Không có đất
sản xuất, đã đành. Vợ chồng chị Lành – tất nhiên – cũng không có
học vấn, nghề nghiệp hay vốn liếng gì ráo trọi.Họ cũng trơ trụi y
như Bốn Thôi ngày trước, dù đất nước không còn có nhu cầu phải đánh
thắng một đế quốc to nào nữa. Bởi vậy, hai người mới phải “tính tới phương án đưa đại gia đình lên Bến Lức hành nghề bán vé số” thay vì cầm
cố chạy chọt để có được những
cách mưu sinh “qúi phái” hơn: lao động xuất khẩu hoặc làm ô sin ở Đài
Loan hay đâu đó.
Tuy nhiên,
trong cái rủi của chị Phạm Thị Lành lại có cái may – vẫn theo tường
thuật của phóng viên Hữu Danh, báo Dân
Việt:
Dư
luận Long An đang xôn xao với thông tin một người bán vé số nghèo đưa cho khách
10 tờ vé số trúng thưởng 6,6 tỷ đồng để nhận lại 200 ngàn đồng tiền xổ số, dù khách
chỉ “mua thiếu qua điện thoại”.
Khoảng 16 giờ ngày 15.11, còn hơn 20 vé bị ế nên chị gọi
điện thoại cho mối quen là anh Đỗ Ngọc Tuấn, 41 tuổi, ngụ khu phố 2, đường Bà
Chánh Thâu, thị trấn Bến Lức, huyện Bến Lức - hành nghề chạy xe ba gác - nài nỉ
mua dùm. Anh Tuấn đồng ý mua 20 tờ, gồm ba số khác nhau. Gọi là “mua” nhưng chỉ
là nói qua điện thoại, anh Tuấn cũng chưa trả tiền.
Chiều cùng ngày, lốc vé 10 tờ của công ty XSKT tỉnh Bến Tre
mang dãy số đuôi X91207 trúng đặc biệt 4 tờ, trúng an ủi 6 tờ. Nhiều đồng
nghiệp bán vé số bảo người mua chưa trả tiền, coi như chưa mua và nói chị Lành
toàn quyền định đoạt “số phận” 10 tờ vé số với trúng thưởng với giá trị lên đến
gần 7 tỷ đồng này.
Tuy nhiên, chị Lành gạt phăng và cho rằng anh Tuấn là một
trong những khách hàng thường xuyên mua vé số ủng hộ chị. Rất nhiều lần anh mua
qua điện thoại và dù không trúng lần nào nhưng anh vẫn trả tiền sòng phẳng. Do
đó, không thể vì tiền mà chị đánh mất chữ tín.
Ngay lập tức, chị bấm điện thoại gọi anh Tuấn đến quán cà
phê để bàn giao số trúng. Cảm kích trước lòng tốt của người bán vé số, anh Tuấn
đã tặng 1 tờ trúng giải đặc biệt cho người bán vé số nghèo.
Hôm đó tôi để dành cho mình một tờ, lại được tặng thêm một
tờ nên đổi thưởng được gần 3 tỷ đồng. Số tiền này, vợ chồng tôi đem về quê cất
nhà mới cho mẹ, số còn lại gửi ngân hàng lấy lãi nuôi các cháu...
Định mệnh,
rõ ràng, đã mỉm cười với gia đình Phạm Thị Lành. Cũng như bao nhiêu
người khác, tôi đã âm thầm chia vui cùng chị và niềm vui này âm ỉ
mãi cho đến sáng nay – trước khi đọc qua nghiên khảo của Hurun Consulting
Group tại Thượng Hải, do tiến
sĩ Alan Phan
sưu tập và
phổ biến trên trang nhà của ông– vào hôm 21 tháng 8 vừa qua:
“có 64% nhà giàu tại Trung Quốc đã và đang lên kế hoạch để
xin di cư ra nước ngoài. Nhà giàu được định nghĩa là có tài sản hơn 12 triệu
RMB (hay khoảng 1.8 triệu USD). Điểm đến mong ước? Mỹ (52%), Canada (21%), Úc
(9%) và châu Âu (7%). Hai phần ba số người trên sẵn sàng bỏ quốc tịch Trung
Quốc.
Trong 5 năm vừa qua, nhà đầu tư
Trung Quốc đã đổ 18 tỷ USD vào địa ốc Mỹ và 8 tỷ chỉ trong 2013. Theo Wealth
Insight qua tin của CNBC, người Trung Quốc hiện đang nắm giữ 685 tỷ USD trị giá
tài sản tại nước ngoài (không tính đến những đầu tư chính thức của công ty quốc
doanh hay tư doanh của Trung Quốc có giấy phép).
Alan Phan cũng
ghi lại đôi lời tâm tình của một người bạn đang ở “đỉnh cao” của
giới thượng lưu ở Trung Hoa, khi Shangai đang vào lúc hôn hoàng:
“Tôi không biết là kinh tế Trung
Quốc đến lúc nào thì vỡ trận? Nhanh hay chậm, nhưng chắc nó sẽ đến. Có quá
nhiều bất cập và scandals đang được dấu kín bởi nhiều phe quyền lực mà sẽ được
phơi bày trong các cuộc tranh chấp. Dù mang tiếng là tỷ phú, nhưng tôi biết
mình chỉ là con tốt thí, cá nằm trên thớt, và tai họa luôn đe dọa.”
.....
“Tôi đã cho gia đình qua Mỹ định cư
rồi. Chỉ còn một thân một mình và chỉ cần 30 phút thông báo là tôi biến khỏi
Shanghai. Chúng tôi bỏ đi nhưng vẫn yêu xứ sở này vô cùng. Không khí, thực phẩm
nhiễm độc, người dân ngu xuẩn và vô văn hóa, quan chức tham lam và ăn cướp… nhưng
đó chỉ là chuyện nhỏ. Chuyện quan trọng là với những người giàu có, quyền thế
như chúng tôi mà còn cảm thấy bất an thường trực… thì người dân nghèo túng
ngoài kia sẽ thấy thế nào. Một ngày gần đây, sức ép sẽ làm vỡ tung nắp đậy… và
như anh hay nói…God help.”
Thượng Hải và Bến Lức cách nhau xa lắm. Tài sản
và địa vị của ông tỉ phú Shanghai so với chị Phạm Thị Lành cũng vậy. Dù vậy,
họ có cùng chung một môi trường sống bất minh và
bất an cùng “với tai hoạ luôn luôn đe doạ” như nhau – theo như ghi nhận
của tác giả Nguyễn Thiện Nhân, trên diễn đàn Việt Nam Thời
Báo:
“Báo cáo Kiểm toán Nhà
nước vừa ‘bêu’ tên những doanh nghiệp nhà nước (DNNN) lỗ khủng tới mức báo động
đỏ, và danh sách các công ty kinh doanh tới mức âm vốn chủ sở hữu. 5/50 công ty
do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đầu tư thua lỗ 3.702 tỷ đồng, 11/31 công ty
do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đầu tư thua lỗ 6.342 tỷ đồng, 7/24 công ty
do Tổng công ty Đầu tư phát triển hạ tầng đô thị (UDIC) đầu tư lỗ lũy kế 339,6
tỷ đồng; 6/57 công ty thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam
(TKV) lỗ 118,3 tỷ đồng…
Dự án boxite Tây Nguyên (Nhân Cơ và Tân Rai) vẫn tiếp tục lỗ lã, dự kiến năm
2014 sẽ lỗ trên 500 tỷ đồng và còn tiếp tục lỗ tương đương trong 2015.
Kinh tế ảm đạm, thất nghiệp gia tăng, vật giá leo thang, thâm hụt ngân sách,
nguy cơ vỡ nợ ngân sách… là bức tranh kinh tế từ đây đến hết 2015 và có khả
năng làm đổ vỡ nền kinh tế trước thềm Đại hội XII của Đảng.”
Khi “kinh
tế Trung Quốc đến lúc nào thì vỡ trận” thì “chỉ cần 30 phút thông báo” là ông bạn của
tiến sĩ Alan Phan sẽ biến khỏi Shanghai, sau khi đã chuyển hết tiền ra nhà băng ở nước
ngoài còn chị Phạm Thị Lành thì không thể làm như vậy. Chị không
thể rời Bến Lức, và e rồi cũng sẽ mất trắng số tiền nhỏ nhoi đã
mang “gửi ngân hàng lấy lãi nuôi các cháu!”
Tôi chỉ còn
biết cầu mong rằng thời gian qua “các cháu” đã tạm đủ lớn để cũng có
thể bán vé số tự nuôi thân thôi. Chứ ở Việt Nam, hiện nay, đám thường
dân như chúng tôi còn biết mưu sinh bằng cách nào khác nữa?
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét