Thứ Năm, 6 tháng 9, 2012
Đặng Tiến - Hoài niệm Vũ Hoàng Chương (1915-1976)
Đặng
Tiến
Ngày
6/9 dương lịch là ngày giỗ Vũ Hoàng Chương, mất tại
Thành Phố Hồ Chí Minh, năm 1976 ; sau mấy tháng bị
chính quyền bắt giam vào khám Chí Hoà anh bị trọng bệnh,
đưa về nhà một thời gian ngắn thì qua đời, vì ho
suyễn, thọ 62 tuổi.
 |
| Vũ Hoàng Chương năm 24 tuổi. |
Vũ
Hoàng Chương sinh tại thành phố Nam Định năm 1915 (giấy
tờ ghi 1916) trong một gia đình khoa bảng giàu có ;
tác giả của khoảng hai mươi tác phẩm, chủ yếu là
thơ, rồi đến kịch thơ, hồi ký, bài nói chuyện. Vũ
Hoàng Chương là nhà thơ lớn của đất nước, bắt đầu
từ phong trào Thơ Mới, với các tập Thơ Say (1940), Mây
(1943), qua những truân chuyên của dân tộc với Thơ Lửa
(1948), Hoa Đăng (1959), Lửa Từ Bi (1963), và những biến
chuyển trong thi ca hiện đại. Vũ Hoàng Chương là một
tác gia lớn lao và quan trọng trong lịch sử văn học nước
nhà, chiếm một địa vị riêng biệt trong các trào lưu
thi ca. Giữa những trầm luân của đất nước, tác phẩm
của anh chưa được tìm hiểu toàn bộ và đánh giá đúng
mức, ở miền Bắc cũng như miền Nam, trước 1975, và
trong nước cũng như ngoài nước những năm gần đây.
Trong
nước, từ chính sách đổi mới, 1986, đã có lối nhìn
thoáng rộng hơn đối với phong trào Thơ Mới 1932-1945 và
Vũ Hoàng Chương, ở một chừng mực giới hạn, cũng được
đọc lại một cách công bình hơn. Mới đây (1996) một
sinh viên đại học TPHCM đã trình tiểu luận tốt nghiệp
về Vũ Hoàng Chương và giáo sư phản biện Hoàng Như Mai,
nhà phê bình văn học (sinh năm 1917) đã phê “ viết
về nhà thơ Vũ Hoàng Chương không phải dễ, người viết
vừa phải có trình độ uyên bác nào đó, vừa phải có
năng khiếu nghệ thuật. Trên thực tế, khen thơ Vũ Hoàng
Chương thì có đông đảo độc giả và các nhà nghiên
cứu phê bình, nhưng trực tiếp viết ra những lời đánh
giá thì lại rất ít ai dám viết. Trên văn đàn, những
bài, sách nghiên cứu, phê bình thơ Vũ Hoàng Chương có
bao nhiêu đâu. Sinh viên viết được bài tiểu luận tốt
nghiệp như thế này là đáng biểu dương. Tôi đánh giá
như vậy là với tư cách một người yêu quý thơ Vũ
Hoàng Chương, và là người bạn thân của nhà thơ “
(25/6/1996) .
Chúng
tôi ghi nhận lời phê, viết tay trên luận án, vì nhiều
lý do :
- Dù bị vùi dập, Vũ Hoàng Chương vẫn có người yêu quí và ngay thẳng nói lên niềm yêu quý ấy.
- Ngưòi ấy có thể là một trí thức cao tuổi, là Hoàng Như Mai, nhưng còn là những sinh viên trẻ tuổi.
- Đoạn văn phản ánh đúng tình hình nghiên cứu về Vũ Hoàng Chương, với những khó khăn khách quan về nhiều mặt.
Nhưng
cũng có người tâm huyết vượt qua những định kiến
như Hoàng Thiệu Khang đã viết : “ cuộc
nội sinh hoá văn học phương Tây, để có thể sản xuất
ra một chất phương đông đậm đà, phải qua tay Vũ Hoàng
Chưong, Huy Cận, Đoàn Phú Tứ, Thâm Tâm .. . và cả Xuân
Thu Nhã Tập “1.
Và Đỗ Đức Hiểu (tú tài 1944 tại Hà Nội) trong sách
Đổi Mới Phê Bình Văn Học đã phân tích ảnh hưởng
Baudelaire trong thơ Vũ Hoàng Chương ; hoặc Đỗ Lai
Thuý (sinh 1948) đã có những trang về Vũ
Hoàng Chương đào nguyên lạc lối
2
thật hay, chủ yếu giải thích chất say như một chìa
khoá giải mã đi vào thi giới Vũ Hoàng Chương, như một
yếu tố của mỹ học và thi pháp ; và tính cách suy
đồi trong nghĩa văn học có mầm mống cách mạng và hiện
đại. Dĩ nhiên cái nhìn theo phương pháp luận luôn luôn
mang tính cách cục bộ, và tiếc rằng Đỗ lai Thuý chưa
đọc nhiều thơ Vũ Hoàng Chương. Tuy vậy, những bài
viết mới mẻ như thế còn hiếm và đáng biểu dương.
 |
| Đề hoa quỳnh, thủ bút VHC |
Đồng
thời, một số tác phẩm của Vũ Hoàng Chương trước
1945 đã được in laị 3.
Những tác phẩm về sau, dường như chỉ in lại hồi ký
Ta đã làm chi đời
Ta (nxb Hội nhà
Văn 1993 TPHCM).
Nhưng
nói chung những thành kiến còn đè nặng trên sự nghiệp
văn học của Vũ Hoàng Chương, có thể từ bài viết của
Chế Lan Viên (tháng 4/1960) phê phán tập thơ Hoa Đăng, bất
công và độc ác 4.
Có thể nói, bài này, ở chừng mực nào đó – tôi cân
nhắc – ở chừng mực nào đó, đã đưa đến thảm kịch
Vũ Hoàng Chương năm 1976. Bài của Xuân Diệu ân cần với
Vũ Hoàng Chương, trong mục Tiếng Thơ trên báo Văn Nghệ
số 6/1948 không thấy in lại trong sách (NXB Văn Nghệ,
1954). Thỉnh thoảng lắm mới có người nhắc đến tình
cũ nghĩa xưa như Tô Hoài trong Tự
Truyện, hay mới
đây trong Chiều
Chiều 5.
Còn lại là những phê phán gay gắt kể cả Lê Đình Kỵ,
là người tương đối cởi mở với thơ tiền chiến,
cũng đánh giá Vũ Hoàng Chương là “ bi
quan , bế tắc, buông thả, tự huỷ, truỵ lạc “....
6.
Ở đây chúng tôi không nhắc tới Phan Cự Đệ vì sách
Phong trào Thơ Mới
viết đã lâu (1966), và từ ấy đến nay ông ta cũng có
tiến bộ. Chỉ ghi nhận những lời mới đây (2/1989) của
Hà Minh Đức, đương kim viện trưởng viện Văn Học, xem
Vũ Hoàng Chương là
« cây bút có tài năng nhưng nằm trong dòng nước
đục ( .. .) chẳng có gì để nói thêm về những câu
thơ như một con thuyền bập bầnh trôi trên dòng nước
đục “ 7.
Hà Minh Đức chỉ muốn so sánh thơ
Vũ Hoàng Chương những năm 1940, 1943 với những nguồn
thơ khác, nhưng câu chữ vẫn không hợp với một đất
nước đang hô hào đổi mới, mở cửa, giao lưu. Dù sao,
« đục trong thân cũng là
thân « , cụ Nguyễn Du bảo
vậy, và Tết Mậu Thân, 1968, Vũ Hoàng Chương cũng có
bài thơ nhan đề như vậy.
Và
dù sao, thời gian cũng sẽ gạn đục khơi trong.
Biết
ai là đục biết ai trong . . .
Năm
1969, Vũ Hoàng Chương lên 55 tuổi, tự hào mình thọ hơn
Khổng Minh . . . 1 tuổi, có bài thơ :
Chữ thọ vừa
ăn đứt Ngoạ Long
Bến nằm dư
biết đục hay trong . . .
(. . . ) Chỉ
thương kiếp đá ai bày trận
Để ngấn vàng
gieo chợt rối vòng . . .
Một
ánh trăng giữa bát Trận Đồ. Trong cảnh đá chạy cát
bay, đôi tiếng thị phi, hoặc
lời ca tụng, có nghĩa lý gì?
 |
| Thủ bút chữ hán của VHC |
Trước
đây, nhà xuất bản
An Tiêm, Paris, trong dự án dài hạn, muốn ấn hành một
Tuyển Tập Vũ Hoàng Chương, có thể nhích lên Toàn Tập,
yêu cầu tôi sưu tầm, biên tập và giới thiệu, với sự
thoả thuận của chị Vũ Hoàng Chương. Nay anh Thanh Tuệ
chủ trương An Tiêm đã qua đời. Nhà xuất bản Văn Học,
Hà Nội, thời giám đốc Nguyễn Văn Lưu có lúc cũng
đánh tiếng, Nhưng việc không đến đâu, lý do, khách
quan và chủ quan, thì nhiều.
Chút
nghĩa cũ càng, nhân ngày giỗ anh Chương, mới có bài này
để cập nhật hoá hoàn cảnh văn học của Vũ Hoàng
Chương trong hiện tình đất nước.
Nén
hương lòng. Xa xôi và cách trở. Không phải để nghị
luận hay tranh luận với ai.
Đặng
Tiến
Paris,
nhân ngày giỗ Vũ Hoàng Chương
6/9/1999,
cập nhật 2012
1
Hoàng Thiệu Khang, Cảm nhận và suy tưởng, nxb Văn
Học, Hà Nội, 1994, trang 20.
2
Đỗ Lai Thuý, Con mắt thơ, nxb Lao Động, Hà Nội,
1992, tái bản nhiều lần
3
Lại Nguyên Ân, trên Tạp Chí Văn Học, số 2.1998, cho
biết nxb Văn Học Hà Nội, 1991, có ra bộ sách 12 tập
Thơ Mới đầu tiên trong đó có Mây của VHC. 1995
ra bộ sách Thơ Mới Tác Gia và Tác Phẩm gồm có 15 tập
với 15 tác giả, có VHC.
Nxb Hội Nhà Văn, TPHCM 1992, có tái bản
Mây của VHC trong 1 bộ gồm nhiều thi tập.
4
Chế Lan Viên, Phê Bình Văn Học, nxb Văn Học Hà
Nội, 1962, trang 86-98.
5
Tô Hoài, Tự Truyện, 1985, trang 263. Cát Bụi Chân
Ai, 1992, trang 153 . Chiều Chiều, 1999, trang 21 và
25
6
Lê Đình Kỵ, Thơ Mới những bước thăng trằm,
nxb TPHCM, 1989, trang 83 và 122.
7
Hà Minh Đức, Khảo Luận Văn Chương, nxb KHXH, Hà
Nội, 1997, trang 14 và 40
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét