Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) lại khuấy động dư luận khi 11/13 dự án đầu tư của PVN ở Venezuela, Peru, Mexico, Congo, Iran, Malaysia, Myanmar, Cambodia, Nga, hoặc mất sạch vốn, hoặc thua lỗ nên giữa chừng phải tìm cách chuyển nhượng (1). 

Trong 11 dự án mất vốn, thua lỗ, dự án Junin 2 đang làm cả công chúng lẫn báo giới sôi sùng sục. Junin 2 là tên một dự án đầu tư tại Venezuela, trị giá 12,4 tỉ Mỹ kim. Năm 2010, PVN cam kết góp 40%, liên doanh giữa PVN và Venezuela sẽ vay 60% còn lại. 

Giữa năm 2013, PVN quyết định “bỏ của chạy lấy người” sau khi đã góp 90 triệu Mỹ kim và đóng 442 triệu Mỹ kim cho cái gọi là “phí tham gia hợp đồng” (hoa hồng). Tổng số tiền PVN làm mất trong Junin 2 là 532 triệu Mỹ kim (2). 

Mãi tới bây giờ, công chúng và báo giới mới xem việc PVN đầu tư vào các dự án thăm dò – khai thác dầu khí ở nước ngoài giống như thiêu thân lao vào lửa. Càng ngày càng nhiều người, nhiều giới chất vấn hệ thống công quyền rằng họ đã làm gì, ở đâu (3)? 

Cách đây gần 30 năm anh dắt tôi xuống Vũng Tàu xin vào Vietsovpetro, một trong những chỗ làm mơ ước của nhiều người thời đó. Cầm tấm bằng đỏ kỹ sư điện ở Nga về, đúng chuyên môn, biết tiếng Nga, lại gặp thời VSP đang muốn nâng số lượng kỹ sư người Việt, cả tôi và anh rất tự tin nộp hồ sơ vào phòng tổ chức của Liên doanh (tên bình dân của VSP thời đó) rồi ra về, chắc mẩm vài tuần nữa sẽ được gọi đi làm. 

Đợi hơn 1 tháng chẳng thấy động tĩnh gì, nói chuyện với một cậu bạn nối khố bị cậu ấy mắng cho: mày đúng là ngu lâu, người ta phải mất 5-10 cây chỉ để xin vào làm công nhân ở đó, anh mày là cái gì mà tụi nó nhận không mày vào. Anh lúc đó là một kỹ sư trẻ đang lên ở giàn công nghệ trung tâm số 2, rất có chuyên môn và nhất là thuộc loại “vua biết mặt, chúa biết tên”. Không chỉ các sếp dầu khí (Hồ Sĩ Thoảng, Ngô Thường San, Phùng Đình Thực), hồi đó thu nhập bán dầu từ Bạch Hổ là cứu cánh cho chế độ nên hầu hết các lãnh đạo VN đều ra thăm giàn của anh vì đó là giàn lớn nhất (trực thăng dễ đáp xuống), anh luôn được giới thiệu là điển hình cho lớp kỹ sư trẻ người Việt đang nắm dần công nghệ khai thác dầu khí. Tên anh cũng xuất hiện không ít lần trên báo chí. 

Nhưng chẳng phải vì “nổi tiếng” mà anh mắng tôi khi tôi thuật lại lời cậu bạn: “Việc đ** gì phải cho tiền tụi nó, tụi nó không nhận mày thì lấy ai làm việc”. Cuối cùng “tụi nó” … không nhận thật. [5 năm sau tôi mới chính thức trở thành “dân dầu khí”, nhưng cũng không phải “phong bì” cho ai cả mà được mời về để làm việc thực sự.] Không chỉ “ương bướng” trong vụ xin việc cho tôi, lúc đó anh còn khăng khăng không chịu “vào Đảng” bắt chấp sức ép của lãnh đạo VSP để cơ cấu anh làm giàn trưởng và của ông cụ rất “Bôn” của anh. Anh bảo tao chỉ muốn làm kỹ thuật. 

Là người viết nhiều bài phản đối quyết liệt việc giao cho nhà thầu Trung Quốc làm sân vận động quốc gia Mỹ Đình đăng trên báo Thanh Niên từ gần 20 năm trước, nói thật là đến bây giờ tôi vẫn còn cay cú. Chính phủ (thời ông Nông Đức Mạnh làm Tổng Bí thư và ông Phan Văn Khải làm Thủ tướng) đã quyết định chọn nhà thầu Trung Quốc trong khi phương án thiết kế của nhà thầu này được đánh giá là kém nhất. 

Trong số các công ty tham gia dự thầu, qua các vòng thẩm định, các hội đồng chuyên môn đều chọn nhà thầu Philipp Holzmann của Đức, nhưng cuối cùng thì Thủ tướng lại quyết định chọn nhà thầu HISG của Trung Quốc với lý do nhà thầu này bỏ thầu rẻ hơn chút xíu so với nhà thầu Đức, bằng một thủ thuật sử dụng vật liệu giá rẻ ai cũng thấy, để khi thi công thì đội giá lên. 

Mặc dù ông Phan Văn Khải là vị Thủ tướng có công lao đáng ngưỡng mộ trong thúc đẩy nhanh tiến trình đổi mới đất nước, nhưng quyết định này là một dấu trừ dành cho ông. Có lẽ ông đã bị sức ép khó cưỡng. Trong chuyện này ông chỉ có một cái được là đã không bịt miệng báo chí phản đối mình. Tôi còn nhớ, báo Thanh Niên đã phản ứng gay gắt đến mức giật 1 cái tít ở trang 1 “Chính phủ lập hội đồng thẩm định để làm bù nhìn!”, ông vẫn làm ngơ không phản ứng gì. 

Tôi dẫn câu chuyện này để cảnh báo rằng, việc Tập đoàn Thái Bình Dương của Trung Quốc đã làm việc với Bộ Giao thông đề nghị được làm đường cao tốc Bắc Nam, mặc dù Bộ này tuyên bố dự án này sẽ được đấu thầu quốc tế, nhưng với “tiền sự” nói trên thì khả năng giao cho Trung Quốc là rất có thể. 

Ít ngày sau khi có tin một hãng Trung Quốc đề xuất được xây cao tốc cho Việt Nam, nhiều người Việt bày tỏ lo lắng trên mạng xã hội, theo quan sát của VOA. Thậm chí, một nhà báo kỳ cựu ví việc để cho Trung Quốc thực hiện các dự án lớn cũng giống như “đưa chủ quyền quốc gia vào thòng lọng” của nước này. 

Hơn một tuần trở lại đây, nhiều báo trong đó có VnEconomy, CafeF, Đất Việt và Thanh Niên cho hay Tập đoàn Thái Bình Dương của Trung Quốc đề xuất với Bộ Giao thông Vận tải Việt Nam được tham gia đầu tư vào Dự án đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía Đông. 

Các bản tin nói nhà đầu tư của Trung Quốc thậm chí còn bày tỏ sẵn sàng ứng vốn của họ ra để làm toàn tuyến. 

Từng quốc gia một, các cơ quan thanh tra của thế giới – đau đớn nhất là Trung Cộng cầm đầu, nhanh chóng Liên Hiệp Âu Châu (EU) theo sau – cấm bay cho loại phi cơ 737 Max 8 của Boeing theo sau hai vụ rớt phi cơ tai hại. 

Trước áp lực của Tổng Thống Donald Trump, cơ quan Quản Trị Hàng Không Hoa Kỳ FAA từ chối không chịu theo. Khi Canada, quốc gia quan trọng cuối cùng, đi theo, sự cô lập của Hoa Kỳ đã trở thành hoàn toàn. Lập trường của Tổng Thống Trump đã cho thấy một thí dụ độc đáo khi thế giới bác bỏ sự lãnh đạo của Hoa Kỳ về an toàn không hành. Sự thay đổi thái độ của ông là một giây phút đáng ghi nhớ về thực tại của một thế giới đang nhanh chóng thay đổi. 

Nguyễn Biểu (1350-1413) ra đời tại tỉnh Hà Tĩnh lúc nhà Trần sắp cáo chung. Ông trở thành một Ngự sử (đại thần có trọng trách can ngăn nhà vua không làm điều sai quấy) chính trực và can trường vào bậc nhất trong lịch sử. Lúc Hồ Quý Ly đang cướp ngôi vua và quân nhà Minh bên Tàu đang xâm lăng Việt Nam dưới chiêu bài diệt kẻ chiếm quyền và tái lập vương quyền nhà Trần, Nguyễn Biểu ra giúp vua Trần Trùng Quang chặn đứng quân Minh gian trá. Sau khi thất thủ Nghệ An năm 1413, nhà vua rút quân về Hóa Châu và nhờ ngự sử Nguyễn Biểu thương lượng hòa bình với tướng nhà Minh là Trương Phụ. Nhưng sau cuộc gặp gỡ, Trương Phụ không cho Nguyễn Biểu ra về. Vô cùng tức giận, ông nói vào mặt Trương Phụ và bè lũ, “Chúng bay chỉ giả bộ nhân nghĩa và chính trực kéo quân sang cứu vớt nhà Trần, vì thực ra chúng bay chỉ là một lũ xâm lăng với mưu đồ cướp nước và áp bức dân tộc chúng tao. Chúng bay quả thực là một bọn ăn cướp gian ác” (Nguyễn Huyền Anh 1990, trang 217).

Tái mặt vì lời tố cáo gan dạ ấy, viên tướng xảo quyệt Trương Phụ muốn biết Nguyễn Biểu có thực sự là gan dạ hay không bằng cách hứa hẹn sẽ cho ra về sau khi ông ăn xong một bữa “cỗ đầu người” mà Trương Phụ khoản đãi. Không ngần ngại, ông ngồi xuống, móc mắt đầu lâu luộccho vào miệng rồi vừa nhai vừa ngâm bài thơ “Ăn cỗ đầu người” nhạo báng kẻ xâm lăng. Trương Phụ nuốt hận mà cho Nguyễn Biểu ra về. Nhưng ngay sau đó, nghe lời xúi dục của bộ hạ, Trương Phụ cho bắt lại vị ngự sử chính trực và can trường ấy, trói ông vào một chân cầu, khiến ông chết đuối khi thủy triều dâng.

Mời quý bạn thưởng lãm bài thơ Đường luật cuối đời của Nguyễn Biểu, ghi lại dưới đây cùng với chút suy tư hạn hẹp của người viết qua các cước chú liên hệ. Xin các bậc cao minh chỉ giáo nếu bài viết có chỗ nào bất cập.

Trân trọng kính mời quý độc giả DIỄN ĐÀN THẾ KỶ vào xem các bài viết có mục đích bảo tồn và phổ biến các giá trị truyền thống của ngôn ngữ và văn hóa Việt đăng tải trong TẬP SAN VIỆT HỌC (TSVH) tại website viethocjournal.com do Viện Việt Học chủ trương kể từ mùa xuân 2018. Mục đích của TSVH là hâm nóng lại hoài bão nêu trên của các sáng lập viên Viện Việt Học như các cố Giáo sư Nguyễn Khắc Kham, Nguyễn Đình Hòa, Nguyễn Khắc Hoạch và những cá nhân hỗ trợ kể từ năm 1999.

Các bài viết cho TSVH từ mùa xuân 2018 đến nay là những đóng góp giá trị của nhiều nhà giáo, nhà văn, nhà nghiên cứu Việt học truyền thống mọi nơi gửi về cho các danh mục: English section, Môi trường, Ngôn ngữ, Văn học, Văn hóa, Lịch sử, Địa lý, Tôn giáo, Kiều học, và Giáo dục.

Trân trọng kính mời,

Đàm Trung Pháp • Chủ biên TSVH

Nguyên Sa (sanh năm 1932) là người trước tôi một thế hệ. Khi thằng bé nhà quê theo học những năm cuối của Trung học, đương bị cuốn hút bởi từng bài trong tạp chí Sáng Tạo với văn phong mới của mấy cây bút di cư vào Nam và với những bài viết về văn học rất đặc biệt…. luôn ngóng chờ ngày cuối tháng để tới tòa soạn của tạp chí Sáng Tạo ở một khu xóm bình dân mà đa số là người Tàu tại góc đường Nguyễn Công Trứ và Ký Con gần chợ Cầu Ông Lãnh, Sàigòn. Mua số mới nhất vừa đọc vừa đi bộ về nhà, quên cả trời đất, mê mẩn thưởng thức những bài nóng hổi, còn thơm mùi giấy mực, băng qua đoạn đường đầy người Tàu cho mướn sách hình trên lề đường… thì Trần Bích Lan đã có những bài viết về văn học trong những số đầu của tờ nguyệt San rất được bạn bè cùng lứa chúng tôi ưa thích.

Bài về Hồ Xuân Hương, ông xác nhận rằng thì là không có nhân vật Hồ Xuân Hương, chẳng qua là người ta, bất kỳ ai thích làm bài thơ không thanh nhã thì sáng tác rồi cứ việc ký tên Hồ Xuân Hương. Thế là xong, khỏi trách nhiệm, khỏi ngại bị lời ong tiếng ve. Luận cứ nầy rất được đồng tình thời đó, lúc người làm công việc nghiên cứu văn học chưa tìm thấy được những tài liệu khả tín về tiểu sử của nữ thi sĩ quá độc đáo nầy.

Nửa đêm. Chuyến bay trễ một tiếng. Lý do: kiểm tra kỹ thuật. Hành khách xôn xao. Lo lắng bật thành lời: trễ cũng được, không sao, nhưng đừng có hỏng hóc, rớt là chết cả lũ! Muà máy bay rụng qua rồi mà, hết thu, đã bắt đầu đông, đừng có sợ! Hắn lơ mơ trên mấy mẩu tin của tờ báo cầm trên tay, tai không muốn mà vẫn bị hút vào những lời xì xào chung quanh. Giày có số, đời cũng có số, chết thì chết, làm gì mà nhặng xị ngậu lên thế không biết!

Rồi cũng đến lúc khởi hành. Hình ảnh thu trực tiếp từ caméra gắn dưới phi cơ cho hắn cũng như hành khách cùng chuyến cái cảm giác đang được ngồi trong phòng lái. Phi đạo vằn vện những vết bánh nghiến cứ tuồn tuột bị bỏ lại, mỗi lúc một nhanh, rồi, hẫng một cái, đất trời chia đôi. Ngồi sát khung cửa nhỏ, nhìn vạn ngàn ngọn đèn lung linh trong đêm, hắn thầm nói lời chia tay với thành phố. Ở đó, hắn biết, có người mong hắn quay về.