Khi nhìn vào phong trào đấu tranh dân chủ, các phong trào xã hội dân sự, chống độc tài... hiện nay ở cả Việt Nam, Hồng Kông... phần đông dễ dàng đi đến kết luận: sẽ chẳng mang lại kết quả gì, sẽ chẳng đi đến đâu, đấm tay vào tường chỉ tổ đau tay. Tất nhiên, kết luận đấy từ những người trung dung, những người chọn cho mình sự an toàn. Đấy cũng dễ hiểu.

Con người ta thường chỉ nhìn thấy những gì cụ thể, rõ ràng, hiện ra ngay trước mắt, trên mặt đất và dưới bầu trời. Trong khi đó, kết quả của những phong trào đấu tranh dân chủ, phong trào xã hội dân sự, chống độc tài lại thường không rõ ràng, không cụ thể, rất khó nhận biết và đâu đó bên trên những đám mây.

Điều này làm tôi liên tưởng đến một sự kiện nổi tiếng đã xảy ra trong Thế chiến lần thứ 2: cuộc rút lui chiến thuật của liên quan Anh-Pháp tại bờ biển Dunkirk (Dunkirk evacuation).

Trước sự tấn công khủng khiếp của Đức quốc xã vào Pháp và Bỉ, những sai lầm chiến lược và chiến thuật của bộ tư lệnh quân Pháp đã phải trả giá đắt bằng việc Bỉ tuyên bố đầu hàng và quân Đức trên đà tiến đến Paris. Khi đó, quân viễn chinh hoàng gia Anh phải triệt thoái khỏi biên giới Pháp-Bỉ theo đường qua bờ biển Dunkirk. Nhiều bộ phim và nhiều tài liệu về cuộc triệt thoái này đã được thực hiện.

Có một chi tiết mà phim ảnh, các tài liệu hiếm khi đề cập. Sự oán hận của các binh sĩ dành cho không quân hoàng gia Anh khi bỏ mặc các lực lượng bộ binh, hải quân dưới mưa bom bão đạn của hải quân và không quân Đức. Sự oán hận này lớn đến mức xảy ra ẩu đả giữa các binh sĩ các binh chủng này với không quân khi họ trở về Anh. Điều này đã được Winston Churchill lên tiếng giải thích trước quốc hội Anh rằng: các binh sĩ đâu nhìn thấy những gì đang xảy ra trên cao những tầng mây khi không quân Anh đang chiến đấu anh dũng chống lại sự áp đảo của không quân Đức. Nếu không có họ thì tất cả những con tàu bên dưới, tất cả những binh sĩ đang rút lui chỉ còn lại những đống thịt.

Và kết quả, cuộc rút lui ở Dunkirk đã giải cứu được 338.226 binh sĩ.

Ngày 11/8, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố rằng giới chức y tế Nga vừa phê chuẩn cho dùng đại trà một vaccine do Nga bào chế trong việc phòng chống dịch Covid-19. Nhưng giới khoa học thế giới và Nga cho rằng quyết định trên của Nga là liều lĩnh, nguy hiểm và thiếu trách nhiệm.

Để hiểu tại sao có những phê phán gay gắt của giới khoa học, chúng ta cần tìm hiểu quá trình nghiên cứu và phê chuẩn của một vaccine (hay thuốc điều trị). Có hai bước nghiên cứu chánh: tiền lâm sàng và lâm sàng. Nghiên cứu tiền lâm sàng liên quan đến các dòng tế bào hay vi sinh vật (in vitro) và nghiên cứu trên động vật (in vivo). Nếu kết quả nghiên cứu có triển vọng thì mới tiến tới bước kế tiếp là nghiên cứu lâm sàng, tức nghiên cứu trên người.

Vì nghiên cứu trên người, nên nhà nghiên cứu phải tuân thủ theo các qui định về thử nghiệm và thiết kế nghiên cứu. Các qui định này được các tổ chức khoa học quốc tế như Liên hiệp hội Y khoa Âu châu (European Medicines Agency), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), và Cục Quản lí Thuốc và Thực phẩm Hoa Kì (FDA) công nhận. Trong thực tế, nghiên cứu lâm sàng phải trải qua 4 giai đoạn thử nghiệm lâm sàng:

Giai đoạn I: vaccine được tiêm cho một số ít (vài mươi) người khoẻ mạnh. Mục đích của thử nghiệm giai đoạn I là xem xét sự an toàn của vaccine và phản ứng miễn dịch của các đối tượng nghiên cứu. Một mục đích khác là xác định liều lượng, thời lượng của vaccine.

Sự hiểu biết của nhân loại bao gồm trực cảm, kiến thức lý thuyết và kinh nghiệm. Từ điển Tiếng Việt định nghĩa kinh nghiệm như sau: Điều hiểu biết có được do tiếp xúc với thực tế, do từng trải.

Kinh nghiệm là vốn quý của một số người, nó không phải rút ra từ lý thuyết, không đến từ sách vở, mà nhận được từ hoạt động thực tế. Tuy vậy không phải cứ hoạt động, có tiếp xúc với thực tế là đương nhiên có kinh nghiệm. Kinh nghiệm chỉ phát sinh khi người ta nỗ lực suy nghĩ, tìm tòi để khắc phục khó khăn hoặc để làm tốt hơn. Một điều gì mà khi được người khác dạy, phổ biến thì đó là kiến thức được truyền đạt chứ không phải là kinh nghiệm của bản thân. Một điều do tự nghĩ ra thì đó là sản phẩm của trí tuệ chứ cũng không phải là kinh nghiệm.

Trong các báo cáo thành tích thi đua của cá nhân, của đơn vị phải có mục “sáng kiến, kinh nghiệm”. Muốn được công nhận danh hiệu thi đua hoặc được khen thưởng phái có mục ấy. Không có thì sáng tác ra, miễn là viết được vài dòng. Bịa đặt cũng được, viết sai cũng xong vì có ai đem ra soi xét, phân tích hoặc phổ biến đâu mà lo. Có càng nhiều kinh nghiệm càng được đánh giá cao.

Trên tinh thần ấy, mỗi lần đại hội đảng các cấp, trong báo cáo chính trị nhất thiết phải có các kinh nghiệm quý giá. Cũng có lúc người ta thay từ Kinh nghiệm bằng Bài học. Trong các báo cáo ở đại hội trung ương mỗi kinh nghiệm được viết khá dài, khoảng từ 60 đến trên trăm chữ. Xin điểm lại vài đại hội gần đây, mỗi kinh nghiệm được tóm tắt trong một vài chữ, nói lên ý chính.

1-Phải kiên định Mác Lê trong mọi công việc.

2-Kế hoạch, đổi mới phải đồng bộ và kế thừa.

Hoàn cảnh đó đặt ra đòi hỏi cấp bách về nhân sự lãnh đạo tài năng để chèo lái con thuyền đất nước, nhưng thực tế lại đang tồn tại nhiều khoảng trống về sự lãnh đạo.

Một điều nhận thấy là lâu nay việc lựa chọn nhân sự lãnh đạo đất nước đều tập trung vào những người bên trong bộ máy, gồm bộ máy Đảng và bộ máy Nhà nước. Rất ít người ngoài xã hội được tham gia vào guồng máy lãnh đạo quốc gia.

Nhiều người trải qua cương vị từ cấp dưới rồi được bầu chọn lên cấp cao. Cách đó chỉ giúp tìm ra được người có năng lực quản lý chứ không tìm ra được năng lực lãnh đạo.

Bởi vì những kỹ năng đã giúp một người đảm đương công việc ở cấp thấp có thể sẽ giúp cho người đó xử lý công việc ở cấp cao. Nhưng tầm nhìn hạn hẹp đã ăn sâu bén rễ của người ngồi ở cấp thấp sẽ trở thành rào cản khi ở vị trí lãnh đạo quốc gia.

Hệ quả của lối tuyển lựa nhân sự như vậy dẫn đến năng lực bộ máy Đảng và Nhà nước lâu nay chỉ nặng về quản lý.

Phần công việc lãnh đạo là vạch đường chỉ lối, ít thực chất, được đẩy cho thuộc về tập thể, bằng nguyên tắc tập thể lãnh đạo. Với đường lối cứng đã được ấn định là xây dựng đất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội đã khiến cho trong suốt nhiều năm đây là phần việc không có nhiều việc để làm.

Phát triển là một nhu cầu khách quan và tất yếu của xã hội loài người. Nhu cầu đó càng cấp bách tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Sau khi đổi mới “vòng một”, Việt Nam phát triển với tốc độ cao vào loại “nhất nhì khu vực”. Theo báo chí tuyên truyền, Việt Nam có nhiều thành tích đứng đầu, làm thế giới khâm phục. Phải chăng đó là bệnh thành tích? 

Việt Nam càng phát triển nhanh thì đất nước càng tụt hậu, mà vẫn chưa công nghiệp hóa. Trong khi tài nguyên thiên nhiên bị khai thác đến cạn kiệt và môi trường bị xâm hại nặng nề thì Việt Nam vẫn chưa thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình”. Trong khi một số đại gia đã trở thành tỷ phú thì đa số người dân nghèo đi. Phải chăng đó là nghịch lý phát triển?

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, Việt Nam theo “mô hình không chịu phát triển”. Nói cách khác, phát triển ở Việt Nam không theo đúng quy luật. Đây là một vấn đề cần đặt ra không chỉ cho các chuyên gia kinh tế hay các quan chức chính phủ, mà còn cho toàn xã hội. Muốn phát triển bền vững, Việt Nam phải đổi mới thể chế. Trong khi chờ các chuyên gia kinh tế lý giải về nghịch lý phát triển của Việt Nam, hãy điểm qua vài vấn đề nổi cộm.

Công bằng mà nói, ông Nguyễn Bá Thanh có công phát triển Đà Nẵng nhưng chủ yếu là “hạ tầng cứng”, chứ chưa phải là “hạ tầng mềm”. Ông ấy có ý tưởng biến Đà Nẵng thành “nơi đáng sống”. Nhưng dự án định biến Làng Vân thành một “Little Ma Cao” không thành. Ông ấy có kế hoạch định kết nghĩa với thành phố Yokohama của Nhật để xây dựng Đà Nẵng theo mô hình “thành phố xanh” (green city) như thành phố Cebu của Philippines.

Câu hỏi mà giới quan sát đặt ra là Việt Nam, nước hiện đang ở tuyến đầu trong mặt trận chống những hành vi áp đặt yêu sách chủ quyền quá đáng của Trung Quốc trên Biển Đông, sẽ phản ứng thế nào trước những chuyển biến trên đây, được cho là rất có lợi cho Hà Nội.

Trong bài phân tích “Phản ứng của Việt Nam trước những thay đổi trong cách Mỹ tiếp cận Biển Đông”, đăng ngày 03/08/2020 trên trang mạng của trung tâm tham vấn Mỹ Hội Đồng Quan Hệ Đối Ngoại CFR (Council on Foreign Relations), chuyên gia Lê Thu Hường, thuộc viện nghiên cứu Úc ASPI, đã ghi nhận thái độ khá thận trọng của Việt Nam trước các chuyển biến mới đây trong vấn đề Biển Đông.

Đối với tác giả bài phân tích, yếu tố quan trọng nhất cần phải chú ý trong tình hình Biển Đông hiện nay là sự kiện Hoa Kỳ đã thay đổi thái độ, chuyển từ một quan điểm trung lập cứng ngắt, không đứng về bên tranh chấp nào, sang một lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc, bác bỏ các yêu sách biển của Bắc Kinh bị xem là quá đáng và bất hợp pháp.

Thành phố Luân Đôn mà tôi ở là một trong những thành phố có nhiều tượng nhất. Không chỉ riêng những nhân vật lịch sử của Anh hay thần thoại mà cả những nhân vật ngoài nước Anh như Abraham Lincoln hay Mahatma Gandhi cũng có tượng đài kỷ niệm tại Luân Đôn.

Nhưng Luân Đôn không phải là thành phố độc nhất, hầu như tất cả mọi thành phố trên thế giới đều có không ít thì nhiều những tượng đài kỷ niệm. Những tượng đài này là biểu tượng của một sự tôn sùng những người được coi như là anh hùng đã làm nên lịch sử.

Một trong những đặc trưng của phong trào phản đối chống kỳ thị chủng tộc vốn bắt đầu tại Mỹ và sau đó lan truyền ra khắp thế giới là việc lật đổ những pho tượng đài mà những người phản đối cho là biểu hiện cho một quá khứ bóc lột và kỳ thị.

Trên phương diện này, cả hai phe, dựng tượng và phá tượng, đều đồng ý với nhau, cả hai đều tin tưởng rằng lịch sử được những người “anh hùng” tạo ra. Vấn đề là những người “anh hùng” nào đáng được tôn sùng.

Tối 6/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp cấm mọi cá nhân, tổ chức tại Mỹ giao dịch với ByteDance và Tencent, chủ sở hữu TikTok và WeChat, sau 45 ngày nữa. "Mỹ cần hành động quyết liệt nhằm vào chủ sở hữu TikTok để bảo vệ an ninh quốc gia", sắc lệnh có đoạn. Đây được coi là đòn công kích mới nhất của Washington nhắm vào Bắc Kinh, nhằm chia tách giới công nghệ Mỹ và Trung Quốc

Cùng ngày, chính phủ Mỹ cũng công bố khuyến nghị đề xuất loại các công ty Trung Quốc khỏi các sàn giao dịch chứng khoán Mỹ, trừ khi họ cung cấp cho cơ quan quản lý Mỹ quyền tiếp cận đầy đủ vào những tài khoản đã được kiểm toán.

Chỉ vài giờ sau sắc lệnh của Trump, Bộ Tài chính Mỹ áp lệnh trừng phạt đối với 11 cá nhân "làm suy yếu tính tự trị và cấm quyền tự do nêu quan điểm hoặc hội họp của dân Hong Kong", bao gồm trưởng đặc khu Carrie Lam và nhiều quan chức cấp cao khác của thành phố.

Trước đó vào ngày 31/7, Bộ Tài chính Mỹ còn trừng phạt Binh đoàn Sản xuất và Xây dựng Tân Cương (XPCC), cùng cựu bí thư đảng ủy XPCC Tôn Kim Long và phó bí thư đảng ủy XPCC Bành Gia Thụy, với cáo buộc "vi phạm nhân quyền người Duy Ngô Nhĩ". Quyết định này được đưa ra vài tuần sau khi Washington trừng phạt bí thư đảng ủy Tân Cương Trần Toàn Quốc, bất chấp Bắc Kinh nhiều lần phủ nhận cáo buộc người Duy Ngô Nhĩ bị "phân biệt đối xử".Ngoài những động thái trên, Washington gần đây còn tung ra một loạt "đòn đánh" đáng kể khác với Bắc Kinh, như quyết định đóng cửa lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston, bang Texas, hay tăng cường kêu gọi đồng minh ngăn tập đoàn viễn thông Trung Quốc Huawei tham gia mạng 5G.

Theo bình luận viên Bethany Allen-Ebrahmian của Axios, chỉ trong vài tuần, Washington đã đề xuất hoặc thực thi những chính sách "diều hâu" nhất với Bắc Kinh trong nhiều thập kỷ, bao gồm các động thái tiềm ẩn hậu quả nghiêm trọng vượt khỏi tầm ảnh hưởng với Trung Quốc.