Trần Từ Mai: Tình tri âm giữa thi sĩ Vũ Hoàng Chương và nữ sĩ Ngân Giang

Tháng 7 năm 1954, nước Việt Nam bị chia đôi ở vĩ tuyến 17, nửa phía Bắc dưới sự cai trị của những người Cộng sản. Cuối tháng 8 năm ấy, cùng với gia đình (gồm mẹ, vợ) và gia đình thi sĩ Đinh Hùng (em vợ, đồng thời cũng là bạn thân), nhà thơ Vũ Hoàng Chương lánh vào miền Nam. Ông giải thích lý do ra đi trong bài “Gấm hoa” làm ở Sài gòn năm 1967, được in ra trong tập Đời Vắng Em Rồi Say Với Ai (Sàigòn : Lửa Thiêng, 1970): 

Anh ra đi, cánh phiêu-hồng trốn tuyết 

Hay cánh thiên-nga trốn vạc dầu sôi? 

Khi phải đi xa như thế, ông nghĩ rất nhiều đến người yêu đầu tiên trong đời nhưng đã “mười năm thôi thế mộng tan tành” từ một ngày 12 tháng 6 hơn 13 năm trước (1941): 

Sông núi đã chia rồi 

Em ở lại sầu gương tủi lược 

Bồ-hòn kết đắng hoa môi. 

Những năm sau, từ miền Nam ông nhớ người ở lại một cách thiết tha, vô vọng: 

Tiếng kêu ném ngược đường kinh tuyến 

Chỉ thấy vòng quanh trở lại thôi. 

Nhân vật thứ hai ông nghĩ đến là một người bạn thơ. Cuối năm Giáp Ngọ tức đầu năm 1955, nhân các chuyến qua lại giữa hai miền Nam Bắc còn thực hiện được, ông gửi một người quen có việc ra Bắc một bài thơ, nhờ đưa đến một thi sĩ ở lại Hà Nội. Bài thơ này sau được ông cho in vào thi tập Trời Một Phương (Sàigòn, 1962) với nhan đề “Nổi trôi” và có lời như sau: 

Đặt bút cùng ngâm khúc bể dâu 

Nổi trôi từ đấy xót cho nhau. 

Một phen nhật nguyệt tranh ngôi Sáng 

Hai ngả lòng thu dựng tháp Sầu. 

Tỉnh cũng hoài thôi, say chẳng nỡ 

Xuân sang đó nhỉ, mộng về đâu? 

Rằng hư, rằng thực lời tâm huyết 

Non vẫn cao hề, nước vẫn sâu!

Tập thơ với bài “Nổi trôi,” thi sĩ Vũ Hoàng Chương làm để gửi nữ sĩ Ngân Giang đầu năm 1955

Đàm Duy Tạo: Chương 17 - Kim Vân Kiều đính giải

CHƯƠNG 17

KIM VÂN KIỀU ĐÍNH GIẢI

Hương Ngạn Đào Tử ĐÀM DUY TẠO

trước tác năm 1986

(Thứ nam) Đàm Trung Pháp hiệu đính năm 2019

= = = = =

CÂU 1473 ĐẾN CÂU 1606

“Xa xôi lo phận, Thầm lặng lừa chồng”

1473. Mảng vui rượu sớm cờ trưa,

Đào đà phai thắm, sen vừa nẩy xanh. [1]

1475. Trướng hồ vắng vẻ đêm thanh, [2]

E tình nàng mới bày tình riêng chung: [3]

1477. “Phận bồ từ vẹn chữ tòng, [4]

Đổi thay nhạn yến đã hòng đầy niên. [5, 6]

1479. Tin nhà ngày một vắng tin,

Mặn tình cát lũy, lạt tình tao khang. [7]

1481. Nghĩ ra thật cũng nên dường, [8]

Tăm hơi ai dễ giữ giàng cho ta? [9]

1483. Trộm nghe kẻ lớn trong nhà, [10]

Ở vào khuôn phép nói ra mối giường. [11]

1485. E thay những dạ phi thường,

Dễ dò rốn bể, khôn lường đáy sông! [12]

1487. Mà ta suốt một năm ròng,

Thế nào cũng chẳng giấu xong được nàọ

1489. Bấy chầy chưa tỏ tiêu hao, [13]

Hoặc là trong có làm sao chăng là?

1491. Xin chàng kíp liệu lại nhà,

Trước người đẹp ý, sau ta biết tình. [14]

1493. Đêm ngày giữ mức giấu quanh,

Rày lần mai lữa như hình chưa thông.”

1495. Nghe lời khuyên nhủ thong dong,

Đành lòng sinh mới quyết lòng hồi trang. [15]

1497. Sáng ra gửi đến xuân đường,

Thúc ông cũng vội giục chàng ninh gia. [16]

1499. Tiễn đưa một chén quan hà, [17]

Xuân đình thoắt đã đổi ra cao đình. [18]

1501. Sông Tần một giải xanh xanh, [19]

Lôi thôi bờ liễu mấy cành Dương quan.

1503. Cầm tay dài ngắn thở than,

Chia phôi ngừng chén hợp tan nghẹn lời.

Bùi Bích Hà: Lại nói chuyện ‘cô đơn’

Cách đối phó hữu hiệu nhất một khi vô phương chống lại nỗi cô đơn là hãy ôm lấy nó như người bạn tri kỷ là chính bóng mình với nụ cười hòa bình trên môi... (Hình: DALE de la REY/AFP/Getty Images)

Mấy câu thơ Xuân Diệu viết từ thời tiền chiến, hẳn là ở độ tuổi thanh xuân với trái tim rộn ràng tình yêu đôi lứa.

“…Được giận hờn sung sướng biết bao nhiêu

Nay mình anh nghe tất cả buổi chiều

Vào chầm chậm ở trong hồn hiu quạnh

Anh nhớ em, anh nhớ hình, nhớ ảnh…”

Tôi thuộc lòng và thường đem ra đọc những khi cần khuyên can, hòa giải những người yêu nhau nhưng lại không thể nhường nhịn nhau để mỗi người… cứ lặng lẽ buồn một cõi riêng, quên rằng cuộc sống phù du ngắn ngủi thật vô cùng quý giá trong từng sát na mất hút vào hư vô, không bao giờ tìm lại được.

Lê Hữu: Về một người mang tên Trần Nguyên Phát

(Nhân đọc bài “Muôn sự của chung, kể cả văn chương” của Phạm Xuân Đài trên Diễn Đàn Thế Kỷ và bài “Ai là kẻ đạo văn bài ‘Tôi là ai?’ của Trần Mộng Tú?” của Ban biên tập Da Màu) (1)

Tôi là ai, mà yêu quá đời này?

Câu hát quen thuộc của Trịnh Công Sơn cũng là câu dẫn nhập cho đoản văn “Tôi là ai?” của nhà văn, nhà thơ Trần Mộng Tú, nói về tâm trạng của một người Mỹ gốc Việt sống nhiều năm ở xứ người vẫn trăn trở một nỗi “chẳng biết nơi nao là chốn quê nhà” (“Một cõi đi về”, Trịnh Công Sơn). Đoản văn này được in trong tuyển tập tạp văn Mưa Sài Gòn, Mưa Seattle(2006), được nhiều người đọc yêu thích khi phổ biến trên các trang báo, trang mạng.(2)

“Khi về đổi họ, thay tên”

Lý do bài ấy được yêu thích có thể hiểu được. Nhà văn là người viết thay cho người khác những gì họ từng nghĩ đến nhưng không viết ra được, chẳng hạn: 

“Tôi biết chắc mình là người Việt nhất là khi tôi nằm mơ. Trong giấc ngủ tôi thường gặp cha mẹ, gặp ngay trong những ngôi nhà cũ ở Việt Nam, gặp bạn bè cũng gặp trên đường phố Việt Nam từ những ngày rất xa xưa, và bao giờ trong mơ cũng đối thoại bằng tiếng Việt. Tỉnh dậy đôi khi vẫn ứa nước mắt, dù là một giấc mơ vui.” Hay là:

“Những lúc đó tôi chợt bắt gặp mình Việt Nam quá, vì những cái bóng Việt Nam thật mờ, thật xa lại chồng lên hình ảnh rõ rệt ngay trước mặt mình. Và kỳ diệu làm sao những cái bóng đó nó mạnh đến nỗi mình quên mất là mình đang ở Mỹ.” (Tôi là ai?)

Như Thương: Giặc Tràn Xóm Đạo Lộc Hưng

Xin hãy nhớ ngày tang thương ập xuống
Mảnh đất lành nơi xóm đạo Lộc Hưng
Tội tình chi dăm ba liếp rau muống
Vườn xanh tươi, giặc phá nát chẳng dừng 

Ngày giặc đến, mướp vườn rau trổ nụ
Luống cải non vươn lá mướt sau hè
Công người trồng, chăm sóc và thầm nhủ:
“Tết năm nay, mình ăn Tết lớn nghe”  

Tường gạch đá nghe tiếng xe xích sắt
Tai em nghe tiếng nhà sập, bụi mù
Bé ôm cặp, ngồi nhìn ngôi nhà mất
Trái tim non, chưa biết hận thiên thu...  

Mẹ hốt hoảng ôm con thơ giữa lộ
Ba thất thần nhìn một cuộc bể dâu
Anh chân gỗ tìm đâu ra chân gỗ
Nửa thân người còn lại biết về đâu …  

Chúa đau xót. Đâu lòng người nhân nghĩa
Chủ chăn chiên: Cha quá đỗi bàng hoàng
Bom đạn: Không! Sao nơi này bình địa?
Chén đắng này: Xin dâng Mẹ Lavang 

Như Thương 

(Tháng Giêng, cận Tết 2019) 

Phương Nghi: Cái Gương Lạ

Có anh kia một hôm rảnh rỗi đi vòng vòng chơi tìm mua đồ cũ ở chợ trời. Đi suốt ngày suốt buổi không mua được gì. Cuối ngày, chợ sắp vãn, anh tình cờ dừng lại trước một gian hàng bán đồ lạc xoong đủ thứ hằm bà lằng. Hàng vắng, đồ đạc chất đầy nhưng chẳng thấy ai bán ai mua. Anh ngồi xuống và bắt đầu cầm lấy từng món hàng lên xem. 

Cạnh anh, để dựa tường là một tấm gương hình chữ nhật, dài, có khung gỗ, trông không có gì đặc biệt. Anh liếc nhìn vào ảnh mình trong gương và sửng sốt thấy người trong gương vẫn là mình nhưng trẻ đến lạ lùng giống như anh thời sinh viên vậy. Cho là mình trông lầm anh dí mắt sát vào gương. Không có gì lầm lẫn cả. Người trong gương vẫn là anh nhưng là anh của ba mươi năm về trước với mái tóc dày và đen, hai mắt nâu trong trẻo, dáng cao gầy, trẻ trung nhanh nhẹn, đầy sức sống. Quá hốt hoảng anh đứng dậy ngó dáo dác tìm người bán và ơ kìa, ông ta đã ở ngay sau lưng anh tự hồi nào không biết. 

Đó là một ông già thấp bé, loe hoe tóc, mặc áo ghi lê, đội mũ dạ trông kỳ quặc thế nào. Hai mắt ông ta tinh ranh nhìn anh qua hai tròng kính trong veo. Anh hỏi: 

-Gương này sao lạ vậy bác? Tôi thấy mình trong ấy trẻ lạ lùng. 

Ông già bảo: 

-Đây là một cái gương đặc biệt. Ai nhìn vào cũng thấy mình trẻ hơn người thực bên ngoài đến bốn , năm lần. 

Ngô Nhân Dụng: Dám viết Trung Cộng ‘cưỡng chiếm,’ chưa đủ

Công trình dân sự và quân sự do Trung Quốc xây dựng phi pháp trên đảo Phú Lâm thuộc Hoàng Sa của Việt Nam. (Hình: Thanh Niên)

Hôm nay là đúng 45 năm sau Ngày Tang Hoàng Sa, 19 Tháng Giêng, 1974. Hôm qua, mấy tờ báo của đảng Cộng Sản, Tuổi Trẻ, Thanh Niên và Sài Gòn Giải Phóng, đã dám nói thẳng rằng Hoàng Sa bị quân Trung Cộng “cưỡng chiếm;” hoặc “dùng vũ lực cưỡng chiếm….”

Những tờ báo nêu trên đều nằm ở Sài Gòn. Mặc dù khắp nước có thể đọc những trang mạng của ba tờ báo trên nhưng các bức thư phản ứng được đăng tải với lời khen tờ báo Thanh Niên cũng chỉ xuất phát từ độc giả ở Sài Gòn; với lời lẽ mơ hồ như, “Cám ơn báo Thanh Niên đã viết về các sự kiện tại Biển Đông.”

Những ký giả bị đảng Cộng Sản khóa miệng và xỏ mũi được nới lỏng dây thừng, nhưng chỉ nới lỏng thôi. Họ vẫn tránh không nhắc đến tên họ các chiến sĩ Hải Quân Việt Nam Cộng Hòa và tên các chiến hạm anh dũng hy sinh trong trận hải chiến Hoàng Sa. Tờ Sài Gòn Giải Phóng chỉ nhắc qua, “hải quân Việt Nam Cộng Hòa đã anh dũng kháng cự với bao chiến sĩ đã hy sinh.”

Tờ Thanh Niên nói đến các “nhân chứng” được đưa ra công chúng ở Đà Nẵng, trong đó có ông Nguyễn Văn Cúc, một cựu chiến binh Việt Nam Cộng Hòa, bị quân Trung Cộng bắt sau trận hải chiến. Tờ Thanh Niên kể rằng ông chủ tịch huyện Hoàng Sa đã “bày tỏ lòng biết ơn và tri ân đến các nhân chứng lịch sử, những người đã từng sống, làm việc và chứng kiến quân Trung Quốc dùng vũ lực cưỡng chiếm Hoàng Sa.”

Trần Dạ Từ: Mộng Đời

Hình minh họa, Internet

Hoa và trái một đêm nào thức dậy,
Nghe mộng đời xao xuyến giấc xuân xanh.
Con đường đó một đêm nào trở lại
Cùng gío mưa phùn trên cánh tay anh. 

Hoa bỗng nở và trái sầu bỗng chín
Tim xa xưa còn đó chút trông chờ
Màu thơ dại vẫn tươi màu kỷ niệm,
Bóng cây nào ôm mãi mắt hư vô. 

Tháng giêng đó, anh mỉm cười bước tới,
Khi yêu em tay cũng mở như lòng.
Môi thần thánh biết gì đâu tội lỗi,
Lối đi nào ngây ngất bước song song? 

Anh sẽ nhắc trong những tàn phai ấy,
Ðêm hoàng lan thơm đến ngọt vai mình,
Ai sẽ biểu trong một lần trở lại,
Hoàng lan xưa còn nức nở hồn anh. 

Tháng giêng hết thôi giận hờn đã muộn,
Khi xa em, vai mới biết đau buồn,
Tơ gấm biếc nào nâng từng bước chậm
Trả giùm tôi về những dấu chân chim. 

Hoa và trái đêm nay đây thức dậy
Ôi mộng đời em hiểu chữ xuân xanh
Con đường đó đêm này đây trở lại;
Cùng gío mưa phùn buốt cánh tay anh... 

Bài thơ này đã được nhạc sĩ Hoàng Thanh Tâm phổ nhạc thành bài hát-Đêm Hoàng Lan. 

Trùng Dương: Điểm qua vài Web sites lưu giữ sách báo xuất bản trước 1975 tại Miền Nam

Hôm nay, một ngày đầu năm, nơi tôi ở trời lấm tấm mưa và sương mù còn giăng mắc mặc dù đã 10 giờ sáng. Có lẽ không hạnh phúc nào bằng ngồi trước lò sưởi với ly cà phê và vài cuốn sách -- chính xác thì phải nói là với mấy Web sites sách điện tử, hay e-book, trên cái iPad. Bằng hữu ở xa, giờ già cả cũng ít hoặc hết còn đi thăm nhau được. Ngoài trao đổi điện thư ngày một thưa thớt, chỉ còn cái thú làm bạn với sách. Thú thật chưa bao giờ tôi đọc sách báo nhiều như những lúc về sau này. 

Từ ngày về hưu cách đây đã trên 10 năm, tôi dọn nhà nhiều lần, sách vở cho đi gần hết chỉ còn giữ lại vài cuốn tham khảo và hiếm hoi, nhất là sách chữ Việt. Vì đi du lịch luôn nên tôi cũng tập thói quen đọc sách trên iPad để có thể mang theo cả một thư viện sách điện tử bên mình, vô cùng tiện lợi. 

Chắc nhiều bạn đọc đã dùng hay nghe biết về cái app Kindle miễn phí để đọc sách của Amazon với những ấn bản (versions) cho các hệ thống máy khác nhau. Bạn tải app đó xuống, hoặc tại Apple Store hoặc tại Google Store, install và mở ra, đăng ký, nếu cần, và xử dụng. Có thể chuyển cả sách hay tài liệu dạng PDF vào Kindle, và đây là dạng của phần lớn sách Việt ngữ. 

Cái thú của tôi khi đọc sách bằng tiếng Anh trong Kindle app là khi gặp phải chữ mà mình không biết nghĩa, tôi có thể highlight chữ đó, xong bấm Look up để tìm định nghĩa. Hoặc muốn highlight một câu hay đoạn nào, và ghi chú cảm nghĩ của mình vào một “mảnh giấy” sẵn trong app để khi trở lại biết tại sao mình highlight chữ này hay câu nọ, Kindle cũng cho phép làm việc đó. Đọc sách dạng PDF trong Kindle không xử dụng được những chức năng tự điển hoặc ghi chú như của app Kindle. (Và cái không-thú-tị-nào của việc đọc sách điện tử, đối với tôi, là không thể đưa cho bạn cũng mê đọc sách cuốn sách hay mình vừa đọc xong, như với một cuốn sách bằng giấy!) 

Trịnh Y Thư: cuộc chiến của anh tôi

1. 

Tôi bỏ ngoài tai những lời phàn nàn gần như bất tận của anh Tuyên cho đến một hôm anh thình lình bảo tôi: “Tuấn, mày đi tìm mua anh khẩu súng . . . Mày ở Mỹ lâu mua súng chắc không khó . . .” 

Một thời gian sau khi trưởng thành tôi nhận ra một điều là những người sống có lí tưởng thường hay bất mãn. Thực ra điều đó khá hiển nhiên, chẳng có gì cao siêu khó hiểu, nhưng qua con người anh Tuyên, điều tôi suy nghĩ như được minh chứng hẳn hoi. 

Anh Tuyên hơn tôi chín tuổi. Trong nhà anh là anh cả và ngay từ thuở còn cắp sách đến trường anh đã tỏ ra vượt trội hơn các đứa em của anh trong nhà. Bàn tay có ngón dài ngón ngắn và anh là ngón dài nhất trong gia đình tôi. Anh là niềm hãnh diện của thầy mẹ và tôi nhớ tôi ngưỡng phục anh ghê lắm. Hình ảnh anh lúc đó là chàng thanh niên cao gầy, tóc dài, đeo kính trắng, áo quần lúc nào cũng giản dị nhưng tươm tất, và ăn nói thì chững chạc như nhà hùng biện. Tú tài một anh đậu tối ưu và thầy tôi đoan chắc với mọi người trong nhà Tú tài hai anh phải ưu hay bình chứ không thể kém hơn. Ông định sẽ xin học bổng cho anh đi du học. Nhưng số mệnh anh không chịu yên ổn như thầy mẹ tôi xếp đặt. Năm đó không hiểu do động cơ nào thúc đẩy anh lăn xả vào các cuộc biểu tình chống ông Diệm của sinh viên học sinh Sài Gòn. Hơn một lần anh bị mật vụ tóm cổ và thầy tôi đã phải vất vả chạy ngược chạy xuôi tốn kém tiền bạc tìm cách chuộc anh ra. Dĩ nhiên cuối năm đó anh nằm nhà học bài luyện thi kì hai chứ không đi Tây đi Mỹ như thầy mẹ tôi mong ước. 

Cứ thế anh em tôi trưởng thành trong những ngày tháng đen tối nhất của đất nước. Chiến tranh không cho chúng tôi ngay cả những mơ ước tầm thường nhất. Xã hội hỗn loạn, con người chà đạp lên nhau để sống và anh tôi càng ngày càng bi quan về kiếp sống. 

Ngự Thuyết: Las Vegas 2019 Countdown

Năm nay chúng tôi tham dự, hay đúng hơn, đi xem người Mỹ đón Giao Thừa Tây tại Las Vegas. Nghe nói Las Vegas lạnh lắm – thời tiết quá biến đổi – chúng tôi mang theo nhiều áo ấm, có cả găng tay và khăn quàng cổ. 

Đi từ Orange County, chúng tôi trôi theo dòng xe như dòng sông chảy nhanh trên xa lộ 15 North. Mới 5 giờ chiều trời đã tối. Dòng xe trước mặt lẫn trong bóng đêm biến thành vô vàn chấm đỏ nối đuôi nhau dài bất tận; dòng xe chạy ngược chiều, cũng dài không kém, đèn pha chiếu sáng cả núi, rừng, sa mạc, truông, trảng và đèo. Thỉnh thoảng gặp dăm ba thị trấn đèn sáng choang nằm trùm lên trên những triền đồi, những thung lũng. Sau gần 4 tiếng, chúng tôi chạy qua mấy toà nhà tắm trong ánh sáng nhiều màu. Nếu gọi Las Vegas là căn cứ địa đầu não thì những tòa nhà sòng bạc này là những tiền đồn, những chuông báo động. Trông cũng rất “đáng nể”. 

9 giờ tối chúng tôi đến. Chúng tôi đã đặt phòng ngủ tại Khách Sạn Cosmopolitan trước một tuần lễ, nếu không, giá phòng ngủ sẽ rất cao, hoặc cũng có thể không còn phòng trống vào dịp Countdown này. 

Vào những cuối tuần, Las Vegas luôn luôn đông nghẹt. Năm nay, Tết dương lịch nhằm Thứ Ba, cộng thêm ngày bắt cầu là Thứ Hai, thế là có được một cuối tuần trọng đại nhất và kéo dài đến bốn ngày. Cho nên không biết cơ man nào là du khách và du khách, xe cộ và xe cộ, tràn ngập mọi khách sạn, sòng bạc, hang cùng ngõ hẻm. 

Trên mặt đường, xe cộ liên miên chạy khít nhau, không chạy nhanh nổi, rồi đứng, rồi chạy tiếp, theo nhịp đèn xanh, đèn đỏ, đèn vàng nhấp nháy lia lịa. Chẳng khác những con bọ hung khổng lồ bò rù rờ. Trên lề đường người ta chen nhau xuôi ngược như kiến cỏ. Đa số kéo va li bánh lăn hăm hở đi nhanh từng dòng, rồi vào những khách sạn như kiến vào hang, rồi tới những quầy tiếp tân ghi danh, nhận chìa khóa, rồi kéo ngang qua vô số sòng bạc, vang dậy những tiếng rì rầm, xì xào, tiếng leng keng của máy chém – máy kéo cần chém con bạc như chém chuối – tiếng kêu thét lên khi có người trúng lớn. Cuối cùng những bầy kiến bò vào các thang máy, rồi bò lê trên những hành lang dài trước khi chui vào tổ, vào phòng riêng, mất hút.